Ag er bedairvèt Gourhæmèn

◄  Ag en dairvèt Gourhæmèn Ag er bedairvèt Gourhæmèn Ag er bempèt Gourhæmèn   ►


Articl IV.
Ag er bedairvèt Gourhæmèn.

Tad ha mam a galon vat car,
Aveit bihuein peèl ar en doar.


ER Ourhæmèn-ze e gomprèn deværieu er vugalé é quevir ou zad hac ou mam : deværieu er Grechénion é quevir en dud a Ilis, hac er-ré en dès ar nehai un otorité tamporel-benac : deværieu a vinourèt é quevir ou goard : deværieu er serviterion é quevir ou méstr : deværieu en dud youanq é quevir en dud coh, &c. Comprênét-è ehue én-hi deværieu er-ré en dès un otorité benac é quevir er-ré-zou idan ou berh ; èl mei en tadeu ha mameu é quevir ou bugalé ; er Vugulion ag en Ilis é quevir ou devèd, &c. É hamb d’expliquein er-ré principallan ag en deværieu-ze, berran ma vou possibl demb.

1.° Deværieu er vugalé é quevir ou zad hac ou mam.

Goudé m’en dès Doué reglét temb dré en tair-Gourhæmèn quéttan hun deværieu én é guevir, ean e gommance er Gourhæmeneu e seèll hun Nessan dré reglein demb hun deværieu é quevir hun tad hac hur mam, de béré en hun nès muyan obligation arlerh Doué, hac ean e gommand temb ou harein a galon, ou respettein, sèntein doh-t’ai, hac ou assistein revè er horv ha revè en inean.

1.° Ur hroaidur-zou obligét de garein é dad hac é vam mui eit hanni-aral, non pas hemb quin eit dezirein dehai commodité, yéhæd ha coutantemand ar en doar, mæs eit dezirein dehai græce Doué ér béd-men, hac er Baraouis ér béd-aral. Er garanté-ze ne zeli quet enta boud én apparance hac a zianvès eit hum gaërrad doh-t’ai, hac eit tènnein guet-t’ai ; mæs ur garanté sincèr, ur garanté a galon revè ma command én Eutru-Doué : Tad ha mam a galon vat car... En hani e inour é dad hac é vam, é-mé er Speret-Santel, e zou èl un dén e zastum un tresor : ean e gavou é ol joé én é vugalé, ha cheleuét vou guet Doué én dé ag é bedèn.

2.° Er vugalé-zou obligét de respettein ou zad hac ou mam. A pe gonzant, réd-è ou cheleuèt ; a pe gommandant, réd-è sèntein ; a pe venaçant, réd-è dougein ; a pe gorrigeant, réd-è profittein, hemb jamæs ou dambriss na gobér goab a nehai nac ou dilarèt, mèit-ha Lezèn pé gloër en Eutru-Doué e ordrénehai quemènt-ce, ha hoah réd-è er gobér guet er brassan doustér hac humilité. Mar ou dès defauteu, réd-è ou suportein hac ou huhein, ne vern é pèh stad en hum gavant ; ha ni ehue ; jamæs ne zeliamb ou dishanàuein. Er-ré en dès dougeance Doué, e respètt ou zud, é-mé er Speret-Santel ; hac en hani e seèll é dad hac é vam avèl méstr en dès reit Douè dehou eit er hondui ér béd-men, e ra inour dehai dré é obereu, dré é gonzeu, dré en doustér ha patiantæd en dès én ou hevir. Un dra horribl-è gùélèt bugalé é tisprisein ou zad hac ou mam, é rein dehai goal seèlleu, rescondeu drougueahus, é hoarhein ar ou defauteu, é hobér bourdeu malicius ar ou houst, e regarh guet-t’ai, é tezirein er marhue dehai, marcè memb doh ou scoein, &c. Él Lezèn ancién é hoai ordrénét laquad d’er marhue en hani e oai malheurus assès eit scoein é dad pé é vam, pé eit rein é valloh dehai.

3.° Er vugalé-zou obligét de sèntein doh ou zad ha doh ou mam. Bugalè, é-mé S. Paul, aboeisset d’hou tad ha d’ou mam ol ér péh-zou revè Doué, rac quemènt ce-zou just... Sèntet parfætemant doh-t’ai é peb-tra, rac quemènt-ce e blige de Zoué. De larèt-è, sèntet doh-t’ai ol ér péh n’en dai quet inemp de Ourhæmeneu Doué na de ré en Ilis : ha mar dehènt a larèt teoh gobér un dra benac dihuènnèt, rét vehai rescond tehai guet S. Pierr, é ma justoh aboeissein de Zoué aveit d’en dud. Obligét vér de sèntein ol ér péh e seèll en tiegueah hac el labour, ha hoah davantage ér péh e seèll er vuhé vat. Réd-è enta sèntein mar ordrénant chervige Doué, monèt d’er Hatechén, tostad d’er Sacremanteu, qùittad er fal gompagnoneaheu, renonciein d’er fal hantiss ha deværranceu dangérus, &c. En aboeissance eit ma vou méritabl dirac Doué, e zeli bout prontt, joyus, carantéus ha hemb hum glêm. Mæs allas ! haval vebai é vehai deit en amzér-hont a béhani é conz S. Paul : Donnèt e rei, é-m’ean, un amzér é pehani è vou tud e hum garou ou hunan... tud glorius... diaboeissant d’ou zad ha d’ou mam, tud ingrad, hemb Lezèn ha hemb dougeance Douè. Él Lezèn ancién é hoai ordrenét d’en tadeu ha mameu péré en doai bugalé dissènt ha ne brezènt quet aboeissein goudé bout bet avertissét, ou hondui dirac er-ré ancién ag er guær, ha larèt tehai : Chetui hur mab péhani-zou ahurtét ha dissènt ; a p’en avertissamb, ean e ra goab a hanamb... Nezè er bobl ag er guær er golei a vein, hac el laquei d’er marhue... Èl-ce é punissait guharal er vugalé diaboeissant. Douget ehue ; rac justice Doué ne change quet.

4.° Anfin obligét-è er vugalé d’assistein ou zad hac ou mam revè er horv ha revè en inean. Soulaget hou tad én é oaid avancét, é-mé er Scritur, ha ne ret anquin er bet dehou durand é vuhé. Mar commance ponnérrad é sperét, éscuset ean ; n’en dispriset quet a gaus d’en avantageu e hoès drès-tou ; rac er charité hou pou én é guevir, ne vou quet ancoeheit. Hum gomportet ér memb fæçon é quevir hou mam, rac Douè hou recompançou ag er batiantæt hou pou bét é souffrein hé defauteu. Infammæd-è en hani e abandonn é dad ; ha peguemènd è ma méliguét dirac Doué en hani e laqua isprit é vam d’aigrein. Ur hroaidur-zou obligét de zésquein é dad hac é vam, mar dint ignorant ; d’ou avertissein de dostat d’er Sacremanteu ; d’ou soulagein én ou hlinhuedeu, d’obér ou deværein prontan ma heèllou ; d’obér dehai reglein ou affærieu é cource ; de bayein ou delé, ha d’obér pedein aveit-t’ai durand ma vihuou.

Petra e larehèmb-ni bermen ag er vugalé dinatur péré e abandon ou zud én ou brassan dobér ? Péré e zispign mal-a-propos én hoarieu, én tavarneu, é braguerisseu er péh e ouniant, hemb hum sourciein ag ou zud e lausquant marcè de zuein guet en nan, &c. Lod e zou hoah crihoh a galon, hac e lair ou zud e zeliehènt soulagein guet ou hani propr. Malheur d’er sort tud-ce : rac, é-mé er Speret-Santel, er malheurieu ne lameint jamæs a ziar ti en hani e rantt en droug aveid er mat. Ah ! é-mé S. Bernard, calettæt vou Doué é quevir er-ré e vou bet calét é quevir ou zud.

2.° Deværieu en tadeu ha mameu é quevir ou bugalé.

En tadeu ha mameu e zou obligét de zessàu ou bugalé, d’ou instrugein, d’ou horrigein ha de rein exampl vat tehai.

1.° Ur voès saisi e zeli hum gonservein erhad, guet eun a vout multrerès d’er fréh e zoug itré hé digosté, dré ur molliah-benac, dré un taul colèr, dré ivraignereah, dré brontitud, pé dré fantazi brutal ur prièd rust hac infam. Quasi hanni ne vai goah ag ul labour reglét ; mæs er Vedecinerion abil e lar é ma dangérus bras eid ur voès ér stad-ce néein guet ur rod, dibun pé pèllennein næd, &c. A pe vai arrihue hé zermén, ne faut quet manquein a galhuein é cource unan abil-benac d’hé secour. Me lar unan abil, rac ne faut quet hum fiein é certæn mèrhèt péré e hum vantt é houiant tout, hac èl-ce e laq é dangér bras buhé er vam, buhé hac inean ur hroaidur. Hanni ne zeli hum vêllein ag er vechér-ze hemb congé er Person ag er Barræs, revè en Ordrénanceu ag en Éscopti a Uénèd.

2.° Quentéh èl ma vai gannét ur hroaidur, ne zeliér quet tardein a obér er badèein : ne zeliér choæge eit bout Parén ha Marén meit tud honest hac a scùir vat ; ha réd-è dihuèn doh-t’ai a er hass ag en Iiis d’en davarn. Dihuènnét-è ehue doh en tad ha doh er vam a el laquad de gousquèt ér gulé guet-t’ai quênt dé ha blæ, idan boén a éscommunication. Ne zeliant quet hoah el lausquein é hunan, pé idan goard bugalé distér-aral, péré en dehai mui a sourci a hoari eid a nehou, guet péré é eèllehai couéh ha bout marcè éstropiét.

3.° Un tad hac ur vam e zou obligét de zessàu ou bugalé, de larèt-è, de bourvæein dehai bihuance ha gusquemant revè ou moyant. Rét vehai bout dinaturroh eid ul Lion eit manquein d’en devær-ze. Ma ne hoès quet int maguét, é-mé S. Ambroës, hui e hoès int lahét. Guæd e uélér neoah a dud ivraign, ha dispignerion, péré ne chongeant meid a hum zivertissein, durand ma vai ou famill é tuein guet en nan ; ha hoah ne faut quet hum glêm na demantt. Peguemènt hoah a dadeu avat en dès mui a sourci ag ou lonnèt, eit n’ou dès ag ou bugalé ? Petra larèt ag er mameu e lausq ou bugalé de vreignein én ou lousteri, de vout daibrét guet en anstu, e dro cain déhai eit daibrein er péh e ra vat d’ou halon, pé ou lausq de grial durand ma ridant a di de di dé durantal un tam mat-benac ? Petra larèt ehue ag er-ré e zimé un eil gùéh, hac e abandon liès mad ou bugalé quettan eid er-ré dehuehan ? Queih vugalé ! ar nehai é couéh tout er béh, el labour calettan, er fallan e zou perpet eit-t’ai. Ou diméein e rér prontan ma heèllér, eit bout digarg a nehai, ha liès-mad hemb goulèn guet-t’ai hac ind-zou coutant.

Hiileih e gouéh én ur scossèl-aral quen dangérus. Rac é sigur m’ou dès bugalé de zessàu ha d’avance, ne guemérant quet en ouar de bedein Doué, ne oarnant na Sul na Gouil èl mei deliét, ne rant repos er bet d’ou zud ; réd-è m’ou d’ou danné ne vern penaus é teint : réd-è ma vou pihuiq ou bugalé, hac é teliehènt-int hum zannein. Queih tud ! mar lausquét hou pugalé de vout fal, ind ou dou perpet raï a zanné ; mar ou dessàuét é dougeance Doué, ind ou dou perpet assès.

4.° Peb-unan-zou obligét de bourvæein d’é vugalé ur gusquemant honest revè é stad hac é voyand. Rac ur sotiss-è ou laquad de vragal eit en dout gloër guet-t’ai, èl ma ra ul lod-vat péré e olo ou ré a seï hac a zantèll, eit ma veint seèllét. Lod-aral n’ou dès quin pèn-conz meid ag ou bugalé, ha ne vehait quet deit mat guet-t’ai, ma ne larét é mant brahue, é mant dresset èl ma faut. Hilleih e gass ou ré de ziscoein d’en assambléyeu, hac e hum gav payét mad ag ou foén, mar cleuant ou mêlein. Én ur guir, en darn-muyan e ta d’ou bugalé a vihan leçonnieu a vanité ; ou désq de garein er braguerisseu ha modeu er béd, doh ou mêlein a p’ou devai treu nehué, é vantein dehai er bobanceu, é tisprisein dirac-tai er-ré e vai fal usquét, &c. Ne faut quet enta bout souhét mar dai quer sodét er youantiss guet braguereah ha vanité. Gusquet int honest ha modest : rac en honestiss hac er modesti e zou vertuyeu ; mæs er vanité, el lux hac en divodestiss e zou vinceu. Ne zeliér quet rein de unan mui eit d’un-aral ; rac er garanté en dès un tad pé ur vam doh ur hroaidur mui eit doh é verdér, e dènn liès de ivi, de.gaz, de valice, de scandal, ha goah guhavè. Er Patriarche Jacob n’en doai reit d’é vab Jogeb nameid ur saï un tamiq brahuoh eit d’é vugalé-aral ; ha quemènt-ce e oai bet caus ma queméras é verdér caz doh-t’ou.

5.° Un tad hac ur vam e zeli désquein é cource ou bugalé de boéniein ha de ounid ou bouéd : rac mar dai dangérus ou occupein a gommance guet labourieu raï calét, dangérussoh-è hoah ou lausquein de boëz é sigur ma vènt én en oaid tinèr. En arouaredigueah e zou perpet dangérus, é spécial eit tud youanq, ha memb eit bugalé. A pe za en oaid tehai, é vér obligét de seèllèt de bèh stad é mant galhuét : réd-è ou éprouvein, mæs non pas ou forcein ; de larèt-è, ne faut quet attàu ou lezel de monèt d’ou fantazi ; mæs ne faut quet ehue ou hontraignein de monèt inemp d’ou volanté. Rac, é-mé er Scritur, un tad hac ur vam e eèll rein ti ha danné d’ou bugalé ; mæs de Zoué-è rein dehai ur parti guet péhani é heèlleint hum salvein. Réd-è pourvæein d’avancemand ur hroaidur, ha rein un danné-benac tehou ; mæs ne faut quet grateah hemb intantion de rein, na mui eit n’eèllér rein, na manquein a rein er péh e vai bet grateit. Réd-è partagein just é lod de bep-unan revè Doué, ha rein dehai er moyand de vihuein èl tud honest. Ne laran quet neoah rein en tout dehai ; rac, é-mé er Speret-Santel, durand hou puhé ne ret quet d’hou mab... otorité ar-n’ah ; ne ret quet er péh e hoès d’un-aral, guet eun n’hou pehai quæ, ha ne veheoh obligét goudé d’er pedein de rein deoh...

6.° Un tad hac ur vam e zou obligét d’instrugein ou bugalé. En hani, é-mé S. Paul, ne guemér quet sourci ag é ré... e renonci d’er Fé hac e zou goah eid un Infidel. Nitra inouraploh de Zoué eit formein dehou serviterion mat : ha pihue er groei gùel eid en tadeu ha mameu ? N’en dai quet erhoalh ou dèsquein de ounid ou bouéd : necessærroh-è hoah ou ansaignein d’obér en affær-hont péhani-zou hé hunan necessær. Réd-è enta ou désquein é cource d’obér Sign er Groès, de brononcein guet respèt en Hanhue santel a Zoué, d’er pedein guet devotion. Réd-è rein dehai d’antand é mant crouéét non pas eit hoari ha hum zivertissein, mæs eit hanàuein, carein ha chervigein Doué, ha dré er moyand-ce bout heurus guet-t’ou én é hloër. Réd-è expliquein dehai, gùellan ma heèllér, Misterieu en Drindèt santel, en Incarnation hac er Redamption ; conz tehai liès ag er pedair-fin dehuehan, ha profïttein ag en accidandeu, ag er miserieu ag er vuhé-men eit ou disposein de garein er vertu ha de guemér caz doh er péhet, péhani-zou pèn-caus d’en drougueu e arrihue guet mab-dén.

A vusul ma crésquant én oaid, réd-rè ansaignein dehai guet brassoh sourci en obligationeu hun nès de Zoué ; ou désquein d’obér tout én é hloër, de gomprénein e Ourhæmeneu ha ré en Ilis, eit ma tihoalleint doh er péh-ç’ou dihuènnét, ha ma reint erhad er péh-ç’ou commandét. Réd-è ou désquein d’assistein guet devotion én Overèn, de hum zerhel guet respèt én Ilis ; ansaignein dehai er fæçon de govessad, ou hass abrèd ha liès ; dihoal a vourdal dirac-t’ai ar er Govezion, a ou attahignal ar guemènt-ce, a ou menace ag ou Hovezour nac a obér eun dehai ag en dud a Ilis : rac quemènt-ce-zou caus dé hilleih a sacrilegeu... Réd-è ehue ou hass é cource d’er Hatechén ha d’er scol a guemènt ma vai possibl.

A pe gommançant hanàuein er béd, sourci brassan un tad hac ur vam e zeli bout d’ou avertissein de zerhel doh en hènd-mat, de reglein ou buhé doh er gurionnéeu e zésquér ér Hatechén, de laquad ou studi principal de bligein de Zoué, de zihoal doh er fal gompagnoneaheu hac a hantein er-ré mechant, en ul larèt tehai er honzeu-men ag ér Scritur santel : Me hroaidur, mar clasq er béherion hou c'ounid dré gonzeu caër, ne sèntet quet doh-t’ai, ne yet quet guet t’ai, ne laquet quet hou troæd én hènd ma quêrhant ; ne yant meit d’obèr droug. É gurionné, un dra horribl-è gùélèt é pèh fæçon é vihue en dud youanq assambl. Ne uélér guet en darn muyan meit hantiss dangérus, meit gesteu dijauge, meit bouffonnereaheu méhus, meit bourdeu infam, &c. En tadeu ha mameu n’en dint quet hemb goud quemènt-ce ; hac hanni ne ra cas. Ah ! bugalé, é-mé er Speret-Santel, beèd pegource é carehait hui en amouèdage ? Beèd pegource er-ré hemb speret é tezireint-ind er folleah ag er béd péhani ou holl ? N’en dai quet quemènt-ce e hoès grateit de Zoué én hou Padiènt.

7.° Un tad hac ur vam e zou obligét d’avertissein, de gorrigein ha de gastiein ou bugalé revè Doué. Ne zouget quet castiein ou croaidur, é-mé er Speret-Santel, rac mar er fouëttét, ne varhuou quet... ha hui e breserv é inean doh en ihuern. Plæguet ean enta a youanq .. guet eun ne yehai ha calettat, ne vanquehai a sentein dohoh, ha ne zehai de vout chif hac anquin hou calon. Er-ré, n’ou horrigeant quet, n’ou harant quet ; mæs er-ré ou har, e laqua poén é peb-momant d’ou ansaignein... Mar ou lausquet de monèt d’ou chonge, hui hou pou méh guet-t’ai. Mar ou désquét er-had, int hou consolou én hou poénieu.

Réd-è enta avertissein er vugalé ; rac mab-dén, é-mé er Scritur, e zou douguét d’en droug a vihan. Mæs mar gùélér ne rant cas arlerh meint bet avertissét ur uéh pé dihue, réd-è ou hastiein guet doustér ha caranté, eit corrigein ou vinceu, eit ou laquad de vout mat, parfæt ha santel. Doué e gommand ou hastiein ; mæs ean e zihuèn a er gobér dré golèr, dré gaz, dré amportemant, dré fantazi, dré fal imur, &c. N’en dai quet erhoalh fouëttal na corrigein ; rèd-è er gobér a balamor de Zoué, hac ér mod ma command en Eutru-Doué. Malheur enta d’en tadeu ha mameu péré é sigur corrigein ou bugalé, ou ra d’en diaul, e zezir er marhue pé un droug horribl-benac dehai, e ra ou malloh dehai... Er vugalé, e-mé S. Chrisostom, e vou lén ag er goal-speret, a pe vai ou zud malheurus assès eit ou rein dehou. Bénidiction un tad, é-mé er Scritur, e laq ti é vugalé de vout sonn : mæs malediction ur vam en distruge a blad-nuah. Hui e zezir droug d’hou pugalé ! Doué e rei deoh hou coulèn : droug e arrihuou guet-t’ai abrèd pé dehuehad.

Ne faut quet castiein bugalé ma n’ou dès méritét ha hemb ræzon : ne faut quet ou goal-drætein nac ou bourreàuein é sigur ou horrigein : mæs réd-è ou hastiein revè er ræzon hac ou oaid, guet un doustér ferm, guet caranté doh Doué ha doh-t’ai, eit ma veint gùel, parfættoh, santelloh. A pe uélér guet-t’ai un dra benac e eèllehai ou doug d’offancein Doué, réd-è ou avertissein guet doustér, ou menace guet caranté, ha mar bai rét, ou hastiein eit Doué : rac ne zeliér quet scoein hemb avertissein ha larèt perac-vai. É gurionné, ne ouzan quet penaus hanhuein certæn tud-ç’ou péré eid un nitraiq ma vanq ou bugalé, e sco ar nehai goah eit pe vehènt lonnèt brutal ; ha ne rant cas eit ou gùélèt é péhein : ind e gav memb ur bourd ma houyant offancein Doué. O tud hemb Religion !

8.° Anfin un tad hac ur vam e zou obligét de rein scùir vat d’ou bugalé ; de larèt-è, ou désquein mui dré ou obereu eit dré ou honzeu : rac, é-mé S. Leon, en exampleu e zou creihuoh eid er honzeu. Dihoalleènt enta, é mé S. Jerom, ne uélehai ou bugalé guet-t’ai un dra-benac e vehai occasion dehai a offancein Doué. Caër en dou un tad hac ur vam rein aviseu santel d’ou bugalé ; mar dislarant ou honzeu dré ou obereu, ind e rei, peb-unan d’é sort, goah eit pe larehènt gronce dehai gobér en droug. Caër ou dou mêlein dehai en tamperance, er vertu a burtæt, ma ne uélant guet-t’ai meit débauche, chérvad, ivraignereah, gesteu dijauge, actioneu impudiq, &c.

N’en dai quet erhoalh de dad ha de vam rein scùir vat d’ou bugalé réd-è hoah ma spieint erhad doh-t’ai eit ne veint quet couchiét dré oal-exampl er-ré-ral. Rac er goal-speret e hum chervige ag en dud memb eit coll en dud ; ha liès ean e goll ér mæz er-ré n’eèll quet coll én ti. Ne faut meid ur hroaidur couchiét én ur hanton, eit couchi ol er-ré-ral : rac er goal-exampl, ha conzeu en dud lous èl ur gangrèn e ouni ol ur hartèr, é-mé S. Paul. Eit mirèt doh un droug quer bras, un tad hac ur vam ne zeliant jamæs laquad ou bugalé de gousquèt guet-t’ai, na pautrèt ha mèrhèt assambl, nac ou lausquein, a guemènt ma heèlleint, de monèt de hum zivertissein, de hoari, de oarn el lonnèt assambl : rac, é-mé er Hatechén, en hantiss a dud youanq pautrèt ha mèrhèt hardéh en eil-doh-éguilé, e zou un occasion tostan a béhet, doh péhani é vér absolumand obligét de beèllad. Hilleih e ouair quemènt-ce ar ou houst, ha neoah n’en-dint quet sourciussoh ag ou bugalé. (Ar er fæçon de zessàu er vugalé, ha memb de bratiquein Gourhæmeneu Doué ha ré en Ilis, leinet Magasin spirituel er Beurerion).

Tadeu ha mameu, chetui hou teværieu principallan é quevir hou pugalé. Dessàuet int, instruget int, corriget int, reit perpet exampl vat dehai. Rac eit boud int sortiét a hou ti hac a-zan hou perh, n’en doh quet hoah digarg a nehai. Obligét-oh hoah de seèllèt penaus en hum gomportant, ha de rein dehai en aviseu mad e gavehait necessær. A pe santehait é tostei deoh er marhue, galhuet ind eit rein dehai hou pénidiction, èl er Patriarche Jacob. Ne ouheoh quet testamandein dehai nitra gùel eid en aviseu e ras en dén santel Tobie d’é vab quênt merhuel.

» Me mab, é m’ean, laqueit donn én hou calon er péh e laran deoh : A p’en dou Doué receuét me inean, interret me horv ; inouret ha respettet hou mam durand ma vihuou... Chonget é Doué bamdé, ha dihoallet a gousantein jamæs d’er péhet, hac a vanquein de Ourhæmeneu hun Doué. Reit en alézon ag er péh e hoès, beaih charitabl ér mod ma heèllehait. Mar e hoès hilleih a zanné, reit hilleih a alézon : ma ne hoès quet calz, reit a volanté vat ag er péhiq e hoès... Rac en alézon e zelivr ag er péhet hac ag er marhue, ha ne lausquou quet un inean de gouéh én tihoéldæd ag en ihuern. Dihoallet doh peb-sort lousteri a baillardiah ; ne lausquet quet er golèr de ounid hou speret nac hou conzeu. A p’en dou unan-benac labourét eid-oh, payet ean quentéh... Dihoallet a obér jamæs d’er-ré-ral er péh ne gareheoh quet ma vehai groeit deoh : goulènnet perpet conseil guet un dén parfæt hac avisét-mat. Mêlet Doué e peb-amzér ; pedet ean d’hou condui attàu dré en hènd mat : me mab, ne zouget quet ; gùir-è é homb peur ; mæs ne vou quet danné e vanquou demb, mar hun nès dougeance Doué, mar hum viramb doh peb-sort péhet, ha mar groamb ævreu mat. » O caërræd un Testamant !

3.° Hun Deværieu é quevir en dud a Ilis.

Er bobl e zeli d’en dud a Ilis inour, respèt, aboeissance hac assistance.

1.° Réd-è inourein en dud a Ilis hac ou respettein ; rac ma talhant léh Jesus-Chrouist ar en doar ; rac m’ou dès receuét guet Doué puissance hac otorité ol ar er péh e gondui d’en Nean ; rac m’én dint hur Bugulion spirituel, ha Medecinerion hun ineanneu ; rac m’hun nès én ur fæçon brassoh obligation dehai eit n’hun nès d’hun tad ha d’hur mam, dré m’en dès reit Doué demb dré ou deourn madeu preciussoh eid er-ré en dès reit temb hun tud. Ne faut quet hou disprisein é sigur m’en dint sàuét a dud peur, pé rac ne vihuant quet revè er santeleah ag ou stad. Rac Jesus-Chrouist n’en doai choægét meit tud peur eit bout é Apostolèt ; ha ne larér quet deoh é teliét inourein er Velean rac m’en dint a noblance pé a leigné vras ; mæs rac ma talhant léh Jesus-Chrouist. Mar ou dès defauteu, hui e zeli chairrein hou teulagad ar nehai, ha non pas ou décriein nac ou disprisein én hou calon ; rac en disprisance e rér ag en dud a Ilis e ya peèlloh eit ne chongér, a p’en dai gùir en en dès hun Salvér larét tehai : En hani hou tispris, em dispris-mé ; hac en hani em dispris-mé, e zispris Doué me Zad, péhani en dès mèn degassét ar en doar. En disprisance e rér ag en dud a Ilis hac ag er péh e ansaignant, e zou ur merche én hum goll er Religion én hur mésq.

2.° Réd-è aboeissein d’en dud a Ilis ér péh e seèll hur salvedigueah. Aboeisset d’hou Pugulion spirituel, é-mé S. Paul, ha sèntet doh-t’ai ér péh e lareint teoh : ind ou dès ou deulagad attàu ar-n'ah hac e zihoal dohoh ; rac ma téliant daccor contt de Zoué a hou c’ineanneu. Ne uélér neoah meit raï a dud péré e hum sàu inemp d’ur Person rac ma ra é zevær, péré e gav un taul caër en anjuliein ha gobér er hontrel d’er péh e ansaign. Er sort-ze e zou caus ma couéh vangeance Doué ar er-ré-ral ou souffr hac ou cheleu, Ne fall quet deoh sèntein doh Bugulion mat ha santel ! lamét veint gueneoh, é-mé un Doctor bras (Origén), ha nezè é harrihuou gueneoh en amzér-hont a béhani é conz er Profæt Amos : Me zegassou, é-mé en Eutru-Doué, ur guêrteri ar en doar ; non pas ur guêretri a vara hac a zeur ; mæs ur guêrteri a gonzeu Doué. Deit-è just en amzér-ze bermen. Er vugalé en dès goulènnét er bara a gonzeu-Doué, é-mé Jeremi, ha ne oai hanni de drohein dehai.

Jamæs neoah en aboeissance d’en dud a Ilis ne zeli boud ar goust hou c’inean. Rac mar behai hanni malheurus assès eit hou solitein d’obér droug, ne sèntet quet ; ne gueméret quet scùir ar en droug e rant, mæs groeit, é-mé hur Salvér, er mad e ansaignant... Rac en hani ou cheleu, em cheleu-mé...

3.° Réd-è assistein en dud a Ilis ; de larèt-è, pourvæein dehai ou bihuance hac ou necessær. Er Velean péré e hum aqùitt erhad ag ou harg, é-mé S. Paul, e zeli boud doublemand inourét ha recompancét, é spécial er-ré e laq poén de berdêg ha d’ansaignein er bobl ; rac peb mechérour e veritt é recompance... Mar hun nès reit deoh er madeu spirituel, n’en dai just m’hur bou hur bihuance tamporel ? Dén ne ya d’arad hemb espérance a æstein ; dén ne blantt ur uniéq, hemb boud ingorto a brofittein. S.Paul e ra d’antand é ma bet ordrénét a viscoah rein ou bihuance d’er Velean, ha payein en deaugueu d’en Ilis. Ne dardet quet a bayein en deaugueu hac er premidi, é-mé Moys d’er bobl Juiv, rac en deaugueu ag en doar e zou deliét de Zoué. Anfin er Speret-Santel ne laqua meit Doué é-raug er Velean : Douget en Eutru-Douè ag en dondæd a hou c’inean, ha respettet er Velean : caret hou Crouiour, ha n’abandonnet quet er Velean : inouret Doué a greis hou calon, groit inour d’er Velean ha payet en deaugueu èl m’en dai ordrénét. (Eccl. 7. V. 31).

Ne hum arrestamb quet amen de verchein deværieu er Vugulion spirituel é quevir ou devèd. En ol e ouair é mant obligét : 1° De rein exampl vat d’er bobl ; 2.° d’ou instrugein ; 3.° d’ou secour ; 4.° de bedein ayeit-tai.

4.° Deværieu er bobl é quevir er-ré-zou carguét a gondui ou affærieu tamporel.

Ne hum arrestehèmb quet ehue d’expliquein en deværieu-ze. Assès vou larèt de bep-unan é ma obligét de respettein er-ré en dès berh ar nehou, èl mei en dud a Justice, hac en Duchentil de béré é ma chugét ; d’aboeissein dehai ér péh e seèll ou otorité, non pas dré zougeance a vout punissét, mæs a volanté vat hac a balamor de Zoué péhani e ordrén quemènt-ce ; de bayein dehai perhuéh-mad en taxeu ha droædeu-aral ; de bedein Doué d’ou honservein ; de zihoal a vurmurein inemp tehai, a oal-gonz a nehai hac a ou zroublein én exelcice ag ou hargueu...

Deværieu en dud é carg é quevir ou sujité, e zou conservein er peah, rantein Justice de bep-unan, punissein en dorfæterion, recompancein er vertu, ampeche hac arrest er scandal, gobér mirèt Lezèn Doué, Lezèn en Ilis, hac en Ordrénanceu ; anfin gobér bonheur ha lehuiné er bobl...

Deværieu minourèt é quevir ou goard n’en dint quet dihaval doh ré er vugalé é quevir ou zad hac ou mam : hac ur oard e zeli en dout ag é vinourèt er memb sourci e zeli un tad hac ur vam ou doud ag ou bugalé. Ur oard e zou neoah obligét d’en doud ur soign particuliér a zanné é vinourèt, ha de glasq moyandeu just ha legitim eit ou laquad de brofittein, pé de zoug rantt...

En dud youanc, revè S. Paul, e zeli considérein en dud coh èl ou zud, ou inourein, ou respettein, suportein ou defauteu, hac ou assistein, a guemènt ma heèllant, én ou dobérieu. En dud coh e zeli considérein er-ré youanq èl ou bugalé, ou désquein de zisprisein er béd, de bratiquein er vertu, ha rein é peb-mod exampl vat dehai.

Er beurerion e zeli goud grad d’er-ré ou secour, rantein chervige dehai a pe eèllant, ha drès peb-tra pedein Doué eit-t’ai. A fæd er-ré n’ou secourant quet penaus-benac m’ou dès er moyant, ind e zeli perpet ou inourein ; ou respettein ; dihoal erhad a vurmurein hac a hum sehuel inemp tehai. Expliquét hun nès en ur gonz ag en alezon, deværieu en dud pihuiq é quevir er beurerion. Me lausq ehue beèd en explication ag er Sacremand a Briedereah, de gonz a zeværieu en dud diméét en eil é quevir éguilé.

5.° Deværieu er serviterion é quevir ou méstr.

Stad er serviterion e zou paud scannoh eit hani er véstr. Ur servitour n’en dès de rescond meid a nehou é hunan : mæs ur mæstr en dou de rescond a nehou hac a guemènt hanni-zou idan-d’ou. Er serviterion e zeli enta considérein é ma Doué en dés int laqueit ér stad-ce, ha hum aqùittein erhad ag ou déværieu, péré-zou carein ou méstr, ou respettein, aboeissein ha bout fidel, dehai.

1.° Ur servitour e zeli carein é véstr ; dezirein dehai er madeu éternel hac er madeu ag er vuhé ; assai ou gounid de Zoué dré é gonzeu mat, dré é Bedènneu, ha dré en exampl caër ag ur vuhé santel. Ean e zeli ehue conz mad a nehai partout ; éxcusein ou defauteu gùellan ma heèllou, hemb jamæs dizolein nitra ag er péh e bass én ti. Rac méliguét-è, é-mé er Speret-Santel, ur raportour hac un dén a zeu-dead rac ma laq en dissancion itré er-ré e oai é peah.

2.° Ean e zeli ou respettein, ou rescond guet doustér, conz a nehai guet inour ; ha mar behai reguis tehou ou dislarèt, ne zeli er gobér meit guet er vrassan humilité, en ur chongeal é ma Doué en dès reit tehai otorité de gommandein. Er respèt-ze e zeli neoah bout revè Doué. Rac pe zehai d’er véstr commandein un dra-benac contrel de Lezèn Doué pé de hani en Ilis, er sérviterion ne zeliant quet aboeissein ; rét vehai quêntoh ou huittad, hac é teliehènt-int col ou gobr.

3.° Ur servitour e zeli aboeissein d’é véstr. Serviterion, é-mé S. Paul, aboeisset d’hou méstr tamporel, guet dougeance, guet respèt, guet ur galon simpl, èl de Jesus Chrouist memb. N'ou cherviget quet hemb quin rac m'en dint doh hou seèllèt, èl pe vehai d’en dud é falehai deoh pligein ; mæs hum gomportet èl serviterion mat de Jesus-Chrouist ; groeit quemènt-ce a galon vat, ha hui e rei volanté Doué... Rac ma houzoh é rei Doué deoh é héritage aveit recompance. Serviterion, é-mé S. Pierr, aboeissét d’hou méstr guet un dougeance vras, non pas hemb quind er ré-zou douce ha patiant, mæs memb d’er-ré zou rust ha diæz ; rac un dra agreabl de Zoué-è suportein a gaus tehou en ol afflictioneu e rér demb souffrein hemb ræzon.

4.° Er serviterion e zou obligét de vout fidel d’ou méstr. Jamæs ne zeliant gobér gueu doh-t’ai, na rein nitra ag en ti hemb permission, na lezel hanni, pas memb er vugalé, d’obér domage er bet dehai, na quemér nitra dré-zan dourn, pé é sigur hum zigoll, rac ne gavehènt quet en ou dehai gobr assès, pé eit gobér chérvad, na memb eit rein en alézon. Ind e zeli campénnein d’ou méstr, hemb discoussi nitra ; labourad èl pe vehai eit t’ai é labourehènt, revè Doué : ha mar gùèlant er serviterion-aral, pé memb er vugalé ag en ti doh hum zirangein pé é laireah ou méstr, ind e zeli mirèt pé ahoèl avertissein. Rac mar lausq ur servitour gobér gueu doh é væstr, obligét vou de restituein.

S. Paul e ourhæmenai d’é ziscipl Tite desquein er serviterion de voud aboeissant d’ou méstr, de blæguein dehai é peb-tra, hemb ou dislarèt, hemb gobér gueu doh-t’ai ; mæs de rein dehai é peb occasion ur merche ag er vrassan fidelité, a celfin ma hinoureint é peb-tra Doctrin Doué hur Salvér. S. Paul e ra splann d’antand a-zè é ma doh hum aqùittein erhad ag ou deværieu é consist er ùellan devotion eid er serviterion. Hum drompein e ra enta er-ré e hum glêm rac ne rér quet dehai amzér d’ou chonge de larèt hilleih a Bedènneu ; rac n’eèllant quet cleuèt dihue pe tair Overèn bamdé, na monèt a pe garant d’en Ilis, na bout d’er Sul ha d’er Gouil a vitin beèd en noz én ou devotioneu, &c. Doué ne oulèn quet quemènt-ce guet-t’ai : ha serviterion guet devotioneu pennadus èl-ce e zou liès causs d’ou méstr, de golèrein, de douyet, de zécriein en devotion, ha de vlasfæmein inemp de Zoué ha d’é Lezèn. Ne vou enta meid é haccomplissein ou obligationeu ér mod m’hun nès larèt, é reint inour de Zoué ha d’en devotion.

6.° Obligationeu er véstr é quevir ou serviterion.

Er véstr a diegueah e zeli bout, revè S. Augustin, bugulion santel ou zud, eit ou hondui hac ou désquein erhad, aveit ma taccoreint de Zoué ur gontt vad ag er-ré-zou idan-d’ai. Obligét-ind enta de gonsidérein : 1.° Penaus ou serviterion e zou bugalé de Zoué ha mambreu de Jesus-Chrouist quer clous èl d’ai, émant ou berdér, hac en ou dès én Nean un Tad cummun, péhani ne seèllou quet doh er-ré en dou commandét, na doh er-rè en dou chervigét, mæs e rei de bep-unan er recompance en dou méritét én é stad. 2.° Obligét-int de zihoal ne vehai hanni én ou zi ne ouyehai quet er Misterieu principallan ag er Religion, hac er péh-zou necessær eit bout salvet ; ha mar behai unan-benac èl-ce, ind e zeli er hass d’er Hatechén, pé en désquein int-memb. 3.° Ind e zeli gobér ma vou larét er Bedèn assambl de noz ha de vitin, ha laquad poén ma tostei liès ol ou zud de govessad. 4.° Ne faut quet lezel hanni a nehai de goll en Overèn d’er Sul ha d’er Gouil, na hanni de labourad én déieu santel-ze : é contrel, réd-è gobér dehai monèt d’en Officeu, d’en Instructioneu ha d’en Devotioneu-aral ag er Barræs. 5.° Er-ré-zou ér stad hac én oaid, e zeli yun en déieu ordrénét dré en Ilis. 6.° Eit ou distroein ag er fol deverranceu ag er béd, ingageènt ind de hum laquad én ur Verdiah-benac a zevotion, eit m’ou dou mui a gourage d’obér ævreu-mat. 7.° Ne souffreènt jamæs hanni én ou zi de douyèt, de sacrein, de vlasfæmein, na hanni e gonzou sot, pé e rei un dra-benac dijauge ha dishonest. Er mæz e zeli bout d’er sort-tud-ce. 8.° Ne zeliant quet ehue andur én ou zi hoari fal eit coll argant, na tolp digampèn er bet, na coroll, na filage. 9.° Jamæs ne zeliant andur é-mésq ou zud fal livreu péré e gouchi en isprit hac er galon ; mæs ind e zeli ou doud ul livr-mat-benac, hac én ou discuéh, pé a pe veint ol assambl, unan e leinou a voéh ihuel eit ma cleuou er-ré-ral. 10.° Ma ne brez quet er serviterion arlerh m’eint bet avertissét, hum aqùittein ag ou deværieu, pé torrein ou fal deicheu, pé renonciein d’er fal hantiss, pé d’er fal gompagnoneaheu, réd-è rein ou hongé dehai, cousteèt é goustéhai.

Chetui lod ag en obligationeu en dès merchét S. Charles Boromé én drivèt Concil a Vilan, d’er véstr é quevir ou zud. Mæs Doué ér Scritur santel, e ordrén hoah tehai : 1.° Payein perhuéh mat gobreu ou serviterion, a pe veint paré. Ne oarnet quet gueneoh, é-m’ean, beèd en trenoz payemand en hani en dès labourtt eid oh... Hou peèt chonge, é-mé S. Jaq, penaus er payemand e zalhét gueneoh hac e zou deliét d’er-ré en dès chairrét hou c'æst, e gri inemp teoh, hac er hri-ze e zou oueit bet-ha discoharn hun Doué. Quemènt-ce e ra reih d’antand ne zeliér gobér gueu er bet doh er serviterion, na tardein raï a bayein dehai hou gobreu, &c.

2.° Commandét-è ehue d’er véstr carein ou serviterion. Ne oal drætet quet ur servitour péhani e labour guet fidelité, é-mé er Speret-Santel, nac ur gounidec péhani e hum ra tout deoh... Caret ean èl-oh hou ç’hunan, ne refuset quet dehou el libertè e veritt, ha n’el lausquet quet de gouéh é peuranté. Mar da d’ou serviterion gobér ur faute-benac, ind e zeli oun avertissein guet charité ha non pas guet colèr.

3.° Anfin er véstr e zéli, èl en tadeu ha mameu, rein exampl vat d’ou serviterion. Ind e zeli boud er-ré guettan é hobér er péh e ordrénant dehai ; dihoal a ou anjuliein, a ou goal-drætein, a douyèt hac a golèrein guet-t’ai. Malheurussæd-è er véstr péré ne hum sourciant quet pèh buhé e gonduiou ou serviterion ! Hac e vehènt ind touyerion, blasfæmerion, paillardèt, ivraignèt, debauchèt, hemb Lezèn na dougeance Doué, ne rant cas er bet meit ma reint ou labour. Miseraploh-è hoah er-ré e vehai fache guet t’ai ou doud én ou zi tud honest, tud fidel de chervige Doué de noz ha de vitin, de dostad liès d’er Sacremanteu, &c. Ne fal dehai ou dout doh ou chervige meit tud ou secourou de fal-obér, de drompein, de laireah, de fraudein, ha d’obér fal droyeu-aral. Méh em behai é conz ag er-ré e glasq ésprès tud corromplét eit ma caveint æssoh en tu de goutantein ou inclinationeu infam... Jugemand er-ré e gommand, e vou er halettan.... Hac en tourmant brassan e vou eid er-ré puissantan, é-mé er Scritur santel.

Péhein e rér inemp d’er bedairvèt Gourhæmèn, a pe vanquér d’en deværieu hun nès merchét amen. Doué en dès grateit er vuhé éternel ér béd-hont, d’er-ré e hum aqùitt a nehai, hac, ér béd-men bénidictioneu tamporel : mæs er-ré e vanq dehai, e zou menacét ag er marhue éternel, ha liès vangeance Doué e gouéh ar nehai ag er vuhé-men.