AL LAER A ZO LAER
N’ouzoc’h ket piou eo Kolaïg Dorndu ? — Nann ?… Mat, pegwir n’ho peus ket klevet c’hoaz hano anezan, selaouit gant ho tiouskouarn hag e klevoc’h e zoareou bremaïk. Met peoc’h avat ! Peoc’h, pe ne lavarin ger !
- Ar re vouzar hag ar re zall
- A gaso kelou d’ar re all !
Emaoc’h o selaou ? Mat ! neuze e stagan da zibuna va c’hudenn.
Kolaïg Dorndu a zo eur c'houeriad diwar ar meaz, o chom en eur c’horn bennak eus ar C'hap, n’em eus ket sonj mat a-walc’h mui pe e parrez Goulien pe e hini Beuzek… An dra-ze ken nebeud n’eo ket kalz a dra. Eus hano e gear avat em eus dalc’het sonj gwelloc’h : Kernez-Vihan ez eo hanvet. Kolaïg Dorndu eo e zouar hag e gear d’ezan.
Pa oa c’hoaz paotr yaouank, e laboure da zabatui betek re emichans. « Evit ar wech, em eus klevet lavaret, an hini a zistag re a daoliou marr, en eur staga gant e lodenn, pa vez devez bras terri-terien, hennez a gouez war e benn a-drenv, hep gallout dont a-benn eus e lodenn-varr. » Setu ar pez a zo deut da wir evit Kolaïg, rak abaoe m’eo dimezet da Janig ar Gapen, ne fell ket d’ezan a-grenn kregi e benveg ebet, nemet en e skourjez.
Nemet en e skourjez, a lavaran, ha penaos kemend-all ?
— Betek-hen, eme Kolaïg d’e wreg eur zulvez, betek-hen n’oun bet nemet eur genaoueg, nemet eul leue, met eurus eo d’in ne chomer ket leue evit atao, dalc’hmat ; selaou ac’hanon. Ar mestr-skol, — ar vistri-skol a vreman, gouzout a rez mat, a zo gwall-zesket ; n’eo ket azened eo ez int evel re gwechall ha ne oant mat nemet da ober katekiz, — en deus lavaret d’in, hirio goude an oferenn, pa ’z oun bet o paea eur banne d’ezan, n’ez eus nemet koll o labourat an douar ; ha piou a dle gouzout an dra-ze gwelloc’h eget ar mestr-skol ? Ober a rin hiviziken ar pez en deus va aliet da ober : fiziout va douar en eur merour, ha mont da varc’hadour kezeg.
— Oh ! diwall mat, mignon Kolaïg, diouz aliou ar vistri-skol ! eme Janig ar Gapen d’he gwaz.
— Evit gant mestr-skol hor parrez eo deut ar wirionez, p’en deus lavaret d’in ne oa dre ar C'hap, war ar meaz, den ebet a gement a gomzfe galleg kouls ha me, Kolaïg Dorndu ! Ha perak neuze, pegwir ec’h ouzoun ar galleg, ne vijen ket mat da varc’hadour kezeg ?… Me a vo, klevout a rez ac'hanon, Janig, me a rank beza marc’hadour kezeg !
Setu penaos, pegwir en doa c’hoant ar mestr-skol, ez eo bet feurmet Kernez-Vihan d’eur merour ; Kolaïg evelkent a zalc’h gantan eur penn-ti hag ar marchosi.
Da genta, an traou a droas mat a-walc’h gant Kolaïg ; heman a oa deut da anaout eun niver a droiou kamm, o tarempredi ar foariou hag ar marc’hajou. Bez’ e veze dalc’hmat e Kemper, e Pont-’n-Abad, e koste Ploneour, er Pont, e Douarnenez, e Pouldahud… ha me ’oar-me e pelec’h e veze c’hoaz ?
Eun devez, tri pe bevar miz a zo abaoe, Kolaïg a yeas da foar Bloneour gant eur marc’h koz, kempennet gantan, skrifellet a-zoare, houarnet mat a-barz mont eus ar gear. Dres ! ar foar a yee mat-mat war ar c’hezeg, ha Kolaïg a bakas kant skoed evit e varc’h koz.
— Mat ! eme ar C’haper. Abret an deiz eo c’hoaz ; a-raok distrei d’ar gear, deomp d’ober eun droïg da varc’had ar zaoud !
Ma ’z ee ker ar c’hezeg, war ar zaoud e oa eun distaol souezus ; ne oa marc’hadour ebet, kouls lavaret, war-dro al loened-korn. Gouzout a rit, — pe ne rit ket, — e Ploneour e vez kalz geored (gevr) er foar ; hogen war ar geored ne oa ket eun distera klask.
— Mat ar stal ganeomp ! eme Kolaïg. Mar karfen prena eur c’haor bennak aman da werza a-benn foar Bouldahud, me ’rafe eun taolig brao ganto, a dra zur !
Ha Kolaïg prena eur c’haor, marc’had-mat-vil, ha buan d’ar gear gant e vida…
D’ar miz war-lerc’h, d’ar gwener kenta, Kolaïg Dorndu a zav mintin, beure mat, diouz e wele, evit mont da foar Bouldahud. Gwiska a ra eun dilhad nevez c’hoaz kouls lavaret, rak e gredenn eo penaos e werz keroc’h eur gwerzer gwisket mat eget eur gwerzer all gwisket a druilhou. Buan ha buan, e voutou ler-goad en e dreid, eun hanter dousenn krampoez amanennet en e c’hodell, ha Kolaïg d’ar c’hraou, ha Janig ar Gapen war e lerc’h… Setu ar c’haor kordennet kerkent ; ar gwasa ma zo eviti, prestik eo he zermenn, al loen paour ! hag he deve, kalet evel mean, a-istribilh etre he gaol, a dle ober diês d’ezi da vale.
— Set’ aze, Janig, eme Kolaïg en eur lakaat eur c’horniadig butun abarz mont en hent, set’ aze hag a dalv ugent skoed pe pemp lur ha tri-ugent d’an taol izela : eun dornadig mat a arc’hant !
— Diwall, eme Janig, aon am eus na vefes paket eun dro bennak !
Digouezet int o-daou e-tal dor ar marchosi, ar c’haor ganto. Hep dale eo kordennet ivez ar marc’h daou vloaz a dlie mont d’ar foar gant Kolaïg.
— Set’ aze, Janig, eme heman, talvoudegez kant hanter
kant skoed d’an nebeuta, pe war-dro pemp kant lur, ma ’z a
mat ar ronsed ! Kenavo, Janig !… En abardaez-man, e weli
ac’hanon o tistrei d’ar gear, eur c’hodellad vat a skoejou
ganin. Kenavo !…
Ha Kolaïg en hent o vutuna dre ma ’z ea, e gorn-butun berr ha mogodet etre e zent, e skourjez en-dro d’e c'houzoug, e varc’h ouz e zorn dehou hag e c’haor ouz e zorn kleiz.
O welet he C’holaïg o pellaat, Janig, difizius evel ar C’hapenned, rak emichans e tiskred eun tammig ivez war he gwaz, a hop warnan :
— Hep, hep ! Kolaïg, arabad d’it dont goullo d’ar gear ! Diwall mat diouz al laer, va den !…
Hag o veza chomet eur pennadig, harpet e korn-tal ar marchosi o sellet ouz he gwaz o pignat ar grec’henn dosta gant e loened, ez a d’an ti d’en em emellout eus he labour, eur berniad mat a draou o ruilh hag o tiruilh en he zamm penn.
Kolaïg Dorndu, luduet e vutun gantan, met e gorn dalc’hmat o chaokat etre e zent, a gendalc’h da vont gant an hent, e zaou loen d’ar paz war e lerc’h, hag e teu sonj d’ezan eus aliou Janig.
— Petra an tanfoeltr, eme ar C’haper outan e-unan, petra
en deus c’hoant va hini goz da randounat d’in, er mintin-man ?
Diwall diouz al laer ! Me, Kolaïg ar marc’hadour kezeg !
Ha ! ha ! me ’garfe gwelet peseurt liou en deus al laer a zo
gouest a-walc’h da laerez eur spilhenn diwarnon-me !… Piou
’zo gwaz, satordallik, ma n’oun-me ket ? Ha n’eo ket me a oar
ar muia galleg e bro Kaperien Beg-ar-Raz… Va mestr-skol
e-unan en deus lavaret an dra-ze d’in, eur zulvez p’ am oa
paeet eur banne d’ezan… Ya, gwaz oun !
Ha fouge ennan, e sko gant e bennad kordenn war e beultrin, ken ma ’z a e tammou hag e bruzun, en e c’henou, pao pri e gorn-butun !…
— Ma feiz ! eme hor gwaz, pa zigouezin e bourc’h Poullan, e prenin eun all ; met evit laeret ne vin ket !
En eur deuler eur zellig ouz e c’haor, e wel he deve re garget, al leaz o tivera dioutan peb ar mare.
— Setu aze koll evidon, eme Kolaïg. Penaos diwall va bida da vera ?… Sell ! kantonier Beuzek a zo aman o tont d’e zevez, hennez a dle gouzout penaos ober evit-se… Hep ! kantonier, va bida aman a goll leaz, penaos ne gollo ket ?
Ar c’hantonier, paotr fin evel an holl gantonierien, a lugern gant ar blijadur e zaoulagad bliou en e benn :
— Hostaliri ar C'hoad-Pin n’ema ket pell ; ma vez eur banneig, e lavarin a-walc’h da stal d’it !
— Ya, ya, daou vanne zoken kentoc’h eget unan… Setu flipet peb a lommig ganto.
— Mat ! va den, eme neuze ar c’hantonier, setu aman evidout ha da vida : pa zigouezi e Poullan, kerz da gaout Herri, ar marichal, ha goulenn digantan eur c’hloc’hig bihan da brena, ha stag anezan ouz gouzoug da vida : ne gollo ken a leaz, pe n’eo ket me mab va zad ! Kenavo !
— Kenavo ! eme Kolaïg.
Hag hor C’haper en hent, laouen bras eus e gavadenn. Hep dale, e tigouez e bourc’h Poullan, war-dro eiz heur, hag hen dioustu da gaout ar marichal.
— Selaou ’ta, marichal, hervez m’am eus klevet, te a werz kleier bihan ?
— Ya ’vat, a bep seurt ; dibabit, mar plij !
Ha Kolaïg kemer ar brava ha staga anezan gant eur pennig kordenn en dro da c’houzoug e c’haor.
— Pegementad tra eo ar c’hloc’h, marichal ?
— Ma feiz, n’eo nemet pevar real, Kaper, pegwir c’houi eo, rak kredi a ran, eun tammig meiz, eun tammig anaoudegez am eus ouzoc’h.
— Pevar real, eun tamm kloc’h evel-se ! N'eo ket evit netra !
Met Kolaïg a bae, koulskoude, hep kredi dizerra e rann. N’eus forz, sonjal a ra ennan e-unan :
— Arabad d’in beza paket gant laer ebet ! N’emaoun ket ganti, em eus aon, o rei pevar real evit eun ourouler, eur c’hloc’hig. Ha c’hoaz, c’hoaz, ma teufe ar c’haor he bronnou da ehana bera !
Hag hen distrei da zellet ouz e c’haor.
— Mat ! emezan, gwir e rank beza ar pez en deus lavaret d’in kantonier Beuzek ; va Bouchig ne goll mui berad leaz !… Deomp breman da brena eun tamm butun hag eur c’horn nevez !
Great e dro gantan e ti ar butun, setu Kolaïg adarre war hent Pouldahud, e zaou loen d’e heul. Pa dremen dirak ti-skol ar baotred, ar re-man, — o c’hoari emaint c’hoaz, daoust d’an heur beza sonet pell zo, — ar vugale ’ta a zav o fenn, o klevout son skiltr ar c’hloc’hig :
— Sell ’ta ! Eur C'haper o vont da foar Bouldahud, eur marc’h hag eur bida gantan !
Kolaïg n’ema ket an distera war o sonj, kement a brez a zo warnan breman o klask dibri krampoez ; n’eo ket hep poan avat, rak e zaou loen eo red d’ezan ivez bleina. Pa n’eo ket evit ober gwelloc’h, e kemer peg en eur grampoezenn a-bez a-istribilh ouz e c’henou, hag e chach warni beteg ar penn dilosta, ar pez a lak ar baotred da c’hoarzin leun o beg.
— Petra 'zo, marmouzien ; hag o c’hoarzin d’in-me emaoc’h ?
Unan eus ar baotred, an tosta da Golaïg, a respont evit an holl :
— N’emaomp ket ’ta ; met eus penn all-tre ar C’hap e rankit beza ginidik a dra zur, va zonton, tostik d’an Enez Sun, pegwir en eur vont d’ar foar gant ho marc’h, n’ouzoc’h ket ar furnez da bignat war e gein !
Ar vandennad krennarded a c’hoarz o gwalc’h, ha Kolaïg a anzav outan e-unan n’eo ket brao deski furnez, dreist-holl digant bugale.
— Mar pignan war gein Laouig, emezan, petra ’rin eus va bida ?
Hep beza nec’het an distera :
— Petra ? eme ar paotrig, met staga ar bida ouz lost ar marc’h, hag e c’helloc’h da c'houde kaout ho taou zorn da zibri ho krampoez !
— Gwir a-walc’h eo ! eme Kolaïg Dorndu.
Hag e stag ar paour kêz gaor ouz lost ar marc’h hag e pign war gein Laouig, hag ez a etrezek Pouldahud, en eur zibri krampoez, e-pad ma c’hoarz muioc’h-mui paotred skol Poullan…
Neuze ’ta, Kolaïg a gendalc’h da vont a-raok war gein Laouig, en eur chaokat gwasoc’h c’hoaz war e grampoez, malisiet evel ma ’z eo ouz ar baotred vihan. Digouezout a ra evel-se gant koajou Maner Stank. Aman ez eus eur gwall-zoubenn da gaout. A drenv ar c’hleun, skoaset e-mesk an trojennou lann hir, eun den, — eul lampoun bennak eus kear, sur a-walc’h, — a zo, evel pa lavarfed, o c’hortoz eun dra bennak ; tres paour a zo warnan, eun tres ken divalo hag eul laer ma ’z eo.
Skuizet o c’hedal en aner eur C’haper droch bennak da vont da foar Bouldahud, al laer a zo o vont d’en em denna kuit, pa glev eur c’hloc’hig o son : Bin, de ri din bin baon !… Hag al laer da zevel e benn, ha gwelet Kolaïg o tiskoasa er c’horn tro, eur gaor ouz lost e varc’h, rak kloc’hig gaor Kolaïg eo a ziridign kemend-all !…
Eur wech m’eo tremenet Kolaïg e-biou gant e loened, setu al laer da lammat didrouzik war an hent ha da redek war- lerc’h, divoutou, evit laerez ar c’haor, ha pa na ve ken.
Met penaos ober an taol hep rei netra da c’houzout d'ar perc’henn ?… Al laer a droc’h, da genta, ar c’hloc’hig diouz gouzoug ar bida hag a stag anezan a-nevez ouz lost ar marc’h ; ha goude, o veza troc’het kordenn ar bida, e kas al loen paour gantan er-meaz an hent, en eur waremm e-lec’h ma kuz anezan e-touez eur stropad strouez.
— Mat ! eme al laer, kement-se deut eo atao : ar bida am
eus paket diwar ar C’haper sod-ze ; an dra-ze a zesko d’ezan eur
wech all staga geored ouz lost e ronsed da vont d’ar foar.
Met… met… eur marc’h mat a zo gantan… ha pegwir e lavarer :
al laer a zo laer… red eo d’in kaout ar marc’h pe netra…
Hag al laer, a-dreuz ar parkeier, da blanta tiz ha da c’haloupat evit troc’ha a-raok ar C'haper. Er c’heit amzer-man, Kolaïg a zo ken dinec’h ha tra, dre ma klev atao ar c’hloc’hig bihan o tiridigna d’e heul, hag e holl zonj a zo, me ’gred, gant ar bempved krampoezenn ema breman o chaokat warni. Petra ’fell d’eoc’h ? Eun tammig goust a zo deut d’ezan oc’h ober hent, hag e chaok, hag e lonk, hag e tebr a galon vat.
Setu Kolaïg, digouezet e-kenver Lenn-Avoa, o welet, en eun taol, eun den o tont en eur c’hoarzin a-benn ennan. Kolaïg, en eur welet anezan o c’hoarzin, a c’hoarz eveltan hag a c’houlenn digantan :
— Plijadur ho peus, va den, pegwir emaoc’h ken laouen hag all ?
— Ya sur, eme egile, pell zo n’em eus ket bet kement a c’houst da c’hoarzin.
— Neuze ’ta ? N’eo ket goulenn diganeoc’h a ran, met perak, mar plij, ho peus goust hizio da c’hoarzin ?
— Perak ?… C'hoarzin a rankan o welet e teu bemdez giziou nevez e-barz ar vro.
— Ya ?… N'em eus ket klevet ger.
— E-pad an hanv, ne weler mui na marc’h nag azen rouz ebet anez ma vefe war glipenn e benn, resped d’eoc’h, eun tok plouz pe eun tok brouenn !
— N’eo ket difennet ; hag al loened, me ’gred, a blij d’ezo an disheol hag ar zenadurez, kement ha d’an dud.
— Mat, evit beza a-du ganeoc’h, e lavarin ec’h intentan eun draïg bennak er c’hiz nevez-ze. Met giziou all a zo o tont, war ar pez a welan, ha n’ ec’h intentan netra enno. Lavarit d’in, mar plij, perak e stager breman kleier bihan ouz lost ar c’hezeg ?
— Petra ? Ar c’hiz-ze a zo o tont breman ? eme Kolaïg, sabatuet krenn.
— N’ema-hi ket mui da zont ; deut eo, pegwir ho marc’h-c’houi zoken a zo o son e gloc’h aze gwasoc’h eget kloc’her Treboul.
Hag evit gwir ar marc’h Laouig a strilh e lost gant nerz, hag ar c’hloc’h a zon ; met hor C’haper ne ra van ebet o sonjal eo e c’haor an hini a ra trouz.
— Va marc’h deut da gloc’her ? eme Kolaïg o tistrei e benn da zellet…
Neuze ar paour kêz Kaper a wel n’ema ket mui ar c’haor da heul.
— Daonet ! emezan d’egile, va gaor a zo chomet dre an hent ; distaget eo diouz lost ar marc’h, nemet m’he deus lezet he c’hloc’hig war he lerc’h… Ah ! tamm bida gornek, red eo d’in mont war e lerc’h… Sell ’ta, va den, ma n’eus ket re a brez warnoc’h, e c’hellfec’h marteze chom aman eur pennadig amzer gant Laouig, e-pad ma ’z in da welet ha kaout a rin Bouchig ?
— Gellout a-walc’h a rafen chom eur pennadig, e-giz ma lavarit.
Ha setu Kolaïg buan war e giz da glask e vida ; hag al
laer, o veza chomet eno, evel m’en doa roet e c’her, eur
pennadig gant Laouig, a lamm war gein heman, ha pidadap !
ez a da guzal anezan e-barz koajou Kerbeoc’h !…
Koulskoude Kolaïg, o veza baleet eur c’hart leo, eun hanter leo, ne wel, ne glev na liou na c’houez eus bida ebet.
— Mat ! emezan, en eur grafignat e benn, red eo kredi ez eo eat al lorgnez-ze d’ar gear ; emichans, pa zigouezo du-hont, en Kernez-Vihan, va hini goz he devo ar skiant da staga anezi !
Hag hen distrei adarre ; met ne gav mui na den na marc’h.
— Del ! sell aze avat eur stal all !… Da belec’h an diaoul int eat o-daou ac’halen ?… Ah ! petra a zonjan-me ’ta ? Sur a-walc’h, va den, skuiz o c’hortoz ac’hanon aman, a zo eat gant Laouig betek hostaliri an Toull-Drez du-ze pelloc’h, da glask eur banne digant Mari Burel… Deomp da welet !
Ha Kolaïg d’an Toull-Drez !
Al laer, hen, goude beza deut a-benn eus ar bida ha bremaïk eus ar marc’h, en deus lavaret outan e-unan :
— N’ema ket re fall an traou evel-se, ar C'haper-man a zo ken sod hag ar marc’h hag ar c’haor am eus sammet diwar e goust… C'hoari-louarn am eus great ivez, red eo lavaret !… Met n’eo ket a-walc'h kement-se. Va dilhad war va gorre a zo enno n’ouzoun mui ped kant toull war-nugent, ha gant ar C'haper a zo eur wiskamant nevez-flamm : bragou mezer mat, ha chupenn kerkouls. Ah ! daoult ! pegwir e lavarer atao : « Al laer a zo laer », red eo d’eomp troka, evit kaout peoc’h gant va c’houstians ha pa na ve ken. Met… penaos ober ?… Deomp atao etrezeg an Toull-Drez ; mar deu ar C'haper di, e welin petra d’ober !
Hag hen etrezeg an hostaliri.
Eun ugent kammed bennak kent digouezout gant an hostaliri ema ar puns ; ar re a zo bet du-hont eur wech bennak o tanva ar jistr, a oar mat kement-se. Hag en eur zellet a-drenv e gein, al laer a wel piou ? Ya, piou a gav d’eoc’h ? Ar C’haper o tont, izel e benn hag e glipenn !… Petra d’ober ? Al laer n’ema ket pell nag o klask nag o kaout ; mont a ra d’ar puns, tenna e chupenn, frota eun tammig pri ouz e veg hag e vleo, ha bec’h da denna dour buana ma oar ober…
Ar C’haper a zigouez :
— N’ho peus ket gwelet eur marc’h hag eun den o tremen aze ?
— Petra ? eun den hag eur marc’h ? Ah ! me ’zo jalet, sur breman, gant tud ha kezeg, mar goufec’h pegement ! Ah ! Aotrou Doue !…
— Petra, da vihana, a c’hoarvez ganeoc’h ? C'houi a zeblant nec’hetoc’h egedon-me, ha me kollet ganin eur marc’h hag eur bida…
— Bida, te da-unan, Kaper droch ! eur stal gaer c’hoaz. Koll eur bida hag eur marc’h blevennek koz bennak. E-skoaz d’in-me ! Ah ! ya, Aotrou Doue, Doue !…
— Petra 'c'hoarvez ’ta ganeoc’h ?
— Sellit ! ne welit ket aze eur maner en tu all, e kichen kroazhent Kerroue ? Ma ! me ’zo o tont alese, bet o kerc’hat dek mil skoed d’am mestr. Pa ’z oun deut aman, sec’hed d’in, ez oun en em lakeat da denna eur zailhad dour. Ha, n’ouzoun dare penaos, red eo lavaret em befe stoket enni gant va dorn pe gant penn va ilin, ar voest, a oa va dek mil skoed enni, a zo ruilhet e strad ar puns !…
— Dek mil skoed ! eme Kolaïg, met, va den, e-lec’h tenna sailhadou dour, gwelloc’h e vefe mont er puns ; ha marteze, eur wech diskennet er strad, dre forz tastoni gant an treid, e teufed a-benn da gaout ar voest.
— Ar wirionez a zo ganeoc’h, ha sonjet em oa ivez kement-se ; met me n’hellan ket diskenn a-barz, rak a-nevez beza bet klanv emaoun ha diskenn aze a vefe diskenn er bez hep dale. Met c’houi, va den mat…
— Oh ! me n’oun ket bet klanv abaoe va nao bloaz !
— Ah ! mar karfec’h diskenn e-barz, ma teuit a-benn da gaout ar voest hag an dek mil skoed, war va enor ha va c’houstians, e touan rei d’eoc’h kant skoed.
Hag ar marc’had a zo buan great ; ha Kolaïg da denna chupenn ha bragou, boutou ha lêrou, ha pididip ! da ziskenn er puns diwar bouez ar gordenn ! A-boan m'eo digouezet er strad, al laer kerkent da lezel ar gordenn da goueza en dour, ha da vont kuit gant dilhad ar C'haper, en eur lavaret outan e-unan :
— Hag a dri ! Petra ’faot d’eoc’h ? Al laer a zo laer.
Hag hen, goude beza chenchet gwiskamant ha gwalc’het ar pri diwar e veg, da glask e genta hag e eil laeradenn. Hag e sonj en e benn :
Eun devez mat hirio ! Ne faot ken nemet ar foar beza mat war ar geored hag ar c’hezeg, hag em bezo peadra da veva eur pennadig hep en em skuiza re ha peadra ivez da eva eur werennadig « lagout » bennak. Oh ! Kaper droch ! Lakeat en noaz-ran ganin : gwaz eo ze evitan !
Rak marteze ez oun bet dizonjet d’hel lavaret d’eoc’h, an diaoul a laer-ze en doa eun tech all a-dreist tech al laeronsi : tech ar vezventi eo a fell d’in lavaret ; ne gave ket fall ar gwin-ardant, pell ac’hano, ha ne daole ket an hini melen dindan e voutou, nag e-barz kennebeut !…
A-raok mont war-lerc’h al laer, gwelomp, da genta-penn, penaos ema ar bed gant Kolaïg e strad e buns.
Kolaïg Dorndu, o veza klasket mat ha piz ar c’hefig aour hag o veza ne gav netra nemet eun tok divalo hag eur c’hoz chupenn truilhennek, a ra e zonj da zout er-meaz.
— Sach war ar gordenn ! emezan.
Den ebet ! Netra ! Ar gordenn zoken, ne wel ken anezi !
— Frap ac’hanon el laez !
Boud ! Netra morse !
— Aman eo yen !
Den ne lavar grik !
Hag ar C'haper a ziskenn neuze ennan e-unan :
— Daoust, emezan, ha me a ranko chom aman ?… Me ’gred ez oun bet devet gant an tres-laer-ze, henvel-mil ouz an hini eo eat Laouig gantan… N'eo ket hep gwir, me ’gred, e lavare d’in Janig diwall diouz al laer. An holl a c’hell beza flemmet ; c’hoarvezet a zo ganin evel gant an advokad Alanig al Louarn ; « n’eus den fin n’en deus e goulz ». Abaoe ar mintin-man, ped gwech n’oun ket bet laeret ?… Oh ! ya, Janig, gwelloc’h e vije bet d’in diwall… keuz am eus !
Keuz war-lerc’h !…
Eun heur pe ziou goude, Mari Burel, deut ezomm d’ezi
a zour, — da lakaat en he gwin, sur a-walc’h ! — a zigouezas
e-tal he funs : o klevout trouz e-barz, e c’halvas holl dud an
Toull-Drez…
Dizale Kolaïg Dorndu, tennet er-meaz ganto, a lavar d’ezo petra ’zo c’hoarvezet gantan ; eun tamm dilhad koz bennak a zo klasket da lakaat en-dro d’ezan.
— Ne dalv ket ar boan d’in, eme Kolaïg, mont war-lerc’h an hini en deus kaset gantan Bouchig, Laouig ha va dilhad ! Trugarez d’eoc’h ha mil bennoz Doue, ha kenavo !
Hag hor C'haper, d’ar gear war e droad. An abardaez-ze, pa glevas an traou, Janig ar Gapenn a zemplas…
— Breman Kolaïg Dorndu a zo deut da labourer-douar en desped d’e vestr-skol !… Beza flemmet a ra vad a-wechou !
Hag al laer ? a c’houlennoc’h diganin. Setu aman petra eo deut da veza. Gwerza a reas e Pouldahud gaor ha marc’h Kolaïg, ha gwerza mat zoken, en hevelep doare m’en em gavas pinvidik en eun taol. E arc’hant ne chomas ket pell gantan ; bleud an diaoul a dro e brenn, gouzout a rit. Al laer, — eur rouller e oa, sonj ho peus, — en em vezvas en eun hostaliri e-lec’h ma voe sammet e yalc’h diouz e c’hodell, e-pad ma tistage eur gwall-bennad kousked… Da zerr-noz, an hostiz a zihunas ar mezvier hag a blantas anezan er-meaz eus e di.
— Breman eo red mont en eun tu bennak koulskoude ! eme al laer hanter-gousket c’hoaz.
O veza baleet eur pennadig, e tigouezas e Meill-Kervern.
— Aman, emezan, n’eo ket prennet morse dor ar marchosi ; deomp e-barz !
Dres ! er marchosi e oa eun disparti goullo, leun a blouz fresk ; ne oa nemet gourveza e-barz. N'oa ket tenn an dra-ze. d’ober, hag al laer, pounner e benn, en em roas da gousket adarre !…
War greiz an noz, e tihunas ; an tan a oa en e c’hourlanchenn, sec’hed en doa, spontus !… Eur bann loar, o skedi er marchosi, a roas d’ezan da welet eur mell podez war ar prenestr dirazan, hag hen mont da welet.
— Leun eo a leaz ! emezan.
Hag e stagas e benn da eva. Siouaz ! n’eo ket leaz e oa, met dour-raz evit gwenna ar marchosi !… Al laer a zihunas mat neuze ; mont a reas er-meaz, da ruilha er park tosta ; e vouzellou a zeve en e greiz, teurlonka, dislonka a ree… Koulskoude ne varvas ket, met ober a reas diou sonj avat, ha, diwar an dro-ze, o tilezas ar vicher a laer a-grenn.
Mont a reas d’ar C’hap da glask labour, hag e ti piou, e kav d'eoc’h, e oa digemeret ?… E Kernez-Vihan, e ti Kolaïg Dorndu !… Met evit digoll e vestr nevez, ar mevel a boanias start e-pad daou vloaz, hep kemer eul liard koumanant…
Hirio Kolaïg hag al laer a zo daou vignon bras hag o mignoniach a bado…
Kenavo, lennerien, ha, ma tigouez d’eoc’h eur wech bennak mont d’ar foar da werza kezeg ha geored, difiziet diouz an daouarn-krap, rak, gwelet ho peus dre skouer Kolaïg Dorndu : « Al laer a zo laer ! »