Arabad eo d’an dud yaouank, petra bennak ma ’z eo skanv ha distagellet mad o zeod en o beg, en em lezel da goueza e pec’hed ar merc’hed koz, ar randonenned-ze a ve klevet dalc’h-mad o konta doareou an nesa, hag a ve gwelet bec’h war o gorre, kement a reont flip, flap, flep ! o klask kaout droug awalc’h da lavaret diwar-benn ar re-all ! Mar deo fall d’eun den drouk-komz eus e nesa, gwasoc’h c’hoaz eo d’ezan dizoloï ha diskleria, d’an nep a gar selaou anezan, troiou e gerent kamm pe digamm evel ma ’z int. — Goude an dra-ze n’ez it mui da gredi e klaskfen noazout ouz brud vad ma yontr koz, Per al Lakez, an hini emoun o vont da zisplega d’eoc’h eur pennadig eus e amzer genta.
Ma yontr Per a oa eul lakez a bôtr en e genta amzer : yaouankik-flamm e oa c’hoaz, ha ne felle mui d’ezan lakat nemet bouteier-ler, sul, gouel, bemde, ha war an deveziou all. An dra-ze n’ez ea tamm ebet d’e gerent, tudigou paour ha dister a-ziwar ar maez. Setu perak, evit kaout eul louzou da barea Perig eus e glenved bouteier-ler, al Lakez bihan, dioc’h-tu ma oe echuet gantan e baskou, a oe kaset gant e dud da zeski beza kere, d’ar Gozker !
Tonton Lan, kere koz ar Gozker, a oa eun denig tagnouz meurbed ; mez tremen a ree dre ar vro evit eur micherour gouiziek. Lavaret a ree d’an holl ne oa morse chommet berr da zeski e vicher da bôtr yaouank ebet. « Dre c’hraz Doue ha sikour sant Krispin, ma faeron ker, ne jommin berr da ober eur c’here mat eus pep den yaouank a vo fiziet ennon, n’eus forz pegen hir ec’h hallfe beza e ziouskouarn. »
Hervez an doare, diouskouarn Perig al Lakez, ma yontr koz, a oa re hir, kalz hiroc’h eget re ar c’had, damdostik ken hir ha re an azen. N’eo ket lavaret gaou, mes tonton Lan a boanias bloa-hanter dioc’h-tu, epad an de-goulou, war-dro ar pôtr Per, hep ma teuas heman a-benn da zeski tacha, deread awalc’h, eur c’hoz boutou ler-goad bennak.
Eur wech, koulskoude, Perig a dremenas al « lignol » dre an toullou a oa great d’ezan gant Olier, ar mevel bras, tostik eun hanter dousen gwechou, pe war-dro, dioustu-dioustu ; hag e stagas eun tamm ler, e nebeud amzer, war beg eur voutez koz o tic’henaoui. Tonton Lan a oa kement a lorc’h hag a levenez ennan, ma paeas eur picherad chistr da Olier. Ma yontr ne eve nemet dour, ha setu aze perag e vestr a glaskas eun dra bennag all da ober plijadur d’ezan. Ne glaskas ket pell : a-us d’ar siminal, a-stribilh ouz daou dach sanket en treust mogedet, e oa eur fuzuilh koz-loued, oajet a gant vloaz d’an nebeuta, ha hi merglet ha goloet a gevnid. Tonton Lan ne gavas ket gwell eget e fuzuilh goz da roï da Berig ; n’eo ket red lavaret pegen laouen e oa heman…
Tremen a ra pep tra : levenez ken buhan hag eun devez-glao ; hag, evit gwir, al levenez ne badas ket pell er Gosker. Perig al Lakez a zeue da veza chaseour mat a zevez da zevez ; bemnoz e tigase d’ar gear pe gedon ha koulined, pe glujiri ha kefeleged, pe eun dra-bennag all. Mes evit deski e vicher a gere… e ziouskouarn a oa kalz re hir, am eus lavaret d’eoc’h.
Eun abardaez, e oe roet da Berig, goude e vern, eur re voutou da zresa. Perig a labouras stard war o zro ; mez e spered a oa, d’ar mare-ze, o c’haloupat bro war lerc’h eun houc’h goue. Ar mestr hag Olier, ne oa hini ebet anezo war sonj al Lakez. Heman en doa peurechuet gwriat an diou voutez an eil ouz eben, pa zavas o youc’hal a bouez-penn : « Pân ! pân ! ema ’n houc’h goue d’in ! Paket en deus va zenn en e vorzed ; kamm eo, ha gwada ’ra… Ema d’in ! »
Paour kez Perig, ma yontr paour ! Lagad tonton Lan a gouezas neuze war ar pez labour vrao en doa peurc’hreat e vicherour yaouank, da lavaret eo, kollet krenn diou voutez.
— « Kurun ! eme an tagnouz koz, ar genaoueg-ma ’zo goest mat, (Doue ra viro gant sant Krispin, ma faeron ker !) da lakaat eun den fur da goll e benn gantan hag e skiant vat d’e heul ! »
Ken buhan an tagnouz koz a gemeras e vinaoued hag a zankas anezan ken dôn e morzed Perig ma plomme ar gwad evel eur gorzen.
Perig kez a lammas da du ar mevel bras ; mes Olier, d’e dro a doullas d’ezan e vorzed all gant e vinaoued lemm…
Hep ma oe red hel lavaret d’ezan, Perig a zigoras an nor hag a zilammas er-meaz evel eur barrad avel-dro. Disken a reas e fuzuilh goz a-ziwar he zreust, hag e zac’h-ler war e gein, e lammas kuit eus an ti, o straka kement an nor war e lerc’h, ma krenas ar mogeriou. — « Ne gas ket an nor ganit ! » eme tonton Lan. — « Kenavo, paeron koz ; kenavo Olier, mevelien an diaoul ma ’z oc’h ! Mar ho kavan eus devez bennak war ma hent, gwaz a ze evidoc’h ! Ne n’ho saludin ket, mes va fuzuilh goz a lavaro d’eoc’h bep a c’her ! »
Perig al Lakez, ma yontr koz, a gerzas gant e hent. Seiz heur hanter e oa eus an noz ; an heol hanter-varo, kollet gantan e nerz hag e wrez, a ziskenne war an dremwel evit mont da gousket. An devalijen a zirede d’an daou-lamm eus ar pellder, da c’holoï broïg Breiz-Izel.
Ma yontr a oa chommet etal ar sterig a red en tu d’an traou da Goad ar Blei-Du, evit gwalc’hi ar gwad a zirede eus e ziou vorzed. Ne oa ket echuet mat gantan en em walc’hi, pa welas eur c’had o tont a-benn d’ezan, war he fouezig…, hag e kargas e fuzuilh. Buhan, poultr, eun tamm paper ; mad ar stal ! Mes kaer en doa furchat e chakotou, an eil goude egile, ne gave na boled, na tamm ploum ebet, na draje, na tra…
D’ar fin e tennas er-meaz eus chakot e chupen, da heul e vouchouer, eur vouliennig pek, evel ma ve gant pep kere o frota ouz e lignol, — « Pa n’eus ket gwelloc’h, emezan, eo red d’in lakat houman ! »
Ar C’had, pebez mell gad ! ne oa mui nemet eun ugent kammed bennak, ha c’hoaz e kendalc’he da dostaat, pik he diouskouarn, ha savet he lost besk… Pân ! an tenn er-maez… hag ar boled peg a ya eon da stoka ha da blada war benn ar c’had : al louenig paour ! Koulskoude muioc’h a aoun en doa eget a zroug, ha hi troï kein d’ar chaseour digalon, ha d’ar red etre ar c’hoad dre eur vourrigell en em gave er c’hleun.
D’ar mare-ze, eur c’had all, spontet-maro gant trouz ar fuzuilh goz, a zirede er-maez eus ar c’hoad. Kement a diz a oa war houman, ma kerzas gant he holl nerz a benn eneb an hini genta, a oa pek war he zal, ha setu an diou c’had o ruilha o diou d’an douar, tal ouz tal hep gallout en em zistaga.
E c’hellit kredi, ma yontr koz ne oa ket pell warlerc’h : buhan ha buhan e tigouezas da zispartia an diou c’had a gendalc’he da jomm tal ouz tal, evel daou daro sod oc’h en em ganna, pe daou vaout kornek oc’h en em dourtal… Eun tolig kil dorn war goug ar gedon hag al loened a oe laket er zac’h-ler da ziskuiza, goude beza tennet eun hevelep krogad.
Perig al Lakez a yeas a-zindan an noz beteg ar Pont ; seiz lur e werzas an diou c’had, ha gant e seiz lur e c’hellas kaout poultr, draje ha boledou, evit eur frapadig adarre.
Antronoz vintin, o tistroï, e pakas dioustu eun toullad mat a goulined, ha klujiri a verniou ; d’an deveziou warlerc’h, e tistagas kalz toliou mat, kenkoulz pe welloc’h c’hoaz.
Bemde, dre ma laze gedon ha koulined, bleizi ha broc’hed, e teue da binvidikât ; hag eur miz a boan goude an abardaez m’en doa lavaret kenavo d’an tonton Lan ha d’e vouteier koz, (en doare m’am eus kontet d’eoc’h}, Perig a brenas eur marc’h bet yaouank eun devez bennak emichanz, (mes pell a oa abaoue an amzer-ze, a dra zur).
Ar paour kez marc’h ! Gwechall marteze e oa bet mat daoulagad ar marc’h Laouig ; gwechall marteze n’oa ket kailharet ar bleo dindan e gof. Ar pez a c’heller da lavaret, hep aoun da goueza e gaou ebet, ez eo ma oa neuze dall-dall Laouig koz. « An dra-man ne ra forz, eme al Lakez ; evel-se e welo ken skler en noz hag en de, hag ouspenn, n’em eus ket ezom da gaout aon e spontfe, ha pa deufe da dremen dindan e veg an Ankou eskernek, pe Pôlig kamm e-unan, Pôlig Kerniou hirr ! Gwir eo ive, e bao a-drenv, en tu d’ar maez, a zo eun tammig « boul » ; e gof a zo eun nebeudig goloet a gailhar ; kement-se a zo nebeud a dra, hag, evel-se er c’hiz m’ema, ma marc’h Laouig ne rey avi da laer ebet ! »
Pegement e koustas ar marc’h koz, a c’houlennit, pegement ? — Holl danve ma yontr koz, pemp skoed… hag eun dousen krec’hen bleizi ; marc’had mat awalc’h, hervez ma welit, rag ar marc’h blevek-ze a jomme c’hoaz soun war e dreid, hag a rente kalz vad da Berig al Lakez.
Eun devez Perig ha Laouig koz, o tistrei d’ar gear, bet o chaseal, a dremene dirag eul lenn vras, Lenn Boulgidou, a gav d’in. Eur pebez bandennad houidi goue, krak-houidi ha kalz rummennad laboused goanv, a oa diskennet war al lenn, ma c’holoent an dour.
Ma yontr koz a bakas peg en e fuzuilh, a gargas anezi betek ar beg… ha pân ! e-kreiz al laboused. An niver brasa a nijas kuit a denn askel ; mes eur stropad mat anezo o doa dizonjet nijal, ha dizonjet evit atô ; ar re-ze, war-dro eun ugent bennak, pemp war-nugent pe dregont, a varve an eil goude egile, hag a jomme da ziwada war an dour.
Neuze al Lakez a lammas d’an douar diwar e varc’h, hag a stagas Laouig ouz eur c’hoz trojenn lann : « Penôz ober ? emezan… Ha fei, gwasoc’h eget beza glebiet ne vin ket, an holl a lavar n’eo ken dôn al lenn… » Ha ma yontr koz da ziwiska e zilhad a bez da bez, hag en dour ken buhan, daoust d’ar yenijen !
— « Brr ! emezan, pa oa eet en dour beteg e chink ; brr, n’eo ket re domm !… Mes petra an tanfoultr a zo o klask troïdella en-dro d’am divesker evel-se, petra a zo ? » Goude beza paket eun hanter dousen krak-houidi, e teuas er-meaz gant e vriad, poan d’ezan teuler an eil troad arôg egile : Peder zilien, ken teo ha morzad pep den, a oa troet-didroet, skoulmet endro d’ezan, diou endro da bep gar. « Bouldachou ! emo Berig, setu aze loened a zo teo o c’hof ! Klevet em eus bet, evit ar wech, e oa siliou, mellou siliou e lenn Boulgidou… n’eo ket gaou a welan. Eun tôl mat am eus great adarre ; n’emoun ket fall ganti ! »
Pemp pe c’hwec’h tro-all c’hoaz a reas da c’houde el lenn, hag evel-se, e tennas er-meaz eur bernad mat a houidi, ha seiz silien war-nugent ouspenn : eur bernad mat a gig hag a besked ! — « Sell ’ta, Laouig koz, eur c’holl eo d’it ne c’hellez ket gwelet hevelep loened ! N’out ket krenv a-walc’h d’o dougen en eur wech, na tost zoken ! Allo ! Red kaer e vo d’eomp ober teir dro ! »
Evel-se, teir dro a oe gret ! Goude an tôl-ze, e teuas chakod ma yontr koz da bounerât a hanter kant skoed, war bouez eun draïg bennak ! Mes siouaz ! Laouig koz a oa re dommet e chupen d’ezan d’an dro-ze, hag e pakas anoued da c’houde ; neuze eun derzien fall a lammas warnan… Bezit sur, pa dremenas ar paour kez marc’h blevek, daou zevez goude, e lenvas e vestr eur pennadig d’ezan. « Laouig koz, ma mignon mat, breman ne chaseïn mui, p’eo gwir en em gavan va-unan ; breman ez an en-dro daved tonton Lan, d’ar Gozker. Red eo d’in beza kere. Kenavo Laouig ! »
Perig a zeuas e nebeud amzer da veza eur c’here mat : berraet e oa kalz e ziouskouarn !
— « Pa lavaran d’eoc’h, eme tonton Lan an Tagnouz, gant graz Doue ha sikour sant Krispin, paeron ar gereourien, morse n’on chommet berr, betek-hen, da zeski e vicher d’eur c’here ! »