An heritourez
AN ITRON PISMIG, ar vam gwisket en tog ;
| JULIE, 25 vloa LOUISA, 22 vloa |
an diou verc’h gwisket evel o mamm ; |
ANNA, o matez, 20 vloa, gwisket en Breizadez ;
ANNET, eur vatez all, Breizadez ive.
PLAC'H AL LIZEROU
Ar pez a dremenn e Pariz, e ti Bretonezed divroet, gwerzet gantê o zammig peadra evit mont da fritan paourante d’ar gêr vras.
(hec’h-unan, o renkan plajou en eur zal paour hag êret fall).
Ma Doue !… laret eman hirie gouel santez Anna, ma maeronez, ha n’em eus ket gallet mont d’an oferen. Ar gentan gwech eo d’in mankout aboue ma ’z oun en oad da gomprenn pep tra. A ya ! mes gwechall e oan gant ma mamm e Breiz-Izel, ha, mar n’am bije ket sonj, hi a lake evez da zigas din. « Allo, Anna, emei, war droad ! D’an oferen e vo red mont hag al labour a zo d’ober. »… Hag e saven, ha, d’ar vourc’h ! Siouaz, an amzer gaer-ze a zo tremenet. Daoust ma ’z oun aman e ti Bretonezed, aboue c’houec’h miz ’zo, n’em eus klevet roud ebet a oferennou. Klevet en boa pell-zo ne oa ket gwasoc’h tud e Pariz evit ar Vretoned, ha n’am eus ket poan o kredi. Evit bepred, ma itron grignous-me na kennebeut he diou strinkel verglet na c’houlont ket santout treo evel-se.
(Eur pennad eman hep komz).
O ia ! eun oferen e Breiz-Izel, kaerat tra ! dreist-oll oferenn santez Anna… Ar c’hantik-man a veze kanet bep bloa :
Enor, enor da zantez Anna !
Meulomp, meulomp ar vamm ar wella !
Sell, ar gentan gwech d’in da ganan aboue ma ’z oun aman. Gwir eo, aoualc’h am eus d’ober bemde o harz da vean debret en beo gant ar beorien heoliet-man, c’hoant d’eze d’ober o bras, goude bec’h awalc’h o skoulman an daou benn gant mont tost ganti.
(Huanadi a ra).
A nan ! n’oun ket evurus sur, ha, koulskoude, pa felle d’am mamm harz ac’hanoun da vont da Bariz, ne c’houlen ket he c’hredi. Keun awalc’h am eus breman, ’met kredi mont endro a zo stard…
(Julie o tont en ti evel eur barr-avel ; gwisket eo e giz eur gomedianez : he dremm a zo fuloret.)
Petra an daonet he deus houman da zarmon evel-se e lec’h ober he labour ?
(Anna a ra eur zailh ken ma koue ar plad eus tre he daouarn war leur an ti, bruzunet.)
O ma Doue !
O, o ! Ne felle ’met se ! Rivinan ’ray ac’hanomp. Peizantez bleup, strouilhenn vil, penn-beuz ’zo ac’hanoc’h ! Sod oc’h pe vac’hagnet ?… Han… Komzet ’ta ! N’oc’h ket mut da vihanan !
Dimezel… na oan… Kredet…
Kredet, kredet petra ? Kredi e paefet ar plad ze a ran, ha hep termal ! Rak, evelkent, n’omp ket o klask mont da astenn hon dorn war digare plijout d’eur vatez diweat, n’heller ket zoken laret eur ger gallek d’ezi, n’eo ket ’vit en em viskan herve ar c’hiz !
O mar deo ar c’hiz a hanvet ar billig-arem a douget war ho penn hag an hual a zo war ho tiouhar, mar deo ar c’hiz ar gregach saoud a glevan ac’hanoc’h o trailhan awechou, e laran d’ac’h hep aon eo gwell ganin ma giz eget ho re.
Serret ho peus ho kenou ? Ha dioustu ! Sell aze ’vat… Aboue pegouls, mar plij, eo deut ar c’his d’ar mitizien ober kentel d’ar vistri ?
N’ouvean ket… Mes n’eo ket deut a-rôk ma oa ezomm anezi.
Serret ho peus ho pek hag aet oc’h er-maez !!
Mes, demezell…
Er-maez, er-maez ! Ha prim !… Ha pevar real aman evit ar plad torret.
Pevar real !
Pevar real hag er-maez !
Lezet ac’hanon da vihanan da zerri ma flad, evel eman ; rak ker eo pep tamm ’vat !
(Plega a ra da zerri an tammou.)
O, an dra divergont !
(War ze an nor a zigor ha Louiza a deu er zall, gwisket en eun doare fentusoc’h c’hoaz eget he c’hoar. Eur pakad lizeriou a zo en he dorn, hag he dremm a zo laouen evel an heol.)
Petra ’zo arru gant houman adarre, da insulti ar plac’hig kêz-se ?… Er-mêz !! Me lar-me nan ey ket.
Ha perak, mar plich ?
Perak ha perak !! ’Teus ket mez bean ordinal war gorf eur plac’hig ken dous, ken tener, ken jentil ?
O ! demezel Louiza…
Eus a belec’h e tiskennez ? N’eo ket te eo an hini a espern anezi peurvuia… Ha neuze, petra ’teus da voutan da fri aman ?
Petra ?… Fe, Kement a wir am eus ha te ’vat, ma flac’h.
A dam avat…
’N hanv Doue, dimezelled…
N’az pez aon ebet, Annaig kêz, ha na rez vann ebet ouz an dra-ze, rak me lar-me e chomi aman ha zoken e vo kresket da bae d’it.
Ha gwir ?
O, kement-man ’zo re grenv !
Rei a ri peuc’h… (Da Anna) Pegement ez out paeet ?
Pemp skoued ar miz,… maget treut ha tommet fall.
Mat, mat sur !… Ma, hiviziken ez pezo ugent livr ar miz ha…
Serret e teus da c’henou ? Moarvat, n’eo ket te a zo mestr. Bean ’out ?
Breman, kerz d’ober da labour ha bez dinec’h. Mar torrez eur plad bennak, eur wech an amzer, ze ’vo gounid ar marc’hadour.
Trugare, demezell… (Outi hec’h-unan). Gwelet ’peus biskoaz kemend-all ? Aet da ’n em gompren breman e tud evel-se.
(Mont a ra er-mêz).
Penn toupi ’zo ac’hanout ! Petra c’hoarve ganez-te ? Me az tesko !
Julie, ma c’hoar gez, chom en peuc’h.
Bez neuze ar vadelez d’am lezel.
Arsa, Julie, te ’zo zod.
Ha te zo foll, a gredan.
Na gomprenez ket ac’hanoun.
Na glaskan ket ober end-eün.
Selaou ac’hanoun, pa laran d’it.
Petra ’zo, mamm ?… O, biken na zonjfac’h.
Mamm, me ’zo o vont da ziskleria d’ac’h.
Serr da c’henou !
Ya, mar ’me c’hoant.
Jezus, bugale, c’houi ’zo zot !
Ya, sonjet, mamm…
Mes, silaouet ac’hanoun ’ta !
… e oan o c’hourdrouz Anna he deus torret eur plad…
Eur plad he deus torret !!
Ya, eur plad a zaou wenneg ! Hag an doupi-man a lare d’ezi he devoa graet mat sur hag e vije kresket he fae d’ezi abalamour da-ze.
N’en ket possubl, evelkent !
Eo, pa laran d’ac’h.
Arsa, Julie, lenn al lizer-man, p’eo gwir n’houllez ket ma c’hlevet, hag e komprenni marteze.
Petra eo ?
Lenn hag e weli.
« Mademoiselle, je vous prie…
A, galleg eo !… Tro anezan e brezoneg, ma komprenin ivez.
Ha, ze ’zo kazus ’vat,… mamm ’zo evel-se ordinal. Mez hon deve dirak an dud ! N’oc’h ket evit diski galleg ?
D’am oad !… Jezuz, merc’h paour.
Mes lenn eta, pe ro anezan d’in ha me ’ray.
Dimezell, bet, mar plich, ar vadelez da dremen em bureo. Ezommn am eus da gaozeal ganac’h diwar-benn eun heritach a bevar-ugent mil lur a zo digoueet ganac’h a-beurz eur yontr. … Sinet : Laermone, noter.
Han… petra ’zinifi ze ?
’Gav d’ac’h, e Anna e vefe…
An heritourez ?… Eo, ma mamm gez, … eo, ma c’hoar vihan. Hon matez Anna eo ar vinorez-se. He lizer a zo bet roet d’in dioustu gant ar borzierez. Setu, evel ma n’eo ket deraat rei eur lizer d’eur vatez hep goût pez ’zo e-barz…
Evel just, skler eo.
… am eus digoret anezan, … ha setu ar pez am eus kavet.
Ne raje ket droug d’imp lodenni ganti, kuita ?
A dra zur, ha setu perak…
… ez oun krog d’ober lez d’ezi.
’Vit sonjal…
Kavout eun dra bennak sur.
Ya, pas koll tout da vihana.
C’houi ’lar a-walc’h, bugale ; ’met hounnez ’zo o vont da foueta kenavo ganimp.
O, rey ket laouen, foeltr gar d’ei.
Penaos ’ta c’hoarig ?
N’eo ket diês he derc’hel. Da gentan, na laret netra d’ei ken n’he devo touet…
A, kompren a ran. Kompren a ran ! O, ne vo ket diês dont a-benn anezi… (O sellet en-dro d’ezi). Me ’zo o vont da gommans.
Ya, skub ar zall, ha me ’zo o vont da dresan an dôl evit lein.
(Mont a reont pep-hini d’he zu).
Laouen e vo … ha souezet … (O renkan an dôl hag ar c’hadoriou) ha neuze n’eo ket re kavout eun tamm poan evit tizout eun tenzor ken bras.
Ya, sonjet ! Pevar ugent mil lur.
Neuze e prenfomp bep a dok neve. Hon re n’int ket bras a-walc’h.
Ha bep a « vimmi » plu gwenn, evel hini Georgette ar Foll.
Gwell e vije lakat anê en eun ti bihan war vord ar mor elec’h ma ’c’h ajemp d’an hanv.
O, pesort sonj dudius !… (O pokat d’he mamm) N’eus nemet « maman » hag a gavfe treo evel-se … Eur « villa » vihan hag a vije hanvet « Kêr-Julie ».
O, hola ! Ya, pe « Kêr-Louiza ».
Out adarre !… Te renk bepred dislaret ac’hanoun.
Ha te ne sonjez nemet ennout.
Me eo ar gosan.
Ya, ha, dre-ze, ar sotan.
Han,… petra larez ?
Netra.
Ar sotan… ?
Allo peuc’h ! Me eo a hanvo ar ganistell, mes, da gentan, tôlomp pled d’al lapouz.
Ober ton d’eur vatez a zo stard.
Ya, ha startoc’h eo c’hoaz d’ober he labour.
Ba ! sonjomp eo d’he zreo a refomp brao ha nan d’ezi.
Peuc’h… Arru eo.
Poent eo servij merenn ? … O, petra ? Laket eo an dôl marteze ?
Na vez ket souezet, Annaig. Sonjet hon eus rei eun tammig skoazell d’it. Ze n’eo netra.
O fe vat… Gwell-chans am eus ; n’oun ket kustum ouz an ton-ze.
Na lavar ket trugare d’imp, Annaig. Re vat out.
Digas ar zoubenn, mar deo prest, mar plij.
(Anna a ya kuit, ’n eur zevel he diouskoa).
Sevel a ra he diouskoa, an drompenn !
N’ouve ket petra da zonjal.
Grik… Bezet war evez ; arru eo.
’Meus aon em eus laket diou wech holen er soubenn.
N’oc’h tet ’vit… (O chench ton) ba ! ze ’eo netra. Anna ; ni n’omp kt ken sellus-se.
Nan, nan ; mat sur eo evel-se.
Ze ’zo evit an deiou ec’h ankouaï lakat tamm ebet.
Ya, mes ’velkent…
Ni a gav hir an amzer hon zaer. Mar ’tije ar vadelez da zont da zerc’hel kompagnunez d’imp ha da zibri eur bannac’h soubenn ganimp ?
O, trugarez… !
’N hanv Doue, na rez ket a gomplimanchou, mignonez.
’Vit ober pijadur eo, Annaïg. N’hellez ket nac’h.
Ya, mes n’oun ket dereat evel-hen ; me ’zo o vont d’en em chench.
Nan, nan… Ba, ba ! Gwell-vat !… Re vat !
Da vihanan, en em walc’hi eun tamm ?
Nan, pa laran d’it ! Hag hen en em walc’homp-ni ?
Azez ’n ez koaze, Annaïg.
Aman, ’n em c’hichenn. Kontant ’out ?
Tap eur « fauteuil » d’Anna. Easoc’h e vo evit ’barz ar gador galet-se.
(An diou blac’h yaouank a zav ; unan a dosta ar gador hanvet « fauteuil » gant ar vamm ; eben a grog er vatez hag a zikour anezi d’azean.)
O trugare, trugare ! Mat oun evelse… (A goste) Petra sinifi kement-man ?
Dam, Annaïg, te a blij d’in, merc’h kez. Me a gar ac’hanout kement hag unan eus ma merc’hed.
Ha ma kement pe muioc’h evidoun ma-unan.
O… evelkent. (A goste, ’n eur zellet ouz Julie) Nag a chenchamant aboue ar beure-man !
La… evel-se ! O, pardon ; gloazet em eus ac’hanout gant[2].
Nan, nan ; trugare… (a goste) E gwirione, n’ouvean ket petra da zonjal.
Anna, kemer soubenn, ma flac’h bihan… A mes gortoz… (Da Julie) Tap ar restad « madère » a zo aze, ma roin eur bannac’h d’ei a-rôk.
(Julie a zav hag a laka ar voutailh war an daol).
Allo, ro da werenn aman, Annaïg.
N’eo ket da vean reüzet, itron… O, traoualc’h, traoualc’h ! Trugare.
Ba ! Kemer eur bannac’h bihan… (A goste) Kemeret he dije ar voutailhad oll, an dra zavet fall… (A vouez uhel) Eun tamm soubenn breman. (Diskenn a ra soubenn).
Ha bez dinec’h ; hiviziken e pedan ac’hanout d’en em zonjal evel hon c’hoar.
Rak, m’oar vat, ne teus ket sonjet kuitaat ac’hanomp ; bean ’teus ?
O, nan… Ma ’vefe kont evel-hen bemde…
Eo, eo… Mamm a lare d’imp, ar beure-man, he doa c’hoant, pell-zo da zellet ac’hanoc’h evel-hen, nemet c’hoant he doa d’az anaout mat a-rôk.
O, an itron Pismig a anave ac’hanoun pell-zo. Savet oun bet en he c’hichen.
Ya, ya. Anna… ha setu perak…
N’eus netra goude ar soubenn, mamm ?
Eo, laouen, kig a zo. Petra ? Ya m’oarvat !
Me ’zo o vont d’hen kerc’hat. ’Meus aon, devet eun tamm.
Chom aze, Anna… Ne c’houlfen ket evelkent...
Me eo a yey da glask ar plad evit Anna.
A n’i ket avat ! Me ’m eus goulennet da gentan. (Mont a ra er-maez).
O, memes tra dimezelled. n’oun ket evit komprenn.
Na vez ket souezet, ma merc’hig ; bemde ’vo kont evel-se breman.
Bemde… !
Ya, bemde… Ni a ray da labour evidout evit ma c’halli mont da vale.
O !…
Ha me a yey hep mintin da gas da chokola d’it d’az kwele.
O… ba… an diou-man a gemer ar blijaduriou oll evite, ha me n’em bo hini ebet ’ta ?… Kemer kig, Anna ; Kemer pez a blij d’it.
Lezet hardi, itron.
Servijet anei, mamm. Ar plac’hig kez a zo re abaf ; biken na gredo kemer an tamm gwellan.
O eo… D’ober ze avat ez oun barrek… (’N em zerviji a ra. E keit-se, ar vamm a ziskenn gwin d’ei, ha Louiza a droc’h he bara).
Sell, an tamm gwellan he deus kemeret, ar pez fall ’zo anei ! Ha sellet penôs e tebr !… (A vouez uhel) A, eun dra hon deus c’hoaz da c’houlenn diganit, Anna : pedi ac’hanout da chom hep henvel ac’hanomp nag « itron » na « dimezell » ; ober evel pa vefez eus ar familh.
O memes tra… Dime… Julie, gwall-chenchamant a gavan ennoc’h abaoue ar beure-man.
O ! Ba ! ankoua an dra-ze. Kement-se n’eo nemet eun testeni eus ma c’harante evidout.
Fe d’an daoula, eun testeni iskiz, avat !
Annaïg kez, lez ac’hanoun da rei eur pok d’it.
Ha me ta !
(Sevel a reont, helebini etrede klask goût piou a boko da gentan d’Anna).
Ma lar, me am bo ar pok kentan
A dam, n’az po ket avat, sur end-eün.
Gwelet e vo ’ta !
Ya, gwelet e vo sur !
Sell, nag a garante !
Pez divalo ’zo ac’hanout !
’C’hanta, divergondez !
O, la…
Petra ? Divergondez d’it-te !
Ya, d’in-me… ! Kuita, Anna, em bezo ar pok kentan… ?
Ma Doue, dimezell Louiza !
A, evel-se… Mat sur (pokat a ra d’ei).
(Klevet a reer kloc’h an nor o son).
Arru ’zo tud.
Mont a ran da zigeri.
Pas, evelkent, o siouaz !
(Ar vamm a ya da zigeri.)
Demat, itron ha dimezelled Pismik. Digarezet ac’hanoun, me ho ped. Keun am eus… d’an eur-man ; ’met nec’het oun… (Da Louiza) peanos, dimezell, hag hen n’em eus ket roet eul lizer d’ac’h ar beure-man evit ho matez ?
A, eo avat ! sell, ya sur… evidout, Anna. Ankouaet em boa rei anean d’it (Tennan a ra al lizer.)
Trugare ! Al lizer-man ne gredan ket e vefe d’ho matez.
petra ’laret ?… O farsal ez oc’h !
O farsal n’oun ket sur, ha perak ?… (Da Anna) pesort hano ho peus ?
Anna ar Pennek.
Ya just… hag al lizer-man a zo da Anna an Troadek, matez an ti-all, ’N em dromplet em boa.
Ha me ’m eus digoret a lizer !
Bon, avat !… A, fe dam, n’eus ket kement a riskl, pan eo kavet… Kenavo itronezed Pismik, digarezet ac’hanoun da vean ho direnket… (Mont a ra er-maez)
Lezet ho peus an treo-ze, tra ifrontet ha savet fall !… Hag aet oc’h er-maez !
Aet oc’h er-maes, penn darbot !!
Petra Doue ?
Petra, petra ! Ar porz, ha prim !… (Boutan reont anezi er-maez).
Ya, sonjet er pez vil-ze ! Pesort tôl he deus graet d’imp ! Mamm, me ’gasfe hounnez da vale. Mitizien a-walc’h a ve kavet.
Ya, piou en dije kredet ?… Ha dibri hag evan a rae hounnez, n’eo ket farsal !
Ha koll eur fortun evel-se n’eo ket spontus !!
Lezet-hi ! Hounnez a baeo ze d’in.
Me he malo…
Ya ! Ha te a zo kôz, koulskoude, mar zo grêt tôn d’ei.
Me, ha me adarre… Marteze oc’h aes da damall ze d’in c’hoaz.
Sort se ’zo rok ’vat… Emichans, ne vo ket gallet kaozeal ganit ken, goenvadenn ’zo ac’hanout !
Peuc’h !…
(Julie, feuket, a ya er-maez en eur grosmolat. Louiza hec’h heuilh, eur pennadig goude, en eur huanadi).
A ma Doue ! Gwasat planedenn !… Me lar d’ec’h, bean zo tud ha n’eo ket dleet d’ê kavout tamm chans ebet war an douar-man. … A ba ! red eo d’in mont da aveli ma fenn eun tammig… (Mont a ra er-maez).
Daoust hag aet int er-maez ? Ya, dre c’hras Doue… O, siouas ! (Oc’h azezan war eur gador) ya gwelet ho peus biskoaz kemend-all ?… ’Peus ket, a dra zur, na den beo ebet ivez ! N’eo ket eun ti eo heman, mes eun ifern. Ya, sonjet pesort andellou a reont d’in… (O lakat he fenn etre he daouarn) o, ma bro goant Breiz-Izel, o ma mamm garet, na me ’garfe c’hoaz ho kwelet !
Pa oan yaouank e ti ma zad,
Ma flijadur a oa dalc’hmad
En koajou Breiz, maluron,
Mont da vale.
Petra, petra am eus klevet ?
Eun de, siouaz e komeris (diou wech)
Penn an hent a gas da Bariz
Pell a goad Breiz, maluron
C’h ên da vale.
N’en em dromplen ket. Brezoneg, brezoneg a zo ganti (Selaou a ra c’hoaz.)
Siouaz, e lec’h evurusted,(diou wech)
N’em eus kavet ’met poan-spered !
Pell a goad Breiz, maluron
C’houerv eo bale.
(Anna a zav evit mont da velet, mes ar vouez a gan adarre ; chom a ra da zelaou.)
Mes komprenn a ran ar gentel,
Distrei a ran da Vreiz-Izel ;
En koajou Breiz, maluron
Dous eo bale.
Petra ?… Piou ?… O, te a zo aze, Annet !… Gwell-laouen out… Sell, da valodenn ! Pelec’h ez evel-se ?
Pelec’h ? Da Vreiz-Izel, ma flac’h kez !
Da Vreiz-Izel ! Mont a rez d’ar gêr ?
Ya, ha n’eo ket ’rôk ar c’houlz.
Deus en ti eun tamm bihan, Annet.
Kement a laret kenavo d’it mignonez, rak poent eo d’in kemer an tren… (O chom ’n he sav hag o sellet en-dro d’ei) Da unan out ?
Ya, ya, a drugare Doue… (Goude eur poz) Jezus, Annet, na te ’zo evurus !
A, ya ’vat, merc’h kês ; hirie ez eo savet an heol a du ganin. Sonj am eus da douch eun heritach a bevar-ugent mil lur !
Pevar… ugent… mil… lur, santez Anna !
A-berz eur yontr d’in. Eur chans eo ha na gonten ket varnean evit c’hoaz.
Pegouls eo arru ar c’helou ganit ?
Mes dioustu, ’ta ! ’Teus ket klevet ? Koulskoude unan eus da dimezelled he deus digoret ma lizer… Plac’h al lizerou he devoa en en dromplet hag e sonje d’ezi eo evidout e oa al lizer.
Eul lizer evidoun !… Pevar-ugent mil lur… Gortoz, gortoz ! A, breman ’welan, breman komprenan !
Petra ?
Ya, ya, skler eo an treo d’in breman. O,an ter drompen !
Mes, lavar din petra da vihanan !
O, ma merc’h paour, biken ne zonji pegen fentus eo an taol-ze. Mar ’tije gwelet an ter strakell-ze… ma mestrezed,… oc’h ober ton d’in ar c’hreisteiz-man, mar sonjfes pe sort ardou a raent d’in : « Annaïg », a lez-man, « Annaig », a lez-hont… ; ober d’in mont da dibri gante,… serviji ac’hanoun, … pokat d’in, ha me ’oar ! Boemet e oan gante, ha n’ouveen petra da sonjal, pan arruas ar borzierez d’ober klask war eul lizer bennak a oa sanset d’in,… da hini breman, welan,… hag a oa bet digoret gant ma lakezenn.
Mar ’tije gwelet pesort penn a rae an dimezell-ze o tispakan al lizer, mar ’tije gwelet penôs e oa koueet o c’herc’h war o segal, o klevet komjou ar plac’h-se ! Na oa ket aet kuit 'met a boan, ma oa chenchamant kantik. Boutet e voen er maez gant an hanoiou dereatan, hep na ouien petra a oa krog enne nag eus a belec’h e teuent.
Komprenn a rez eveldoun, marvat ; ar re-ze a zonje eo me a oa an heritourez vras-se hag e oant krog dija da flouran ma yalc’had… Lar ha n’eo ket fentus a-walc’h an dro-ze ?
A, eo avat, kement-se n’eo ket fall. Talveout a ra ar boan bean kontet. Kenta tra a larin pa vin arru e Breiz e vo ze… O, an ter lousken !… Da laret eo, o brud vat ne vo ket a waz tamm ebet ; anaveet int pell zo evit pez ec’h int hag e Pariz hag a Breiz,… nemet, memes tra, ze n’am bije kredet biken evelkent, o la la… (O sellet ouz he montr) mes, pa zonjan, Annaïg kêz, poent eo d’in mont ;… mankan a rin ma zren… Allo, kenavo. Ro eur pok d’in.
Kenavo ebet !… Me a zo ivez o vont ganit. Me ivez a zo o vont da zistrei d’am bro.
A ya, ze eo ! Deus ganin ! Deus d’ar gêr ; na chomez ket en toul-man da vervel.
Ma fak, hag en-dro ! (O kanan)
Da goajou Breiz, maluron
Demp da vale.
(Mont ha dont a ra dre ar zall, o klask ar pez a zo d’ezi. Annet a vouskan. Souden an nor a zigor hag an itron a zeu en ti, kounnaret).
Petra ’peus c’houi da furchal ma zi-me, laerez ’zo ac’hanoc’h ? Aman eman ho plas ? A, er zall e tigemeret ho mignonezed ?… E gwirionez, kement-man n’ eo ket fall… (O hejan anezi) deut oc’h d’ober ho labour ?
Itron, mar plich…
Petra zinifi kement-man ? Petra ’zo a nevez, mamm ?
Petra ’zo… (O welet Anna hag he mignonez) a bon avat ! ar zalliou a zo graet evit Ar mitizien breman, war a welan.
A, houman eo ar zall ! O, fe ’vat, n’eo ket re gaer evit mitizien ; dereat eo d’ober eur c’houldri…
Han, petra ’lar houman ?
Laret eo dereatoc’h lakat er zall eur vatez savet mat evit eun dimezell savet fall.
Penôs, savet fall ?… Ma merc’hed a zo savet fall !!
Ma gred d’in penôs an hini a zigor lizeriou an dud-all, n’eo ket hanvet eur plac’h savet mat e bro ebet.
Petra ’lar ar radoterez-ze ?
D’ober petra e chom houman da furchal an treo aman ? Aet oc’h d’ober ho labour ?
Breman ’z eun eur ne gomzec’h ket evel-se !
Han !…
Pa zonjec’h lodenni ganin eur yalc’hadig aour a bevar-ugent mil lur. Allaz, c’houitet oc’h !
Mar sonjfent eo me an heritourez evurus-se, marteze e vefent teneroc’h ouzin evit nan int.
Penôs, c’houi ’n hini eo ?…
Ya, merc’hed, paour. Me eo zur ! N’ho peus ket c’hoant da rei eur pok d’in ?
Penôs eo digoueet an heritach-se ganec’h-c’houi ?
Gwell en dije graet kouean ganec’h, kuita ?
En gortoz e oac’h dioutan ?
’N em vesket eus ho pemp krampouezenn, mar plich ; ha lezet ma c’hont ganin. Kement-se n’eo ket hoc’h afer… (Krenvoc’h) Allo, Anna, arru out ?
Ya, ya, arru oun.
Penôs, Anna, petra ’laret ?
Kenavo d’ec’h, itronezed.
Kuit ec’h ez ?
Ya, mont a ran war ma c’hiz d’ar vro n’ am bije biken kuitaat, bro ar garante hag al lealded.
Distrei a ray p’he devo eun heritach da douch. Neuze, herve kont, ez eo brao bean en-dro d’ec’h.
Graet hon gourc’hemennou d’hon c’henvroïz.
Penôs, n’eo ket a-walc’h d’ec’h bean aman dizenor ho pro, hoc’h eus c’hoant e ve kaset ar c’helou mantrus-se d’ho kenvroïz ?… Nan, nan, aman eman ho lec’h. O koll bugale eveldoc’h, Breiz-Izel n’eo nemet
a well. (Mont a reont er-maez… An ter-all a chom eur pennad d’en en zellet.)
Peuc’h ! nag a jal gant diou vatez ! Fentus eo !!
Ha Breiz, ha Breiz !… Fe vat, me n’em eus keun ebet d’ar vro dreut-se.
Ma ! bugale ; me lar d’ec’h, e karjen ober evelte !
KOULMIG ARVOR.