— « Ac’hanta, Jobig, pelec’h ec’h êz ken laouen ?… D’ar c’hoad adarre, kuita ? da glask bleuniou ha mouar du ? »
Jobig a respontas dre eur mousc’hoarz kalonek, hag, en eur c’houitellat eun ton d’ezan e-unan, e kendalc’has gant e hent.
— « Paour kêz Jobig, eme ar pôtr yaouank a gomze outan ! Doue a ro konfort ha plijadur da bep-hini herve e damm skiant, war an douar-man. »
Jobig ar C’hoajou, — eul leshano savet d’ezan — a oa eur paour kêz diot, mevel en eur vereri eus ar Gêr-Wenn. Izel a spered aboue e vugaleach, en devoa bet ar gwall-eur da goll abred e dad hag e vamm, paourien gêz, met tud a boan ha tud a feson. Prest goude maro ar re-man, ar c’hoz lochig banal a zervije d’eze da di a goueas en e boull, hag an emzivad en em gavas war an hent bras, hep goudor, hep souten, na siouaz, spered a-walc’h da c’honit e damm bara.
Eun tiegez kristen eus ar geriaden a gemeras true outan. — « Ba ! eme Yann Vras d’e bried, eur genou ouzpen e-touez kemend-all, petra eo ze ? Ar pôtrig a zavo tamm-ha-tamm da heul hon re ; ne zantfomp ket hen digas hag eun ober mat hon devo grêt, ma vefomp digollet dioutan gant Doue. »
Ha dor an ti trugarezus a digoras frank dirak an emzivad. Gwechall e oa stank en hon Breiz ar c’halonou aour-ze. Doue d’o miret hirie c’hoaz, niverus en hon bro ! Tenna a reont d’ezi eurvad ha bennoz.
Ar pôtrig a greskas, ar c’hrennard a deuas da vean pôtr yaouank. Met e spered ne zigore tamm ebet. Diês e vije, avat, kaout gwelloc’h kalon evitan. Miret ar zaoud ha diwall bugale vihan e vadoberourien a oa bet e vicher a viskoaz, hag eur vamm dener n’he dije bet evit ar re-man muioc’h a evez na brasoc’h karante. Gant se, laouen dalc’h-mat, Jobig en devoa goneet grad-vat an holl, an ti a zeblante goullo pa ne veze ket er gêr.
An amezeien a lavare alïes da Yann-Vras e oa sot o viret war e choug eun den na rae d’ean, koulz laret, labour ebet. Yann ne responte ket dalc’h-mat, met e zonj en devoa.
Penôs, kas Jobig er-maez e di ? Biken avat ! An tiegez ne vije ket ar memes hini ! Ne oa ket prest !
Hag ar bloaveziou a dremene, skanv ha laouen, evit ar paour kêz diskiant, evurusoc’h marteze en e stad evit ar speredeka eus ar bed. Evit gwir, eun den iskis e oa Jobig. Bep sul ha d’ar pemde, e veze gwelet, eur banerig vroen ouz e vrec’h, o treuzi ar geriaden hag о kemer gwennojen ar c’hoad bras a oa a goste da gêr. Ac’hane e teue d’ean e hano, hag eno gant al lapoused e veze en e blijadur.
Doue, ma ’n devoa serret outan levriou skiantek an dud, a dispake sklêr dirakan an tenzoriou kuzet e levr kaer ar Grouadelez. Gwelet e veze o chom eurveziou penn da benn, azeet war ar man ouz troad eur ween pe harpet ouz eur garreg, da zelaou richan eun evnig, da zellet ouz eur wazig o ruilhal war ar bili aour e-mesk ar bleuniou.
Eun devez, daou alïes zoken, e chome evel-se da redek ar c’hoadou, ha ne distroe nemet leun e baner a vouar, a graon, a lus du, a roe ’hed an hent d’ar vugale. Kement-se holl en devoa goneet d’ean karante tud vat ar Gêr-Wenn. Er goueliou, er beilhadegou, er prejou, Jobig a oa klasket ha prizet evel ar re-all.
An dud yaouank, evit farsal, a c’houlenne outan a-wechou : « Ha te, Jobig, n’ez teus ket choazet mestrez ebet evit c’hoaz ? Poent eo d’it sonjal, pôtr ! Allo, gwelomp hag hen ez teus lagad ! »
Jobig ne responte ket, met e zonj en devoa, evel ma ’c’h êt da glevet.
Koanta plac’h yaouank ar Gêr-Wenn e oa Janig ar Mignon. An holl bôtred yaouank a rae d’ezi sellou flour rak, ouspenn ma oa plac’h faro ha plac’h fur e oa eur benherez vat. He zud a zalc’he eur vereri d’ê o-unan ; ne chome gante bugel ebet nemet Janig, hag e veze laret en devoa ar Mignon koz eur yalc’hadig vrao a arc’hant.
Ar c’halanted a verve eta en-dro d’ar plac’h yaouank, met houman ne daleas ket d’ober he choaz. Perig ar Barz e oa hano ar c’hoantiz evurus-se, ha, red eo laret ar wirione, dellezek e oant an eil ouz egile.
Perig a oa labourer-douar evel e dud ma veve gante. Diês e vije kavet pôtr yaouank gwelloc’h savet na reizetoc’h evitan. Eur garante vras a skoulmas hepdale kalon an dud yaouank, hag, er vro tro-dro, e ouie an holl e oant prometet. Bale a raent a-gevret foariou ha pardoniou. A-hend-all, pa veze falc’hadeg, dornadeg pe labouriou all e ti ar Mignon koz, Perig a veze klasket da gas ar penn. Kement-man a roe tu d’ar yaouankizou all da dabutal anean ha da c’houlen :
— « Ac’hanta, Perig, pegoulz e vo an eured ? Ro eun tamm c’hoari gaer d’imp eun dro bennak. Skuiz omp o c’hortoz ! »
Per hag e zousig ne c’houlennent ket gwell, met ar re goz ne oant ket c’hoaz tuet mat a-walc’h.
— « Kemeret hoc’h amzer, bugale, a lare tad Janig ; an traou n’int ket c’hoaz reizet d’am sonj… Pelec’h ec’h efet an de war-lerc’h ? »
— « O ! duman a zo plas a-walc’h, a responte Per, ha ma zud ne glaskont ket gwell evit kaout Janig en o zi. »
— « Aman n’eo ket labour na frankiz a vank ive, eme Janig ; êsoc’h e vije d’ec’h, ma zad, pa vije Per o terc’hel penn ganec’h. »
— « Ta, ta, ta, eme an tad ; da bep evn e neiz ; tiegez koz ha tiegez neve n’int ket grêt da vont asamblez ; daou den dimezet o deus ezomm eul loch. Breman, n’eus mereri ebet da feurmi dre aman, met, eus an eil de d’an all, e c’hell digoueout. Silaouet ali ho tad, bugale, n'ho pezo ket a geun. »
Hag an dud yaouank a blege.
Eur beurevez, en eur digeri prenestr he c’hambrig, Janig a gavas warnezi eun torkad bleuniou koant, goloet a c’hliz ha neve-guntuilhet. Chom a reas souezet. Daoust piou en devoa digaset ar boked-ze eno ? Eur pôtr yaouank, a dra sur, rak laket e oa bet epad an noz… Perig ? — Ne grede ket, re gustum e oant an eil ouz egile ’vit laret en dije grêt c’hoariou evel-ze, pa ne oa ket he gouel… Piou a-hend-all, eta ? Ha Janig gant ar bleuniou da gambr he mamm. Houman ne oa ket sklerijennetoc’h evit he merc’h. Eur garante guzet a oa er boked-ze, met daoust e pe galon e oa diwanet ?… Fanch ar Merer ? — Hennez a oa pinvidik… Laouig ar Rouz ? Kaner ha danser evel ne oa ket !… Pe c’hoaz Herri ar Garreg, a zelle ouz Janig aboue pell zo en eur huanadi ?… Unan bennak a oa, a dra zur, mes piou ?
Kaset e voe kelou da Berig. Heman kentan ’reas e oa en em dizamm ; n’eo ket hen a oa ar perc’hen. Klask a reas evel ar re all, mes hep muioc’h a chans. Pôtr e vleuniou karantezus a chome dianav.
Eiz de a dremenas, hag, eur beurevez, setu eur boked all War brenestr Janig, brasoc’h ha kaeroc’h c’hoaz evit ar c’hentan !
— « Nom d’am pesked ! eme Berig, en eur gravignat koste e benn, setu aze eun hinkin avat ! A dôliou bleun ec’h a heman d’ei ! »
— « Pelec’h kavet feson dudiusoc’h, eme Janig en eur vousc’hoarzin ? Hep mar, e garantez a zo ken gwerc’h, ken flour hag e vleuniou. »
— « Diwall na dremenfe ken prim hag i, eme Berig… Met, kuit a farsou, me ’zo krog da vean nec’het. »
— « Pesort kôjou, eme ar plac’h yaouank ! Ken nebeut a fizians a teus en ez Janig ?… Met, memes tra, fentus eo, han ! »
— « Fentus ken na rankan goût piou eo ! Nag e renkfen tremen pemzek de hep mont em gwele. »
E-pad eiz de ec’h evesaas. Krog e oa da skuiza, — ne oa ket hep abeg, — pa welas, eur zulvez vintin, ’rôk an de, Jobig, ya, Jobig ar C’hoajou, ’n eur distrei eus ar c’hoad, o tostaat sioulik da brenestr ar plac’h koant hag o lakat goustadig eur boked glizennet er memes lec’h gant an daou all.
Perig a dirollas da c’hoarzin : — « Hola ! hola ! eur gwall enebour am eus tapet aze. Ne grenen ket hep rezon ! n’eus forz, ’c’h an d’ober eur c’housk breman… A, Jobig ! Janig, avat, a zo o vont da c’hoarzin. »
Hag, an de war-lerc’h ar beure, ar pôtr a gemere gwenojen ti e zousig. — E oa houman o lakat ar bleuniou en eur werennad dour sklêr, he mamm en he c’hichen.
— « Eur boked adarre, emei kerkent ha ma welas he mignon ! »
— « Adarre ! eme heman. O, Janig, stad a zo ennout gant da vleuniou, met muioc’h a vo c’hoaz pa anavei o ferc’hen. »
— « Penôs ? te ’oar piou eo ? Komz prim ’ta, Perig ! »
— « Klask c’hoaz, eme ar paotr o vousc’hoarzin. »
— « Kleuzet a-walc’h em eus ma fenn evel-ze. ’N hano Doue dinec’h ac’hanon. »
— « Jobig ar C’hoajou, dimezell Janig eo ar c’hoanteg ijinus-se ! »
— « Jobig ar C’hoajou, eme ar plac’h yaouank o tiroll da c’hoarzin. Arsa, ma Doue ’velkent, hag e kav d’ec’h eo dre garantez ? »
— « Dre garante ?… Ya, sur end-eün ! Mar tije gwelet gant pebez evez e renke e vleuniou ha pebez sell a daolas, a-raok kuitaat, war ar prenestrig serret ! »
— « Paour kêz Jobig ! emei. Biken n’am bije sonjet ! »
— « Perak ’ta, Janig, eme ar vamm, ne vefe ket gouest kalon ar paour kêz-se da c’houzanv evel ar re all ? Na ret ket a wap, bugale ; pec’hed e vije. An hunvre-ze, a dra sur, a zo prederiet gant hennez aboue pell zo. Met, d’am sonj avat, digemer e vleuniou a zo rei tu d’ezan da genderc’hel. Mar gret diouzin, e vo lezet ar boked war ar prenestr. Pa gavo anean sec’het en e blas, marteze ec’h intento. »
— « Ma, avat, eme Berig ; kement-se n’eo ket ma sonj-me. An inosant paour en deus, a dra sur, eur blijadur vras o tastum ar bleuniou-man da Janig ; chom hep o degemeret a vefe ober d’ezan re a boan galon. »
— « Abred pe diwezat e ranko gouzout ! »
— « Marteze ’benn neuze en devo chenjet sonj. »
Hag ar merc’hed a yeas da demzi ’n em wiska evit an oferen-bred, tra ma tistroe Perig d’ar gêr d’ober kemend-all. Ya, met ar fent a oa re vras. Da gentan mignon a gavas war e hent, ar pôtr yaouank a displegas an neventi. Ar brud a redas buhan hag, ’benn an noz, ne oa kont er gêriaden nemet eus karante Jobig.
— « Diwall, Perig, eme unan ; eur gwall-vlei ac’h eus aze. »
— « Kê da zerri bleuniou, eme eun all ; anez ez out paket. »
Jobig ive, e c’hellet kredi, ne oa ket espernet.
— « Petra hon deus klevet, Jobig ? Ez out o vont da zimezi, ha d’eur goanten, me ’gomz d’it ! Ar vravan eus ar vro ! Eur mestr out da choaz ! »
Jobig ne responte ket alïes, met c’hoarzin a rê kalonek, hag an holl gomzou-ze en em garane don en e benn. Koulz pe goulz eus an de, e kave tu da vont d’ar c’hoad da guntuilh eur boked d’e zousig, n’en devoa nemet an doare dudius-se da ziskulh d’ezi e garante.
Siouaz ! hunvreou aour ar paour kêz Job a oa war var da vezan bruzunet.
Eur beurevez, Per a erruas en eur redek e ti e durzunel.
— « Eur c’helou mat, Janig kêz, emezan ! Intanvez an Duïg a zilez he mereri hag « ar C’hoadig » a zo da feurmi. Petra ’larez ? Daoust ha ne blijfe ket an neizig-ze d’it ? » —
Ar C’hoadig a oa eur vereri vihan war-bouez eur c’hart leo diouz ar Gêr-Wenn. Eur gwir neizig, evel ma lavare Per. An ti glas, savet en eul lïorzig kelc’hiet a spern-gwenn, hanter-guzet e-touez ar c’hoajou bodennek.
— « Ar C’hoadig ! eme Janig o tridal ! Penôs ne blijfe ket eul lec’h ken koant d’in ? Biken n’em bije hunvreet kenkoulz-all ! » —
Galvet e voe an tad hag ar vamm.
« — N’hellec’h koueza gwelloc’h, bugale ger, eme an tad, en eur frota e zaouarn. Laret mat a raen d’ec’h gortoz ! Pegoulz eman difeurm ar vereri ? »
— « ’Benn Gouel Mikêl kentan, da laret eo, ’benn eur miz hanter. »
— « Allo, allo ! an traou en-dro neuze ! Gra feurm pa gari, ha bec’h d’an embannou ! »
Ne oa ket ezomm da laret diou wech. ’Benn ar zun war-lerc’h, an aotrou person a dezrevelle d’e barouzianiz e oa deut ar c’houlz da zielli an intent a dlie unani daou diegez gwella ar barouz.
— « Daou den a zoare, eme an dud etreze o tont eus an oferen ; tud yaouank fur ha tud en o êz, rak, mar ’n eus ar Mignon koz eur vinorez vat, mab ar Barz n’eo ket gant netra ive. »
— « Eun unaniez treset mat !… Hag ar C’hoadig o deus feurmet, war a glevan. »
— « O ya, eme eun all gwariziusoc’h, ar re binvik a gav bepred tu d’en em zibab. »
— « Petra ’fell d’it, ma fôtr kêz ? Evel-se ’man bet kont a viskoaz hag e vo da viken. »
— « Ha Jobig, ma Doue, eme eun all, Jobig ar C’hoajou, penôs e ray ? »
— « Kalonad sur en devo, ar paour kêz pôtr. Met bah ! ankouaz a ray buhan. »
Hag an teodou a gerze, lod war an tu mat, lod war an tu fall. Kement-se avat, a leze dinec’h Per ha Janig ; holl d’o evurusted, hon mignoned ne oant trubuilhet tamm ebet gant lavariou an dud.
Koulskoude, an daou diegez a demze pep tra evit an eured, a dlee dastum tremen daou c’hant a gerent hag a vignoned en-dro d’ar priejou yaouank. War gezeg e vije an traou hag holl dud ar geriaden hag an amezeien tro-dro a oa pedet, ha ne oa ken kaoz etre an dud yaouank.
— « Kerc’het mat eo da jao, Loeiz, eme Bipi ? »
— « Dec’h da noz em boa kresket e loden, eme heman ; ha da hini ? »
— « Fe, krog oun gantan ive. Aze ’vo bec’h, pôtr ! Diou rubanen oc’h antren er vourc’h. »
— « Hag eur maout en distro ! »
— « Eur maout, saperdie ! Pelec’h e vo ar chach ? »
— « Tro-war-dro da bark ar gestenen, ’m eus aon. »
— « Hola vat, eur park a bemp devez arat, ha sao en eun tu… »
— « Ya, eun tamm sao a zo er penn-man, met, a-hend-all, evel eun tôl-boull. »
— « Bec’h a vo, sur end-eün. »
Ha pep hini a zonje : « Gwelet e vo ! Mar gallan, n'eo ket eun all a vo trec’h. »
Latenn ar merc’hed n'oant ket stag ive, a hallet kredi.
— « Allo, Mari ! Prest eo da zilhad neve ? »
— « N’int ket start da bresta, Loiza ger ; n’em bo netra nemet eur c’houzougen neve hag eur botou ler. Ha te ? »
— « Me netra a-grenn ! ’Teus ket sonj em boa bet eur gwiskamant penn-da-benn evit pardon ar Werc’hez, pa oamp hanvet hon-diou gant ar baniel bras ? »
— « A ! eo ; sonj am eus… eun droc’hanten e oas an de-se. »
— « Ya, merc’h paour, met dimerc’her ne vefomp netra. Klevet ’teus pe sort dilhad he deus bet Soazig an ti-all ? »
— « ’M eus ket. »
— « O plac’h kêz, me ’m boa o gwelet an de-all e ti ar gemenerez : merinos-doubl eus ar c’haeran, taer regennad voulouz war he broz, hag eun davanjer sei-roz gant dantelez gwenn tro-war-dro ! »
— « Chezus ! Ken pinvik-se eo re an ti all ? »
— « Pinvik !… Ya da, moged kuit a dan !… Met n’ouveez ket eman о klask tapout eur minor mat bennak ? »
— « Hola vat ! C’hoari gaer a vo en eured Janig. »
— « Ya, me ’gred ! Piou eo da zanser evit tro ar boked ? »
— « N’ouvean ket… Yann Mari, moarvat, eme Vari en eur ruia eun tammig. »
— « A, ya ! da hini ’vel just… Chezus ! me ’zo disonj. »
— « Ha te ? »
— « Ha me ’oar ? Jilez a zo adarre klask frot ouzin ; n’on ket evit en em dizober diouz hennez. Met, fe d’am daoula, dans ar boked ne rin ket gantan, sur mat. Mar gallan kravan war Laouig, an danser ! »
— « A, eno e vo brao ar bed ganez, eme Vari, en eur vouz-c’hoarzin. »
An holl a ouie er geriaden e oa Loiza baour, aboue pell ’zo, о klask teurel e diner he botez ar pôtr Laouig, met heman, herve, en devoa e zonj e lec’h all.
« Kement a reer о kana nouel, ma tigoue Nedeleg », eme eul lavar koz. An de ken gortozet a zegouezas ive.
Janig a zavas laouen ar beure-ze. Prenestr he c’hambrig a oa troet war al lïorz ; ar plac’h yaouank he digoras, ha, harpet outi, en em lakas da hunvreal.
An amzer a oa klouar, ar maez a oa sioul eus sioulder divent an diskarr-amzer, ar sioulder hunvreüs-se a luskell ar galon etre al levenez hag ar velkoni, hag a ra d’ezi gouzanv ken reiz douster nerzus ar garante. An heol a zave goustadik en dremwell, e vannou aour en em zile doanius e-touez an deliou briz-velen, e taole dindane an evned o diskanou karantezusa. Pep tra a zeblante envori kaerder an devez a zave war ar gêrig, ha mousc’hoarzin d’ar plac’h yaouank, a chome sebezet dirak ar mintin lugernus-se, mintin diwean he yaouankiz, henvel a-walc’h ouz stad he c’halon…
Hag he buhez tremenet a dremenas en eun taol dirak he daoulagad. Dudi, evurusted, bleuniou, setu ar pez he doa kavet war he hent ! Doue a roas d’ezi eun tad hag eur vamm eus ar gwella, a zeskas d’ezi abred kerzet war hent ar furnez, hent an evurusted glan a gaver o poania seder ha laouen en frankiz ar maeziou. He c’halon en em stagas ouz eur stad-vuhe ken kaer. Bevan evel he zud, e-kreiz he bro, gant eur c’hristen hag eur gwir-vreizad evelti, setu hunvre he c’halon, hag, evel pa vije o tiarbenn he c’hoantegeziou, Doue a lakeas hepdale war he hent ar mignon a glaske. Deut e oa an de da zeveni an hunvre, deut e oa an de a dlee hec’h unani d’an hini a gare muioc’h egeti hec’h-unan. Eur vuhez all a yê da zigeri eviti, pounneroc’h, trubuilhusoc’h marteze ha, koulskoude… daoust ha ne vije ket brao bevan e goudor eur garante virvidik diazezet war doujans Doue ?
— « Ma Doue, trugare, eme ar plac’h yaouank ! » Ha daerou a c’hlebias he diouchod, daerou a levenez mesket a dristidigez, rak an de-se he rente ken evurus, he diframme digant he zud vat. He galon a ’n em zerre о sonjal en glac’har mut a lenne bemde e daoulagad he mamm, о sonjal en he zad, a chome hep eur bugel da harpa e gozni.
Mouez skiltr ar biniou о sevel er pellder ha dor ar gambr о tigeri a dennas anezi eus he hunvreou.
— « Savet out, Janig ?… Penôs, gouela a rez ! » —
Ar plac’h yaouank, hep respont, en em daolas etre diouvrec’h he mamm. Eur pennad e veskjont о daerou.
— « Allo, sec’h an daerou-se, eme ar vamm da genta : an de-man a zo eun devez kaer evidomp, ne fell ket e denvalaat gant an disteran koumoulen a dristidigez. »
— « Mamm,… ho kuitaat ! »
— « Em c’hichen e chomi : bemdez en em welfomp. Hon merc’h ne vo ket kollet, hag eur mab hon eus ouspenn ! »
Hag ar vamm a vousc’hoarze evit mouga an daerou a garge he daoulagad.
— « Sell, emei a-benn eur pennadig, pegen kaer eo an amzer ! Daoust ha gouela a c’hallez pa gan an evned ken koant ha ken lirzin ?… О la ! piou a zo du-hont war ar c’hleun en tu all d'al lïorz ? »
— « Piou ? eme Janig, ?… Jobig avat, mamm gêz. Ya, ya, hen eo ! Daoust petra a ra aze ? »
An diskiant a oa dindan eur bod kelve, troet ’trezek ar prenestr. Eur bod glazur a oa en e zorn. Sonjal a reas dont betek an ti,… ha, souden, evel pa n’en dije ken gwir da dostaat, ec’h astennas e vrec’h evel da ginnig ar boked, ha, goude bezan graet eur zell diwean, e tec’has kuit en eur redek.
— « Ar paour kêz, eme Janig ! True am eus outan. »
Traonienn ha meneiou a dregerne laouen, ar beure-ze, gant moueziou sklintin bombard ha biniou o son toniou eured. War dreujou o zier, tud ar vourc’h a c’hortoze aboue eun eur ’zo ; ’hed an hent bras, ar c’hleuniou a oa goloet a dud, ha, dre an henchou a gase d’ar Gêr-Wenn, tud an eured, war gezeg, en gweturiou, a dostae laouen ha fichet-kaer.
Perig a oa degoueet, eur pennad a oa, gant e vazvalan hag e bôtr-enor. E wetur, livet e fresk, a lugerne dindan an heol, hag e gazeg velen, rubaniet he fenn, a dride gant hast e toull an nor. Ar goulennou o devoa bet lec’h, flemmus eus an eil tu hag egile, met gant tu ar pôtr e teuas an trec’h.
Nao eur a zonas. Ar wreg yaouank, daerou en he daoulagad, a vriatas he zud karet ha, goude bezan taolet eur zell diwean war neizig karet he yaouankiz, a bignas e gwetur he zad. Hi eo a dlee kas ar penn, ha Perig, gant e vamm, a gloze ar vandenn.
Ar zonerien a ganas ton ar c’henavo hag ar c’hezeg d’an daoulamm ru a gemeras hent ar vourc’h.
’Hed an hent ar zellerien a hete d’eze chans, eurvad ha plijadur, hag ar c’hezeg a gerze bepred. Setu ar vourc’h du-hont a-hed gwel ! Aman ar pôtr-enor a lez kezeg ar rubanou hag, ouz son ar biniou, an eured a erru er vourc’hig. Prestik eo diskennet an holl, ha Janig, harpet war vrec’h he zad, a gemer hent an iliz, ouz son laouen ar c’hleier.
— « Oh, oh ! eme ar c’homerezed ; troc’h a zo gant ar Mignon koz hirie. Sellet penaos e rod ! »
— « Ma fe, eme eur c’homper lagadet-mat, abeg en deus. Janig-se a zo eur ganfanten spontus ! »
— « Eur paradur dellezek he deus kavet ! Perig ar Barz a zo eur pôtr evel ez eus nebeut dre aman. »
Hag ar c’hlakennou a gerze adarre.
Koulskoude, an iliz vihan en em garge. Leun-chouk e oa gant tud an eured, ken leun ma rankas, siouaz d’ê ! ar c’homerezed chom er-maez…
Daoulinet ouz an daol santel, dirak ar beleg hag a roas d’eze ar vadeiant. Per ha Janig a roe o gir da vean feal an eil d’egile betek ar maro.
Daerou a deneridigez a ruilhe war dioujod ar gerent, ha kalon ar priejou-yaouank a oa leuniet a evurusted. En-dro d’ê, kerent ha mignoned a bede Doue evite. En o c’halon gras Doue a rene : en de a-raok e oant bet o-daou o taoulina ouz an daol sakr. Jezuz a oa pedet d’an eured hag hen a vije da viken siel o c’harante !
An iliz koz, iliz o badeiant hag o fask kenta, he devoa gwisket evit o eured he gwiskamant ar goueliou bras. Ar c’hleier a vralle hep ehan hag ar « Veni creator », ar « Magnificat » a zave nerzus d'an nenvou, heuilhet gant son ar c’horn bras ha gant mouez ar zakrist koz, pedet ive d’an eured, hag a chache warni a-bouez frega e c’henou.
An oferen a echuas, hag an daou zen yaouank a deuas er-maez. Ar zonerien, deut d’o gortoz da doull ar vered, a grogas adarre da zon. Hag ar zellou a zo paret warne ! Met ive, pegen koant eo Janig, gant he c’holierig gwenn, he c’hoef brodet lakaet ken dereat war he bleo melen frizet ! pegen ouesk Perig gant e chupen danve, e dog bleo-go du-fin hag e vruched wenn digor !
— « Pell 'zo ne oa bet gwelet tud-eured ken dereat dre aman, eme an holl en eur vouez. Gant se fur ha nerzus. Galvet int, a dra zur, d’ober menaj vad. »
Ar bôtred yaouank, gwintet ’benn neuze war o c’hezeg, a oa dastumet war ar blasenn. Loeiz ha Pipi a bourmene o re e-touez an dud evit diskouez ar rubanou marellet staget ouz o fennou. Gante e oa deut an traou !
Hag an eured a guita ar vourc’h. Perig, e wreg yaouank en e gichen, a gas ar penn ar wech-man. Hag e seblant lorc’hus hag evurus o toucha d'e gazeg « Koantig », a ziskouez, savet he fenn, kompren eman ar renk a enor d’ezi en de-se.
Hanter-hent, an holl a ranko dale da dibri eun tamm bara gwiniz hag aman gant eur werennad jistr, digaset d’o diarbenn gant tud al labour, ha, goude, da « Bark ar Gestenenn » da welet ar c’hrog bras.
Ar c’hrog bras !… ya, evit ar bôtred, met ar merc’hed, a-boan erru er Gêr-Wenn, en em dastum war al leur-gêr, hast d’eze da welet soner ha danser o tegoueout.
— Hola, merc’hed kez, n’oc’h ket arru eno c’hoaz ! Du-ze, e park ar chach, pôtred ar c’hezeg a zo oc’h en em dagan. Ar maout a zo torchet gant an hini a zonjet an nebeutan, gant Erwanig ar Mest… Et d’en em lipat breman gant tud evel-se !
Loeiz ha Pipi a zo chomet batet.
— « Hag hen a lare d’in ne fizie ket lezel e hini war ar rubanou. »
— « Sell aze eun hinkin. »
Met ar biniou a c’halv an dud evit « dans ar boked ». Per ha Janig a c’hortoz war al leur-gêr. N'eus ket amzer da chom da chikanat. Ar bôtred prim-ha-prim a chench o dilhad hag a dibab o danserezed.
Aman eman ar gwasan krog evit ar re-man. Daoust ha kerzet a ray an traou d’o sonj ? Kalz a welas o mennad o tont da wir, met lod all, siouaz ! a rankas ober sellou du. Evel-se, Louiza baour a chomas he genou ganti war c’houec’h eur, o welout Laouig, an danser, o rei, en eur vousc’hoarzin, e viz bihan da Zoazig an davanjer roz, tra ma rankas-hi, — ya brao a-walc’h, pe chom er-maez ! — kouean adarre gant he Jilez, en em gave bepred en he c’hichen, kaer he devoa trei diwarnan.
Koulskoude, lanchen ar zonerien a gerze skanv. A-benn eur pennadig o soniou laouen a ziroufennas pep tal hag a rentas an holl ken laouen hag an heol a bare skedus war ar gwiskamanchou lugernus.
Souden, eur voulig douar a faoutas an êr hag a deuas, ’n eur dremen ’us da benn an dud eured, d'en em vruzuna e-kreiz an dro-zans. An holl a chomas a-sav.
— « Piou en deus graet an taol-ze ? »
— « Sell unan o tec’hel du-ze d'ar red ! Sellet ’ta ! »
— « Jobig ar C’hoajou ! eme an holl en eur vouez. Bleuniou a zo gantan. »
Jobig e oa, e gwirionez. Kuzet ’dreg ar c’hleun, e selle ouz an ebad. Eun tamm kounnar a verve en e galon, ken dizrouk peurvuian hag, evel ma tremene Janig hag he den ez-eün d’ezan, e krogas en eur vouden douar hag e taolas anei war-zu enne. Neuze, ’vel mezek ouz e daol, e kemeras d’ar pevarlamm gwenojenn e goajou.
— « Ne oa ket pedet marteze, eme unan ? »
— « Eo, eo, eme Janig, met n'eo ket deut, war a welan. »
Koulskoude, an eured a gendalc’he bepred. Epad daou devez leun, an dans, ar c’han, ar baleadennou en em eilas e-kreiz ar vrasa plijadur. Biskoaz ne voe gwelet eured ken kaer, ken reizet hag hini Janig ar Mignon. Siouaz, tremen a ra pep tra war an douar-man. Tamm-ha-tamm brud an eured a davas, ha ’benn eiz de goude Per hag e zousig a oa er C’hoadig o tigeri o ziegez.
Nag a c’hlac’har he devoa bet ar paour kêz Janig o kuitaat evit mad, an ti tadel, a vire e pep korn anezan kement a envoriou ker d’he c’halon !
Ne oa ket bet pell, koulskoude, evit trec’hi ar barr-anken-se, ha kennerzet gant he c’harante, en em roas kalonek d’an dleadou a c’houlen diganti he micher a benn-tiegez.
— Bezit piz, onest ha labourus, a lavaras d'ezi ar re goz, hag en em dennfet mat, gant gras Doue. —
An dud yaouank a zentas ouz an aliou-ze. « Ar C’hoadig », bet dilezet e-pad pell amzer, a oa kalz a welladenn d’ober warnezan. Perig hen gwelas hag a dennas gounid a gement-se. Janig, diouz he zu, ne gaze ket al labour. Poanial a raent ’hed an devez, pep hini eus e du, ha goude, azezet war an oaled ledan, nag e kavent berr nozveziou hir ar goanv, gant mignoned vat deut da ober gante eur c’hornad butun, pe aliesoc’h o-daou o tiviz diwar-benn trubuilh ha levenez an de tremenet, labour an de war-lerc’h, spi an amzer-da-zont, troiou an amzer gwechall.
— « Ha Jobig ? eme Ber a-wechou, ’teus ket gwelet anezan pell-zo ? »
— « Nan, eme Janig. Pa wel ac’hanoun o tostaat, e pleg e benn hag e tro kein. »
— « Eur wech bennak em eus gwelet anezan o tremen dirak an ti, ha, bep gwech, e tro e benn d’an tu-all. »
— « Paour kêz paotr, eme Janig. »
— « Ah, ma flac’h kêz, ’benn an hanv e ranki tremen hep bleuniou. Aze out tapet ! »
Hag an dud yaouank a c’hoarze.
Met Jobig, petra oa deut da veza ?… Ar paour kêz ne oa ken ar memes hini. Hen, ken laouen, ken c’hoarzus diagent, a oa deut da veza tenval, rok ha dizeblant. Ne gomze ouz den. Ar goanv, a harze outan da vont d’ar c’hoad, hen dalc’he prizoniet er gêr alïes en e wele. Yann-Vras hag e dud a oa krog da vezan nec’het gantan.
— « Mar ne deu ket gwasoc’h da chench, eme ar vamm ? »
— « N’ouvean ket, eme Yann. Red eo laret e oa e zonj gant Janig, ’vel p’en dije e skiant-vat. »
Hag an neve-amzer a deuas. Ar c’hoajou en em wiskas a c’hlazur, ar spern-gwenn a vleunias, ar maez en em c’holoas a gân hag a c’houez-vat, hag ar « C’hoadig » a zeuas da vezan eur gwir neizig a zudi.
Ar priejou yaouank a gare an neizig-se ha n'hen kuitaent nemeur. D’ar zul, d'an oferen ha d’ar gousperou ! Goude, da welet an tadou ha mammou, o gortoze gant kement a brez, ha d'ar gêr adarre ! Eno e oa o buhe hag o holl evurusted.
— Graet e oant an eil evit egile, — a lavare an dud, hag ar re a dremene ebiou d’ar « C’hoadig » a zelle outan evel ouz eur baradoz bihan.
Nag a zouster a zo kuzet e buhe eun tiegez kristen ! Pegen foll, eta, ar re a dremen o amzer, bep sul, bep gouel, o tismantra hag o veui an evurusted-ze en hostaleriou, er gwin-ardant milliget ! D’ar sul, d’abardaez, oc’h ober eur valeaden gant bugale ha pried, er gêr d'an noz, e-tal an oaled ledan, e-kreiz eur gurunenn a garante, pebez eurvad dibriz, pebez taolenn frealzus, disprizet, siouaz, gant kement a dadou, dianav evit ken lïes a diegez, ha ken êzet da dizout, koulskoude, koulz d’ar paour evel d’ar pinvidig !
Ken diaviz all ar re a weler bemde o tec’hel diouz o bro, da glask an evurusted a vez kinniget d’eze en draouien e-lec’h m’int ganet, e-kreiz maeziou peuc’hus o Breiz-lzel !
Janig hag he fried a anaveze ervat talvoudegez an evurusted-ze, a greskas c’hoaz evite pa deurvezas Doue, a-benn ar gouanv war-lerc’h, degas eun êlig bihan, eur mabig ar c’hoanta, da laouenaat o ziegez.
Adalek neuze n’o dije ket troket o stad gant hini ar prinz galloudusa.
— « Re evurus omp, a lare Janig. N’ouveez ket, Perig ? Me am be aon a-wejou na vefemp re… »
— « Pesort sonjou, a lavare Perig ! Doue a ro d’imp hon evurusted. Keit ha ma vefomp feal d’e lezen, e c’hallomp bezan dinec’h. »
Eun devez hanv, ar pôtr Yannig a oa kousket en e gavel dirak an nor, e disheol ar spern-gwenn. Ar vamm a ye hag a deue dre an ti en-dro d’he labour.
Jobig a dremenas dre an hent o tont eus ar c’hoad.
Pa welas ar c’havel gant e ridochou gwenn, e chomas en e sav. Petra a dremenas en e spered ?… Digeri a reas ar gleudennig wenn a gloze ar porz ha, goude bean sellet mat en-dro d’ean, e teuas goustadik betek ar c’havel.
O klevout eun trouz bennak, Janig a deuas da doull an nor. Eun tammig aon a grogas enni o welet Job e-tal ar c’havel, met e zremm a oa ken madelezus ; seblanti a rae ken evurus, ma chomas ar vamm amguzet da zellet outan.
Jobig a oa evel semplet dirak ar bugel. A-viskoaz en devoa bet eur garante vras evit ar vugaligou, hag e blijadur a vije ober en-dro d’ê. Ar garante-ze a zeblantas dihuni en e galon ha Janig e gleve o lavaret :
— O, an êlig koant ! Toutouig, mab bihan ! Toutouig la la ! —
War an tôl, Yannig a zihunas. Neuze an diskiant a bozas war ar c’havell ar bleuniou a oa gantan hag, o trei kein, e tec’has goustadik, evel m'a oa deuet.
Pa voe distro an tad eus ar park, Janig a gontas d’ezan gant pres ar pez a oa tremenet.
Edont o tiviz diwar-benn ze, pa glevjont kleudenn ar porz o tigeri.
— « Arru ’zo tud, eme Berig en eur zevel. Sell, eur paour eo, a gredan ; eur zac’h a zo war e gein. »
— « Digor an nor neuze, eme Janig, bepred madelezus. »
An diaveziad a deuas en ti.
— « Petra ’glasket, ma den mat, eme Ber ? »
— « Fe, eme egile, en eur zellet en-dro d'ezan dre zindan e dog ; me ’zo o klask labour dre aman. N’hallfec’h ket gopra ac’hanoun ? »
Perig a chomas eur pennad da zonjal. Ezomm, hag ezomm bras en devoa eus eur mevel. E hini a oa aet an de a-rôk d’ober e dri de warn-ugent, hag ar foenn a oa da beurzerri. Koulskoude, stumm heman ne blije ket d’ean. Gwisket-fall ha digempen, ne oa henvel nemet ouz eur reder-bro, hag e zaoulagad a oa disleal.
— « Gouzout a ret labourat douar, emean ? »
— « Penôs, eme egile ! ya, marvat. Ma micher eo hounnez. »
— « Eus a belec’h e teuet ? »
Ar pôtr a daleas eur pennad da respont. — « Eus a bell e teuan, emezan ; met bet oun c’hoaz er vro-man. »
Per a zellas ouz Janig. Houman he devoa true ouz êr truhek ar paour kêz.
— « Petra ’larez, emean goustadik ? »
— « Fe ! ’vel a gari, eme Janig. Mar karez, e kemeri anean evit eun nebeut deiziou. Truezus eo e stad. »
— « Ar gwir ’zo ganec’h ; met n’em eus ket fians ennan. »
— « Ne vo ket red e viret. »
— « Ac’hanta, eme Ber a vouez uhel, ’vit eun toullad deiou e roin labour d’ec’h, mar karet. Ret eo d’imp en em zikour. »
Ar priz a voe graet ha ’benn an de war-lerc’h, ar mevel a heuilhe Perig d’ar park.
An traou a gerze mat a-walc’h. Ar paotr ne oa ket kaozeer, met labourat a rae. Koulskoude, ar mestr ne oa ket evit harz da zisfiout dioutan, ha gant prez e c’hortoze distro e vevel koz, eur pôtr dimezet, den a zoare, a oa gantan aboue ma oa o terc’hel tiegez.
Eiz de a dremenas. Souden e weljont eur benveg breman, eur pez dilhad goude, o vankout e-barz an tiegez. Kement-man o lezas dizeblant da genta, met tennet e voe o evez eun de bennak.
— « Ar mevel eo, eme Ber. Piou a-hend-all ? »
— « Me ’zonj eveldout, eme Janig. »
— « Petra ’rin ?… Laret d’ean ?… »
— « Gortoz eun tamm, mar gallez. Me ’m eus hogozik aon rak ar galouper-se. »
— « Ya, ha me ive ! Eun taol fall hon doa graet o rei dor digor da hennez. »
— « Ruzomp gantan pemzek de, mar gallomp. »
Met al laeronsiou a gendalc’he, seul stankoc’h ma chome al laer direbech.
— « N’eus ket da laret : red eo d’in komz, eme Berig. »
Hag eun devez, o tebri lein, e troas ar gaoz war an tu-ze. Ar mevel en em zifennas — « Penaos ! evit eul laer e vije kemeret ? » — Ha Janig a welas eur barr-kounnar o treuzi e zaoulagad fall.
An treou a chomas eno. Eun daou pe dri dervez goude, e oa karget ar paotr, beure-mat, da vont da glask bleud d’ar vilin. Kreiste, anderv, noz… ha den ne zistroe. Pa voe debret o c’hoan ha kousket ar mabig, Per ha Janig a oa deut d'azean war an treujou. Alïes e plije d’eze dont evel-se, d’an noziou hanv, d’ober eun diskuiz hag eur gôzeaden dirak toull an nor.
— « C’hanta ! eme Ber, chomet eo an hailhon-ze d’en em vezwan. N’eus ket da laret, ret e vo d’in rei e gont d’ezan. »
— « Ya ! ha laret eman red d’imp mont warc’hoaz da eured hon c’henderv, taer leo ac’hann. Me n’eo ket êzet ma spered. »
— « Red mat eo d’imp mont, avat, Janig kêz ! Int a oa bet ’n hon hini. Hon dle a zo da baean. »
— « Ya, a dra sur, eme Janig… Da vihana, ma vije deut da vamm pe ma hini da evesaat ouz Yannig, mes pegwir ec’h efont d’an eured ive. »
— « O ba ! Katell a ray ervat war e dro hag a viro an ti, ha neuze ne chomfomp nemet eun devez hanter d’an hira. »
« — Selaou ! Arru eo ar paotr. »
Arru e oa, evit gwir, bec’h d’ean o stleja e gorfad, e zaoulagad dislontret ha baouz tout. Teurel a reas e vleud, bet taolet ha distaolet meur a wej, war leuren an ti hag ; hep rannan gir, e klaskas hent e wele.
— « Ne larin netra d’ean fenos, eme Berig ; arc’hoaz e vo gwelet. »
An daou zen yaouank a chomas c’hoaz eur pennadig er-maez. Ar zerr-noz a oa dispar. An oabl, chomet alaouret war-lerc’h ar c’huz-heol, a roe liou da benn hunvreüs ar gwe uhel. En tu-all, al loar a zave evel eur rouanez. An ezen a vouskane en deliou eun diskanig ken flour, ken tener, ma chome an êstig, a-greiz e ganaouenn arc’hantet, evel zebezet d’e zelaou. C’houez ar spern-gwenn a garge al lïorzig hag ar priejou dilavar hag evurus a veske o hunvredigez gant hunvreou an noz.
— « Koantat nozvez, eme Berig ! Kaerat eo hon bro, Janig ker ! »
— « Ya, dreist-oll an draoniennig-man. N'eus ket bravoc’h er bed ! »
— « Evidomp, nan a dra zur ! El lec’hig-man e karfen mervel. »
— « Ma zad, ’vel ma c’houzout, a gomze disul eus gwerz ar « C’hoadig ». Pebez eurvad mar galljemp hen prenan ! »
— « An hunvre-ze a vagan aboue pell zo. Neuze, avat, Janig, ne vankfe netra d’hon evurusted. »
— « Hag hen e c’hallomp bean evurusoc’h evit breman ? Poan am eus o kredi ! Doue a zo re vat evidomp : ar bleun a ziwan war hor gwenojenn puilh ha tener evel gliz miz Mae war yeot glas ar flouren. O Perig, trugarekaomp Anezan hep paouez ! »
Hag eus an diou galon unanet, gant c’houeziou melus an noz, eur beden a drugare hag a anaoudegez vat a zavas etrezek an Nenvou.
Antronoz vintin, pa oa ar mevel o voueta al loened, Perig a zonjas ober eur zell ouz ar bleud degaset gantan an de a-rôk. Ar varc’hadourez a oa pell falloc’h evit en devoa gourc’hemennet.
— « O, al lampon fall ! emean ! Deus ganin, Janig. » —
Hag int o-daou ’trezek ar zolier, e-lec’h ma oa gwele ar mevel hag ar c’houfr ma kloze e zilhad ennan. Per a grogas ’n eur benveg hag a zavas ar golo.
Eur morzol, eun heskenn, dianket aboue pell zo, eun daou pe dri litrad jistr, eun anduilhenn, skoachet mat e-mesk eur c’hrez hag eul linsel skrapet an deiou a-rôk, setu ar pez a weljont dirak o daoulagad.
— « O, dam, avat, filouter daonet ! An dro-man en em zizammin diouzit ! »
— « Perig paour, eun enebour touet az po aze ! »
— « Kaer ’zo laret, Janig kêz, n’hellan ket pardoni treou evel-hen… Ha neuze, petra a ray d’in pa vo pell ? »
— « Me ’gren rak hennez ! »
— « Arru eo, eme Berig… He, pôtr ! deus war grec’h, mar plich. »
Egile a zavas en eur c’hrosmolat.
— « Labour eus ar c’henta a teus graet aman, pôtrig ! »
— « Petra ’peus-c’houi da furchal ma dilhad, eme egile divergont ? »
— « Hag e kredez difronkal, hailhon fall, eme ar mestr divontet ’benn ar fin. N’eo ket breman e tleen bean furchet an treou-man ! Marteze em bije harzet ac’hanoc’h d'am laerez kemend-all ! »
— « Me laerez !… »
— « A-walc’h ! Ho kont, hag ho po arc’hant ! »
— « Kas a ret ac’hanoun kuit. »
— « Sonjal a ran ; ha c’hoaz ho peus chans, pa ne diskulian ket ac’hanoc’h. »
— « Keun ho pezo, eme ar mevel en eur skrignal e zent ! » — Ha Janig a hurusas o welet ar zell kasonius a daolas war he Ferig. Heman, troet e gein, ne daolas ket ple da gement-man.
Ar gont a voe reizet ha ’benn eur pennad goude, ar reder-bro, e bak war e choug, a gemere toull an nor.
Degouezet war an hent bras, e tistroas hag, o sevel e zorn war-zu an tiig sioul :
— « Lezet hardi, tudjentil, emezan… Keun ho pezo ! »
— « O Perig, eme Janig, ’n eur grenan, hennez a c’hoario eun taol fall bennak d’imp ! »
— « Lez-han, eme heman ; petra ’ray ? Hepdale e vo arru pell ac’han. Allo, chench da zilhad. Poent eo mont en hent. »
— « Perig, me n’em eus ket c’hoant da vont d’an eured. »
— « Arsa, Janig, te ’zo zod. »
— « Me ’zo nec’het, n’oufes ket sonjal pegement. »
— « Allo, allo ! hon zud ’vo o c’hortoz. Me ’zo o vont da stagan ! Kas ar zonjou du-ze da stoupan. Gwell eo ganin eo tec’het hennez eget na vije chomet aman hirie. »
Katell, an devezourez, a deue en ti.
— « Penôs, emei, n’eo ket prest an dud aman c’hoaz ? »
— « Nan, nan, eme Janig ; n'eus fin ebet d’hon troiou, Katell gêz. »
— « C’houi, sur a-walc’h, a gav diês kuitaat ar mabig-se. O, bezit dinec’h ! n’eo ket ar wej kentan da Gatell goz da baska kôt d’ar bouponou. »
— « Ya, ya, Katell : fians hon eus ennoc’h. Setu perak hon eus ho klasket dreist ar re-all. »
Katell, eur gomer pentet, a c’houeas gant kement-man hag a lakeas eur brizen, tra ma ’c’h ae Janig da wiska he dilhad kaer, he dilhad eured, a digase d’ei bep gwech ar wella envor… Ma, tra zouezus ! an de-se, n’o lakee ket gant an hevelep plijadur : eur bec’h a zamme he spered ha, kaer he devoa, n’oa ket evit hen lemel.
Eur pennad goude, roet ganti eun urz bennak da Gatell, ha poket kant gwech d’he mab, Janig a bignas er wetur e-kichen he fried. Eun touchad skourjez da Goantig hag a-raok !
— « Arru oc’h evelkent, eme an dud koz e ti ar Mignon o c’hortoz ; ni ’zo prest eun eur ’zo.»
— « Abred a-walc’h e vefomp. Koantig n’eo ket hualet, eme Janig o vousc’hoarzin, c’hoant d’ei da vean laouen evel kustum. »
Met eur vamm a wel piz.
— « Petra ’teus hirie, eme hec’h-hini, ne seblantez ket laouen ? Daoust, emei en eur vousc’hoarzin, ha bleo torret a vefe ? »
— « O mamm, eme Janig ; kement-se ne vo biken. Kuita, Perig ? »
— « Ноn mamm а oar ze ervat, ha setu perak e komz evel-se, eme heman evurus. »
— « Petra neuze ’ta ? »
— « Netra sur, koulz lavaret ! » — Hag e kontas an tamm trubuilh a nec’he anezi.
— « Bez dinec’h ! eme an holl ; kement-se n’eo netra ! N'out ket kustum da gavout skoilh ebet war da hent, met ret e vo d’it en em ober ouz ar vuhe. »
Janig a davas. En eured e oa graet stad aneze ; an traou a gerze ervat ; an holl a oa laouen ! Janig a stourme outi hec’h-unan : diês e kave, hi ken seder peurvuian, bean tenval he fenn e-kreiz kement a zudi. Met, kaer he devoa, bepred ha daoust da bep tra, e tistroe e spered d’ar gêr, e-lec’h he doa lezet eul lodenn eus he c’harante.
E-keit-se, petra a dremene er c’hoadig ?
Katell, kentan tra a reas pa voe tec’het ar vistri, a voe temza eur bannac’h kafe a zoare, hag hen evan en he flijadur goude beza troc’het anezan gant eul lommig mat a « loko », — rak, ouspenn ma oa komer, ar plac’h ne dôle ket eur bannac’h en he botou, — hag, he c’hof tennet eus ar vizer, pa ne oa ket c’hoaz dihunet ar pôtrig, Katell d’ober tro an ti.
Petra ! red e oa d’ei marvat gouzout penôs e oa ar stal en tiegez-se, a rae kement a c’hoant d’an holl. Presou, gweleou, bankou, eus an traon betek krec’h, e voe bizitet ervat an holl draou, ha da bep tro, Katell a lavare outi hec’h-unan :
— « Ya, ya, renket-mat eo an traou aman ! Ar sort-man n’eo ket paourien heoliet int, fi d’am doupen ! »
D’abarde, eun toullad mignonezed da Gatell, ha ken latennet evelti bemde, a deuas pedet ganti, d’ober d’ei eur weladen.
Penôs ? daoust ha kavet e vije gwelloc’h tu da anaout tenzoriou an ti koant-se ? Ha, goude, war ar ster, e toull ar forn, e vije gallet kontan… ken na strimpfe ar vaviten !
D’an noz, kousket ar pôtrig ha debret he c’hoan, Katell a chomas eur pennadig war an oaled. Ar voutailhad « lagout » roet d’ezi diouz ar beure gant Janig, — houman a anaveze he zamm tech, — a izelae tamm-ha-tamm : bep dek munut e roe Katell eur pokig d’ezi ; tamm-ha-tamm ive, siouaz, he fenn a bounneraas. Eul lommig c’hoaz, ha setu Katell baour o saludi ar goulou !
— « Hola vat, emei ! Poent eo kas kousket d’e wele. Pounner eo an amzer fenoz ! »
Ha Katell, hep kaout sonj zoken da brena mat an nor, a ’n em dôl en he gwele. ’Benn eur pennadig eur roc’haden bounner a sklokas en ti didrouz ; aet e oa Katell goz, gant he gwin-ardant, da vro an hunvreou.
Mar bije bet dihun, paour kêz plac’h, he dije huruset o welet eun den, liou ar gounnar war e zremm, o tigeri an nor goustadik hag o treuzi ken sioul all ar penn eus an ti e-lec’h ma oa gwele Katell ha kavell an êlig ; ha, mar he dije gwelet Janig ar zell a gasoni hag a blijadur diaoulek a dôlas war ar c’havell-ze, he c’halon a vamm dener he dije en em frailhet en he c’hreiz !
Prest goude, kaset gantan e vennad da benn, an treitour miliget, ar mevel digalon a dec’has diouz an ti hag en em gollas en noz tenval…
Souden, eun trouz, sec’h evel an tan o kregi, a zavas er penn all eus an ti, hag eur c’houez loskus e gargas, ma tihunas Katell hanter spontet.
…Moged a oa en ti ! Ar plac’h paour, strafuilhet-oll a zav, ha diarc’hen, he broz hepken warni, e tec’h er-maez, en eur huchal pen-follet, trezek ar Gêr-Wenn : « An tan er c’hoadig !! »
An dud, dihunet er spont, a direde, pep-hini priman m’halle. Unan a redas d’ar vourc’h da lakat son ar c’hloc’h, ha hep-dale eun niver bras a dud a voe dastumet dirak ar gêrig.
An tan ive n’en devoa ket kollet hec’h amzer. Eur penn eus an ti betek an nor a oa leun a flamm.
— « N’eus netra d’ober aze, eme an dud ; saveteomp al loened ! »
Souden eur vaouez spontet a youc’has :
« — Ar bugel ! ar bugel ! o ma Doue ! »
Katell a oa e-kreiz he strafuilh, hanter veo c’hoaz ive marteze : ar paour kêz plac’h he devoa ankouaet ar pôtrig.
— « Ar bugel, eme an holl, ’vel eun hekleo spouronnet ! Ar bugel a zo en ti ! O, Itron Varia, mouget eo ’benn breman ! »
— « Marteze n’eus ket a dan c’hoaz e penn ar c’havell, eme Gatell. »
An dud en em zelle. Daou pe dri a dosteas d’an nor. Met ar riskl a oa ken bras ma teuent holl a-drenv en eur grenan.
— « Fin ’zo ! Re ziwezat eo, eme an holl. O ma Doue ! an êlig paour !… O Janig !… »
— « An êlig… Oh ! » — Hag eun den a lampas e-kreiz an dud, hag hep ober van ebet eus an tan a stanke an nor, e sailhas e-barz an ti.
— « Jobig ! Jobig ar C’hoajou ! eme an holl en eur vouez, mezek eun tammig o welet eun diskiant o rei d’ê eur skouer ken kaer a nerz-kalon. »
— « Eus a belec’h eo deut ? »
— « ’Oa o tont eus ar c’hoad. »
— « Mouget e vo ! Devet e vefont o-daou ! »
— « Digoromp ar prenestr, eme unan. Ne deuy biken dre an nor ! »
An holl a c’hortoze, sioul evel ar maro. Pemp munuten a dremenas, pemp munuten hir hag ankenius-meurbet.
— « Maro int ! a hirvoude unan bennak. »
Katell a chache bleo he fenn, en eur c’hervel Santez Anna d’he sikour.
… Santez Anna a glevas, rak Jobig a erruas e toull ar prenestr, e teue dioutan breman flammou ru. Astenn a rae ar bugel a oa gantan etre e zivrec’h, hag a laoske eur c’harmadennig eur wech an amzer.
— « N’eo ket maro. Doue da veza meulet ! eme an dud o tridal, tra ma kemere eur plac’h ar bugel paour hanter-vouget ha ma tec’he gantan da glask eun tammig êr fresk. »
— « Jobig ! Jobig ! deut er-maez buhan, eme ar re all ! »
Met ar paour kêz innosant, strafilhet breman, ne finve mui ; chom a rae en diabarz an ti prest, koulskoude, da goueza en e boull.
— « Jobig ! deut er-maez ’ta ! a grias an holl a-bouez-penn. »
Kement-man a dihunas ar paour kêz. Sevel a reas war ar prenestr ; hogen, war an taol, eur maen, о riskla eus krec’h, a goueas war e benn hag hen taolas hanter-varo, astennet war ar porz.
Daou pe dri den a grogas ennan kerkent, hag e zougas a-gostez, tra ma rede unan da glask ar medisin.
Ar bugel, hanter-vouget gant ar moged, a deuas tamm-ha-tamm ware giz. C’hoarzin a rae breman etre diouvrec’h ar paour kêz Katell.
E keit-se an tan a rae e reuz. Kaer a oa bet teurel dour ha poania en-dro d’ean, n’helljod ket dont a-benn d’hen mougan. ’Benn ma tarzas an de, eus an tiig glas, a c’hoarze an de a-rôk e-touez ar c’hoadou bodennek, ne chome netra nemet peder moger hanter-goueet, a save dioute eur vogeden du ha flêrius.
Per ha Janig a oa о tijuni gant tud an eured pa deujod da laret d’ê e oa eun den war varc’h oc’h ober klask warneze.
— « Eun den war varc’h, eme Janig, deut ken gwenn hag eul lien ! Perig, eur gwalleur… Oh, Yannig ! »
— « Gortoz d’en em nec’ha ken na vo gouveet, eme an tad, о chench liou ive en desped d’ean. » — Hag hen er-maez.
Janig e heulias.
— « Laouig ar Rouz eo, emean. — Sell ’ta, Laouig, petra a zo a neve ? »
— « Fe, eme egile, stennet a-walc’h, eun tamm gwalleur a zo c’hoarvezet er Gêr-Wenn abaoe. »
Janig a vennas sempla. — « Laouig, emei, komz prim en hano Doue ! Ma mab… a zo maro ? »
— « Yannig a zo divlam, eme ar pôtr yaouank, met ar C’hoadig a zo devet. »
— « Ar C’hoadig devet… Yannig divlam ! O ma Doue ! » — Hag ar vamm a goueas hanter-zemplet gant al levenez hag an anken. Perig a grogas enni.
— « Ar mevel, emean, an hailhon-ze, hennez en deus graet an taol ! »
Holl dud an eured a oa diredet. An dud koz a ouele.
— « Pebez gwall-eur ! eme an dud ! Asuret oc’h ? »
— « Ya, a drugare Doue, eme Ber, met nag a draou hon devoa ha n’hon bije roet evit priz ebet ! »
— « Yannig a zo divlam… Setu ar gwella ! eme Janig, adkvet ganti he floum. »
— « An êlig paour, eme Laouig ! N’houlan ket ho strafilha re gantan, met bet e oa war var da goll e damm buhe. Ankouaet e oa bet en ti gant an devezourez… »
Eun taol kleze, o treuzi kalon Janig, n’en dije ket graet d’ezi muioc’h a boan.
— « Ankouaet… Gwerc’hez santel ! Ha piou en deus e zaveteet ? »
— « An hini hor bije sonjet an nebeuta oll : Jobig ar C’hoajou ! »
— « Jobig ! »
— « Ya, Jobig ! » — Hag ar pôtr yaouank a zisplegas an istor war e hed : nerz-kalon an diskiant ’dal ma klevas kelou eus ar bugel, nec’hamant an holl hag an taol a skoas anean.
— « Оh, ar galon aour, eme Janig, о sec’ha he daerou ! Ha riskl a zo evit e vuhe ? »
— « Ar medisin n’en deus ket c’hoaz hen diskleriet sklêr a-walc’h, met an taol a zo bet spontus. »
— « Perig, d’ar gêr ! ha prim ! »
Pebez kalonad evit an daou bried yaouank, pa weljont an neizig a garent kement, hag о doa lezet en eur guitaat ken lirzin ha ken dudius, pulluc’het ha rentet en ludu ! Daerou dru a redas war о diouchod. Kreski a rejont c’hoaz pa voe degaset Yannig dirake. Heman n’en devoa ken sonj eus an nozvez ankenius en devoa tremenet. Kanan a rae laouen en e yezig, ha pa welas e dad hag e vamm, e krogas da rifal ha da c’hoarzin.
Janig e ziframmas digant e virerez hag e vriatas gant eun nerz divuzul. Goude e voe tro an tad hag an dud koz. Ar paour kêz bihan, hanter-voemet, ne ouie pe ouela pe c’hoarzin.
— « Ha Jobig ? eme Janig. Demp raktal d’e welet ! »
Jobig a oa en e wele, kollet gantan tre-ha-tre, ar wej-man, e damm anaoudegez. E benn a oa lianet, ha ne rae van na zeblant ouz den.
— « Penôs eman kont gantan, eme Janig d’an hini a oa en e gichen ? »
— « Ne welo ket an noz, eme houman a vouez izel. Arru oc’h, a gredan, d’e welet o tremen. An aotrou person a zo o vont ac’hann. »
Janig a dosteas d’ar gwele.
— « Jobig, n'anaveez ket ac’hanoun, emei gant eur vouez hanter-droc’het ? Jobig, sell ouzin ! »
— « Degaset Yannig aman, eme Janig. »
— Ha d’ar c’hlanvour : « N’ez teus ket c’hoant da rei eur pok d’an êlig, emei gant eur vouez tener ? Jobig, sell outan ; degas a ra d’it eur boked. »
— « An êlig ! eme ar paour kêz, izel, izel. » — Hag eur mousc’hoarz a zeblantas tremen war e zremm. Met kerkent e chenchas liou.
— « Goulou binniget aman dioustu. »
An holl a oa sioul hag a bede en eur ouela.
Janig neuze a dostaas he bugel ha sioulik a lakas e jotig flour ouz jod sklaset an toc’hor. Heman a c’hoantaas digor e zaoulagad.
— « Sonj en Aotrou Doue, Jobig kêz, eme Janig. »
Eur zell hanter-varo a respontas d’ei, hag ar paour kêz a guitaas hon traouien evit mont da glask e lod evurusted digant an Hini en deus lavaret : « Evurus ar re baour a spered : rouantelez an Nenv a zo d’ê ».
— « Me ’garje en dije bevet pell, eme Janig, en eur gouean d’an daoulin ouz troad ar gwele, evit e garet a-hed ma buhe ’vel ma karas ac’hanoun. »
An de war-lerc’h, tud ar Gêr-Wenn ha kalz a re all a heuilhe korf Jobig ar C’hoajou d’ar vered. Meur a hini a ouele.
Ha, da bell goude, war-dro serr-noz, eur plac’h, eur bugel ganti war he brec’h, pe ouz he dorn, a deue sioulik da daoulina war ar be. Janig a veze gant he mab, o tont da zigas, gant eur beden galonek, eur vleuen a anaoudegez-vat d’an hini a ginnigas d’ei, ken lïes e-pad e vuhe, bleun dudius e garante.
Koulmig Arvor.