René Prud'homme, Moriz an Dault, 1904  (p. 180-190)



XXV


CHOMOMP EN BREIZ


Erwan, den koz ha fur, a gomz :


Ha na vefemp-ni ken Breiziz pennou kaled ?
Ha na verv ken ennomp gwad ar wir Vretoned ?
En-pad meur a gantved Breiz a zo Breiz chomet,
Ha setu-hi raktal, d’he zro dishenvelet !

Zaoz na Gall na zeujont a-benn d’hec’h huali
Na da rei giz neve na lezennou d’ezi,
Keit-all ’vit he difenn hor gwad en euz ruilhet.
Hag, hep emgann ebet, ni vo herie trec’het !

’Lec’h diski anezan ec’h argaser hon yez,
Touet eo e varo gant Galloued divez.
Deud eo eta, ’m euz aoun, hor c’halon da wakaat,
P’eo gwir kals ac’hanomp a nac’h herie o gwad.
Nac’h a reont o yez, nac’h a reont o Bro :
Kas ’refent, dizeblant, o mamm-Breiz d’ar maro !

Giziou ha yez Bro-Chall ’zo dre-holl en enor,
Hag hor re, harluet, a zouz war ribl ar mor ;
Ar gwiskamanchou kaer, pere ’dishenvele
Tud reiz e-mesk læron, ’zo dilezet herie ;


Emaint-i o vreina er c’hrignol, en eur bern
’Mesk an harach, ar stoup, ar pilhou, an eskern…

Yyes, kenderv Erwan, Breizad bet en broiou pell o
kredi en ije kavet eno arc’hant da rozellat :

War digare gonid arc’hant hag aour a-leiz,
E werzis ma douar hag e kwitaïs Breiz ;
Mez ar weren ’zo pell, siouaz ! deus ar vuzel !
Rak na gavis nemed enkrez ha poan marvel.
Al labouriou zammuz ’ve hor lod aliez
Dindan ar C’halloued, leun a fallagriez.

E-mesk ar fank, e-kreiz ar skorn epad ar goanv ;
E-touez ar poultr, dindan an heol e-kerz an hanv ;
An hanter ’an amzer douaret en toullou,
Evel ar re daonet en punz an iferniou,
O turia, ’vel goed, o stleja, ’vel prenved,
Setu aze buhe ar Vreiziz divroet.

Ha goude an holl boan hag ar yec’hed kollet,
N’hon deuz ket eur gwennek, nag eun diner ebet
Da zistrei d’hor Bro ger, ’lec’h e karfemp mervel :
Red mad eo d’imp eta tremen, er broiou pell.

N’hon deuz ket eur belek, pa deu an eur euzus,
Da lakaat hon ine etre daouarn Jezus ;
Red eo mervel heb ser, heb heol, e-kreiz an drouz,
War vein pe war blenken, heb eur c’holc’hedad plouz.


Gwech ebet evidomp na ve zul na gouel-berz ;
Pleget gand ar glac’har, ar reuzeudik a gerz
Da heul reuzeudikoc’h en-pad hirder ar bloa,
Evel loened kezek stagel da charrea.
Gwelet a ra e wreg gand an anken debret
Hag e vugale baour o krena, morlivet,
Hep boed hag hep dilhad, er goanv, en e yender,
Pa ve ouz an douen en pign an dent-genver.

Hor boed a ve bemdeiz koz restajou ken brein
Ken n’houlfe ket anê ar moc’h, zoken, d’o lein ;
Hag an dour a evomp, karget a loustoni,
A zigas ’hed ar bloa terziennou fall d’an ti.

Gwasat keuz hon deuz-ni d’hor mam-Vro Breiz-Izel !
Pegement e karfemp distrei di da vervel !
Mez dalc’het omp en kær, dalc’het gand ar vez fall,
Evel an holl dud paour a zo eet da Vro-C’hall.

En Breiz ’vijemp, gwech-all, en peuc’h, en levenez :
Ed ’vije ’n hor parkou, hor buc’h a roe laez.
Da bep gouel, dastumet en-dro d’an taoliou braz,
Goude ’vije goullet digant Doue e c’hras,
Dirak meuziou yac’huz, dirak jistr alaouret,
Deus kalonou an dud ’zailhe ar joaüsted ;

Er goanv, d’aberdaez-noz, ’n eur didilha kanab,
Pep-hini ’zorc’henne gwella ma vije kab ;

Ha peb sul eus an hanv, d’ar pardoniou pedet,
En tier hor c’herent e vijemp-ni gwelet.

Laret d’imp, tud hor Bro ; daoust hag hen eve c’hoaz
Pardoniou kaer en Breiz ; festou d’an deiz-ha-bloaz ;
Festou d’an dimezi, festou da varlarje,
Festou d’ar vadiziant, ’vel gwechall a vije ?
Ha nozveziou seder, ’pad ar miziou kaled,
Dirag ar poudad jistr tro-ha-tro d’an oaled ?
Goueliou kaer d’ar Zent vad, ’kichen o chapel goz,
Goueliou kaer da Zoue, en iliz ar barroz ?

Erwanik, potr yaouank gwiziek diwar ar meaz.

Daoust d’an drouk graet d’ezi, Breiz-Izel ’zalc’h d’he brud :
Biken na vo troket ’vel ’troker loened mud.
’Pad ma vezo douar an douar, er bed-man,
Breiz a vo Breiz ha hi a garfomp ar muian.

Mestrou Bro-Franz a hall c’hoantaat hon dispenn,
Rei d’imp giziou disneuz, gwiskamant digempen,
Ni a chomo Breiziz, da laret tud gwirion,
Karantez o Mamm-Vro o virvi ’n o c’halon.

P’eo gwir ec’h hargasont hor yez ’meaz o skolio,
Skoliou all a zavfomp, dalc’het gant tud hor bro.
Hor yez a vo komzet evel e oa gwechall,
Araok ma oa krouet broad ha yez Bro-C’hall.


Bepred hon deuz goueliou ’n enor d’ar re varo,
Ha, da veuli ar Zent, burzuduz pardonio ;
Bepred ’heuilhomp, ar zul, an holl lidou zantel,
Ha bepred omp kerent a dost evel a bell.

En miziou du ar goanv, en-pad an nozveziou,
E vemp bepred laouen o klevet marvailhou,
Rag evel e tiwan yeot neve war gozen,
Bep bloa ’zao adarre, en Breiz koz, konterien.

Na varvo kennebeut ar Varzed helavar
Pere a oar ober levenez gant glac’har.

Tud fur ha gwiziek hon deuz ive en Breiz,
Karantez o Mamm-Vro o virvi en o c’hreiz ;
Na lezfont-i ket mui, er vro-ma, dismantra
Goueliou, giziou, ar feiz, ar yez ha kement tra
’Zo deut bete d’imp-ni a-dreuz d’ar c’hantvejou,
Kement tra, en eur gir, hor stag ouz hon tadou.

D’hor yez ’talc’hfomp dreist-holl, hag araok ’vo mouget,
Hon teot, en hor genou, a vezo bet troc’het.

Ra zavo Breiz-Izel he fenn diwar-vreman !
Rak, kaer am eus sellout, bro ebet na welan
Da behini Doue, ’n efe, ’n e vadelez,
Evel d’ar vroïk-ma, roet pinvidigez.
« Ar mor ’zo en he zro, koajou doun en he c’hreiz » ;
En he steriou ken stank, dour splan a ruilh a-leiz ;


Bea he deuz prajou, lanneier, menezio,
Parkou gwasket gant lann ha tagosou dero ;
Koajou leun a evned ha liorzou leun a frouez :
— ’Vit ho meuli, Doue ! re zister eo ma mouez !

O Breiz-Izel ! douar ken brav, douar ken mad !
Evidout e skuilhfen, gant levenez, ma gwad,
Rag ennout ma mammik ’luskellas ma c’havel…
Kentoc’h ’vit nac’h anout m’hen lar : Kentoc’h mervel !



————