An traoù a dremen e-kichen un ti war ar maez e-tal ur poull.
Ma n’eo ket un druez. Nann, n’on ket evit chom ken en ti d’o selaou ; bouzaret on ganto ; dont a rankan er-maez. Ret eo ma vije bet an diaoul e-unan oc’h ober ar jubenn p’on deut amañ da vab-kaer. An ti-mañ a zo un ifern nevez ; ne vez ennañ bemdez nemet youc’herezh ha mallozhioù, tan ha kurun ; ne glevan ken e-doug an deiz, pe gant va mamm-gaer, pe gant va gwreg nemet : « Jalm, en tu-mañ, Jalm, en tu-hont, — n’ac’h eus ket graet an dra-mañ ? N’ac’h eus ket graet an dra-hont ? »
Pa vez unan o youc’hal, e vez eben o frañvak : pa vez unan o vallozhiñ, e vez eben o skeiñ. Heñveloc’h int ouzh div ziaoulez eget ouzh div vaouez.
A! ba ! un torr-penn. Kaer em bevez klask tremen diouto e vezan braeet ganto.
O ! met n’on ket evit padout ken hag en un doare pe zoare e rankan dont a-benn anezho, rak an dra-mañ n’eo ket buhezioù eo. Mestr e vin em zi, hag e vin, pe n’eo ket pemp biz eo a zo ouzh va dorn.
Petra ? Peoc’h a root ?
Dizale ’ta, n’em bo urzh da lavarout ger ebet ken ganeoc’h-c’hwi, nag en ti, nag er maez ! Petra ’zo a-nevez adarre ’ta ?
E vije gwelloc’h deoc’h en em lakaat da labourat eget chom d’en em glemm dre aze, ha d’hor strobañ, evel ma rit. C’hwi ’gav deoc’h e vo gallet kaout bara da zebriñ o chom da vantriñ, en doare-se ?
Ac’hanta, morjin, dont a rit ennoc’h hoc’h-unan, pelloc’h ? Ar gwaz a dle sentiñ ouzh e wreg. Taolit evezh, Jalm, n’ho pefe fest ar vazh, a-raok an noz, ma n’her grit ket !
N’eo ket taolioù teod hepken, ’ta, eo a bakin, ’m eus aon ; taolioù bazh am bo ivez, war ar marc’had. O ! met gwelet e vo graet.
Sell ’ta ! Sell ’ta ! ha n’eo ket dleet, marteze ? Daoust ha n’eo ket un dra vat e teufe ar vaouez, — pa vez ezhomm, — da gastizañ un tamm he gwaz, evit degas gwellaenn ennañ.
N’eo ket dre gas, met dre garantez outañ eo e ra an dra-se, p’her gra. Ar pezh a c’hourc’hemenn ho maouez a rankit da ober, Jalm, a se n’eus ket da dortañ.
Ya ! Ya ! va mamm, hen ober a-walc’h a rafen, marteze, met re, en holl, a c’hourc’hemennoù a ra din evel-se.
Mat, en aon n’o ankounac’hafec’h, gwellañ hoc’h eus da ober eo o skrivañ war baper hag ober ur rollad anezho a gasot ganeoc’h dre ma ’z eot.
En taol-mañ, a gav din, hoc’h eus komzet mat ha mont a ran da ober, diouzhtu, evel ma livirit.
Ha gant a rit, skrivit sklaer ho paper, ma vo aes da lenn. Lakit da gentañ e sentot ouzhin atav, ha war ar ger, hag hep enebiñ morse.
Satordallik ! Ha ma c’houlennfec’h ouzhin ober traoù diskiant ?
Peoc’h, a lavaran. Skrivit e savot bemdez da gentañ da ober labour.
A ! mil gutez, ne skrivin ket an dra-se, avat. Me ? Sevel da gentañ ?
Da aozañ lein.
Da aozañ lein ? E pelec’h hoc’h eus gwelet ar c’hiz-se ?
Pe emañ e lec’h all, pe n’emañ ket, evit amañ e vo, rak me ’fell din.
Skrivit ’ta dillo !
Ac’hanta ? Petra ’c’hedit ?
O skrivañ va ger kentañ emaon c’hoazh kement a bres hag a drouz a zo ganeoc’h.
En noz, ma tihun an hini bihan evel ma tegouezh alies, e rankot sevel, diouzhtu krenn, d’hel luskat ha ma leñv, her c’hemerot war ho tivrec’h hag e reot tro ar gambr gantañ, en ur ganañ, ha goude ma vije hanternoz.
N’em bo ket kalz a blijadur oc’h ober an dra-se.
Estreget ar pezh a vez plijadur oc’h ober a ranker da ober. Skrivit hen eta !
Leun-tenn eo va faper. E pelec’h a gav deoc’h e skrivfen ken ?
Grit dillo pe e tapot ar wialenn.
Mat neuze ’ta e rankan skrivañ en tu all.
Goude-se e rankot tamouezat, lakaat an toaz e go, ober tan er forn.
Mont d’ar poull, gwalc’hiñ an dilhad, ober lisiv, redek ar c’houez.
Mont ahont, dont amañ, redek a-gleiz hag a-zehou ha poaniañ evel an drouk-spered.
Terriñ an toaz, e gas din d’an ti-forn ha diwall na vefe panenn pe suilhet ar bara.
Kas an arreval d’ar vilin, ribotat, silañ ar yod.
Ha ma n’oc’h eus ket a c’hoant da vezañ kannet, fichañ ar gweleoù, kerkent ha goulou deiz.
Lakaat ar pod war an tan ha skubañ an ti.
Asa ! Asa ! penaos a gav deoc’h e vefen gouest da skrivañ kemend-all a draoù. Komz a rit ho-tiv en ur bern ! Livirit ar pezh hoc’h eus da lavarout an eil goude eben.
O lavarout edon eta ho po an toaz da lakaat e go.
Ha goude p’ho po goret ar forn lakaat an toaz e-barzh.
Ha teurel evezh mat ne vefe panenn pe suilhet ar bara.
Gweskel ar c’houez.
Gwalc’hiñ.
Gwalc’hiñ petra ?
Al loaioù hag ar skudelloù.
Goustad : al loaioù hag ar skudelloù.
An darbod, hag ar podezoù.
Penaos a gav deoc’h e c’hellin me derc’hel soñj eus a gement all a draoù.
Gwalc’hiñ holl listri ar gegin, en ur ger, hep ankounac’haat hini pe ho po da ziwall ouzhin.
C’hwi ’zo gouestoc’h egedon-me da walc’hiñ traoù evel-se !
Peoc’h ! Mont a reot d’ar poull gant lienennoù fank ar paotr bihan.
Ken doñjerus eo ar ger hag an dra.
Skrivit hen, evelato, amboubal. An Aotrou-mañ dizale a gemero doñjer ouzh pep tra.
Livirit ar pezh a garot, evidon-me, m’hen tou, ne walc’hin ket al lienennoù se. Eo moarvat sur !
Hen ober a reot, dre gaer pe dre heg. Ma n’her grit ket e vezot lopet ken a c’houlennot dour da evañ.
A ! mat! lakaomp her grafen neuze ma vo peoc’h en toull-mañ pelloc’h, satordallik.
N’ho pezo netra ken da ober goude-se nemet lakaat un tammig urzh en ti, a-raok mont d’ho labour all, er maez. Bremaik am sikourot da weskel ar bern liñselioù-se ma vezint lakaet da sec’hañ ; skrivit.
Mat eo. Met, va Doue, penaos e teuin a-benn da sanailhañ kemend-all a draoù em spered. Noz-deiz e rankin bezañ o teskiñ va c’hentel.
Hastit afo sinañ ar paper-se.
A ! mat, graet e vezo, met taolit evezh na vefe kollet, rak me’ c’houlenn bezañ krouget a bouez va zeod, ma ran tra pe dra en tu all d’ar pezh a zo merket warnañ.
Mat a reot bezañ den d’ho ker.
Diwar hiziv e vo peoc’h, en ti-mañ pelloc’h, a drugarez Doue.
Sellit, Jalm, krogit e penn al liñsel-mañ, ma vo gwasket. Bezit dinec’h ! a-benn ma vo peurwasket ar bern dilhad-se e vo ruilhet dour diouzhoc’h.
Petra livirit ? N’ouzon ket petra hoc’h eus c’hoant da ober.
Me ’lavar deoc’h reiñ an dorn din da weskel ar bern dilhad-mañ. Petra ? ret e vo din kemerout bazh ar yod da zistankañ ho skouarn deoc’h, gravazok ?
An dra-se n’emañ ket war va faper.
Neuze ’ta ?
Nann, nann, pa lavaran deoc’h.
N’emañ ket ? Sellit aze ’ta, neuze !
Gwir eo ! A ! mat, neuze, bac’had dezhi. Ur wech all n’hen ankounac’hain ket.
Sellit, krogit er penn-se, ha sachit; sachit ganeoc’h avat ha n’eo ket ober an neuz da ober eo !
N’eus ket kalz a c’hwez al lore, da vihanañ, gant al liñselioù-mañ ! Setu amañ ur vicher avat ha n’eo tamm ebet diouzh va doare !
Peoc’h ha bezit a-zevri gant ho labour. Sachit ’ta, pe bremaik me a stlapo al liñsel-mañ deoc’h ouzh ho penn.
N’ho po ket ar galon evelato da ober kement all.
Nann ! Sellit ! C’hwesit hi bremañ neuze ’ta, penndolog.
Petra ’rit, paour kaezh maouez ! bremañ oc’h gwelloc’h avat. Setu aze on lakaet gleb-dour-teil ganeoc’h.
Roit peoc’h, ha sachit mort, ha sachit avat.
O va Doue ! O va Doue ! petra hoc’h eus graet, Jalm, deuit ’ta buan, da reiñ an dorn din da sevel ac’han.
An dra-se n’emañ ket war va faper.
O ! me ’gav din eo torret va gar ouzhin ; en dour emaon betek va c’hazelioù. Deuit ’ta buan, beuzet e vin c’hoazh, amañ ma ne girit ket diwall.
Krogit er vein ha lammit er maez.
N’on ket gouest da fiñval gant ar boan a zo em gar. An dour a zo yen-skorn. Emaon o vont da goll va anaoudegezh, aiou ! aiou ! Roit din ho torn ’ta.
An dra-se n’emañ ket war va faper. Me a raio ar pezh a zo skrivet ha netra ebet muioc’h.
O ! piv am zenno ac’han da vihanañ ? Nemet an Ankou her grafe !
Lakaat an toaz e go ; gwalc’hiñ ; tamouezat ; ribotat ; ober ar c’houez.
Skornañ a ra va izili. Ma n’am zennit ket ac’han emaon marv a-raok nemeur amañ.
Mont ahont ha dont amañ ; redek a-gleiz hag a-zehou.
O ! ne welin ket an noz.
Terriñ an toaz, ober tan er forn,
Astennit ho torn din ’ta ; darev on da vervel.
Ober ar gweleoù kerkent ha goulou deiz.
C’hwi ’gav deoc’h moarvat eo ur brav bezañ amañ !
Lakaat ar pod war an tan.
E pelec’h emañ va mamm da vihanañ ? Va mamm ?
Skubañ an ti.
It da lavarout d’an Aotrou Person dont d’am nouiñ.
Lennet em eus va faper tu ha tu hag eus an eil penn d’egile, ha n’eo ket merket e nep lec’h em befe ezhomm da ober ar pezh a c’houlennit aze.
Perak neuze n’hoc’h eus ket her merket ?
Perak hoc’h-unan n’hoc’h eus ket hel lavaret ? En em sachit alese evel ma karot ; n’eo ket me eo am eus ho taolet er poull, met n’eo ket me kennebeut eo an hini ho tenno er-maez.
Sellit da welout ha n’eus ket unan bennak o tont war an hent madelezhusoc’h egedoc’h ?
An dra-se kennebeut n’emañ ket war va faper.
Roit din ho torn, ’ta, en an’ Doue, va mignon, rak n’on ket gouest da sevel ac’han va unan pa lavaran deoc’h.
Va mignon, me ? Ya ho kwashañ enebour. Evidon me a garfe e vefec’h marv, ma vo peoc’h diouzhoc’h pelloc’h.
Petra ’zo ? Petra a zo a nevez adarre ’ta ?
Piv a zeu ?
Klevet em eus va gervel hag on deuet da welout petra ’oa.
An traoù a ya mat a-walc’h peogwir eo marv va gwreg, ar pezh m’edon o c’hedal pell a oa. Bremañ e vo peoc’h da vihanañ.
Lazhet hoc’h eus va merc’h ? Torfedour !
Nann ! en em veuzet eo o kouezhañ war he fenn er poull.
O ! pezh divergont ’zo ac’hanout ? Petra ’c’h eus graet ?
Ra ’z aio hec’h ene gant an Aotrou Doue ha ra zeuio an diaoul da derriñ he fenn outi gant e zent.
O ! va Doue, va merc’h paour a zo marv !
Diskregiñ he deus graet diouzh al liñsel edomp o weskel hag eo kouezhet war c’hwen he c’hroc’hen er poull.
O ! va mamm, emaon marv, ma n’am zennit ket raktal ac’han.
Jalm, roit din an dorn ’ta, d’he zennañ er maez.
N’emañ ket war va faper.
N’hoc’h eus ket a vezh.
Grit dillo ’ta.
Pebezh gwaz digalon ! he lezel a ray da vervel er poull dour-se.
Ma n’eus nemedon me d’he zennañ alese e chomo e-barzh, rak ne fell ket din mont da vevel ganti.
Va sikourit en an’ Doue.
N’emañ ket war va faper.
Kaer am eus klask n’her c’havan ket e nep lec’h.
Asa ! asa ! Jalm, ro peoc’h en an’ Doue, gant ar c’hozh tamm paper daonet-se, ha ro din an dorn d’he zennañ eus ar poull-mañ dillo.
Ya ! gant ma roio he ger din e vezin hiviziken ar mestr em zi, met a-hend-all n’eus netra ebet da c’hedal diouzhin.
Ma ’m zennit ac’han, e roin va ger deoc’h, a galon vat.
E gwir ?
Ker gwir ha ma ’z eus pemp biz ouzh va dorn. Me ’raio holl labourioù an ti hep goulenn netra diganeoc’h nemet ret mat e vefe din hen ober.
Mat, ma ’z a an traoù evel-se hiviziken, eo koulz din he zennañ eus ar poull, evelato !
Met, taolit evezh mat, ne zalc’hfec’h ket d’ho ker.
Ne enebin ket ouzhoc’h gwech ebet ken, lavaret eo.
Hiviziken e vezin ar mestr, en ti, peogwir va gwreg hec’h-unan a sento ouzhin.
En un tiegezh e-lec’h ma n’eus ket a emglev ez a ar stal da stalig hag ar stalig da netra.
Ha bremañ, merc’hed, n’it ket d’hen ankounac’haat. Ar vaouez a glask lakaat he gwaz — ha goude ma vefe diskiantañ den a zo o vale ; — da vevel dindani he devez tro atav da gaout keuz abred pe ziwezhat.
Tapet on bet — met ne vin ket tapet ken ! — adalek hiziv me eo a raio holl labourioù an ti ha c’hwi holl labourioù ar maez. — C’hwi a vezo da gentañ ha me da eil hag en hent-se e vezin em renk.
Peger brav e vo bevañ amañ hiviziken. Ma talc’homp d’hor ger an eil hag egile.
Na laouen e vezin ha dibreder.
Laouen ha dibreder ! Ya ! ya ! laouen ha dibreder e c’hellot bezañ ha n’eo ket re abred ; — ar vuhez hon eus renet betek hen, n’eo ket ur vuhez ’oa !
Hiviziken c’hwi eo a vezo ar mestr... hag ar mestr e vezot pa lavaran deoc’h.
Hag ar mestr-se a vezo hegarat hag ur blijadur e vezo sentiñ outañ. Met, m’hel lavar deoc’h, amañ, kenetrezomp, ar voaz fall ho poa kemeret da gaout war un dro lostenn ha bragez, he doa lakaet va fenn da dreiñ war an tu enep.
Hiviziken, pep hini a vezo en e renk. — Va gwreg ne glasko ket ober he mevel ac’hanon. Eus va zu,
|
Me ne vin ket re strizh outi,
GOUEL
|