E korn an oaled/Yeunik hag e gazez

Imprimerie de la Presse Libérale 4, Rue du Château, 1923  (p. 205-218)



XV


Eur veach oa eun den hag en doa tri mab. Kweza ’reaz klanv hag e varvas.

— Petra ’reomp-ni, brema, eme an tri breur ?

— Rannomp ar pez a zo eme an daou gosa : ni ’fell d’eomp mont da redet bro.

— Evel ma karfoc’h, a lavaras Yeunik, ar yaouanka. Me ne d’in ket ganeoc’h. Me ’jomo, ama, gant ar gazez vihan a c’houlennan da m’ lod.



An daou gosa a yeaz en o roud.

Yeunik a dapas e gazez hag a yeaz ganti da eun toull mengleuz a oa, eno, e kichen.



E mare kreisteis, ar gazez a lavaras d’e mestr : Me zo vond da bourmen eun tammik. Mez ne vo ket pell e teuin en dro. »

Dont a reaz en dro, e guirionez, hag e tigase ganti eur volennad souben, eur pladad kig, eun tam bara hag eur banne gwin.

Ar paot yaouank a zrebas.

Ar gazez vihan a lavaras neuze : « Mont a raan, c’hoas, da bourmen, mez eb dale pell me vo, adarre, ama.



Palez ar Roue a voa tost d’ar vengleuz. Ar gazez vihan a ya da grial dirag ar prenestrou : « Miaou ! Miaou ! »

— Petra ’zo ’ta ? loanik paour !

— Va mestr a zo kwezet en eur poull hag en deuz kailharet e zilhad. C’houi ’rofe d’in, mar plij dilhad da gas d’ezan da lakaat.

— A galoun vad, a lavaras ar mitizien ’oa eno.

Hag e roont dilhad d’ezi.

Araog an noz e tigasas anezo en dro hag e lavaras d’ezo mil trugarez.

— Piou da vestr ? a c’houlennas diganti unan euz ar mitizien.

— Eun aotrou bras ha pinvidik, emezi.



Eun devez all e zeas d’ar palez, c’hoas.

— Miaou ! Miaou !

— Petra ’zo ’ta ?

— Roït d’in, mar plij, ar barr. Va mestr en deuz c’hoant da c’houzout pegement en deuz a aour.

Ar mitizien a gountas d’ar Roue.

— Ah ! gwir ! Me ve, avad, eürus, d’ober anaoudegez gant eun Aotrou ken pinvidik !

En devez varlerc’h, ar gazez vihan a zigasas ar barr d’ar gear. Mez deuz ar fons oa stag eul louis aour.

— Bennos ha trugarez ! emezi. Hag hi kwit.

— Mez ar mitizien pa velfomp a c’hopas varni :

— Mignounez vihan ! Mignounez vihan ! Ama ’zo eur pez aour stag deuz fons ar barr. Deuz ’ta d’e gerc’hat.

— Oh ! emezi, ne dan ket da. Dalc’hit anezan ganeoc’h. Du-ma, ne vank ket euz ar seurt-se.

— Kleo kazez vihan, ar roue en deuz c’hoant da velet da vestr.

— Mad ! Me ’zigaso anezan, ama.



Digwezet er vengleuz en devez-se, e lavaras d’e mestr : — « Varc’hoas, e ranki mont da di ar roue.

— Da di ar roue ! Mez paour keaz bisik, ne velez ket n’euz nemet truillou en dro d’in.

— Ma chomez heb senti diouzin, me ’grabinso. Mez kleo. Er palez e zo mezer kaer hed leuren ar gambr. Sao da dreid pa valei varno. Pa na vefe da ze, e kwesfez. Bale drant ha soun da benn. Anez e tremeni evit eur paour.

Goude beza lavaret kement-se, e skoas eun taol pao, var an douar. Ha setu, ne ouzoun penaos, oa gwisket, dioc’h-tu, e mestr gant eun dilhad deuz ar re binvidika.



Mont a rajond d’ar palez.

Ar brud, ’int erru, a ya en o raog. Hag ar Roue e unan a deu d’o diambroug. Ho c’has a ra d’e gambr. Hag e kozeont, na petra ’ta ? deuz ar glao, deuz an amzer vrao ha deuz kalz traou all.

— Mez, Aotrou, a lavaras, pelloc’h, ar Roue, dimezet oc’h, emechans ? Beza ’peuz gwreg ha bugale ?

— Nan, Aotrou Roue, lavaras ar gazez.

— Beza e maoc’h, er vro, evit pell amzer

— Evit eur mis benag, ebken, eme ar gazez.

— Ah ! mad ! Ober a rafoc’h ar blijadur d’in da danva va souben, hirio, en aon na c’helfoc’h ket dont, divezatoc’h.

— Ia, eme ar gazez, chom a rey da leina a galon vad ha gant plijadur pa hen pedit ker brao.

Ar gazez a responte, bep tro, e leac’h he mestr.

Ar Roue a jomas, c’hoas, eur pennadik ganto. Goudeze, war eun digarez be nag, ez eaz kuit hag e lezas anezo o unan.

Neuze, ar gazez a lavaras da Yeunik : — Pa zi da zibri, bremaik, arabat d’id en em gemeret ganti evel er vengleuz, du-ze. Eno, e tebrez evel eur marlounk. Beza ’vo digaset kalz traou, var an daol. Dibri eun nebeut deuz pep seurt. Mez arabat lounka re vuhan. Entent a rez ?

— Mez ma ’meuz naon, penaos, dibri nebeut.

— Peoc’h, mar plij, pe me ribinso.



Oc’h an daol Yeunik a reas e giz m’oa lavaret d’ezan gant e gazez. Mez easoc’h e kave dibri en e vengleuz. Ha goustadik e c’hrosmole : o va zruilhou ! O va mengleuz ! e peleac’h emaint ? »

— Ro peoc’h pe me’ ribinso.

— Petra lavar da vestr ? eme ar roue.

— Lavaret a ra : « O ar boued mad ha c’houek ! » En e vro n’eo ket ar boued evel ama.



P’oa savet diouz an daol ar roue a bedas anezo da jom da gousket. Plijadur a rafec’h d’in, emezan, o tremen, ama, diou pe deir nozvez. Yeunik a zellas ouz e gazez. Houn-ma, ’respountas : « Eo, Aotrou Roue, chom a reio, pa ra kement-se plijadur deoc’h. »



Ar roue ne gouie kalz petra da gredi. Yeunik n’en doa ket an ear da veza eur seurt aotrou-ze.

Hag hen ha mont da lavaret d’e vitizien : « Pedet em euz an hini ’zo bet o leina ganen da jom da gousket. C’houi ’lakaio d’ezan var e wele, linseliou kanab. Mar d’eo eun aotrou bras, ne deio ket en o zouez. Mez ma n’eo nemet eur paour, evel ma sonjan eun tammig, ez ei enno n’euz forz pegen rust e vefent.

A mitizien a reaz evel m’oa lavaret d’ezo.



Mez ar gazez vihan a yeas er gambr gant he mestr. Trounsa ’reas al linseliou.

— Ne di ket er gwele, en noz-ma, ’lavaras.

— O ! lez ac’hanoun da vond ebars mar plij ! keit all ’zo n’em euz ket gwele ebet.

— Nan, a lavaran d’it pa lavaran. Hag e ribinsas d’ezan e vorzed gand eun taol pao.

Yeunik a dremenas an noz en eur gador vouret hag a gouskas c’houek ar memez tra.



Diouz ar mintin ar gazez a ya dre ar maner eur grial : « Miaou ! Miaou ! »

— Petra ’zo ’ta, kazez vihan ?

— C’houi peus kemeret va mestr evit eul louidik, eun den ha n’en deus netra. En e wele ho peuz lakeat d’ezan dilhad groz hag en deus ranket tremen an noz war eur gador.

A mitizien a yeaz da gounta d’ar Roue.

— Foutre ! eme ar roue, hen-nez a zo eun Aotrou bras ha pinvidik. Me roio va merc’h d’ezan da bried.



Evelkent, pa deuas an noz e lavaras, c’hoas, d’e zervicherien : « Lakit, en noz-ma, war ar gwele, al linseliou fina euz ar palez, al linseliou a ve gallet da zastum en eun dornad. Mez, avad, taolit evez mad, warc’hoaz vintin. Mar d’eo eun Aotrou bras, an dilhad a vo, pa deui an deiz flour ha diroufen evel ma na vije ket bet den en o zouez.

Diouz an noz ar gazez a zellas, adarre. Gwelet a ra an dilhad moan ha fin,

— Kea d’az kwele en noz-ma, ’lavaras da Yeunik. Mez diwall petra rafez. Mar dez da loc’h, keit ha ma vezi ebarz, me ’ribinso ken a gavo d’it mervel.

An paotr a yeaz d’e wele. Ar gazez a jomas e kichen hag, e gwirionez, pa en em loc’he he mestr, dre e gousk, e roe d’ezan taoliou pao.

Ne gouskas ket eur berad, kouls lavaret.

Diouz ar mintin, plac’h ar gambr a deuas da c’houlen digantan petra en dije d’e zijuni. Gwelet a ra ar gwele eün brao an traou varnan hag e za d’el lavaret d’ar roue.

— N’em oa ket lavaret, eme ar roue, oa hennez eun Aotrou bras. Hirio, e kozein d’ezan divar benn va merc’h.



Edont o tibri ho meren. Etre daou dam kig rost, ar roue ’lavaras : « C’houi ’zo den yaouank. Mez, me laka, ne jomoc’h ket er stad-ze. N’ho peus ket sonjet, a-wechou, kemeret eur vaouez ?

— O ! eo, eme ar gazez, ma kavfe eur plac’h yaouank euz e zoare e timesfe a galon vad.

— Mad. Me ’m eus eur verc’h, eme ar roue, eur verc’h euz ar re goanta ha euz ar re wella.

N’eo ket abalamour m’ eo merc’h d’in e lavaran an dra-ze deoc’h, mez abalamour ma zeo ar wirionez. Kerkoulz, c’houi ’velo anezi ha ma plij deoc’h, me vo eürus da veza ho tad kaer.

— O ! respountas ar gazez, p’e gwir e reketit an dimezi-ze, an dra-ze zo eun dra c’hreat.



Ar verc’h oa en he c’hambr. Galvet oa da zont, dioc’h-tu. Pa zigouezaz, e zad a lavaras d’ezi en eur ziskwez Yeunik : « Setu aze ho kwas. »

— O ! evelkent, tad, c’houi ’gas an traou en dro, eun tammik buan, emezi.

Mez ne voe ket muioc’h a goziou. Hag an eured a voe great en deveziou kenta, goude.



Eur mis bennag warlerc’h, ar gazez a lavaras d’ar roue : « Mall eo d’eomp mont d’hor bro. Rag c’houi ’oar, ho mab kaer a zo, ive, roue. Hag er vro, du-ze, e zujidi a zo pell ’zo o c’hedal anezan. Moarvad, zoken, int en em lakeat dija, da c’hrosmolat. Rag pa ne ve ket ar roue er gear an traou ne deont ket ker mad war o zu hag an dud ne vezont ket ker laouen.

— Ah ! nan zur, eme ar roue. Ama e tigouez kement-se, ive. Kent-se, c’houi yelo d’ho pro, er zizun-ma. Me ’yelo ganeoc’h kevret. Rag c’hoant em eus da welet e peleac’h e za ma merc’h.



Ar roue a zavas d’e gambr.

Yeunik chomet e unan gand he gazez a lavaras d’ezi : « Da beleac’h ez peus c’hoant da gas va fried ? d’ar vengleuz du-ze ?

— Peoc’h en toull-ze, pe me ribinso. N’ez peus ket ezomm da veza nec’het a respountas.



Edont war an hent da zistrei d’ar gear. Hag ar gazez rei eun taol pao, d’an douar. Ha kerkent, dre holl, en dremwel e voe gwelet tiez ha maneriou eus ar re gaera.

— O ! na dudiusa bro ! Da biou an tiez hag ar maneriou-ze, a c’houlenne ar roue.

— D’ar roue Yeunik a lavare d’ezan an dud oa war an hent.

Ar gazez a gerze, atao. Mont a rea, war varc’h, araog karros e Mestr.

Pelloc’h e tigouezas er palez. N’oa dre holl nemet aour, arc’hant ha perlez. Eur bern mitizien oa e kichen an nor. Ha pa zigouezas Yeunik hag e c’hwreg ec’h en em lakejont da grial a bouez penn : « Buhez hir d’an daou bried ! »

Ar roue koz n’en doa gwelet, biskoaz, eur seurt tra. Lênva ’rea gant louenedigez : — « Ah ! a lavare, pebeuz dimezi kaer en deus great va merc’h ! Brema, e c’hellin mervel laouen, pa oun sur e vezo eürus ! »

Pelloc’h e rankas kimiada. Hag en eur vouchat d’e verc’h ha d’e vab kaer, e lavaras : « Kenavo ! eb kenavo ! ni ’skrivo en eil d’egile. »

Ha kuit.

An daou bried yaouank a jomas en o falez. Ar vuhez dre ma zea en dro, oa evitho gwella oc’h gwella, bemdez.



Eun devez, a benn eur pennad, goude, ar gazez a lavaras da Yeunik : « Me ’garfe kozeal ganez. »

— Petra ’zo ’ta ?

— Me ’garfe gouzout eun dra ; mez lavar d’in ar wirionez, avad.

— O ! ia sur : ar wirionez penn-da-benn. Petra e peus da c’houlen ?

— Te ’wel : dond a raan da veza koz.

— Ac’hanta ? Ha neuze ? Petra ’zo ?

Dont a ran da veza koz hag ar gozni ’zigas ar maro. Great em eus vad d’it. Da unan e c’houzout pegement. Pa vezin maro petra ’ri diouzin.

Oh ! siouas ! oh ! oh ! hi ! hi !

Ha Yeunik en eur lênva a lavaras d’ezi chom hep kozeal eus kement-se. « Arabat m’ar plij, emezan ober melkoni d’in gand ar sonjou-ze. »

— N’eo ket evid ober melkoni d’it eo. Mez me am eus c’hoant da c’houzout petra ’ri diouzin pa vezin maro.

— Petra ’fell d’it, eme Yeunik. N’oun ket evit sonjal en eun dra ken glac’harus. Hag e lenve atao. — Petra fell d’it a rafen ? Me lakeio ober eur c’hlaoier evit derchel da relegou.

— Ah ! gwir ?

— Ia, gwir. Mez ne gozeomp mui deuz kement-se.



Eur miziou bennak, goude, ar gazez a gailharas, respet deoc’h ! ar pallennou kaer hag ar c’hadoriou bouret en eur gampr, ar gambr kaera deuz ar palez. Ha goude-ze ec’h en em led en eur c’horn tro hag e ra an neuz da veza maro.

Diouz ar mintin, pa deu ar mitizien da zigeri, e santont eur flear spountus. Gwelet a reont an traou kailharet holl. Hag ez eont,

da lavaret petra ’zo digwezet. Ar roue Yeunik a deuaz da welet. Bounta rankas e fri. Dirazan e welas ar gazez, maro, a zonj d’ezan. — « O ! al loen vil ! a lavaras d’e vitizien. Dastumit an tamm teil-ze ha taolit anezan er ster, ma ’z aio buan gand an dour ! »



Siouaz ! n’oa ket e c’her a-veac’h lavaret oa, a nevez, kemm etre an traou. Edo er vengleuz, e wreg en e gichen, hep tamm da zibri na banne da eva. Rankout oa d’ezan skriva d’ar roue e dad-kaer, evit lavaret ar pez oa digwezet. « Deuit, emezan da gerc’hat e merc’h. Rag ne c’hellan ket, zoken, maga anezhi. »

Beza anaoudek a zo kaer.
Beza dianaoudek ’zo divar an aer.


————