| ◄ Kentan Pennad. — He vugaleaj er ger en ti he dud | Eil Pennad. — Zant Ervoan o studian en Paris | Trede Pennad. — Zant Ervoan o studian en Orleanz ► |
Arriout a rejont en Paris an deio kentan a viz here er bla 1267. Med eun dra oa neuze d’ober : klask eun ti da lojan ar vretoned iaouank-ze. Na oa ket ze eun dra ezet, rag kals a skolerien a oa enon diouz kement korn a zo en Franz, ha diouz ar broio-all ; hag en gwirione, bean oa enon mestro d’ar c’houls-ze hag a oa brudet dre-oll, hag en Franz hag ermez a Franz, entouez ar re-ze a oa Alber ar Grand, zant Bonavantur ha zant Thomaz Akin ; hag entouez ar skolerien a oa ive kals a dud disket, hag a zo bet brudet kaer goude-ze.
Kad a rejont d’en em lojan en eun ti er ru Fouar, da laret eo ru ar plouz ; barz ar ru-ze a oa c’hoaz kals a Vretoned-all, ho frejo a debreint asamblez, med pep hini ie da gousket lec’h ma nevoa kad eun tam plas, rag awejo vije enk ar plas gant-he. Enon helle pep hini ober he deverio a gristen ha laret he bedenno erfad, vel ma oa laret d’he ober gant ho mam. Ha pa vije ar skolerien er skol gant ho mestro, na vijeint ket azeet war kadeurio na panko ; war eun tam plouz war blad an douar a vijeint, ahane teu he hano da ru ar plouz, pe ru Fouar. Didrouz a vijeint enon, an noz a vije prennet mad an orejo oa en daou ben ar ru, hag evelse a helleint labourat en noz, hep aon da glevet trouz an diavez.
Ervoan a nevoa disket gant Ian a Gerhoz ha person Pleuvian ar skiencho kentan a oa ret da c’hout arog mont pelloc’h ; med gant ar mestro a gavaz en Paris a diskaz neuze skiencho hueloc’h, vel ar filosofi hag an dialektik. Na oa ket a leverio d’an amzer-ze vel ma zo breman ; pep skolaer a renke skrivan he-unan war barchemin pez a vije disket d’ean ; ar c’haiero-ze a renke pep hini miret vit gallout studian c’hoaz diweatoc’h pe na vije ken a vestro da diski d’ean. Ret a oa eta labourat, ha labourat kals, vit tennan freuz mad deuz kentelio ar mestro-ze.
N’ouzer ket kals tra war bue ar zant enpad ar blaio-ze a dremenaz en Paris ; goud ouzomp kouskoude penoz ar pez a dalc’he anean war an hent mad a oa alio mad he vam, hag ar gomz-ze a vije n’he speret dalc’hmad : penoz a vije ret d’ean bean eur zant. Kad a nije bet enon tud iaouank ha mar nije ho heuillet, ho dije kasset anean war an hent fall, med na neuz biskoaz heuillet mignonet ar sort-se ; ha dre-ze na n’omp ket estonet o klevet Ian a Gerhoz hag ar Vretoned all o laret pa oaint gelvet da dest vit he ganonizasion, penoz he vue a oa bet eur vue didach, hag he gomjo dalc’hmad komjo fur. Kerhoz a oa he gamarad kamp enpad ma chomaz er ru Fouar. Hag Ervoan Suet a lar penoz a nevoa anveet Ervoan skolaer da gentan, ha goude-ze oc’h ober skol d’ar re all, evel mestr, war bep sort skiancho, ha beteg war lezenno an Iliz.
Herve lavar Raoul Potarn a barouz Lanveur, vel eun dra anveet gant he oll gamarado, Ervoan na gouske kamet en guele ebet, he wele oa eun tam plouz en kouign ar gamb, hen he-unan a neuz kad anean aliez kousket war he dam plouz, pe na vije en gortoz da welet den ; ar memez re a lar c’hoaz penoz a roe d’ar bevien an tamo kig a vije roet d’ean vit he bred.
Ar bla warlerc’h a renkaz Ervoan, kaer a nevoa bean didrouz er ru-ze, mont el lec’h-all, vit gallout heuil c’hoaz eur skol hueloc’h hanvet an Universite. Kad a rez d’en em lojan barz ru Zant-Ian Beauvais, enon a gavaz c’hoaz bretoned all, hag en-touez ar re-ze a helle n’em zellet vel er ger, rag mignonet a oaint oll vel pa vijeint breuder. Ar Vretoned a renke derhel tost an eil d’egile emesk ken aliez a den divroet vel ma oa en Paris, pe n’eo gwir a lerer a oa enon, o heuil ar skolio, en dro da bemp-mil-war-n’ugent den iaouank, ze diskoe pegen brudet a oa skolio Pariz. Mesk an dud iaouank-ze a oa bep sort ; na vije ket dalc’hmad ar peuc’h entrez-he, bean oa bugale tud a vrezel enon hag a blije d’he muioc’h c’hoari gant armo vit na oa studian ; awejo vije kann entrez-he, ha bec’h, ha kazi lac’hadek. N’eo ket mesk ar re-ze vije kad Ervoan ; pa vije achu ar skol a ie d’eun iliz benag da bidi Doue, mont a rae n’eur ober eur bale beteg iliz Itron-Varia-Paris beteg ar Chapel Zantel, iliz zant Per Montmartr, chapel kouent zant Fransez. Enon dremene an den iaouank he amzer gollet, enon gave ar gwir vignon a nevoa eom hag a dalc’he en he galon plas he dud hag he vro. Eur blijadur vraz a gave c’hoaz, pa nije amzer, o len bue ar zent ; enon diske hen he-unan an hent a oa ret da gemer vit bean zant, ha zur-mad na c’houite ket da derhel jonj deuz pez a nije lennet, ha da heuil neuze vertuio ar zent a nije lennet ho bue.
Nao bla a chomaz Ervoan en Paris, hag en keit-se nevoa disket kals a dreo, dre ma oa he ben dalc’hmad gant he labour. Deut a oa da vean mestr er skiancho, ha bet a oa eur pennad oc’h ober skol. Mar vije chomet evelse d’ober skol a vije zur-mad deut da vean eun den brudet ; med na c’hoantae ket bean den brudet, eur zant a nevoa c’hoant da vean. Neuze eo n’em lakaz da studian an theoloji ha lezenno an iliz. Roue Franz a gassaz da Orleanz ar mestro a rae skol war ar skiencho-ze hag a oa ret vit ober ar studi-ze kuitat Paris, lec’h ma nevoa tremened Ervoan eul loden deuz he iaouankiz. Kement hini a nevoa anveet anean enon hen kare hag hen istime, na rae nemet skouerio mad d’an oll, skouerio a furnez hag a doujanz Doue. Ar re nevoa anveet anean enon a dalc’he jonj c’hoaz en ho c’hozni deuz ar potrik iaouank-se ken mad, ken humbl ha ken dous ; kement a blijadur a vije n’he gompagnonez ken a renkeint oll karet anean ; ha goude he varo, unan deuz an ilizo kentan zo bet zavet en he enor a oa iliz zant Ervoan en Paris.