Instructioneu santel ar er gurionnéeu principal ag er religion/a-bezh


INSTRUCTIONEU
SANTEL
AR ER GURIONNÉEU
PRINCIPAL
AG ER RELIGION,


Eit bout leinét én Tieguêaheu, hac eit chervige d’Éxplication d’er Hatechén.
————
Declina à malo, & fac bonum.
Peèlleit doh en droug, ha groeit er mad. Ps. 36.
————
ÉDITION NEHUÉ
é Guénéd,
É ti Yehan-Marc Galles, Imprimour,
é Ru en Intron-Varia. 1790.

AVERTISSEMANT.


N’En dès quet paud a quêmb itré en Instructioneu santel-men hac ér ré-zou hanàuét a uerço é-mesq en dud diar er mæzeu : rac copiét int bét a greihue ar er-ré-ze. Laqueit-ç’ou neoah amen calz a dreu ne oènt quet er-ré guettan, èl mei en Éxplication a Symbol en Apostolèt, a Ourhæmeneu Doué ha ré en Ilis, ag er
Pater, ag en Overèn, a certæn Ceremonieu pratiquét én llis, &c. Pe vehai queméret quemend a sourci de studial er gurionéeu comprénét el Livr-men, èl e guemer en darn-muyan de zésquein amoœdage ha bamage er béd, ne vehai quet quemènd a Grechénion ignorand a zivoud en affær ag ou salvedigueah. Er bihan a boén e laquér de studial hur Religion santel, e zou caus d’er malheurieu e arrihue bamdé én Ilis. N’en dai quet diæz laquad un dal de zivarchein ag en hènd drèd, nac ehue laquad un ignorant de gredein ur faus doctrin. Ul lod-vad e vehai marcè coutant a zésquein hac a voud instrugét, p’ou devehai Livreu, pé ma cavehènt unan benac charitabl erhoalh eid ansaignein dehai er péh-ç’ou requis goud eit bout salvét. Hama el Livr-men e goutantou er ré e ouair leine hac en dès grèd de zésquein ou Religion ; hac e ziscoei dehai é hès un œvr a charité é hinstrugein en dud ignorant, hac é tifari er-ré-zou é goal hènd. Peb-Chapistr a nehou e rescond d’ul Leçon-benac ag er Hatechén, de béhani é chervige d’Éxplication.


AVIS


AVeid rein d’en dud péré ne hanàuant quet er Chiffreu Romæn en æzemand de gavouét, él Livreu-Breton-aral e zou bet imprimét, pé ér-ré e zeli bout imprimét goudé, er Chapistreu, Articleu, pé Figurieu de béré hennen ou hass liès, ni hun nès credét necessær laquad amen un daulèn ag er Chiffreu-ze, guet ou zalvouédigueah éxprimét é Chiffreu Arab [1]. Er Chiffr Romæn n’en dai composét meid ag er seih-Lettrèn-men C. D. I. L. M. V. X. Er C e tall cant, en D e tall pèmb-cant, en I e tall unan, en L e tall hantér-hant, en M e tall mille, er V e tall pèmb, hac en X e tall dec.

I Senêfi pé e tall 1
II —— 2
III —— 3
IV —— 4
V —— 5
VI —— 6
VII —— 7
VIII —— 8
IX —— 9
X —— 10
XI —— 11
XII —— 12
XIII —— 13
XIV —— 14
XV —— 15
XVI —— 16
XVII —— 17
XVIII —— 18
XIX —— 19
XX —— 20
XXX —— 30
XL —— 40
L —— 50
LX —— 60
LXX —— 70
LXXX —— 80
XC —— 90
C —— 100

Remerquet a p’en dès un X é raug un L en er bihanna a zec : a p’en dès un I é raug ur V en er bihanna a unan ; hac er memb I é raug un X er bihanna ehue a unan.

INSTRUCTIONEU
SANTEL
————
CHAPISTR QUETTAN.
Obligationeu ur Hrechén.


OL é tougamb en Hanhue inourabl a Grechén ; mæs dibaud e hum boéni eit hanàuein hac accomplissein erhad ou obligationeu. Eit bout Crechén réd-è bout badèét, credein ha gober profession ag en Doctrin a Grechéneah. Idan en tair-condition-ze en en dès Doué hur hemérét eid é vugalé ha grateit temb é Ranteleah. Ol e homb bet conceuét ér péhet : mæs Doué, dré é visericord, en dès preparét temb ur remæd ér Sacremand a Vadiènt. Er-ré-zou bet badèét hac e varhue quênd en oaid a ræzon, e zou salvét dré vertu er Sacremant-ce ; mæs ur uéh ma vèr deit d’en oaid a ræzon, réd-è opèn, eit bout salvét, credein ha gobér profession ag en Doctrin e ansaign demb en Ilis a berh Jesus-Chrouist, hac e zou comprenét é berr-guirieu é Symbol en Apostolèt.

Seèllet ha comprenet enta, é-mé S. Yéhàn, pèh quer bras-è én hur hevir caranté hun Tad, a p'en dès vènnét ma ve hanhuét, ha ma vezemb é gurionné bugalé de Zoué ! Er béd, de larèt-è, er-ré e gar er béd, ne hanàuant quet pèh quer bras bonheur hac inour-è quemènt-ce aveid-omb, rac ne hanàuant quet Doué. Lod e hum hlorifi én ou leigné ; lod én ou danné ; lod én ou vaillantiss : lod ne chongeant meid a glasq plijadurieu er vuhé. Mæs ur gùir Grechén ne hum hlorifi quet én é dud ; rac ma houair é mant ol bugalé cablus d’un tad criminel ( Adam ) : ne hum vantt quet ag é nærh ; rac ma houair n’en dai capabl ( hemb secour Doué ) d’obér nitra eid é salvedigueah : ne laq quet é chonge guet en treu ag er béd ; rac ma houair en ou huittei quênt peèl : ne glasq quet plijadurieu er vuhé nac aezemand er horv ; rac ma houair é ma crouéét eit joyeu éternel. Diazéét-è mad én é galon er honzeu-men e larai S. Pierr d’er Grechénion guharal : Hui-zou, é-m’ean, un Nation choœgét guet Doué... ur Bobl santel, ur Bobl prenét dré Oaid précius Jesus-Chrouist. Ne oaih quet guharal é Bobl ; mæs bermen é hoh Pobl en Eutru-Doué : n’hou poai quet bet misericord mæs bermen é ma accordét teoh. O Crechénion ! é-mé S. Leon, hanàuet enta pèh quer bras bonheur-è aveid-oh boud é gurionné bugalé de Zoué hac hériterion d’en Nean, ha ne yet quet d’ancoehad un avantage quer caër, eit hum durel én ur vouillèn a bep-sort-infamité.

Er Sænt e hanàuai erhad pèh quer bras bonheur hac inour-è bout Crechén, a p’ou dès cavét inouraploh ér galité-ze, eit quemènt tra e eèllehai boud istimettan ér béd. Gùel oai guet S. Loëis bout hanhuét Loëis a Poissi, rac ma hoai bet badèét é Poissi, eit bout hanhuét Loëis Roué a France. Er Vartirèt n’ou doai quin de rescond d’er pèh e oulennait guet-t’ai, meit, me zou Crechén, hac ind e gavai é hoai un inour bras aveit-t’ai souffrein ha merhuel eid un Hanhue quer santel. Ol é tougamb ehue en Hanhue-ze : mæs méh hun nès quasi é tiscoein é ramb profession ag er péh e senéfi. Pihue ne vanq a gourage én amzér-men, a pe vai necessær dihuèn Jesus-Chrouist ; a pe uél en offancein dré en touyereaheu, er blasfæmeu hac er péhedeu horriplan ? Mèn é vou cavét bermen tud e gredou hum laquad guet er-ré e glasq gobér én ur hanton un établissemant-benac eit gloèr Jesus-Chrouist ha salvedigueah en ineanneu, pé corrigein un desordr hac arrestein ur scandal-benac ? Pihue e ra er péh e lar demb Jesus-Chrouist hur Mæstr dré guêneu S. Pierr : Ne ret jamæs droug eit droug, nac offance eid offance ; mæs quentoh reit hou pènnoh d'en ol, rac ma houzoh é ma eit quemènt-ce é hoh galhuét d’er Grechéneah, eit ma receuehait èl hériterion mat, er vénidiction e oarn Doué deoh eid er vuhé-men hac er vuhé-aral, Er memb Apostol e lar hoah én un andræd-aral : Mem berdér, heurus-oh mar souffrét er méh, en anjulieu ha tourmanteu eit Jesus-Chrouist... Mæs ne faut quet ma véritehait souffrein rac ma hoh multrêr, lairg, goal-gonzour, ivius : mæs mar souffrét èl ur gùir Grechén n’hou peèt quet méh ; mêlet quêntoh en Eutru-Doué, rac ma hoh affligét eid é Hanhue. Arlerh quemènt-ce, me oulèn hoah gueneoh : én ol poénieu, miserieu, colleu, afflictioneu ha clinhuedeu, pihue e lar : Me zou Chrechén, er Groès e zeli bout me fartage ér béd-men ?

Quemènt-ce hun nès neoah grateit de Zoué a p’hun nès larét ar er Fonce a Vadiènt : Me renonci d’en diaul ha d’é œvreu, d’er béd ha d’é vobanceu, d’er hiq ha d’é fal plijadurieu ; ha m’en dès Doué hur hemérét eid é vugalé hac hériterion d’é Ranteleah, guet ma vehèmb fidel de virèt é Lezèn èl m’hun nès grateit.

Ur Hrechén e zeli bout grucifiét eid er béd, hac er béd grucifiét eit-t’ou : rac ur memb tra-è bout Crechén ha boud obligét de vihuein eit Jesus-Chrouist, de souffrein eit Jesus ha guet Jesus ha de verhuel eit Jesus, èl m’en dès bihuét, souffrét ha m’en dai marhuét aveid-omb-ol. En-n’emb e fal dehou donnèt ar me lerh, é-mé Jesus, renoncieèt dehou é hunan, dougueèt é Groès bamdé, hac hélieèt mé. Mæs en hani ne guemér quet é Groès ha n’em héli quet, nen d’ai quet dign a hanan, na ne véritt quet bout lodêq gueneign. Quemènt-ce e ra de S. Paul larèt : Doué re-virèt ne hum hlorifiehèn é nitra meid é toug Croès Jesus-Chrouist hur Salvèr. Ha mar dai quemènt-ce ur folleah de chonge er-ré e hum blige doh hum goll ; er-ré e zezir hum salvein ne gaveint jamæs brassoh inour, eid é toug Croès Jesus-Chrouist.

Ne hum drompamb quet : ul lod vad en dès croezieu ou goalh de zoug ér béd-men : mæs èl n’ou dougant quet eit Jesus-Chrouist, ind e goll er méritt ag ou foén. Rac-ce é lar S. Yéhàn : En hani e lar é chom é Jesus-Chrouist, e zeli quêrhèt èl m’en dès quêrhèt ; de larèt-è, gobér èl m’en dès groeit, hac abalamor dehou : rac en hani e hum zalh staguét doh Jesus dré garanté ha dré er santeleah ag é vuhé, ne zeli chongeal a souffrein nac a vihuein meid aveit Jesus.

O me Salvér Jesus ! assurét e hoès temb é hoh er gùir hènd, e zeliamb héli ; reit temb sclærdér eit hanàuein hou volanté santel, ha conduiet hur pazeu eit ne fariehèmb quet ag er routt e hoès merchét temb eid arrihue ér Baraouis. Amen.


Articl I.
Ag er Vertuyeu é general.


COmprênét-è tout er péh hun nès d’obér, ér berr-guirieu-men : Peèlleit doh en droug, ha groeit er mad. Eit peèllad doh en droug réd-è pratiquein er Vertuyeu : rac ma n’en doh quet vertuus, hui e vou quasi sur péhour. Ur Vertu a Grechéneah e zou un donæzon surnaturel e chom én inean, e zoug hac e secour mab-dén d’obér vad ha de beèllad doh en droug. Me lar un donæzon surnaturel ; rac ne fehèmb quet hé méritein nac hur bout hi a hanamb hun hunan : de Zoué hemb quin en hun nès obligation a guemènt-ce. Me lar un donæzon... e chom én inean... rac un action vat hé hunan ne véritt quet d’hé dén en hanhue a vertuus ; réd-è eit quemènt-ce m’en devou ur certæn doug hac acustumance d’obér er mad.

Bout-ç’ou deu-sort Vertuyeu : bout-ç’ou tair hanhuét Theologal, rac ma tougant a bèn-caër d’inourein Doué : ol er-ré-ral e zou hanhuét Moral, rac ma chervigeant de reglein mab-dén én é gomportemant. En tair-Vertu Theologal e zou er Fé, en Espérance hac er Garanté : dré er Fé é credamb é Doué ; dré en Espérance é homb ingorto a er possidein ; dré er Garanté en er haramb. Er Vertuyeu Moral e zou ol diazéét ar bedair-principal hanhuét Cardinal, èl pe lareheoh gondeu er Vertuyeu ; rac ma teli ol er Vertuyeu-aral troein ar er pedair-ze, èl un or ar hé gondeu. Er guettan e zou en Avis-matPrudance ; en eil é zou en Nærh ; en dairvèt, en Tamperance, hac er bedairvèt, er Justice.

En Avis-mat e ra demb difforh er péh e blige de Zoué, doh er péh en offance ; er péh hun tosta de Zoué, doh er péh hur peèlla doh-t’ou ; er péh-zou mat, doh er péh-zou droug ; hac e ra demb istimein en distérran œvr-mat groeit eit Doué, gùel eid en ol actioneu inourabl groeit eid er béd.

En Nærh e ra demb feahein ol er péh-zou diæz én hènd a hur salvedigueah ; e ra demb resistein doh tantationeu er goal-speret, doh er béd, doh er péhet ; hac e ra demb courage d’andur quêntoh er marhue eit gobér nitra e zispligehai de Zoué.

En Tamperance e zistag hur halon doh en treu crouéèt, doh er plijadurieu, hac e ra demb hum chervige a nehai eit hun dobér hemb quin ha soulagemant hun Nessan, dré en dezir e laq én hur halon de glasq drès peb-tra er madeu hac el lehuinè éternel.

Er Justice e ra demb hum aqùittein ag er péh e zeliamb de Zoué, demb-ni hun hunan ha d’hun Nessan, guét ur grèd perpet ampert ha carantéus. Hanhuein e rér ehue Justice en assamblage ag en ol Vertuyeu, hac un dén santel e hanhuér un dén just.

Ol er Vertuyeu en dès dobér a Brudance, a Nærh, a Damperance hac a Justice. A Brudance eit goud choæge er fin, er moyandeu hac er circonstanceu jaugeabl eid en excelcice a bep Vertu. A Nærh eit ne vehér quet distroeit ag en excelcice ag er Vertuyeu particuliér, dré zougeance nac espérance er bet. A Damperance eit ma vou groeit quemènd èl e faut, ha non pas mui eit ne faut. A Justice eit ne vanquehèmb quet ér pratiq a bep-Vertu d’er péh e zeliamb de Zoué, demb-ni hun hunan, ha d’un Nessan.

Ag er pedair Vertu principal-ze é ta hilleih a vertuyeu-aral : é han de gonz a lod a nehai.

En Humilité, e ra demb avouéein n’en domb nitra, n’hun nès nitra ; hemb græce Doué n’eèllamb gobér nitra a vad eit hur salvedigueah. Peèl dohemb enta er vanité, en istim a hanamb hun hunan, en disprisance ag er-ré-ral, hac en dezir de vout mêlét ér béd.

En Doustér, e ra demb mouguein hur holèr, torrein hur fal-imur, goasquein ar hur prontitud, ancoehad en anjulieu, pardonein en offanceu. N’en domb roq, brusq ha revait, meit rac ma hum gavamb un dra-benac. Désquet gueneign, é-mé Jesus-Chrouist, è hon douce hac humbl a galon.

Er Batiantæt, e ra souffrein a galon vat ha hemb hum glêm en ol poénieu, clinhuedeu, trebilleu e arrihue guenemb a berh Doué, pé dré é bermission.

Carein er Peah ; dré un imur mat ha dambonær peèllad doh en tabut ; dihoal doh en dissancion ; arrest er-ré colerét ; laquad er peah é mésq er-ré-zou é caz ; jamæs chican na procès hemb ur gùir ræzon.

Er Burtæt, e ra ehuehad doh en amité tinèr ha doh en hantiss didalvé ; feahein en ol tantationeu ; resistein doh er chongeu importun ; peèllad doh en ol occasioneu ; dihoal doh modeu ha vanitéeu er béd.

Er Modesti, pé Honestiss, e ra bout pozét én ol conzeu hac obereu ; en devout caz hac horreur doh en ol gusquemanteu difourniss, en ol gesteu dijauge, en ol conzeu sot, er bourdeu infam, corolleu, bouffonnereaheu, &c.

Er Moderation a fæd en daibrein hac en ivèt : daibrein hac ivèt eit bihuein, ha non pas aveid er blijadur de hum goutantein ; bout reglét ér plijadurieu memb inoçant ha permettét ; considérein en en dès hun Salvér liès ouilét, mæs n’en dai quet sur en en dès jamæs hoarhét. Malheur, é-m’ean, d’er-ré e hum zivertiss, rac ind e ouilou un dé e zei.

Er Mortification, e ra plæguein er fal imurieu, torrein er fal daicheu, renonciein d’er fal acustumanceu ; gobér brizél d’er vinceu en ur bratiquein er Vertuyeu contrel dehai.

Er Bénigèn, e afflige hur halon guet ur regrèd veritabl a hur péhedeu, hac e ra demb distannein colèr en Eutru-Doué dré hun dareu, ha disarmein é justice dré hun œvreu mat.

Carein el Labour ; ol é homb condannét de labourad ha de boéniein peb-unan revè é vacation. Ne chomamb quet enta de boèz, guet eun n’hul laquehai er goal-speret de gouéh ér péhet. En arouaredigueah e zou caus de hilleih a fallanté, é-mé er Speret-Santel.

Er Beuranté a speret, e zistag er galon doh en ol treu ag er béd ; e ra bout coutant guet er péh e ra Doué demb : mar hun nès treu, en trugairicad ; mar ou hollamb, quemér scùir ar en dén santel Job. Én Nean é teli bout hur chonge hac hur halon ; rac inou é teli bout hun tresor.

Dougeance Doué ; Douget en Eutru-Doué, é-mé er Speret-Santel, ha miret é Ourhæmenneu, rac chetui petra e ra d’un dén bout just ha santel. N’en dai quet assès peèllad doh en droug guet eun a vout punisset ; mæs guet un dougeance carantéus en dès ur hroaidur mad a zispligein d’é dad.

Chetui er Vertuyeu Moral e zeli peb-unan pratiquein a balamor de Zoué, ha non pas rac m’en dint honest, inourabl ha ræsonabl. Lod e chonge guet-t’ai bout vertuus rac ne vihuant quet èl er-ré fallan, rac nè gouéhant jamæs é certæn péhedeu bras ha scandalus, deusto ma hum hroant doh péhedeu-aral a béré ne brezant quet cheleuèt er rebræche : lod e chonge bout vertuus, rac ma rant œvreu ha devotioneu caër dirac en dud, rac m’ou dès groeit ou Fasq, pé m’ou dès bet de gommuniein un dé bras a zevotion ; deusto m’en dint carguét a vanité, corromplét én ou inean, ha ne dostant d’er Sacremanteu meid eit heli er mod hac er gustum. Ol en dud-ce e hum dromp. (Eit désquein pratiquein erhad peb-Vertu é particuliér, leinét guet attantion en drivet Parti ag en Or ag er Vuhé devod dré S. Francès a Sale).


Articl II.
Ag er Fé a Grechéneah.


ER Fé-zou ur Vertu Theologal dré béhani é credamb ferm ol er péh en dès revelét en Eutru-Doué, hac e ra demb en Ilis de gredein.

Er Fé-zou ur Vertu Theologal, de larèt-è, ur sclærdér surnaturel péhani e zoug mab-dén bet-ha Doué mèmb. Er Fé e ra demb credein ferm, hemb doutance er bet, ol er péh en dès Doué revelét d’en Ilis, hac e ra demb en Ilis de gredein ag é berh, rac ean en dès int larét ha n’eèll quet hum drompein nac hun trompéin. Doué, é-mé S. Paul, en dès conzét guharal doh hun Tadeu dré guêneu er Brofætèt ; mæs goudé ean en dès conzét dohemb dré guêneu é Vab uniq. Ni e ouair enta sur en en dès conzét : en Ilis el lar demb, hac en Ilis n’eèll hum drompein nac hun trompein ; rac er Speret-Santel e zou perpet guet-hi dré é assistance, eit ma vou goarnourès d’er Scritur sacrét, péhani-zou conzeu Doué memb, eit m’ou expliquou ha ma hansaignou demb opèn er gurionnéeu deit a vêg de vêg ag en Apostolèt beèd-omb, ha péré, hemb bout comprênét ér Scritur santel, e zou neoah conzeu hun Doué.

Er Fé e sàu mab-dén beèd en Nean eit contamplein parfætioneu infini hun Doué, eit considérein en dondaed ag er Misterieu a hur Religion, hac adorein er péh n’eèllamb quet comprenein dré er sclærdér a hur ræson goann ha distér. Dré er Fé é hanàuamb pèh quer misericordius-è hun Doué é quevir er-ré e zistro doh-t’ou a galon, ha pèh quen terribl vou é vangeance inemp d’er béherion obstinét. Er Fé e laq én hur halon en dougeance santel a zisplige dehou, hac en dezir carantéus d’obér perpet é volanté. Dré er Fé é hanàuamb pèh quer faus-è plijadurieu er béd, pèh quer bras-è folleah er-ré e laq ol ou spi de glasq ou æzemant ha lehuiné ar en doar, ha pèh quen terribl-è er bunition e reserv Doué dehai ér béd-hont. Mæs hi e zésq demb ehue pèh quér bras-è joé ha coutantemand er-ré e zispris er béd hac é zivertissemanteu, eit chervige Doué guet fidelité, ha doug ou Hroès arlerh Jesus-Chrouist. Er Fé anfin hul laqua de vout sourcuis de seèllèt petra-zou dihuennét eit n’er groehemb quet ; ha petra-zou ordrenét eit er gobér ne vern petra e vou larét a hanamb : hi hun désq de zisprisein er vuhé-men, ha de zezirein er marhue, èl un tremén heurus ag er poénieu d’er joyeu.

Ag en necessité ag er Fé.

Er Fé-zou necessær de bep-unan eit bout salvét ; rac hemb er Fé, é-mé S. Paul, ne fehèmb quet pligein de Zouè : hac hur Salvér e lar sclær én Aviél, è vou condannét en hani ne gredou quet. Rac-cè hur Mam santel en Ilis e ansaign demb é ma er Fé er hommancemand a hur salvedigueah. Hemb er Fé n’eèllér enta na pligein de Zoué na bout salvét. Ha hoah, ne hum drompamb quet ; peb-sort-Fé n’hur salvou quet : rac er Fé hemb œvreu mat, t zou marhue, é-mê S. Jâq ; hac ur Fé marhue ne tall de nitra eid er Baraouis. Réd-è en doud ur Fé bihue, de larèt-è, jaugein hur buhé guet er péh e gredamb, hac èl-ce bout distaguét doh er béd, rac ma ramb profession a gredein guet S. Jâq, penaus en-n’emb e gar er béd, e zou enemis de Zoué.

N’en dai quet assès credein é general ol er péh e grèd en Ilis ; rac bout-ç’ou gurionnéeù principal e zeliamb goud ha credein é particuliér. Peb Crechén deit d’en oaid a ræzon, e zeli, idan boén a zannation, goud ha credein é hès un Doué péhani e recompance er-ré vat, hac e buniss er-ré fal : ean e zeli goud, ha credein Mistèr adorabl en Drindèd, Mistèr en Incarnation, Mistèr er Redamption hac er gurionnéeu-aral comprênét é Symbol en Apostolèt, Gourhæmeneu Doué ha ré en Ilis, hac er péh e feèll er Sacremanteu, é spécial Vadiènd, er Sacremand ag en Autær, hac er Sacremand a Bénigèn. Rac-cè, pihue-benac e ra Covezioneu hemb goud er Misterieu-ze, e zou obligét d’ou reparein. Caër hou pou larèt en e hoès ind ancoeheit ; er Fé zou necessær beèd er marhue, ha ne hoès quet ancoeheit offansein Doué : caër hou pou hoah larèt ne hoès quet a vémoèr, n’eèllét quet désquein, hui e zésq erhad coroll, sonnein, ha mil-sotiss-aral : abil oh partout meid én hou Lezèn.

Ordrenét-è hoah demb idan boén à béhein marvelemant, goud petra è er Marhue, er Jugemant, er Purgatoër, er Baraouis hac en Ihuern ; credein penaus en inean ne varhuou jamæs. Obligét-omb ehue, é-mé en Doctor S. Thomas, de oud ha de gredein Misterieu Jesus-Chrouist, é spécial er-ré-zou inourét én Ilis dré ur Gouïl hac un devotion-benac. (Hui e gavou quemènt-ce éxpliquét é Gourhæmeneu en Ilis). Ni e zeli hoah goud ha credein é teliamb inourein er Sænt, respettein hou Relégueu ; goud ha credein é hès én Ilis Indulgeanceu, a béré é teliamb profittein ; goud ha credein é homb obligét d’aboeissein d’en Ilis, ha n’en-dès quet à salvedigueah ér mæz a nehi.

Obligét vér d’obér forh liès Acteu a Fé : 1.° A pe vér deit d’en oaid a ræzon. 2.° A pe vér tourmantét dré un tantation-benac, drès peb-tra, mar bai inemp d’er Fé. 3.° A pe bedér. 4.° A pe dostér d’er Sacremanteu. 5.° A pe vér én dangér a varhue. N’en dai quet erhoalh temb hur boud er Fé en hur halon ; requis-è hoah hé avouiein dré hur homzeu : de larèt-è, ne zeliamb hur bout na méh na dougeance é havouéein a voéh ihuel é homb Crechénion, hac é teliehèmb-ni coll hur buhé : rac, é-mé Jesus-Chrouist : en-n’emb em avouéou dirac en dud, m’en hanàuou ehue dirac me Zad péhani zou én Néan : mæs en hani e renonciou deign dirac en dud, me renonciou ehue dehou dirac me Zad péhani zou én Nean. Réd-è memb ma vou hur buhé ur scùir parfæt a hur hredèn, ha ma vou hanàuét hur Fé doh hun obereu. Mem berdér, é-mé S. Jâq, petra e chervigeou deoh hou poud er Fé, ma ne hoès en ævreu ? Ha hi e eèllou hé hunan hou salvein ?

Bout-ç’ou tair-fæçon d’obér profession a Fé : 1.° En ur ziscoein é peb-occasion dré hur honzeu hac hur buhé n’hun nès quet méh é héli Jesus-Chrouist. 2.° En ul larèt Symbol en Apostolèt. 3.° En ur obér Sign er Groès, péhani zou bet instituét eit degass chonge temb ag er Misterieu principallan ag er Fé ; eit discoein d’er-ré-ral er péh e gredamb, hac eit tènnein ar-n’amb secour ha bénidiction Doué dré vèriteu Jesus-Chrouist marhuét ér Groès. En ur obér Sign er Groès, ni e represantt hilleih a Visterieu én un taul : rac en ul larèt é Hanhue en Tad, er Mab, hac er Speret-Santel, ha non pas é Hanhueu en Tad, &c. ni e hanàu n’en dès meid un Doué hembquin, hac é hès tri-Person é Doué. En ul laquad hun dourn ar hun tàl hac arlerh ar er galon, ni e ra d’antand penaus Mab-Doué, ingal é peb-tra guet é Dad, e zou disquênnét ag en Nean, hac en dès quemérét ur horv haval doh hur ré-ni itré digosté er Uèriès Vari. Er figur ag er Groès e formamb ér momant-ce, e zegass chonge temb é ma marhuét Jesus-Chrouist ér Groès eit hur péhedeu.

En usage a Sigm er Groès en dès commancét guet en Ilis ; ha Tertulien e assur é ta demb ag en Apostolèt. Cheleuét é gonzeu : » A pe yamb é voyage, a pe antréamb én hun tiér, a pe sortiamb, a pe hum usquamb, a pe hum laquamb doh taul, a pe yamb de gousquèt, hac én hun ol actioneu, ni e ra Sign er Groès guet respèt ha devotion. » Eit profittein ag en avantageu e zoug guet-t’ou er Sign sacrét-ce, réd-è dihoal a er gobér dré routin ha dré acustumance : réd-è é contrel er gobér perpet guet modesti, respèt ha devotion, é spécial a pe vér attaquét guet un tantation-benac, pé ma hum gavér én un dangér-benac. Réd-è er gobér ar hur halon, éit hé dihuèn doh er chongeu ha dezirieu lous ; ar hun divès, eit arrest er fal gonzeu, e vehai prest de sorti a hur bêq ; ar hun deulagad, eit ou freservein doh er seèlleu dangerus. S. Ignace Martir e lar é touge bras er goal-speret er Sign-ze a hur salvedigueah ; ha Lantance e lar é refusas en diaul rescond d’un Ampereur er honsultai é préfance ur Hrechén péhani en doai groeit Sign er Groès. Julian en Apostad, é-mé, S. Gregoër a Nazianz, e hum exelçai mar a uéh guet operationeu magi ; hac un dé en hum bresantas tehou figurieu quen horribl, ma hum ancoehas d’obér Sign er Groès guet er spont en doai bet ; ha quentéh é ziaulèt e zisparissas.

Ag er Péhedeu inemp d’er Fé.

Puar-sort-tud e béh inemp d’er Fé : 1.° Er-ré ne gredant quet er gurionnéeu e ansaign er Fé, èl mei en Turguèt, er Juivèt hac en Héritiquèt.

2.° Er-ré e renonci én exterior d’er gurionnéeu-ze, pé ne gredant quet discoein en ou hredant, a pe vai requis discoein é vér Crechén, èl mei en Apostadèt hac er Grechénion lache.

3.° Er-ré e vihue én un doutance volantær ag er gurionnéeu-ze, èl mei er béherion ahurtét.

4.° Er-ré ne brezant quet laquad poén de zésquein er péh-ç’ou necessær goud eit bout salvét ; er-ré e hum sàu inemp d’er Hatechén, inemp d’en Instructioneu, hac e ra goab anehai : er-ré e vanq a gass ou bugalé de vout désquét.

Ah ! terriplæt ur gontt en devou de rantein de Zoué er-ré e lausq ou bugalé pé er-ré-zou idan ou berh, ér brassan dangér ag ou dannation, faute a zésquein dehai er péh-ç’ou requis. Fache vehai guet-t’ai ma varhuehai unan bras-benac én ou zy hemb bout deværét ; ha ne rant cas er bet eit gùélèt ou bugalé é verhuel hemb goud na credein er Misterieu ag er Religion. N’ou hassant de govessad meid ur uéh-benac ér blæ, hac hoah a pe vai brassan foul ha prèss, hemb conz tehai a hum éxaminein, na penaus é ma rét gobér eit covessad.

Mar fal deoh bihuein revè er Fé, goulennet guet-t’hi petra e hoès d’obér a pe dostét d’er Sacremanteu, a pe yét d’en Overèn, a pe yunét, a pe rét alézon... Ne vern petra e yét d’obér, consultét-hi, hac hi e larou deoh er gobér èl pe zeliehoh merhuel quentéh goudé...


Articl III.
Explication à Symbol en Apostolèt.


SYmbol en Apostolèt e zou ur fæçon d’obér profession a Fé, en dès en Apostolèt composet ha lausquét guet er Fidelèt. (Er guir Symbol e senéfi ur merche e rait guharal d’er Soudardèt eit ou distinguein ). Bout-ç’ou én-ou deuzêc-articl, é péré é ma comprênét ol er péh-zou requis d’er Fidelèt credein eit bout salvét. Obligét-omb ol de oud parcul Symbol en Apostolèt ; hac er-ré n’eèllehènt é mod erbet en désquein, e zeli ahoël goud é substance er gurionnéeu comprênét én-ou. En ol scianceu ag er béd e zou nitra é comparage d’en Doctrin a salvedigueah e gavamb ér Symbol.

Art. I. Me grèd é Doué en Tad ol-Buissant, Crouéour d’en Nean ha d’en Doar.

Me grèd é Doué ; de larèt-è, me mès ur gredèn ferm hac assurét é hès un Doué, me laq én-ou me ol confiance, ha m’er seèl èl me ol vad ha me ol heurustæt.

Doué-zou un isprit infinimant parfæt ; rac n’en dès quet a gorv, ha rac m’en dai infini én é ol parfætioneu : ne fehèmb quet er gùélèt guet deulagad er horv, na cavouét nombr na fin d’é barfætioneu.

Doué-zou éternel ; rac biscoah commancemant n’en dès bet, na birhuiquin fin n’en devai.

Doué-zou hemb changemant ; de larèt-è, a ol éternité é ma bet er péh mei bermen, ha birhuiquin é vou. Er péh-ç’ou bermen én é chonge hac én é volanté, e zou bet a ol éternité, ha birhuiquin é vou.

É vrastæd e zou hemb muzul ; rac m’en dai antiér é quemènt tra-zou, hac antiér é pebparti a guemènt tra-zou : n’en dai comprênét é léh er bet ; ha quemènt tra-zou e zou comprênét én-ou.

Doué-zou partout é tair-fæçon : dré é natur é ma én Nean, én doar hac é quemènt tra-zou ; dré é bresance ean e gleu tout hac e uél tout ; dré é buissance ean e ra tout hac e gondui tout.

Doué zou Mæstr de quemènt tra-zou, ha nitra ne fehai mirèt doh-t’ou a zisposein èl ma car, a guemènt tra-zou.

É Sagess e zou infini ; de larèt-è, ean e arranq, e jauge hac e gondui peb-tra de bèn dré voyandeu péré-zou é-raug isprit mab-dén : ha mar cavamb guenemb é hès ér béd certæn treu direih ha digampèn, n’en dai quet doh Doué é ma en droug, mæs dohemb-ni-memb ; rac ma houair parfætemant tènnein er reihtæt memb ag er péh e gavamb direih. Ean e brofitt ag er péhet memb, péhani zou er brassan desordr e ouhai bout, eit salvedigueah en dud, ha guhavè eit santefication er-ré er hommètt. Jamæs ne bermettehai ma vehai commettét en torfæteu e arrihue bamdé ér béd, quenevè ma houair troein quemènt-ce eid é hloër hac avantage é vugalé.

Doué-zou infinimant just : é volanté hac é ævreu e zou perpet santel ha just. Ean e recompance er vertu hac e buniss er vince ; ha goudé m’en dès chervigét tehou er-ré fal èl benhuéguér eid accomplissein é zesseinneu, ean e ziscarg ar nehai é vangeance eit ou funissein ag en drougueu ou dès groeit d’er-ré just. Ne faut quet bout souhét mar lausq Doué en dud impi de vihuein d’ou chonge ha d’obér ou fantazi ; rac ean e ouair sur n’achappeint quet a dré é zeourn mar dalhant mat d’en offancein, hac ean e eèll, a pe garou, ou funissein pé ér béd-men, èl m’en dès groeit mar a uéh, pé ér béd-aral, ma ne hum gonvertissant quênd er marhue.

Doué-zou infinimant mat ; de larèt-è, Doué-zou er vadeleah memb, hac e scuil hemb-cèss é vadeleah ar en treu crouéét. Dré un éffæd ag é vadeleah en en dès crouéét en Nean, en doar ha quemènt tra-zou én-ai : dré un éffæd ag é vadeleah en ou honserv hac é pourvai é zobérieu de bep-unan. Dré un éffæd ag é vadeleah é ta bamdé en heaul de rein splandér d’er ré fal quer clous èl d’er-ré vad, hac é couéh er glàu é parqueu er péhour quer dous èl é ré en dén just. Dré un éffæd ag é vadeleah é vag hur horveu, hac é ra d’hun ineanneu er secourieu necessær eid arrihue él lehuiné ag en Nean. Dré un éffæd ag é vadeleah en hur souffr ar en doar deusto d’hur péhedeu, hac en hur gorto d’obér pénigèn. Gùir-è é hès tud péré n’en dint ( haval vehai) ar en doar meid eit bout malheurus : mæs ne faut quet credein eit quemènt-ce n’en dès Doué madeleah er bet eid er-ré e lausq èl-ce d’andur : réd-è é contrel considérein é homb ol péherion, hac é véritamb hoah hilleih mui eit n’hun n’ès d’andur. En dud-ce e seèllamb èl malheurus, e zou crouéét eit bout heurus de virhuiquin én Nean, mar carant profittein ag er græceu e ra Doué dehai. Ul lod-vad a nehai en dès méritét mil-gùéh en ihuern, ha neoah Doué e ta dehai amzér ha moyand d’obér pénigèn. Anfin n’en dès dén quer malheurus ar en doar, ne jouiss ag ur gonsolation-benac ; ha n’en dai quet éstrange gùélèt peurerion é vihuein coutantoh hac heurussoh guet ou miser, eid ul lod-vad a dud pihuiq guet ou madeu.

Adoramb parfætioneu en Eutru-Doué ; rac eit comprênein ou excellance jamæs n’eèllehèmb ér vuhé-men. Rac, é-mé S. Augustin, hac é troëhai ol er béd de bapér, ol er gùé hac er plandeu de blu, ol er mor de ancr, usét hac impléét vehènt ol, quêntoh eit ma vehai éxpliquét unan a barfætioneu Doué guet hé ol excellance. Retournamb enta d’en éxplication ag er Symbol.

Me gréd é Doué : de larèt-è, n’en dès meid un Doué, ha n’en dai quet possibl ma vehai istroh eit-t’ou. En impi, é-mé er Profet, en dès larét én é galon, n’en dès quet a Zoué. Remerquet erhad er honzeu-ze paud a dud ou lar hoah én amzér-men ; non pas dré ma credant én éffæd n’en dès quet a Zoué ; mæs rac ma carehènt ne vehai quet, eit ma vehènt liproh de goutantein hemb scrupul ou goal inclinationeu.

Me grèd é Doué en Tad. Bout-ç’ou tri-Person é Doué ; mæs en tri-Person-ze ne rant meid un Doué hemb quin, rac n’ou dès ou-zri meid ur memb natur hac ur memb divinité, péhani n’eèll quet bout dispartiét na partagét. Hennéh-è Mistèr en Drindèd Santel. En Tad e zou er hettan Person, er Mab e zou en eil, hac er Speret-Santel en drïvet. Peb-unan ag en tri-Person-ze e zou Doué : quer bras, quer puissant, quer coh, quer parfæt-è en eil èl éguilé : ingal ind é peb-tra ; ha neoah ne rant meid un Doué hemb quin. Rac en Tad er hettan Person, doh hum gontamplein a ol viscoah, e angeandr ur Mab péhani-zou ur memb Doué guet-t’ou hac e zou é pep-tra quemènd èl d’ou ; en Tad er hettan Person, hac er Mab en eil Person ; n’eèllant quet boud ur momant hemb hum garein, hac ag er garanté-ze é ta er Speret-Santel, péhani-zou Doué èl en Tad hac er Mab, hac en dès er memb natur guet en eu-Berson-ze.

En Tad ol-Buissant. De larèt-è, n’en dès nitra impossibl de Zoué, hac é heèll gobér ol er péh e gar. Eit bout larét ag en Tad é ma ol-Buissant, n’en dai quet larét n’en dai quet ol-Buissant en eu-Berson-aral : rac dré m’en dint ingal é peb-tra, hanni a nehai ne ra nitra, ne rè ehue en eu-aral.

Crouéour d’en Nean ha d’en Doar. Crouéein e zou gobér un dra-benac a nitra. N’en dès meit Doué e eèll gobér quemènt-ce ; hac én éffæd ean en dès groeit a nitra en Nean, en doar hac ol quemènt tra-zou én-ai. En œvr caër-ze n’en dès coustét tehou meid ur gonz : Ean en dès larét, ha quentéh é mant bet groeit. (Leinet er guettan Figur a Histoër en ancién Testamand).

Crouéour d’en Nean ; de larèt-è, d’er péh e roul drès hur pènneu, èl mei en heaul, el loër, er stirèt ; ha d’er péh-zou én Nean memb, èl mei en Ælèt péré-zou chomét fidel de Zoué, hac er-ré-zou bet taulét ag en Nean én ihuern, rac m’ou doai hum revoltét, hac e hanhuér diaulèt.

Ha d’en Doar ; de larèt-è, d’er béd-men hac ol er péh-zou én-ou, èl mei er mor, er pésquèt, er gùé, el lonnèt a bep-sort, bet-hac er prinhuèt, er hleyon, &c. Doué-è en dès int crouéét hac ou honserv ol : ha penaus-benac ne gomprenamb quet perac en en dès crouéét paud a lonnèt, péré ne zougant (haval vehai) profit er bet de vab-dén, péré-zou memb domageabl dehou ; réd-è neoah considérein penaus en treu-ze n’en dint deit de vout drouguéahus eid-omb, meid é punition ag er péhet, hac é heèll en distérran ag el lonnèt-ce hun doug d’admirein brastæd en Eutru-Doué, mar considéramb penaus é heèll bout buhé, goaihiad ha nærhenneu é corveu quen distér, ha penaus en hum droant pep-unan eit clasq é vouéd ha conservein é vuhé.

Bout-ç’ou ardro huéh-mil-vlæ a p’en dès Doué crouéét er bèd, ha n’en dès meit-t’ou e ouair peguèhæd é teli hoah padein. Deusto ma heèllai gobér en ævr caër-ze én ur momand, er Scritur e verche é laquas huéh-dé d’er gobér, hac é reposas er seihvet dé ; non pas ma hoai fatiquét é crouéein er béd ; mæs eit rein demb d’antand é cessas er seihvet dé a grouéein, hac a oudé n’en dès groeit espece nehué er bet, penaus-benac ma conserv dalh-mad er-ré en dès crouéét.

Doué n’en dès quet crouéét ol en ineanneu ag er hommancemand ag er béd : rac-ce hun ineanneu n’en dint quet sortiét a inean Adam ; mæs sortiét ind a bèn-caër a zeourn en Eutru-Doué, péhani, ér memb momand ma form ur horv itré digosté ur voès, e groué un inean eit bout joéntet doh èr horv-ce.

Art. II. Hac é Jesus-Chrouist é Vab uniq hun Eutru.

Hac é Jesus-Chrouist : de larèt-è, me grèd é ma Jesus-Chrouist Mab uniq en Tad, é ma en eil-Person ag en Drindèd, en en dès hum hroeit Dén aveid-omb, hac é ma Doué ha Dén assambl : m’en ador hac e laq én-ou me ol confiance.

Jesus e senéfi Salvér, de larèt-è, en hani en dès hur sauvét ag er péhet hac ag en ihuern. Chrouist e senéfi sacrét, de larèt-è, en hani-zou bet sacrét guet Doué eit bout hur Profæt, hur Roué, hur Belêg.

Hun Eutru. Jesus-Chrouist revè mei Doué, e zou Mæstr general drès quemènt tra-zou : mæs ean-zou hoah dré un droæd particuliér hun Eutru hac hur Mæstr, rac m’en dès hur prenét dré er bris ag é Oaid précius. Rac-ce a pe gonzamb a Zoué, ni e lar é general en Eutru ; mæs a pe gonzamb a Jesus-Chrouist, ni er galhue hun Eutru.

Art. III. Péhani zou bet conceuét dré er Spéret-Santel, gannét ag er Uéries Glorius Vari.

Péhani-zou bet conceuét : Jesus-Chrouist e zou é gurionné Doué èl é Dad, hac é gurionné Dén èl-omb : de larèt-è, quemérét en dès ur horv hac un inean haval doh hur ré-ni, hemb cessein a vout Doué : guemérét en dès ehue guet er horv-ce hun ol infirmitéeu, nameid er péhet, en ignorance hac en inclination d’en droug. Bout-ç’ou enta dihue-natur é Jesus-Chrouist, en natur a Zoué hac en natur a Zén, péré eit bout int joéntét assambl én ur memb Person, e chom neoah distinguét en eil-doh-éguilé. Rac-ce n’en dès é Jesus-Chrouist meid ur Person, péhani-zou Mab-Doué, ingal é peb-tra guet é Dad, ha péhani guet en Tad hac er Speret-Santel ne ra meid un Doué hemb quin hac ur memb Doué. En union-ze a zihue-natur distinguét é Jesus-Chrouist e zou caus ma larér en en dès Doué souffrét, é ma marhuét, é ma resuscitét ; hac é ma en Dén Mab-Doué, é ma Doué. Mæs n’eèllér quet larèt é ma bet conceuét en Tad hac er Speret-Santel, en ou dès andurét, mant marhuét, rac n’ou dès meid ur memb natur guet er Mab, péhani-zou bet én éffæd conceuét, en dès andurét hac e zou marhuét : rac n’en dai quet doh Person en Tad na doh Person er Speret-Santel é ma bet joéntét en natur a Zén ; mæs doh Person er Mab hemb quin. Er Mab hemb quin en dès hum hroeit Dén ; ha non pas en Tad, nac er Speret-Santel. A pe larér hoah é ma disquênnét Mab-Doué ag en Nean eit hum obér Dén aveid-omb, ne faut quet credein en en dès qùitteit en Nean na cessét a voud én Nean. Quemènt-ce n’en dai meid ur fæçon de gonz, eit rein demb d’antand en en dès hum joéntét ar en doar doh en natur a Zén, doh péhani ne oai quet joéntét a quênt. Er Mistèr-ze-zou hanhuét Mistèr en Incarnation.

Conceuet dré er Speret-Santel. Jesus-Chrouist revè mei Doué, en dès un Tad, ha n’en dès quet a Vam ; ha revè mei Dén, ean en dès bet ur Vam, ha n’en dès quet bet a Dad. Er horv en dès quemérèt, e zou bet formét, dré operation er Speret-Santel, a burran goaid er Uériès Glorius Vari.

Gannét-è ag er Uériès Vari. Jesus-Chrouist revè mei Doué, e zou a ol viscoah Mab uniq en Tad éternel ; ha revè mei Doué ha Dén, é ma Mab d’ér Uériès Vari, péhani en dès ean douguét nau mis itré hé digosté, ha péhani, hemb cessein a vout Gùériès, er gannas noz Nandelec é Bethelem én ur beuranté vras. (Leinet Histoër en Testamand nehué, Figur VII).

Art. IV. En dès andurét idan Ponce Pilat, e zou bet crucifiét, marhuét hac interrét.

En dès andurét. Mab-Doué n’en dès hum hroeit Dén meid eit désquein demb en hènd a salvedigueah, eit rein demb en exampl ag en ol vertuyeu, en ur obér vad d’en ol, e vihuein guet humilité é creis er beuranté ha poénieu ; eit reparein dré é souffranceu en anjuli en doai groeit mab-dén de Zoué dré é orgueil ha dré é ziaboeissance, hac eit en tènnein ag en dannation éternel, en doai méritét dré é béhet. Jesus-Chrouist revè mei Dén e andurai : rac en natur divin ne oai quet capabl d’andur ; mæs hi e rai neoah ur bris hemb som d’é souffranceu.

Idan Ponce Pilat. De larèt-è, Ponce Pilat, péhani e oai nezè Goarnour ag er Judé, e gondannas Jesus-Chrouist d’er marhue, eit pligein d’er Brincèt ag er Velean ha d’en Doctorèt ag el Lezèn, péré n’eèllènt quet andur er santeleah ag é Zoctrin, nac en hardéhtæd intampius guet péhani é temallai dehai ou buhé direglét, ou orgueil hac ou avarice. Ul lod-vad a ineanneu mad en dès hoah bermen de souffrein a berh er fal Grechénion, rac ma clasquant ou distroein ag er goal hènd.

E zou bet crucifiét. Er marhue doh er Groès e oai en infaman tourmand én amzér-hont, hac e oai reservét d’er brassan torfæterion. Jesus-Chrouist péhani e eèllai paiein hur rançon dré en distérran ag é actioneu, en dès vènnét andur en tourmant méhus-ce, èl pe vezai bet un torfætour infam, ha bout tachét doh ur Groès itré deu lair, eit discoein gùel pèh quer bras-è en Doué de béhani é rai satisfaction eid-omb hac én hul léh, pèh quen énorm-è er péhet a gaus de béhani é handurai, pèh quer pihuiq-è er satisfaction e rai eit hur péhedeu, ha pèh quen istimabl-è er bris ag er graceu e véritai demb. Er Mistèr-ze e hanhuér Mistèr er Rédamption. Quemènt-græce hun nès ér béd-men, ha quemènt-mad e espéramb ér béd-aral, e receuamb dré vériteu é vuhé, é Bassion hac é varhue, a béhani é ramb el lid canvéus Gùinèr er Groès.

Marhuét. Marhue Jesus-Chrouist e zou arrihuét èl hani en dud-aral, de larèt-è, dré en disparti ag é inean a-zoh é gorv. Mæs en natur divin e chomas perpet joéntét doh en inean ha doh er horv. Marhuét-è eit péhedeu Adam hac Eve, hac eit ré en ol dud. Groeit en dès satisfaction antiér eid en ol péhedeu deja commettét, hac e vou hoah commettét beèd er fin ag er béd. Mæs eit quemènt-ce, en ol ne receuant quet er fréh ag é varhue, é-mé er Honcil a Trante ; ha n’en domb quet exant a obér pénigèn ; a p’en d’ai gùir n’en domb lodêq én é vériteu meit revè er boén e laquamb d’obér satisfaction de Zoué eit hur péhedeu. Requis oai demb ma vezai deit Jesus-Chrouist ar en doar d’obér satisfaction aveid omb : rac mab-dén ne oai quet capabl d’obér de Zoué ur satisfaction dign eid en offance groeit d’é vajesté infini. Doué e oai libr de bardonnein demb hur péhedeu, hemb goulèn satisfaction er bet ; mæs é justice ne vai quet bet coutantét, ha ne oai meid un Doué groeit Dén capabl d’hé houtantein.

Hac interrét. Goudé marhue Jesus-Chrouist péhani e arrihuas ardro tair-ær arlerh creisté, un den devod hanhuét Jogeb, e yas de oulèn é gorv guet Pilat, hac el lieinnas én un lincèll e oai bet reit dré charité : ean el laquas én ur bé nehué en doai groeit gobér en ur roh, é péhani ne oai bet hoah interrét hanni. Inou é chomas ag er Gùinèr de noz beèd er Sul vitin. Jesus-Chrouist e zou gannét é peuranté ; bihuét en dès é peuranté ; marhuét-è é peuranté, hac interrét-è bet guet peuranté. (Leinet Histoër en Testamand nehué a oudé er Figur LII beèd er Figur LIX).

Art. V. E zou disquênnét d’el Limbeu, hac en drivet dé é ma resuscitét a varhue de vihue.

E zou disquênnét d’el Limbeu. Goudé marhue Jesus-Chrouist, é inean dispartiét a zoh é gorv, e zisquênnas d’el Limbeu eit delivrein ineanneu en dud just e oai inou doh er gortoz. El Limbeu e oai ul léh idan en doar, é péhani é reposai ineanneu en dud santel-hont péré-zou bet fidelloh de chervige Doué quênt Donnedigueah Jesus-Chrouist, eit n’en dai bermen en darn muyan ag er Grechénion, ha péré e ortai guet hirreah ma vezai deit Jesus d’ou delivrein ha d’ou hass guet t’ou é triomfl d’en Nean, a béhani é hoai chairrét en or doh en dud, beèd que n’en devezai Jesus-Chrouist hé digueorét dré é varhue. Ne ouiamb quet sur hac ean e zelivras ehue er-ré é andurai poénieu tamporel ér Purgatoër : mæs goud e ramb sur ne zelivras quet er-ré condannét d’er poénieu éternel ag en ihuern ; rac n’en dès remission er bet eid er-ré-ze. Brassæd é teliai bout joé en ineanneu-hont a pe arrihuas Jesus-Chrouist d’ou visitein !

En drivet dé éma resuscitét a varhue de vihue. Er Juivèt guet eun ne vezai deit Disciplèt Jesus de glasq é gorv, ha n’ou devezai brudét é hoai resuscitét, e siêllas er mein e oai é holein er bé, hac e laquas inou soudardèt é goard. Mæs d’er Sul a vitin-mat, inean Jesus Chrouist e hum joéntas arrè doh é gorv, hac ean e sortias lén a hloër ér mæz ag er bé. En dé-ce, péhani zou Sul Vâsq, ean e aparissas de vèrhèt devod péré, guet er gredèn é hoai hoah é gorv ér bé, e oai oueit d’inou eit er baumein. Ardro en noz ean e aparissas ehue d’é Apostolèt. (Histoër en Testamand nehué Figur LIX ha LX).

Art. VI. E zou montét d’en Nean, hac azéét én tu diheu de Zoué en Tad ol Buissant.

E zou montét d’en Nean. Jesus-Chrouist goudé é Resurrection e chomas hoah ar en doar durant deu-uguênt-dé, hac e aparissas liès d’é Apostolèt, eit discoein splann dehai é hoai resuscitét, eit ou honsolein hac ou instrugein. D’en eu-uguêntvet-dé ean e ordrénas tehai perdêg en Aviél partout dré er béd, hac e hratas tehai er Speret-Santel guet assurance é vezai bet guet é Ilis beèd er fin ag er béd, hac en en devai hé honduiét a lein en Nean. Nezè ean ou hassas guet-t’ou ar er Manné-Olivèt : inou ean e ras tehai é vénidiction, hac e sàuas d’en Nean én ou fresence. Ag er Mistèr-ze é ra en Ilis el lid triomflus Rieu en Asçansion. Jesus-Chrouist n’en dès quet manquét d’é bromèss : rac eit boud ean montét d’en Nean, ni e ouair é ma hoah guenemb ar en doar én ur fæçon invisibl : rac é ma én éffæd hac é gurionné ér Sacremand adorabl ag en Autær ; e ma guet é Ilis ha guet peb-Fidel dré é hræce hac é brotection spécial. (Histoër en Testamand nehué Figur LXI).

Hac azéét én tu diheu de Zoué... Doué-zou ur pur Isprit hemb corv ; rac-ce n’en dès na tu diheu na tu clei. Er Speret-Santel eit hum obér doh hur speret goann ha ponnér, en dès impléét conzeu figurét eit rein demb d’antand penaus Jesus-Chrouist avèl Doué, e jouiss én Nean ag er memb puissance hac er memb gloër a béré e jouiss é Dad éternel, hac avèl Doué ha Dén, é ma sàuét drès en ol treu crouéét d’en ihuellan rang arlerh Doué. A pe fal demb inourein unan-benac, ne gavamb quet gùel léh de rein dehou, eit el laquad de chouquein én tu diheu d’er mæstr ag en ti. N’en dai quet larèt eit quemènt-ce é ma Jesus-Chrouist azéét én Nean quêntoh eid én é sàu, mæs larét-è amen é ma azéét, eit merchein demb en en dès acomplisset hac achihuét tout er péh en doai d’obér eit hur redamption ; just-èl mei merchét é Acteu en Apostolèt en er gùélas S. Stevan én é sàu én Nean, eit discoein demb é ma dalh-mad é zeulagad digueor ar é Ilis, hac e ma prest perpèt d’hé assistein ha d’hé secour.

Gùélein e rér hoah hinihue én un Ilis e ras Santes Hélèn sehùel ar er Manné-Olivèt, en traceu e lausquas Treid hun Salvér én doar a pe vontas d’en Nean. Assaiét-zou bet pahuein en andræd-ce : mæs en doar e strinqueai er pahuage doh er vechérerion ; ha d’en nivér a zoar en dès douguét er Fidelèt dré zevotion ag el léh santel-ze, ne seblantt quet mui eit pe ne vai quet bet touchét doh-t’ou, ha rontt Treid hun Salvér e chom attàu quen antiér èl biscoah. Jesus-Chrouist montét d’en Nean, e zou hun Avocat, hur Belêg, hur Bugul, hun Exampl, hur Mæstr, &c. (Leinet er Honsidérationeu santel, quetan Meditation).

Art. VII. A inou é tei de jugein er-ré vihue hac er-ré varhue.

A inou e tei de jugein. Jesus-Chrouist péhani-zou bermen é lein en Nean, e vou gùélét un dé é tonnèt lén a hloër eit jugein en-ol dud assamblét én ur memb léh, ha rein de bep-unan er péh en devou méritét dré é ævreu mat pé droug. N’en dès meit Doué en dès en droæd de jugein en dud : mæs Jesus-Chrouist, dré m’en dai hun Eutru rac m’en dès hur prenét dré er bris ag é Oaid précius, en dès ehue receuét er bouvoër d’exelcein é hunan er Jugemant-ce én ur fæçon splann ha sansibl ; ha rac-ce é ma larét é tei en achémand ag er béd de jugein er-ré vihue hac er-ré varhue. Mæs opèn er Jugemant general, ni e ouair é hès hoah ur Jugemant particuliér, péhani e hum hroa ér momand ma varhue peb-unan : de larèt-è, ni e grèd ferm guet en Ilis penaus, quentéh èl ma vai dispartiét un inean a-zoh hé horv, é compariss dirac Doué, eit receu en arrest a hé bonheur pé malheur éternel ; hac er Jugemant general ne changeou nitra ér santance prononcét é Jugemant particuliér peb-unan. Doué ne rei enta er Jugemant general meid eit difforh publiquemand é serviterion fidel doh é enemisèt, eit recompancein, pé punissein en dud én ou horv quer clous èl én ou inean, hac eit crésquein gloër er Sænt ha tourmand er béherion, revè m’ou devou méritét en eil-hac-éguilé. (Leinet er bempet Chapistr ag er Reflexioneu ar er pedair fin dehuehan).

Er-ré vihue hac er-ré varhue : de larèt-è, er-ré-zou marhuét a oudé er hommancemand ag er béd, hac er-ré e varhuou quênd en amzér-hont ; hac er-ré e vou hoah bihue nezè ar en doar. Ne fehai bout nitra paud blaouahussoh eid er péh en dès larét Jesus-Chrouist e arrihuou nezè. En dud e séhou guet scontt ag ér malheurieu a béré é vou menacét er béd. Er béherion e bedou er mannéeu de gouéh ar nehai ha d’ou golein. En drougueu e gouéhou ar en dud impi, e vou eit-t’ai èl un ihuern commancét ; mæs chervige e reint de burifiein en dud just, ha de grésquein ou honfiance é misericord ou Juge. A pe vou arrihue en dé hac en ær ag er Jugemant, ha m’en dou en Ælèt sonnét guet hou zrompetteu, er-ré varhue e resuscitou hac e hum assamblou ag er puar-horn ag er béd él léh déstinét eid er Jugemant. Gùélét vou Jesus-Chrouist é tésquên ag en Nean guet ur bouvoër hac ur majesté hemb par, ha tro-ha-tro dehou en Ælèt hac er Sænt. É Apostolèt, revè er promèss en dès groeit tehai, e vou chouquét guet-t’ou eit jugein er béd. Nezè é vou digueorét el livr ag er houscianceu, ha ne chomou nitra cuhét : disoleit vou ol actioneu en dud, hac éxaminét veint perhuéh. Arlerh en Ælèt e zifforhou er-ré fal doh er-ré vat : er-ré vad e vou laqueit en tu diheu de Jesus, hac er-ré fal én é du clei. Nezè er Juge souveræn é larou d’er-ré e vou én é du diheu : Deit hui, péré zou bet béniguét guet me Zad, quemérét position ag er Ranteltah e zou bet preparét teoh ag er hommancemand ag er béd. Arlerh ean e larou d’er-ré e vou én é du clei : Peèlleit doheign tud meliguét, quêret d’en tan éternel e zou bét préparét d’en diaul ha d’é ælèt. Quentéh er-ré men e yei d’en tourmanteu éternel, hac er-ré just e yei guet Jesus-Chrouist d’er joyeu éternel.

Art. VIII. Me grèd ér Speret-Santel.

Me grèd ér Speret-Santel ; de larèt-è, me gréd é ma er Speret-Santel en drivet Personag en Drindèt : mé grèd é ta ag en Tad hac er Mab ; é ma Doué èl en Tad hac er Mab, hac en en dès er memb natur guet en eu-Berson-ze ; m’en ador guet Doué en Tad ha Doué er Mab, èl er vamèn ag er vuhé nehué e mès receuét ér Vadiènt, hac a ol er græceu hac inspirationeu mad e receuan bamdé : me laq én-ou me ol confiance : me zezir ma rei é zamurance ém inean, èl én é Dampl, ma quemérou position a nehi, ha ma forbanou a me horv hac a me halon ol er péh e eèllehai displige tehou (Leinet er Honsidérationeu santel, Méditation quetan).

Art. IX. En Ilis Santel, Catholiq, er Gommunion ag er Sænt.

En Ilis Santel. En dud lourd a speret, a pe gleuant conz ag en Ilis, e antand en Tampleu santel é péré en hum assambl er Fidelèt eit pedein. Mæs n’en dai quet honnéh-è er senéfication en dès er guir Ilis é Symbol en Apostolèt. Petra-è enta en Ilis ? rac n’en dès meid unan veritabl. En Ilis e zou un assamblé a Fidelèt Crechénion, péré-zou aliét dré er profession ag er memb Fé, dré en usage ag er memb Sacremanteu, ha dré en aboeissance d’en dud a Ilis ou Bugulion spirituel : n’eèllér quet bout salvét ér mæz ag en assamblé-ze ; streàuét-è partout dré er béd, ha padein e rei beèd er fin ag er béd : er pèn a nehi n’eèll quet bout gùélét, e zou Jesus-Chrouist, hac er pèn e eèll bout gùélét, e zou hun Tad santel er Pab, Viquel Jesus-Chrouist ar en doar.

Én éxplication-ze ag en Ilis é cavér en ol armage necessær eit combattein ha feahein er faus doctorèt, péré e assai hadein un doctrin-benac nehué ér Gréchéneah : quêstion-è enta a hé homprenein erhad.

N’en dès meid un Ilis veritabl ; rac er Fidelèt péré e gompos en assamblé-ze, ne rant ol meid ur horv ; n’ou dès ol meid ur memb pèn, ur memb isprit, péhani e ra buhé de tout er horv, ha de beb-mambr bihue ag er horv ; n’ou dès ol meid ur memb Fé, ur memb Espérance, hac er memb madeu spirituel. N’endai ehue meid én assamblé-ze é rantér de Zoué en inour e zou deliét tehou. Mæs pihue e hanhuér Fidelèt Crechénion, pé autremant, petra-zou requis eit boud ag en Ilis ? Hanhuein e rér Fidelèt Crechénion er-ré-zou badèét, e grèd, hac e ra profession ag en Doctrin a Grechéneah : hac èl-ce eit boud ag en Ilis, réd-è bout badèét, ha gobér profession a gredein é Jesus-Chrouist, hac ol er péh en dès ansaignét ha revelét d’en assamblé-ze. A pe laramb n’eèllér quet bout salvét ér mæz a nehi, ni e antand penaus er-ré ne rant quet profession ag er memb Fé, pé n’en dint quet lodêq én usage ag er memb Sacremanteu, pé n’aboeissant quet d’er Vugulion spirituel, er-ré-ze-zou ér mæz, ha n’eèllant quet bout salvét. Rac-ce en apostadèt, de larèt-è, er-ré e renonci de Jesus-Chrouist ha d’é Zoctrin, hac en héritiquèt, de larèt-è, er-ré en dès santimanteu particuliér ar certæn poéndeu ag er Fé hac e refus sèntein doh en Ilis, penaus-benac ma rant profession a gredein é Jesus-Chrouist, hac a héli é Zoctrin, er-ré-ze-zou ér mæz ag en Ilis ; rac n’en dint quet aliét guet er Fidelèt Crechénion dré er professton ag er memb Fé.

Er-ré excommunièt, de larèt-è, er-ré en dès en Ilis forhét a gaus d’ou diaboeissance pé a gaus d’ur hrim-benac, ag en droædeu ou doai d’hé madeu spirituel, er-ré-ze, penaus-benac ma vihuant guhavè é-mésq er Fidelèt ha ma credant ol er péh e grèd en Ilis, e zou neoah ér mæz a nehi, rac n’en dint quet aliét guet hé bugalé dré en usage ag er memb Sacremanteu.

Er sysmatiquèt, de larèt-è, er-ré e refus aboeissein d’er Vugulion spirituel, é spécial d’hun Tad santel er Pab, hac e vènn hum gondui d’ou fantazi, penaus-benac ma credant é Jesus-Chrouist, hac ol er péh e ansaign en Ilis a hènd-aral, er-ré-ze-zou hoah ér mæz, rac n’en dint quet aliét guet er Fidelèt dré en aboeissance d’en dud a Ilis.

Er béherion péré n’en dint quet excommuniét, e zou mambreu d’en Ilis ; rac Jesus-Chrouist e ansaign demb én Aviél é hès é assamblé er Fidelèt ar en doar, plous ha gran mat, tud vat ha tud fal, ha ne veint difforhét meid én achémand ag er béd, a pe zei de rein de beb-unan revè é ævreu.

Santel Catholiq. A guemènd en dès hum vèllét bet-ha bermen a hadein é-mésq er bobl ur faus doctrin-benac, n’en dès bet quasi hanni n’en dès brudét é hoai degassét guet Doué eit difari en Ilis. Ol en ou dès hum vantét gùéh-t’er-uéh é hoai ou assamblé ind oai veritabl Ilis Jesus-Chrouist, ha ne vai bet hanni salvét a guemènt n’ou héliai quet. En darn muyan, eit cavouét æssoh en tu de drompein er bobl, en dès larèt ne glasquènt meit gùellad er Religion ha creihuad en Aviél. Er fal Grechénion, péré-zou scuéh guet Lezèn Jesus-Chrouist, ne zezirant quet gùel eit cavouét unan-benac e ansaignou dehai ur Religion d’ou guis ha fantazi. En dud ignorant, péré-zou perpet prest de guemér er plæg é assaiér rein dehai, e rid arlerh en treu nehué, hac e gav ur blijadur vras é cheleuèt er-ré hé lar caër dehai eit ou zrompein. Mæs ind e zeliehai goud penaus Ilis Jesus-Chrouist ne change quet, hac en hi dès puar-caractær péré hé disting doh en ol assambléieu-aral, péré e hum vantt gùéh-t’er-uéh a vout veritabl Ilis Jesus-Chrouist. Rac n’en dès meid en Ilis Romæn e zou Unan, Santel, Catholiq hac Apostoliq.

En Ilis-zou Unan ; rac en ol mambreu péré hé hompos, n’oa dès meid ur memb pèn, péhani zou Jesus-Chrouist, ha péhani en dès reit de S. Pierr, ha d’en ol Pabèt ar é lerh, un otorité spirituel ar beb-Éscob hac ar beb-Fidel. Rac-ce hun Tad santel er Pab, Viquel Jesus-Chrouist, e zou Bugul er Vugulion ha Bugul en devèd. Peb-Éscob guet é zevèd e form ul lod ag en Ilis general ; hac en ol Fidelèt guet ou Bugulion, e zou aliét guet hun Tad santel er Pab dré er memb creden, dré er memb espérance, dré er memb Doctrin, dré er memb Sacremanteu ; ha ne rant ol meid ur memb corv.

En Ilis-zou Santel : rac n’en dès meid én assamblé-ze é rantér de Zoué en inour e zou deliét tehou ; rac Jesus-Chrouist er pèn a nehi, e zou santel hac er vamèn ag en ol santeleah ; rac ne grèd na ne ansaign meid en Doctrin santel hi dès désquét guet hé Mæstr divin : rac ul lod-vad a hé mambreu e zou santel, hac ér mæz a nehi n’en dès quet a santeleah nac a salvedigüeah : rac conduiét-è perpet dré er Speret-Santel, péhani e ra dehi n’eèll quet hum drompein nac aprouvein er gorruption. Remerquet erhad é hès én Ilis deu-rum tud ; devèd ha Bugulion : d’er Vugulion-è ansaignein ; ha d’en devèd-è cheleuèt hac aboeissein. D’er Vugulion en en dès Jesus Chrouist larét : Quêret, ansaignet quement Nation-zou, ha badèet ind é Hanhue en Tad, hac er Mab hac er Speret~Santel : é-hon gueneoh bamdé beèd en achemand ag er béd : ha d’en devèd en en dès larét : En n’emb ne cheleuou quet en Ilis, e zeli bout trætét èl ur Payan hac ur péhour publiq. Mæs remerquet hoah penaus n’en dai quet d’hun Tad santel er Pab hemb quin, na de beb-Éscob é particuliér, mæs d’er horv general ag er Vugulion spirituel en en dès hun Salvér grateit é assistance eit ne hum drompeint quet. Rac er Pab deusto ma talh én Iiis er hettan rang a inour hac a otorité, ha m’en dès berh ar beb-Éscob hac ar beb-Fidel, n’en dai quet exantoh a hum drompein eid un aral. Mæs ur uéh ma hum accord en nombr brassan ag en Éscobèt guet hun Tad santel er Pab de zoug ur Jugemand ar un articl pé affær-benac, ne vai quet mui moyand de reculein, hac obligét-è peb-Fidel de sèntein doh er Jugemant-ce, idan boén a ziaboeissein d’en Ilis. Honnéh-è en Ilis, péhani-zou assistét guet er Speret-Santel, ha péhani n’eèll quet hum drompein.

En Ilis-zou Catholiq : rac ag er hommancemand ag er béd ul lod-vad a dud en dès gorteit guet hirreah Donnedigueah hun Salvér, en dès espérét én-ou hac en dès bihuét paud santelloh eit ne ra bermen en darn muyan ag er Grechénion. En dud-hont e oai, én ur fæçon, ag en Ilis en dès établissét Jesus-Chrouist, hac e badou beèd er fin ag er béd. En Ilis-zou hoah Catholiq, rac m’en dai streàuét partout dré er béd. Én èffæd n’en dès canton ar en doar ne gavér inou Fidelèt Catholiq ; hac ol er vugalé badèét é-mésq en Héritiquèt ha Sysmatiquèt, e zou gùir mambreu d’Ilis Jesus-Chrouist, beèd quene za dehai cousantein ag ou vat volanté d’en Héresi pé d’er Sysm.

En Ilis-zou Apostoliq ; rac m’en dai en Apostolèt en dès hé streàuét partout ha cimantét guet ou goaid ; rac ma crèd ha ma hansaign ol er péh en dès en Apostolèt credét hac ansaignét, ha rac m’en dai conduiét dré Éscobèt, péré en dès quemérét carg en Apostolèt.

Caër en devou en Héritiquèt crial ha hum vantein peb-unan d’é du, é ma ou assambléieu-è veritabl Ilis Jesus-Chrouist : jamæs ne ziscoeint é mant Unan, Santel, Catholiq hac Apostoliq. Penaus é vehènt ind Unan, durand ne hum accordant itré-d’ai, meid eit ravagein en Ilis Romæn ? Penaus é vehènt int Santel, durand ma tigueorant en or d’el libertinage ha d’er gorruption ? Penaus é vehènt int Catholiq, durand n’en dint streàuét meid én ur horniq-bro-benac, lod-én ur hanton, lod én ur hanton-aral ? Goud e rér pegource en ou dès commancét, ha ne chom mui trace er bet ag ul lod-vad a nehai. Én éffæd n’en dès Héritiq er bet ne vehai eèllét temall dehou er péh e larai Tertulian d’er-ré ag é amzér : » A be-ban é hoh-hui deit ? Déh pé en dé quênt, ne oai rontt er bet a hanah. » Penaus é vehènt-ind Apostoliq, durand ne rant meit dispèn ha fondein er péh en dès groeit en Apostolèt ? A berh pihue è mant int bet degassét ? Quênt mei parissét Luther én Allemagn ha Calvin é France, mèn é hoai er Brotestantèt ? A berb pihue en en dès Luther ha Calvin receuét er bouvoër de berdêg ou lezèn ?

N’en dès enta meid en Ilis Romæn e eèll hum hlorifiein a voud Unan, Santel, Catholiq hac Apostoliq. Hé hanhuein e rér Romæn, rac er pèn visibl a nehi e zou hun Tad santel er Pab, Éscob a Rom hac Héritour d’er hettan rang a otorité hac a inour en doai reit Jesus-Chrouist de S. Pierr drès en Apostolèt-aral, de béré en en doai reit ehue é otorité eit streàuein é Ilis partout dré er béd. En Apostolèt en dès instrugét ha cassét Éscobèt, de béré en ou dès reit er haractær hac en otorité ou doai receuét guet Jesus-Chrouist : en Éscobèt-ce en dès reit er memb caractær, hac er memb otorité d’er-ré-zou deit én ou léh, hac èl-ce en Ilis e bad a rum-de-rum, hac e badou perpet guet er memb caractær hac er memb otorité hi dès receuét guet Jesus-Chrouist dré zeourn en Apostolèt. Ne oulennamb bermen guet enemisèt en Ilis meit ma tiscoeint temb ehue en ou dès én ou assambléieu ur rangèn a Éscobèt, péré en devou receuét a zourn de zourn ou haractær hac ou fouvoër guet en Apostolèt. Eit hum sauvein ag en temall-ze e rér dehai, ind ou dès cavét de larèt é ma d’er bobl é tegouéh rein ou otorité hac ou mission d’en dud a Ilis. Mæs ind e zeliai considérein penaus un otorité spirituel, èl mei hani en Ilis, n’eèll quet couéh itré deourn er bobl nac en dud carguét ag en affærieu tamporél. Er bobl e eèll goulèn ha presantein ; mær en Ilis hé hunan en dès en droæd de rein d’é Ministrèt caractær, otorité ha mission ; ha pihue benac e antréehai ér hargueu ag en Ilis dré un or-aral, e vehai un intru hac ul lair, é mé Jesus-Chrouist.

Er Gommunion ag er Sænt Dré er guirieu-ze ag en nàuvet articl, ni e antand é ma berdér en ol Fidelèt Crechénion, hac é ma cummun itré d’ai en-ol madeu spirituel ag en Ilis. Rac èl m’en dint ol mambreu d’ur memb corv, pèhani-zou en Ilis, ol é mant ehue lodêq én ævreu mat, ér græceu hac ér Sacremanteu en dès laqueit Jesus Chrouist én Ilis. Rac-cè er Grechénion péré-zou ér stad a græce e zou lodêq ha participant én ol Overenneu é larér ér Grechéneah, én ol Pedenneu publiq ha particuliér, én ol ævreù mat, hac én ol vertuyeu e bratiq er Fidelèt ne vern mèn-è.

Er Grechénion péré-zou ér stad a béhet marvel, n’en dint quet lodêq ér memb fæçon én avantage-ze, penaus-benac m’en dint participant én ul lod-vad a dreu é Communion er Sænt. Rac en union e gonservant guet en Ilis, ou dalh perpet én ur stad ma heèllant profittein ag er Pedenneu hac ævreu mad e rér én Ilis, ha méritein guet Doué dré secour er-ré-ral, er græce de hum gonvertissein. Ur péhour e zou èl ur mambr marhue, mæs aliét-è neoah guet en Ilis dré er profession ag ur memb Fé, hac ag ur memb Espérance, dré en aboeissance exterior d’er Vugulion spirituel, ha dré en droæd e gonserv de vout lodêq (mar car) ér memb Sacremanteu. Brassoh-è hoah é avantage eit hani er-ré-zou absolumant forhét dré en excommunication-vras a Gommunion en Ilis. Rac er-ré-ze n’ou dès mui lod er bet ér madeu spirituel ag en Ilis. Haval int doh bugalé dissènt en dès ou zad hac ou mam déshèritét ha forbannét ag ou hompagnoneah. Mæs èl ma conservant perpet er Vadiènd ou dès receuét, en Ilis e gonserv ehue un droæd ar nehai, hac e eèll (mar carant) rantein dehai er péh hi dès lamét guet-t’ai.

Remerquet erhad penaus er Gommunion-ze e zou itré er Fidelèt. Ne achihue quet guet er vuhé-men : padein e ra hoah ér vuhe-aral ; ha n’en dès meid er-ré dannét n’ou dès lod er bet én-hi. Rac en Ilis e uélamb ar en doar, n’en dai meid ul lod ag un Ilis generaloh, péhani e gomprèn ol mambreu Jesus-Chrouist, de larèt-è, en ineanneu e zou én Nean, er-ré e andur ér Purgatoër, hac er-ré-zou hoah ar en doar. Bout-zou un union hac ur Gommunion sterd itré en tair-assamblé-ze ér fæçon-men : en hani-zou én Nean e oulèn guet Doué græceu ha secourieu eid en hani-zou ar en doar, ha delivrance pé soulagemand en hani-zou ér Purgatoër. En assamblé-zou ar en doar, e bèd ehue eid en hani-zou ér Purgatoër, e fourniss a hé lod de hloër en hani-zou én Nean, dré er pratiq ag en ævreu-mat ha dré er Sacrifice santel e offr de Zoué én hé inour : hac en assamblé-zou ér Purgatoër, e receu secour ha soulagemant guet en hani-zou én Nean, ha memb guet en hani-zou ar en doar.

Hanhuein e rer en assamblé ag en Nean, en Ils triomflus, rac m’hi dès douguét er victoër ar enemisèt hur salvedigueah, ha ma triomfl guet Jesus-Chrouist én é hloër. Hanhuein e rér en hani ag er Purgatoër, en Ilis é souffrance, a gaus d’er poénieu e andur eit gobér satisfaction de Zoué. Hanhuein e rér en hani-zou hoah ar en doar, en Ilis é brizél, a gaus d’er brizélieu e ra dehi bamdé er goal-speret, er Juivèt, er Bayannèt, en Héritiquèt, er Sysmatiquèt, hac er fal Grechénion. En diaul e ra mil-tro eid assai trompein ha corromplein er Fidelèt : en Huguenaudèt e hum laq de unan guét er goal-speret eit ravagein en Ilis : er fal Grechénion hé disinour dré ou modeu hac ou buhé corromplét : caus int m’en dai blasfæmét Hanhue santel en Eutru-Doué é mésq en dud hemb Fé ha hemb Religion, péré e gav de larèt n’en dès quet mui a santeleah ar én doar, hac en en dès Jesus-Chrouist abandonnét é Ilis : er goab hac en disprisance e rér ag en devotion, e zistro ul lod-vad a chervige Doué : er goal exampleu hac er scandal e gorrompl en dud youanq : er honseilleu fal hac er mêlationeu e rér de vodeu ha custumeu er béd, e antretèn er béherion ér goal hènd ; ha contraignét vér d’avouéein é vou bihan en nombr ag er-ré salvét ha bras en nombr ag er-ré dannét. (Leinet en nàuvet Chapistr ag er Reflexioneu ar er pedair fin dehuehan).

Art. X. Er Remission ag er péhedeu.

Unan a avantageu caërran en Ilis, e zou er bouvoër en dès reit Jesus-Chrouist dehi de bardonein peb-sort péhedeu. Gannét-omb ol ér péhet, ha ne fehèmb quet bout mambreu d’en Ilis na lodêq én hé madeu spirituel, quenevai ma ta Doué dré é visericord d’accordein demb er Remission ag er péhet originel ér Sacremand a Vadiènt. Mæs Doué e ouair é ma raï oann ha raï fragil mab-dén, eit ma conservehai peèl er guettan græce-ze : rac-ce ean en dès instituét hoah Sacremanteu-aral, é spécial er Bénigèn, dré béhani é pardon ou féhedeu d’er-ré en dès ag ou fauteu ur gùir Gontrition, hac e oulèn guet-t’ou misericord guet humilité ha ferm propoz d’obér satisfection a nehai ha de beèllad doh t’ai én amzér de zonnèt. Er Remission-ze ag er péhedeu e zou ur fréh a Vériteu Jesus-Chrouist, marhuét ér Groès. (Er Chapistr ag er Sacremanteu n’en dai meid ur suitt hac un éxplication ag en articl-ze).

Art. XI. Er Resurrection general ag er hiq.

Goudé er marhue, péhani-zou un disparti ag en inean a zoh er horv, hac e arrihuou guenémb prestoh eit ne chongeamb, hur horveu e retournou de zoar hac hun ineanneu e gomparissou dirac Doué eit bout jugét. (Leinet er buarvet Chapistr ag er Reflexioneu ar er pedair fin dehuehan). Mæs hur horveu ne chomeint quet birhuiquin én doar : rac dé er Jugemant general é resusciteint, eit bout lodêq é bonheur, pé é malheur éternel hun ineanneu. Rac-ce dré er Resurrection general ag er hiq ni e antand é tènnou Doué ag er peudr hac ag er gorruption, er memb corv hac er memb quiq hun n’ès bermen, hac é tei hun ineanneu de hum joéntein doh hur horveu, ha jamæs separation ne vou mui itré d’ai.

Ol é resuscitehèmb, é-mé S. Paul ; mæs boud-e vou quêmb itré en dud just hac er béherion. Er-ré e varhue érstad a béhet marvel, e resuscitou eid bout malheurus durand un éternité, hac eid andur én ou horv hac én ou inean tourmanteu horribl ha continuel : ou horveu e vou lous, eahus ha blaouahus de uélèt. Mæs er-ré e varhue ér stad a græce Doué, e resuscitou éit bout heurus de virhuiquin : ou horveu e vou splann ha ligûernus èl er stirèt ; ne veint mui chugét na de gorruption na de zroug er bet ; quer scan veint ma passeint én ur momand ag ul léh d’en aral ; quer sontil veint ma træzeint hemb poén erbet en treu calettan, ha ne vou nitra capabl d’ou arrest. Ne vou meid er-ré e vou bet santelemant cruel doh ou horv ér béd-men hac en devou bet ur marhue mat, e vou lodêq én avantageu-ze. Rac er-ré en dou mignonnét ou horv ha reit dehou é ol coutantemant, e cessou ag er momand ag ou marhue a vout mambreu d’en Ilis, hac a-nezè é hantréeint é assamblé en diaulèt. Jesus-Chrouist en dès reit demb splann d’antand é vou hénnen vou en nombr brassan, a p’en dès larét é ma franq en hènd e gondui d’en dannation, hac é hès paud e guêrh en-ou.

Art. XII. Er Vuhé éternel.

De larèt-è, ur vuhé heurus de virhuiquin e vou recompance en dud just, hac un éternité a valheur e vou punition er béherion. Dré en articl-ze ni e ra enta profession a gredein penaus en ineanneu e sorti ag er béd-men purifiét ag ou fauteu, e jouiss ér Baraouis ag ul lehuiné hemb par ; hac arlerh er Resurrection general é tei ehue ou horveu de vout lodêq én ou bonheur durand un éternité. (Leinet en eihvet Chapistr ag er Reflexioneu ar er pedair-fin dehuehan). Mæs a fæd er béherion, ni e grèd n’antréeint jamæs én Nean, mar marhuant cablus ha ne vehai meid ag ur péhet marvel ; hac é veint tourmantét guet en diaulét én ur ovèll a dan, hemb arsàu na discuéh nac espérance er bet a sorti, nac a uélèt jamæs en Eutru-Doué. (Leinet en huéhvet Chapistr ag er Reflexioneu ar er pedair-fin dehuehan).

Ne fehèmb quet gobér gùel, a pe laramb en articl men ag er Symbol, eit considérein a dost é homb crouéét ha laqueit ér béd eit hanàuein, carein, ha chervigein Doué, ha dré er moyand-ce gounid er vuhé éternel. Ma ne chongeamh quet ér vuhé-ze durand ma homb ar en doar, pé ma ne chongeamb én-hi meit diar scan, é homb én dangér a hé holl, ha ræzon e vehai d’hur seèllèt èl tud foll hac amoæt. Rac en ancoéh ag er bonheur-ze e zou pèn-caus de zannation en darn-muyan ag en dud, hac er vamèn ag ul lod-vad ag en drougueu e anduramb ér vuhé-men. Én éffæd, ne zougehèmb quet er beuranté, en disprisance, en anjulieu, er goal-gonzereah, nac en treu-aral guet péré é vemb poéniét ha chagrinét quel liès, pe gonsidérehèmb penaus en ol drougueu-ze e bass én ur momant, hac é heèllamb, dré en implé mad a nehai, méritein ul lehuiné, ur gloër ha madeu péré n’ou devou quet a fin.

Remerq a gonsequance ar er Symbol.

Ag er gurionnéeu comprênét én articleu ag er Symbol, bout-ç’ou pedair spécial e omb obligét de oud a uellan m’en domb capabl, idan boén a zannation : 1.° Mistèr en Drindèt Santel ; 2.° Faute Adam ; 3.° Er reparation en dès groeit Jesus-Chrouist ag er faute-ze ; 4.° Hun inean ne varhuou quet.

1.° A Vistèr en Drindèt Santel. Réd-è goud é hès un Doué ; é hès tri-Person é Doué, en Tad-è er hettan, en eil er Mab, hac en drivet e zou er Speret-Santel. Er Mab e zou angeandrét ag en Tad ; er Speret-Santel e za ag en Tad hac er Mab ; hac en tri-Person-ze ne rant meid un Doué hemb quin, rac n'ou dès ou zri meid er memb natur hac er memb Divinité.

2.° A faute Adam. Er Fé e ansaign demb é crouéas en Eutru-Doué Adam hac Eve ér stad a hræce hac a innoçance, hac é heèllènt bout perpet heurus ér stad-ce, p’ou devezai carét. Pe vezènt bet dalh-mat fidel de Zoué, jamæs ne vezent marhuét ; mæs treménét vezènt ag el lehuiné tamporel d’el lehuiné éternel, eit péhani e hoènt crouéét. Doué en doai int laqueit ér Baraouis terrestr, hac e lausquas én ou disposition ol èr fréh e oai inou, nameid unan, a béhani é tihuènnas doh-t’ai daibrein idan boén a vout punisset ar en tache. En diaul, dré jalousi doh ou bonheur, e solitas hur hettan mam de zaibrein ag er frehèn dihuènnét doh-t’ai ; ha goudé m’hi doai daibrét, hi e ounias ar hé frièd d’obér èl-d’hi. Quentéh Doué ou hondannas, int hac ol ou bugalé ar ou lerh, de verhuel ha de vout dannét ma n’ou devezai groeit pénigèn. Dré ziaboeissance hur hettan tad é ma bet corromplét natur mab-dén, hac é homb chujét d’hur bout dalh-mat brizél doh hur goal inclinationeu, péré hun doug hemb cèss d’er péhet, ha péré-zou pèn-caus d’en afflictioneu ha clinhuedeu e gouéh ar-n’amb. Rac-ce mab-dén, péhani e oai bet crouéét guet parfætioneu tostiq haval doh ré en Ælèt, e zou deit dré en débordemant ag é galon, de vout haval doh el lonnèt hemb ræzon.

3.° Ag er reparation en dès groeit Jesus-Chrouist a faute Adam. Ol é vezèmb chomét idan er bouis ag er gondannation-ze hemb espérance er bet a visericord, quenevè m’en dès Mab-Doué, en eil Person ag en Drindèt, hum hroeit Dén, eit gobér satisfaction eid-omb de justice é Dad, eit hur prenein ag er péhet hac ag en ihuern, dré er bris ag é Oaid précius. Méritét en dès temb græceu hilleih pihuiqueoh ha creihuoh eid er-ré e oai bet reit d’Adam ha d’Eve én ou stad a innoçance. N’en dès bet na ne vou jamæs hanni salvét, nameit dré é vériteu.

4.° Hun inean ne varhuou quet. Hun inean en dès bet ur hommancemant ; rac Doué en dès hé hrouéét ha joéntét doh hur horv ér momand ma homb bet conceuét itré digosté hur mam : mæs jamæs fin n’hi devou. Er marhue hé dispartiou a zoh hur horv ; mæs er marhue n’en devou berh er bet ar nehi. Arlerh en disparti-ze hi e yei pé d’er Baraouis, pé d’er Purgatoër, pé d’en Ihuern. Mæs dé er Resurrection general, hi e retournou arrè de rein buhé d’er horv, hac e yei guet-t’ou pé d’en Nean devad er-ré heurus, pé d’en ihuern devad en diaulèt.


Articl IV.
Ag en Espérance a Grechéneah.


EN Espérance-zou ur Vertu Theologal e ra demb gortoz guet ferm confiance, dré vériteu Jesus-Chrouist, er madeu en dès grateit temb en Eutru-Doué.

En Espérance-zou ur Vertu, de larèt-è, un donæzon e ra demb en Eutru-Doué, ha ne fehèmb quet hur bout hi a hanamb hun hunan. Hanhuét-è Vertu Theologal, rac m’hun doug a bèn-caër d’espérein é Doué. Hi e ra demb gortoz guet ferm confiance... rac Doué en dès grateit temb er secour ag é hræce ér béd-men, hac er vuhé éternel ér béd-aral, ha Doué ne vanquou quet d’er péh en dès promettét. Rac-ce é lar S. Paul : En Espérance é Doué ne dromp quet. Me ouair é pihue en e mès fiét... Ean-zou ol-buissant ha just ; ne vanquou quet deign. N’hun nès enta de zougein meit ne vanquehèmb-ni de Zoué ; rac dèn ne ouair hac ean-zou pé é caranté Doué : ha S. Paul e recommand demb, gobér hun salvedigueah guet un dougeance santel. Mæs en dougeance-ze memb e zeli crésquein hac alum én hur halon en dezir hac en hirreah de vout guet Doué, dré ma houzamb n’en dès meit-t’ou e eèll hul laquad én abri doh en dangérieu ag er béd ; rac m’en dai é hunan hun ol nerh ha secour ér vuhé-men. Me eèll tout, é-mé S. Paul, guet græce en hani em honfort, hac em secour. Rac-cè é larai S. Bernard : » Hac é tehai un armé de gouéh ar-n’an, hac é sàuèhai ol er béd inemp-teign, hac é vehai er goal-speret é hudal guet furi tro-ha-tro deign, m’espérou én-n’ah, ô m’en Doué ! »

En Espérance e ra demb gortoz... dré vériteu Jesus-Chrouist : rac Jesus-Chrouist e zou marhuét eit hun tennein a sclavage er péhet, a boénieu en ihuern, ha méritein demb er vuhé éternel, en ur rein ur bris infini d’é souffranceu.

En Espérance e ra demb gortoz... er madeu en dès grateit temb en Eutru-Doué, de larèt-vè, é hræce ér vuhé-men hac é Varaouis ér vuhé-aral.

Ur græce e zou un donæzon, ur faveur, e ra Doué d’en-n’emb ma car hac èl ma car. Bout-ç’ou græceu naturel, de larèt-è donæzoneu naturel, e ra Doué d’en dud hemb Fé, quer clous èl d’er Grechénion, d’er-ré mechant, quer clous èl d’er-ré vat, èl mei er yéhæd, en nærh, hac avantageu-aral a gorv hac a speret. Mæs ne gonzamb amen meid ag er græceu surnaturel, de larèt-è, ag en donæzoneu e ra demb Doué dré é vadeleah hemb quin, a gaus de vériteu Jesus eit gobér hur salvedigueah. Lod ag er græceu-ze e zou exterior, èl mei er perdegueu, er honseilleu mat, en instructioneu, en exampleu santel. Lod-aral e zou interior, èl mei en inspirationeu mat, er rebræcheu a gouciance, el lusqueu santel, en donæzon a Fé, a Espérance hac a Garanté, &c. Lod e chom én-n’amb, hur santefi, hac hur rantt just hac agréabl dirac Doué. Lod-aral n’en dint meid ur secour é tremén, e ra Doué demb eit hun doug de beèllad doh en droug ha d’obér er mat. Mæs er-ré-ze ne zant quet attàu d’hur justifiein, hac èl-ce ni e eèll hur boud int hemb bout just nac agréabl de Zoué. Goud e ramb sur en hun dougant ol d’obér er mat, hac é rant temb er bouvoër d’er gobér : mæs goud e ramb ehue ar hur houst penaus ne zant quet attàu de bèn ag er péh e oulènnant ; rac hun éxpériance e zésq demb ne resistamb meit raï liès doh græceu Doué.

De vadeleah en Eutru-Doué hemb quin en hun nès obligation ag en ol græceu e receuamb : rac pe vehai reit temb ur græce revè hur meriteu, ne vehai quet mui græce, é-mé S. Paul. Un articl a Fé-è penaus en ol græceu en dès reit Doué d’en dud a oudé péhet hur hettan tad Adam, n’en dint reit tehai meid a gaus de vériteu Jesus-Chrouist ; ha dén n’eèll antréein én Nean na boud agréabl de Zoué, nameit dré Jesus-Chrouist. Dén n’eèll enta a nehou é hunan méritein græce Doué : rac un dra hun nès méritét, n’en dai quet un donæzon, mæs ur recompance. A pe laramb é heèll un dén just dré en implé mad ag ur græce méritein ur græce-aral, n’en dai quet larét é ma obligét Doué de rein ur græce nehué d’en hani en dès impléét mad er græce quettan : mæs en implé mat-ce, é péhani é consist ol méritt mab-dén hac e za dehou a Jesus-Chrouist, e eèll tènnein ar nehou ur græce-aral ; hac èl-ce a græce de hræce, mab-dén e arrihue ér vuhé éternel dré Jesus-Chrouist.

Hemb græce Doué n’eèllamb gobér nitra e véritt er Baraouis : rac eit monnèt d’er Baraouis, réd-è mirèt Gourhæmeneu Doué : mæs hemb græce Doué n’eèllamb quet ou mirèt èl ma faut, na pedein èl ma faut, na gobér memb ur chonge mad eit hur salvedigueah. Mæs ni e eèll tout guet græce Doué, péhani, é-mé er Honcil a Trante, » Ne ordrén nitra impossibl : mæs a pe ordréh demb un dra-benac, ean hun avertiss d’obér er péh e eèllamb, ha de oulèn é secour eit gobér er péh n’eèllamb quet a hanamb hun hunan, hac ean hun assist dré é hræce, eit ma eèllehèmb er gobér. » En dud santellan en dès dobér é peb momand a græce Doué eit hum zihuèn doh er péhet. Er béherion ne fehènt quet hemb græce Doué sehuel ag er stad a béhet ; hac en huéh pazèn dré béré é tispos Doué er péhour de hum gonvertissein, e zou quel liès a græce. 1.° Doué e zigueor é speret hac e ra dehou credein ol er péh en dès revelét d’é Ilis. 2.° Ean e ra dehou dougein é Jugemanteu. 3.° Ean e ra dehou espérein én é visericord dré vériteu Jesus-Chrouist. 4.° Ean e inspir dehou ur hommancemand a garanté doh-t’ou èl er vamèn ag en ol santeleah. 5.° Ean e laq én é galon caz hac horreur doh er péhét. 6.° Ean e inspir dehou ur resolution ferm ha sincèr de govessad é béhedeu, de gondui ur vuhé nehué ha de virèt é Ourhæmeneu ha ré en Ilis. Mab-dén èl-ce renehuéét, è za de vout ami de Zoué, brær de Jesus-Chrouist, tampl d’er Speret-Santel hac héritour ag en Nean.

Er moyandeu ordinær hun nès de dènnein ar-n’amb græceu Doué, e zou er Bedèn hac er Sacremanteu : ha penaus-benac ne zeli Doué nitra demb, ni e ouair neoah ne refus quet é hræceu d’er-ré ou goulèn èl ma faut. Goud e ramb ehue guet S. Paul, penaus Doué e vènn ma vou salvét en ol dud, ha ma teint ol de hanauein er urionné. Mæs er volanté general-ze en dès de sauvein en ol, ne vir quet n’en dès é Doué ur volanté particuliér de bunissein er-ré cablus : hac èl ma homb ol cablus dré béhet hur hettan tad Adam, ne veèmb quet souhét mar lausq Doué lodén ou horrompl, durand ma haccord de lod-aral er græce a vocation, a justication hac a berseverance. Doué-zou mæstr ag é zonæzoneu ; ean ou ra d’en-n’emb ma car hac ér mod ma car : mæs er-ré ne receuant græce er bet, pé e goll er-ré ou devai receuét, n’ou dès de hum glêm meid a nehai ou hunan. Quemènt-ce n’arrihue guet-t’ai meid é punition ag ur péhet-benac. Rac-ce é lar S. Paul : Er marhue éternel e zou ur boèn ag er péhet, hac er vuhé éternel e zou ur græce.

Ne hum arrestamb quet de ræzonnein guet Doué, rac ma ta dré un éffæd ag é visericord de zifforhein lod eit bout heurus guet-t’ou, ha de lausquein lod-aral én ou malice dré un éffæd ag é justice. Quemènt-ce-zou ur mistèr e zeliamb adorein. Labouramb quêntoh d’obér hur salvedigueah guet un dougeance santel. Laquamb hur honfiance é Doué : pedamb hemb arsàu : groamb ævreu mat : bihuamb èl gùir Grechénion grucifiét eid er béd hac eid-omb hun hunan ; ha nezè ni e eèllou larèt èl David : M'en Doué, me mès m’Espérance én-n’ah, ha ne vein jamæs trompét. Nezè ni e eèllou boud ingorto é seèllou Doué dohemb guet truhé, hac é rei demb en donæzon a berseverance, guet en ol græceu ha moyandeu necessær eid arrihue ér porh a salvedigueah.

Græce Doué e zou hemb arvar er préciussan ag en ol madeu en dès grateit temb ér béd-men, mæs dré en Espérance ni e zeli hoah boud ingorto é fournissou demb é Brovidance ol er péh-ç’ou necessær eit hur bihuance ha gusquemant : rac é-mé hur Salvér, Hou Tad e ouair en e hoès d’obér a guemènt-ce ol. Mæs eit ne glasquehèmb quet er madeu ag er béd guet un hærr néhançus, hac eit ma rehèmb perpet er breferance d’er madeu ag en Nean, ean e lar quenteh arlerh : Ne hum laquet quet é poén mèn é cavehait de zaibrein ha de hum usquein : clasquet Ranteleah en Nean de guettan tout, hac hou necessær ér bed-men e vou reit teoh open. Doué hul lausq guhavè d’andur, rac m’hun nès mui a sourci a hur horv eid a hun inean ; rac ma ramb liès goal-implé ag é zonæzoneu, ha ma hum chervigeamb ag er madeu e ra demb, eit en offancein ha hum goll. Ean e lausq guhavè er-ré vat hemb danné ha hemb commodité, eit ne ranneint quet ou halon, eit ma vou ean memb ou ol tresor, eit ma tougueint ou Hroès ar é lerh ha ma veint heurus de jamæs guet-t’ou goudé.

En Espérance quer clous er Fé, e zou marhue hemb er Garanté ; de larèt-è, ne brofitt de nitra eid er vuhé éternel. Mæs er gùir Espérance e zou bihuét guet Caranté Doué ; hac en hani en dès-hi, ne hum fi quet ar er secourieu ag er béd ; ne hum hlorifi quet én é isprit, abiltæt, danné, amièt, &c., rac ma houair é ma Doué hemb quin e zeli boud é ol confortance ha secour ; ha mar bai guhavè (haval guet-t’ou) abandonnét guet Doué, ean e lar hoah guet David : Sàuét e mès men deulagad trema en Nean : a inou é hon ingorto é tei secour deign, a pe bligeou guet men Doué. Mæs hac é vehai sàuét é zourn eit me funissein, m’espérou hoah én-ou. Un dén èl-ce e uél en tampest ag en tantationeu, ol furi er goal-speret, ol malice er béd, er malheurieu brassan é couéh ar nehou, hemb coll er gonfiance carantéus en dès é Doué. Caërræd un exampl e gavamb-ni a guemènt-ce guet en dén santel Job. (Histoër en ancién Testamand, Figur CXXXIII).

Obligét vér d’obér Acteu a Espérance : 1.° A pe vér deit d’en oaid a ræzon : 2.° A pe vér tourmantét dré un tantation-benac, drés peb-tra mar dai inemb d’en Espérance : 3.° A pe bedér : 4.° A pe dostér d’er Sacremanteu : 5.° A pe vér én ur boén-vras benac : 6.° A pe vér én dangér a varhue. É creis hou prassan trebilleu, en Espérance, é-mé S. Paul, e zeli gobér brassan joé hou calon... Ne hum affliget quet enta èl er-ré n’ou dès quet a Espérance.

Ag er péhedeu inemb d’en Espérance.

Péhein e rér inemb d’en Espérance, é dihue fæçon, dré raï ha dré vihan : dré bresomption ha dré zézespoër.

Péhein e ramb inemb d’en Espérance dré bresomption : 1.° A pe zamb de grédein é heèllamb a hanamb hun hunan ha hemb secour Doué, gobér hun salvedigueah, pé ævreu mad e véritt er Baraouis. A pe dantamb en Eutru-Doué. Tantein Doué-è goulèn guet-t’ou hemb necessité ha hemb just ræzon erbet, er péh n’en dès quet grateit ; èl ma ra er-ré-zou ingorto doh Doué, pé e oulèn hemb necessité, ma rei ur Miracl én ou hevir, m’ou freservou doh un dangér da béhani en hum exposant dré ou goal ; ma rei dehai er péh-ç’ou necessær, hemb laquad poén d’er gounid ; ma cheleuou ou Fedenneu, a pe bedant hemb preparation ha hemb attantion. Tantein Doué-è boud ingorto é pardonnou demb hur péhedeu hemb gobér pénigèn, pé boud ingorto en hur preservou a béhet deusto ma hum laquamb én occasion a béhein, pé é rei demb er græce de zoug er victoër ar en tantationeu hac ar hur goal inclinationeu, hemb laquad poén de resistein doh-t’ai. Tantein Doué-è hum laquad a vat volanté én dangér d’en offancein, pé en offancein memb é sigur ma homb ingorfo en hur pardonnou a pe garehèmb. Guæd e uélér é péhein guet un hardéhtæd effrontét, hac é larèt é vou quen æz tehai covessad deu-béhet, èl covessad unan.

Péhein e rér dré zésespoër : 1.° A pe zésepérér a vout pardonnét guet Doué, èl ma harrihue guet hilleih a béherion, péré é huélèt er stæd eahus hac er vrassæd ag ou féhedeu, e chom scontét ha lorhét, ha e lar é vènt raï vras eit ma heèllehai Doué ou fardonnein. Mæs ind e zeliehai considérein penaus, mar hun nès péhet, é-mé S. Yehàn, ni hun nès hun Avocat dirac hun Tad, Jesus-Chrouist péhani-zou just, hac un Hosti a druhé hac a visericord eit hur pèhedeu, non pas hemb quin, eit hur ré-ni, mæs hoah eit péhedeu ol er béd.

2.° Péhein e rér dré zésespoër a pe zésespérér a zonnèt de bèn a hum gorrigein ag er goal inclinationeu, é sigur ma vai nærhus en acustumance, ha ma couéhér bamdé guet-t’ai. Quemènt-ce-zou, revè S. Pau !, ur vamèn a barèss hac a ahurtemant ér péhet. A pe vai quêstion a gommettein er péhet, er goal-speret ne vanq quet a ziminuein er vrastæd hac er malice a nehou, hac a rein d’antand d’er péhour en hum gorrigeou un dé è zei : mæs ur uéh ma vai commettét, ean e change a langage eid assai scontein er péhour hac el laquad de gouéh én désespoër, en ul larèt, tehou : jamæs ne hum gorrigehait, jamæs ne changehait.

3.° Péhein e rér dré zésespoër a pe vanquér a gonfiance é Doué hac a résignation d’é Brovidance, ha ma tougér perpet ne zehér d’en devout faute ag er péh-ç’ou necessær. Quemènt-ce-zou ur vamèn a fausoni hac a avarice. Anfin pihue-benac é-léh laquad é gonfiance é Doué, e hum fi ar nehou é hunan, pé ar un dra-benac crouéét, e béh dré zésespoër.


Articl V.
Ag en Caranté a Grechéneah.


ER Garanté a Grechéneah e zou ur Vertu Theologal, dré béhani é caramb Doué drès peb-tra a gaus dehou é hunan, hac hun Nessan èl-omb hun hunan a balamor de Zoué.

Er Garanté-zou un donæzon surnaturel ; rac ne fehèmb quet hur bout hi a hanamb hun hunan ; mæs laqueit-è bet én hur halon, é-mé S. Paul, dré er Spéret-Santél, péhani-zou bet reit temb. Hi e ra demb carein Doué a gaus dehou é hunan, ha non pas a gaus d’en danné na d’er gommodité e ra demb : quemènt-ce ne vèhai quet er harein a gaus dehou é hunan ; mæs carein en avantageu e ra demb. Carein Doué a gaus dehou é hunan e zou er harein a gaus d’er madeu éternel, péré-zou possidein Doué ha jouissein a nehou.

Er Garanté e ra demb hoah carein Doué drès peb-tra, de larèt-è, mui eil-omb hun hunan, ha mui eit quemènt-tra-zou crouéét ha bout prest de goll quemènt mat hun nès, er vuhé memb, quêntoh eit displigein dehou. A-ze en hum dromp en darn muyan ag er-ré e hum vantt é carant Doué drès peb-tra, rac ma larant tehou bamdé : Men Doué, m'hou car a greis me halon drès quemènt-tra-zou ol... Pe garehènt Doué drès peb-tra, ne chomehènt quet én disposition dalhabl d’obér er péh e ouiant e zisplige dehou. Penaus é vehènt-int prest de goll ou buhé quêntoh eit en offancein, durand m’en offançant eid ur bagatéll ? Requis-è neoah boud én disposition de garein Doué mui eid-omb hun hunan ha mui éit quemènt-tra-zou crouéét ; rac é-mé hur Salvér : En hani e gar é dad, pé é vam gùel eid-on, n’en dai quet dign a hanan, ha ne véritt quet bout teign. Mar fal de unan-benac bout teign, ha ne gassa quet é dad, é vam, é voès, é vugalé, é verdér, ê hoarezèt ha memb é vuhé propr, hennéh n’eèl quet bout men Discipl. Just èl pe larehai ; obligét-oh de sèntein quêntoh doh Doué eit doh en dud ag er béd, ha de ziaboeissein d’hou tud a pe larant teoh gobér droug ; de gùittat memb hou ré tostan, mar mirant dohoh avout de Zoué, hemb hou pout malice doh-t’ai, na dezirein droug tehai : cousantet ou holl ha tout er péh e hoès, hou puhé memb, quêntoh eit displigein dehou. Glouaihue-è en dud e vihue én disposition-ze : glouaihue-è enta er-ré e gar Doué drès peb-tra.

N’en dai quet erhoalh larèt de Zoué en ér haramb : réd-è er harein én éffæd, ha discoein dré hur homportemant en er haramb. Obligét-omb enta de rein én hur halon er breferance de Zoué ar guemènt tra-zou ; ha mar dai permettét temb carein un dra-benac-aral, ne zeliamb er harein meid a gaus de Zoué hac a balamor de Zoué. Mar lausquamb ur garanté-aral de væstroniein én hur halon, quentéh é couéhamb ér stad a zannation. É carein Doué drès peb-tra, é tér de vout just : hac é carein en treu crouéét drès Doué, é tér de vout impi ha reprouvét. Ne laran quet é vér obligét é peb momant de larèt : Men Douè, m’hou car a greis me halon. Mæs rinquein e rér renehuéein ér galon er volanté hac en dezir de bligein dehou, ahoël ér hommancemand ag en déuéh hac ér hommancemand ag en ævreu principal, revè er péh e lar demb S. Paul : Pé a pe zaibrét, pé a pe ivét, ne vern petra e rét, groeit ol eit gloër en Eutru-Doué.

Obligét-omb hemb dispance er bet, d’obér Acteu a Garanté Doué : 1.° A pe gollamb é hræce ; rac n’en dai meid é carein Doué é recourér er græce collét, ha S. Yehàn e lar penaus en hani ne gar quet Doué, e chom ér marhue ag er péhet. 2.° A pe santamb é yein Caranté Doué én hur halon, hac é vèmb prest d’hé holl dré en nærh ag er goal inclination, ma n’hé zuemmamb dré Acteu stanq ha gredus. 3.° A pe santamb é vèmb tourmantet dré ün tantation-benac cri ha capabl d’obér demb péhein marvelemant. Peb-unan-zou hoah obligét, revè en Doctor S. Thomas, d’offrein de Zoué ur galon carantéus quentéh èl ma vai arrihue én oaid a ræzon : (Allas ! distér-è en nombr ag er-ré en dès soign a zésquein hac a avertissein er vugalé d’er gobèr). A pe bedér ; a pe dostér d’er Sacremanteu ; a pe vér tantét de hum glêm a Zoué, èl mei de larèt ne ra chanche er bet temb ; ne rameit poén demb ; é homb ancoeheit guet-t’ou ; n’en dai quet just m’hur bou attau poén, &c. A pe vér én dangér a varhue : rac pe yehèmb dirac Doué, ne vou quet a Varaouis aveid-omb, ma ne gav é Garanté én hur halon. Recommandét-è hoah gobér en Act-ze a pe uélamb pé ma cleuamb é ma offancét Doué dré en desordreu, en touyereah, er blasfæmereah, en disputt, &c., eit reparein a guemènt ma heèllamb en offance hac en disinour e rér de Zoué. Mad-è hoah gobér un Act a Garanté a pe yér de gommance un ævr-mat-benac, eit ma vou méritaploh ha profittaploh eit hur salvedigueah.

Quemènt péhet-ç’ou e zou contrel d’er Garanté. Er péhet marvel hé distruge, hac er péhet viniel hé goanna. É general, ol er-ré e gar er béd hac e héli é vodeu ha custumeu fal, e béh inemp d’er Garanté. (Hui e gavou er Ourhæmèn en dès Doué reit temb d’er harein, éxpliquét én eil articl ag er guettan Gourhæmèn).

Ag er Garanté e zeliamb demb-ni hun hunan.

Jesus-Chrouist a p’en dès ordrénét demb carein hun Nessan èl-omb hun hunan, e ra d’antand é teliamb hum garein ni-memb, hac é teli er garanté e zeliamb demb-ni hun hunan, boud er regl ag er garanté e zeliamb d’hun Nessan. Rac pe vehai attàu desordr er garanté dohemb hun hunan, Jesus-Chrouist n’en devai quet larét : Hui e garou hou Nessan èl-oh-hui hou ç’hunan. Mæs ehue pe vehai perpet leal er garanté-ze, hur Salvér n’en devai quet larét : En hani e gar é vuhé, hé hollou ; mæs en hani hé hâssa ér béd-men, hé honservou aveid er vuhé éternel. S. Paul e laq ehue é mésq er béherion er-ré e hum gav un dra-benac, hac é hum gar raï.

Er garanté dohemb-ni memb e zou mat, ma ne hum garamb meid a gaus de Zoué hac a balamor tehou, ha mar domb coutant perpet ag er péh e ra demb ér stad m’en dès hul laqueit. Rac hum glêm a volanté Doué, e zou ur merche en hum garamb-ni hun hunan mui eit Doué. Hum garein e zou clasq bout heurus ; ha jamæs heurus n’eèllamb bout nameit guet Doué. Rac-cè er garanté santel dohemb hun hunan e ra demb dezirein ha poéniein de ounid er madeu éternel, ha seèllèt er madeu tamporel èl moyandeu eid arrihue ér madeu ag en Nean : hi hun désq de garein ha de gonservein er vuhé-men, non pas a gaus de joyeu er béd, nac a gaus de goutantemanteu er horv, mæs a gaus de Zoué hemb quin, eid er chervige ar en doar, eit gounid ineanneu de Zoué, &c. Er garanté santel-ze hun oblige de dostad liès d’er Sacremanteu eit conservein hac antretenein én-n’amb er græce ag er Vadiènt, pé aveit hé reparein mar hun nès hi collét, hac eit bout courajussoh de resistein doh hur fal imur ha fal inclination. Dougein gobér er mat guet eun a hum ziæzein, pé hum bligein é hobér droug, e zou ur merche ag ur garanté criminel : rac, é-mé er Speret-Santel, en hani e gar er péhet, en dès caz doh é inean.

Obligét-omb de garein hun inean hac hur horv : er horv e zeli plæguein d’en isprit, hac en isprit de Zoué. Deliét-è demb gùellad de glinhuedeu er horv a guemènt ma heèllamb revè Doué, ha conservein en inean ér stad a græce. Rac-ce er hettan devær e ourhæmen demb er garanté santel dohemb-ni memb, e zou condui hun inean hac hur horv de Zoué, hac ou laquad ér stad é péhani é houlèn Doué ma veint. Obligét-omb neoah d’hur bout mui a sourci ag en inean eid ag er horv : rac en inean zou er parti noplan a vab-dén, ha Doué ne oulèn a vab-dén nameid a gaus d’é inean. Obligét-è enta peb-unan de gùittad ol er péh e eèllehai mirèt doh-t’ou a gonservein é inean é græce Doué, èl mei er fal daicheu péré e lah en inean ha memb er horv guhavè, èl er horvadeu chérvad, er reforcereah, er molliaheu, er horolleu, &c. Obligét-è de gùittad ur vechér n’eèll quet derhel hemb péhein pé hemb dangér bras ha tost a béhein avèl hilieih a davarnerion, &c. Obligét-è de gùittad un amité raï dinèr, un hantiss amourus, un ti dangérus, ha de dorrein, pé de goll memb ur gobr n’eèll quet gounid hemb boud én dangér bras ha tost a goll é inean.

Arlerh hun inean, ni e zeli carein hur horv, rac m’en dai Tampl er Speret-Santel, ha ma teli un dé bout lodêq é bonheur en inean. Obligét-omb enta de zihoal a er houci jamæs dré en infamité a baillardiah, a ivraignereah, na dré béhet er bet. Caz e hoès doh hou corv, mar rét tehou é ol hoand, plijadur ha coutantemant ér béd-men ; hac er holl rehait ér béd-aral. En hani e gar é vuhé èl-ce, hé hollou, é-mé hur Salvér. N’en dai quet quemènd el labourieu hac er pénigenneu reglét e dorr er horv, èl er fal blijadurieu, er chérvadeu hac en debaucheu. Er garanté e zeliamb d’hur horv, hun oblige enta de zihoal doh-t’ai. Mæs hi e zihuèn ehue dohemb a en usein dré bénigenneu divusul ha pennadus. Rac er yuneu diavis hac er hastimanteu raï rust n’en dint quet agréét guet Doué. Chetu en avis e ra demb S. Bernard : » Considéret erhad petra e eèl hou corv andur ; éxaminet hou nærh ; ne ret nitra hemb hum avisal ; conservet hou yéhæd eit chervige Doué hac hou Nessan ».

Er goal-speret e zoug ul lod-vat d’obér pénigenneu rust ha calét eit dihue ræzon : 1.° A pe uél ur-ré-benac doh hum durel sinceremant guet en devotion, ean e assai ou laquad de gastiein ou horv ha d’en usein é cource, eit ma cavou en tu d’ou dioustein ha d’ou dicouragein, a pe uéleint ne veint mui ér stad d’accomplissein ou obligationeu. 2.° Ean e dromp lod-aral én ur rein dehai de gredein é veint santel-bras hac é vihuehènt int d’ou fantazi, meit ma castieint ou horv ha ma reint pénigenneu calét. Èl-ce en diaul e hum vêll ehue guhavè a berdêq er bénigèn. Requis-è, me ouair, castiein er horv : mæs er sourci principal e zeli bout de gorrigein er goal imur, de ouasquein ar er prontitud, de vouguein er fal inclination, de gampènnein en isprit, de reglein er chongeu, de resistein doh en tantationeu ha fal dezirieu, de beèllad doh en dangér hac occasion a béhet. Er geinance ag er horv ne chervige quet de galz a dra, é-mé S. Paul. Mæs en devotion a galon e zou mad eit peb-tra, ha Doué e bromèt er vuhé ér béd-men hac ér béd-aral d’en-n’emb en dou hi pratiquét.

Requis-è rein é vihuance d’er horv, non pas eit er goalhein, mæs guet ræzon ha musul ; rein dehou revè Douè er remædeu a béré en en dès dobér eit conservein er vuhé ; rein dehou un discuéh hac ur repoz-benac eit reparein é nærh ha soulagein en isprit. Ne faut quet er mignonein-raï, mæs ne faut quet ehue el lahein : hac eit n’arrihuou quet gueneoh quemér marcè hilleih a boén hemb calz a véritt, ne gueméret jamæs pénigenneu extraordinær, ne ret jamæs Rô na Perhindèt erbet hemb avis hou Covezour. (Leinet er Chapistr XXI hac er Chapistr XXXI ag en drivet Parti ag er Vuhé devod).

Arlerh er péh hun nès larét, ne vou quet diæz hanàuein pegource é vai desordr er garanté dohemb hun hunan. En hani vad e ra demb hum garein a balamor de Zoué, ha clasq hun ol heurustæd é Doué : mæs en hani fal e ra démb ne chongeamb meid en-n’amb ; ne glasquamb meid-omb hun hunan ér péh e ramb hac e laramb ; ne vihuamb meid eid-omb, ha ne laquamb hur spi meit guet hun æzemant hac hur houtantemant, èl pe vehèmb crouéét eid er béd-men hemb quin. (Leinet er Chapistr LIV, Livr III a Imitation hur Salvér).

Er garanté desordr dohemb hun hunan e zou forh cummun, ha ne chongér quet én-hi : dangérus bras-è, ha ne hum avisér quet bout cablus ; hac ur uéh ma tissoh de zallein en isprit, é lausquér Doué a costé eit clasq æzemand er horv, coutantemand er vuhé ha plijadurieu er béd. Ol er-ré ne fal dehai andur nitra, e hum glêm a Zoué, hac e hum sâu inemp d’é volanté ha d’é Brovidance ; ol er-ré ne glasquant meit coutantein ou speret dré fal chongeu a hloër, a gaz, a baillardiah, a avarice, &c. ; ol er-ré e ra d’ou halon tout é hoand ha dezir, ha d’ou horv é oulèn a vouéd-mat, a chérvad, a æzemant hac a zebauche ; anfin ol er-ré e gar quemènd er vuhé-men, ma carehènt chom perpet ar en doar : er sort-tud-ce n’en dint quet tost de garein Doué drès quemènt-tra-zou ol, mui eit ou madeu hac ou buhé, na de verhuel quêntoh eit en offancein.

Ol en dud-ce-zou, hemb chongeal, enemisèt dehai ou hunan, hac é clasq ou bonheur ér mæz a Zoué, ne gavant meit ou malheur. Rac hur Salvér e lar demb én é Aviél : Ne ouniér Ranteleah en Nean meit dré forh palforcein er goal inclinationeu.

Ag er Garanté doh en Nessan.

Jesus-Chrouist e zésq demb penaus eit bout salvét, n’hun nès meid un dra d’obér, carein hun Nessan èl-omb hun hunan : ha S. Paul e lar penaus en accomplissemand ag el Lezèn e gonsist ér Garanté ; hac, en hani e gar e Nessan èl ma faut, e accompliss ol el Lezèn. S. Yehàn ne laqua quet a zifferance itré carein Doué ha carein en Nessan. Receuét hun nès guet Doué er Ourhæmèn-men, é-m’ean : En hani e gar Doué, e zeli ehue carein é Nessan. 'N’en dai quet memb possibl carein Doué drès peb-tra, hemb carein hun Nessan. Rac, é-mé S. Yehàn, Mar dès unan~benac e lar é car Doué, durand ne gar quet é Nessan, henneh-zou ur gueuyad. Jesus-Chrouist e lar é ma doh en accomplissemand ag er Ourhæmèn-ze é tifforhér er Grechénion vat doh er-ré fal. Rac dré-ze é vou hanàuét ha ni-zou ag é Zisciplèt, mar hum garamb en eil-éguilé. Obligét-vér d’accomplissein er Ourhæmèn-ze hemb dispance er bet : ha ne fautehai eit bout dannét, meit manquein a garein en Nessan. Rac-ce, é lar S. Paul : Hac é conzehèn-mé langage en-ol dud ha hani en Ælèt memb... Hac en em behai-mè Fé erhoalh eit changein a léh d’er mannèyeu... Hac, e rehèn-mé me horv de vout losquét, ol quemènt-ce nt chervigehai deign de nitra, ma n’em behai quet er Garanté.

Mæs petra-è carein hun Nessan èl omb-ni hun hunan ? Dezirein ha gobér dehou er memb vad e zeziramb hac e rehèmb demb-ni memb revè Doué. Rac-ce er garanté santel dohemb-ni memb, e zeli boud er regl ag er garanté e zeliamb d’hun Nessan ; ha n’en dès quet de fari é héli én ihue-Ourhæmèn-men ag er Scritur santel : Dihoallet, é-mé S. Paul, a obér jamæs d’un aral er pèh e vehai fache gueneoh ma vehai groeit teoh. Groeit d’er-ral er péh e gareheoh ma rehent teoh hou ç’hunan. Er garanté santel dohemb hun hunan hun doug de hanàuein, de garein ha de chervigein Doué, eit ma vehèmb heurus guet-t’ou : mæs hi hun doug ehue de zezirein ha d’obér er péh e eèllamb eit ma tei hun Nessan de hanàuein, de garein ha de chervigein Doué, eit ma vehèmb ol assambl heurus guet-t’ou én é hloër.

Er Ourhæmèn e ran deoh, é-mé hur Salvér, e zou ma hum garehét en eil-éguilé el me mès hou carét. Comprênet, mar eèllét, el ledandæd, en hirdæd, en dondæd hac en ihuelæd a Garanté Jesus-Chrouist, ha musulet doh-t’hi er garanté e zeliét d’hou Nessan. Jesus-Chrouist en dès carét ha secourét en ol bet-hac é enemisèt brassan. Er Garanté a Grechéneah e oulèn ehue ma carehait, non pas hou ç’amièt hac hou quærent hemb quin, mæs hou ç’enemisèt memb hac é vehènt int prest de blantein er goutèll én hou calon, ma pedehait Doué eit-t’ai ha ma rehait vat dehai, idan boén a zannation. Ma ne garét meid er-ré hou car, pèh recompance hou pou-hui, é-mé hur Salvér ; ha ma ne saludét meit hou ç’eré, petra e rit hui a extraordinær ? Er Bayannèt ne rant ind ehue quemènt-ce ? Permettét-è neoah dezirein doug er victoër ar enemisèt er Ranteleah, ha hum rejouissein ma vènt bet feahét.

Caranté Jesus én hur hévir n’en dès quet bet a dermén nac a fin : ha gùel oai guet-t’ou coll é vuhé dré ur marhue calét ha méhus, eit coll é garanté aveid-omb. Er garanté doh hun Nessan e zeli ehue bout ferm ha padus assès, eit ne vou nitra ér béd capabl d’hé goannad na d’hé yeinnein. Jamæs n’hur bou d’andur a berh hun Nessan quemènd èl en dès bet hur Salvér d’andur aberh en dud ; ha neoah ean dès int perpet carét, ha perpet é cri ar-n’amb carein hun Nessan èl m’en dès hur harét.

Jesus en dès hur harét bet-ha disquên ag en Nean eid andur tourmanteu blaouahus hac ur marhue méhus doh ur Groès. Er Garanté a Grechéneah e zeli ehue disquên eit gùélèt misèr ha peuranté hun Nessan, hac eit er soulagein a guemènt ma heèllamb. Rac caër hur bou larèt é caramb hun Nessan, ma ne hum laquamb é poén a rein secour er bet tehou én é zobérieu. Ne garamb quet a vêg hemb quin, é-mé S. Yehàn : mæs caramb é gurionné, ha discoamb dré hun obereu é caramb.

Jesus-Chrouist n’en dès quet hur harét a gaus d’hur mériteu hac avantageu naturel, nac a gaus d’é brofitt, mæs aveid en Nean hac eit hur goalhein ag er madeu éternel. Er Garanté a Grechéneah e ordrén demb ehue carein hun Nessan, non pas a gaus temb, nac a gaus tehou, nac a gaus d’er blijadur ha d’er vad hun nès doh tou ; (ur garanté naturel-è honnéh, ha méritt er bet n’hi dès aveid en Nean ; er Bayannèt e gar ehue èl-cé, é-mé hur Salvér) ; mæs er harein aveit Doué hac a gaus de Zoué, aveid en Nean hac a gaus d’er vad éternel e zeziramb tehou : ha mar déziramb tehou nærh, yéhæd, prosperité, commodité ér béd-men, ne zeli bout meit guet en intantion hac en dezir ma rei a nehai un implé mad eid gounid er Baraouis.

Mæs pihue-è en Nessan-ze e zeliamb carein èl-omb hun hunan a balamor de Zoué ? En ol dud fal ha mat, Payan, Juiv, Turq, Héritiq, multrér, lair, &c. Er Garanté a-Grechéneah ne zifforh hanni ; ha manquein a garein unan hemb quin, e vehai manquein a garein en ol. Ne laran quet deoh é teliét carein en droug e ra hou Nessan : é contrel, deliét-è deoh hou pout caz doh er péhet partout él léh m’er gùélét ; mæs laqueit perpet quêmb ha differance itré er péhet hac en hani er hommètt. Groeit brizél d’er péhet, ha caret en hani er hommètt ne vern pihue-è ; hun rejouisset mar gùélét hou Nessan é condui ur vuhé vat ha santel : ha mar dai dirangét, groeit hou possibl eit er gounid de Zoué ; rac, en hani ne gar quet é Nessan, é-mé S. Yehàn, e chom ér marhue ag er péhet.

Recommandét-è deoh gobér a galon un Act a Garanté doh hou Nessan : 1.° A pe santét hou calon piquét dré ur gonz luèm pé un anjuli-benac. Pedet, é-mé hur Salvér, aveid er-ré e ra poén deoh hac hou técri. 2.° A pe hum bresantt én hou speret ur chonge-benac a gaz, a valice pé a vangeance, groeit un Act a Garanté doh hou Nessan. Æssoh-è, é-mé S. Augustin, mirèt doh er malice a antréein én ur galon, eit hé laquad ér mæz ur uéh m’hi dès he gouniet. 3.° Discoeit mercheu a garanté d’er-ré e uélehait é caz dohoh, mar cavét é vou capabl quemènt-ce d’ou gounid. Ne faut guhavè meid ur guir douce hac amiabl eit gobér un ami ag un enemis. Discoeit tehai en ou haret, guet eun ne hum gollehènt mar ou lausquét é caz dohoh : rac Doué e ordrén de bep-unan en dout soin ha sourci ag e Nessan.

Penaus-benac ma homb obligét hemb dispance er bet de garein en ol ér mod m’hun nès larét, Doué en dès neoah merchét ur certæn rang de oarn ér garanté hac ér secourieu e zeliamb d’hun Nessan. Par-exampl, deusto ma hon obligét de zezirein d’en ol græce Doué hac er vuhé éternel, me zeli dezirein deign mé me hunan er madeu spirituel dré breferance ar er-ré-ral. Rac-ce ne zelian quet commettein en distérran péhet veniel, hac é vehèn-mé sur dré-ze a sauvein ol er béd : ha mar don obligét de garein en ol, me zeli neoah m’em boud ur garanté brassoh doh me zad, doh me mam, doh er-ré e ra vad teign, doh me hærent, doh m’amièt.

A fæd er secourieu e zeliamb dré garanté d’hun Nessan, a pé n’eèllamb quet secour en ol én un taul, chetui penaus e teliamb hum gomportein : 1.° Hun dobérieu propr e zou perpet er-ré preffettan : 2.° Arlerh, ré hun tad hac hur mam : 3.° Arlerh, ré hur hærent : 4.° Arlerh, ré hun amièt : 5.° Ré hur serviterion : 6.° Ré en dud ag er memb Parress guenemb : 7.° Ré hun amision : 8.° Ré en dud devot ha vertuus quêntoh eid er-ré n’en dint quet. Ne faut quet neoah hum drompein : er breferance-ze n’hi dès léh meid é quemènt ma vai ingal partout en dobérieu. Rac pe uélehèn ur fal zén én un dobér bras, hac un dén honest én un dobér ordinær, ha n’eèllehèn quet ou secour ou deu assambl, obligét vehèn de secour en dén mechant-hont quêntoh eid en dén honest ; de secour un enemis quêntoh eid un ami ; de secour en estrén quêntoh eid unan a guærent teign, &c.

Chetui en obligationeu general hun nès é quevir hun Nessan ; Passamb bermen d’en obligationeu particuliér. Hanhuein e rér en obligationeu-men Ævreu a visericord. Bout-ç’ou ré e seèll er horv, ha ré-ral en inean. Rac hur Salvér ne ordrén quet demb carein hun Nessan a vêg hemb quin, mæs er harein én éffæd hac é-gurionné. Ean e zihuèn dohemb enta a en affligein, a er goapad, a en disprisein, a rein goal exampl dehou, a en doug d’er péhet ; én ur guir, a obér næz dehou é fæçon er bet én é inean, én é inour, én é gorv, én é zanné, én é guærent, én é amièt. Ne ret quet d’un aral er péh e vehai fache gueneah ma vehai groeit teoh. Mæs commandét-è demb en inourein, gobér stad a nehou, er secour d’obér é salvedigueah, suportein é zefauteu guet patiantæt, er honsolein én é drebilleu, er soulagein én é zobérieu spirituel ha corporel. Groeit d’er-ré-ral er péh e gareheoh ma rehènt teoh.

En Ævreu spirituel a visericord e gonsist : 1.° É hansaignein er-ré ignorant, èl é tésquein ou Fedènneu, ou Hatechén d’er-ré n’ou gouyant quet : 2.° É corrigein er-ré e ra faute : 3.° É rein conseil vat d’er-ré en dès dobér : 4.° É consolein er-ré affligét : 5.° É suportein guet patiantæt defauteu er-ré-ral : 6.° É pardonnein a galon en offanceu hac en anjulieu e rér demb : 7.° É pedein eid er-ré vihue hac er-ré varhue, hac eid er-ré e ra goahan e eèllant temb. Ne expliquehèmb ag en ævreu-ze a visericord meid er-ré a béré en en dès er Fidelèt muyan dobér a voud instrugét.

Ansaignein er-ré ignorant.

Goud e ramb ne vér quet ol ér stad de berdêq, de gatechenein, na d’obér d’en Nessan instructioneu studiét : mæs ol é heèllamb hac é teliamb rein dehou exampl vat én ur gondui ur vuhé santel ; hac er sqùir vad e zou èl ur perdêg mud, péhani-zou liès paud profittaploh eid en instructioneu caër ha studiét. Rac-ce é recommand demb hur Salvér hum gomportein én ur fæçon ma chervigeou hun ævreu de zoug en dud de hlorifiein hun Tad péhani-zou én Nean. Bout-ç’ou neoah mui eit ne chongér, obligét d’instrugein. Rac pihue n’eèll désquein er vugalé d’obér Sign er Groès ? Pihue n’eèll désquein dehai ou Fedènneu, hac un articl-benac ag er Hatéchén ? Er-ré e ouair ou Livreu hac ou Religion, n’eèllant quet larèt é gurionné é carant ou Nessan èl-d’ai ou hunan, hac é tezirant tehou er memb vad e zezirant dehai ou hunan, ma ne brezant quet hum laquad de zésquein er-ré ignorant. Ag er-ré e ra instructioneu d’er-ré-ral, en darn-muyan e zistruge guet un dourn er péh e rant gùet en aral, faute a bratiquein int memb en treu caër e ansaignant. Eit hum aqùittein ag en ævr-ze a visericord, n’en dai enta erhoalh teoh instrugein : requis-è deoh hoah rein exampl vat d’er-ré hou cheleu, ha d’en ol.

Corrigein er-ré e ra faute.

N’en dai quet quêstion amen ag en obligation en dès en dud é carg, de gorrigein er-ré-zou idan ou berh : ne gonzamb meid ag er Ourhæmèn e ra demb Jesus-Chrouist d’avertissein hun Nessan ag é fauteu, eit ma tei de vout gùel. Mar en dès ; é-m’ean, hou prær(hou Nessan) péhét inemp teoh (pé derac-oh), quêret, discoeit tehou, itré ean ha hui, er faute en dès groeit... Corriget hou ç’ami, é-mé er Speret-Santel,... guet eun ne rehai hoah fal. Dré ma homb obligét de garein hun Nessan, e homb ehue obligét d’avertissein en ol ag en droug e rant, guhavè memb er-ré-zou drès-omb, guet eun ne hum gollehènt. Mæs n’endoh obligét d’er gobér meid a pe hoès léh d’espérein é profitteint a hou ç’avis-mat : rac mar santét ne rei cas en hani e avertissehait, ag er péh e laréhait tehou, hac é rei hoah er memb tra pé marcè goah, lausquet ean ; mæs pedet Doué eit-t’ou. Allas ! n’en dai quet stang er-ré e hum aqùitt èl ma faut ag en obligation-men.

Mar fal deoh ma vou profittabl en aviseu mad e rehait d’hou Nessan eit er horrigein, commancet hui memb er hettan de hum gorrigein a hou tefauteu. Tènnet, é-mé hur Salvér, en trest e zou én hou lagad, ha nezè hui e uélou tènnein er beudrèn e zou è lagad hou Nessan. Dihoallet ne zehai deoh hum istimein gùel eid en hani e fal deoh corrigein : hac eit mirèt doh un orgueil quen dangérus, avertisset ean guet humilité, hemb goal imur, hemb pènnad na fantazi, guet un dezir sincèr d’er gounid de Zoué, ha d’obér hou tevær én é guevir. Pedet Doué quênt ha goudé, eit ma vou profittabl en avertissemant eid-oh hac eid en hani e gorrigét. Hum aviset erhad é-raug ; choæget un amzér jaugeabl, hac hanauet mat imur en dud m’hou pou affær doh-t’ai. Queméret lod dré zoustér ha guet ur min amiabl ; lod-aral guet un ton ferm ha resolus. Gùéh é vou rét teoh menace, gùéh supliein, gùéh castiein. De seèllèt e hoès hoah doh oaid, stad, rang, hac imur peb-unan. Un avis reit é particuliér e zou liès-mat gùel eid unan reit é publiq. Ne rebæchet quet huerhue er-ré ancién, é-mé S. Paul ; mæs pedet int quêntoh, èl ma pedeheoh hou tad. Avertisset er-ré youanq èl hou perdèr ; er mèrhèt ancién èl ma avertisseheoh hou mam ; er-ré youanq èl hou hoærezèt, guet peb-sort honestiss : de larèt-è, ne faut ma vou nitra meit mad hac honest én hou tezir, én hou conzeu, én hou gesteu. Mar avertisset er-ré-zou drès-oh, n’ancoehet quet é teliét tehai respèt hac inour. Mar doh cablus ag er memb faute ma fal deoh corrigein hou Nessan, hum humiliet er hettan, huannadet hou teu, eit hum gorrigein ha changein hou teu. Ma n’en doh quet cablus, trugairicait Doué, ha chonget é hoh quer fragil èl hanni, ha capabl d’obér hoah goah eid er-ré e avertissét.

Bout-ç’ou certæn tud e grèd é rehènt ur péhet bras, pe vanquehènt a avertissein hou Nessan ag en ol fauteu e uélant é couéh guet-t’ou, ha guet ou honseilleu diavis e ra mui a zroug eid a vad. Eit mirèt doh en ambarras-ce, chonget erhad penaus n’en dès meid er-ré-zou carguet é spécial ag er-ré-ral, e zou obligét ehue d’éhuehad doh ou defauteu eit ou horrigein. Par-exampl, en tadeu ha mameu é quevir ou bugalé ; er vestr é quevir er-ré-zou idan-d’ai ; er-ré ancién vis-â-vis d’er-ré youanq... É general, ol er-ré-zou carguét a gondui er-ré-ral, e zou obligét int memb d’ou avertissein ha d’ou horrigein, hac é vehènt int sur ne brofittou quet er-ré cablus ag en aviseu e reint tehai, meit m’ou dou léh de gredein é chervigeou er gorrigemant-ce de zistroein er-ré-ral a gouéh er memb fauteu. Mæs ma ne hoès nitra de seèllèt ar hou Nessan, ne hum vêllet quet a éxaminein é zefaùteu, nac a er horrigein, meit-ha léh hou pehai d’espérein é profittou ag en aviseu mad e rehait tehou. Un dra vad-è corrigemand en Nessan, a pe vai groeit erhad : rac petra gùel eit laquad unan fariét én hènd ag é salvedigueah ? Gouyet, é-mé S. Jâq, penaus en hani en dou tènnét ur péhour ag er goal hènd e sauv inean ur péhour ag er marhue, hac e olo un nombr a béhedeu. Caërræd un avantage ! mæs ur gorrigemant diavis e stleige ar hé lerh ur foul a zrougueu, hac é-léh gùellad d’en droug, ne ra meid er velimein.

Ma ne uélét quet é tehét hui-memb de bèn a gorrigein hou Nessan, hui e rei mat er recommandein de unan-benac e hanàuehait capabl de rantein dehou ur chervige quer précius. Mæs éxaminet mad é-raug er circonstanceu hun nès merchét ihuelloh. Mar dai hui e glasquér corrigein, receuet guet humilité, aboeissance ha patiantæd en avertissemand e rér deoh : profittet a nehou hac é vehai gùir n’en dehai quet en aral hum guemérét mad eit hou ç’avertissein. Rac er refus e reheoh a brofittein, e vehai ur merche é hoh glorius, ahurtét én hou péhet, en er haret, hac é hès de zougein bras eit hou salvèdigueah. En hani ne gar quet bout corrigét, é-mé er Speret-Santel, hennéh e guêrh dré hènd er péhour : mæs en hani en dès dougeance Doué, e hum gonvertissou a greis é galon.

Pardonnein a galon en anjulieu hac offanceu e rér demb.

Ma n’eèllét quet, guet er moyandeu e mès merchét teoh, degass hou Nessan d’er ræzon, er garanté hou ç’oblige de suportein é zefeuteu guet patiantæt, d’assai dré zoustér el laquad de zistroein doh t’ou e hunan, ha de bedein Doué aveit-t’ou. Deliét-è deoh dré-er memb ræzon suportein guet truhé er-ré en dès defauteu a gorv pé a speret ; rac n’en dai quet é dalh guet-t’ai hum gorrigein a nehai. Ne laran quet é teliét darempredein, na gobér cansortiss guet er-ré ne vènnant quet torrein ou fal daicheu, meit-ha léh hou pehai-hui d’espérein é cavehait en tu d’ou honvertissein : ha de zougein hou pehai hoah ne zeheoh de vout haval doh-t’ai ma n’en doh sonn é vertu hac é devotion. De gonz hun nès bermen ag un devær e gavér hilleih diæssoh d’acomplissein, hac hun oblige neoah hemb dispance er bet, idan boén a zannation, de bardonnein d’er-ré en dès hun offancét.

Er pardon-ze e gonsist é forbannein a hur halon en ol santimanteu a gaz, a vangeance, a yeinnion doh hun enemisèt. Dihuènnét-è enta a ou disprisein, a ou anjuliein, a obèr droug tehai é mod er bet, a rein dehai malloh na malediction er bet. Rac-ce laqueit quer bras èl ma carehait en droug en dou groeit teoh hou Nessan, obligét-oh d’er harein a uir galon, de zaccor chervige dehou, ha d’obér vad dehou eid en droug en dès groeit deoh. Ne laran quet é teliét carein en droug e ra deoh ; mæs me lar é teliét dezirein d’en hani e ra droug teoh, ha gobér dehou, mar eèllét, en ol vad e zezirét hac e rét deoh-hui-memb revè Doué.

En dud ag er béd e lar é ma impossibl quemènt-ce. Mæs, er ræzon hé hunan e lar demb assès n’en dai quet impossibl er péh en dès Jesus-Chrouist ordrénet. Cheleuamb er Ourhæmèn en dès reit d’é vugalé. Cleuét e hoès é-m’ean, è ma bet larét : hui e garou hou Nessan, hac e gâssei hou c’enemisèt : ha mé me lar deoh, caret hou c’enemisèt, groeit vat d’er-ré en dès caz dohoh, pedet eid er-ré e ra poèn deoh hac hou técri, eit ma vehait bugalé d’hou Tad péhani-zou én Nean, ha péhani e ra d’en heaul sehuel ar er-ré fal quer clous èl ar er-ré vat, hac e ra d’er glàu couéh ar er béherion quer clous èl ar er-ré just. Doué, Crouéour en Nean hac en doar, hac er Mæstr drès en ol-è e ordrén hac e gommand èl-ce : pihue e gredou larèt, ne sèntein quet.

Eit hun accouragein d’acomplissein er Ourhæmèn-ze, Jesus-Chrouist e hum chervige én Aviél a figurieu ha paraboleu, é péré é promètt demb er pardon mar pardonnamb, hac é hassur demb n’hur pardonnou jamæs, ma ne bardonnamb. Mar pardonnét, é-m’ean, d'er-ré-ral en offance ou dès groeit deoh, hou Tad péhani-zou én Nean, e bardonnou deoh ehue hou péhedeu ; ha ma ne bardonnét quet dehai, hou Tad n’hou pardonnou quet ehue. Ean en dès vènnét memb m’hur bezai prononcét bamdé hur santance propr, ma ne bardonnamb d’hun enemisèt, a pe laramb : pardonnet temb hun offanceu, èl ma pardonnamb d’er-ré en dès hun offancét ; just èl pe larehèmb : Men Doué, groeit teign èl ma ran d’em Nessan ; hac èl ne bardonnan quet dehou en offanceu e ra deign, ne bardonnet quet ehue deign er-ré e ran déoh. N’en dai quet larét eit quemènt-ce é ma dihuennét goulen reparation ag en domage e rér demb, pé goulèn er péh e zou deliét temb guet just ha ræzon, mar dai, pé mar bai jamæs hun deléour ér stad d’hur payein. Mæs dihoallamb é sigur reparationeu a zomage hac a inour, ne glasquehèmb coutantein hun orgueil, hur haz hac hur vangeance. Permettét-è goulèn er péh-zou deliét temb, guet en dezir hemb quin a gonservein hur madeu, hur reputation, hun inour, péré-zou necessær demb, drès peb-tra mar domb én ur garg ihuel, hac eit mirèt ne hum gollehai hun Nessan pe zehai dehou merhuel guet hun tra itré é zeourn. (Leinet er Chapistr VII, Parti III ag er Vuhé devod).

Hur Salvér en dès groeit er héttan er péh e ordrén demb gobér ar é lerh. Guæd en dès ean bet de souffrein guenemb a oudé ma homb ar en doar ! Ean e bardonnai a galon d’er-ré en anjuliai, e scopai én é face, er stagai doh ur Groès. Ean e excusai memb ou zorfæt, en ul larèt : Me Zad, pardonnet tehai, rac ne ouiant quet petra e rant.

Me bardon d’em enemisèt, e lar unan-benac ; mæs m’ou lausq èl me mant ; ne zeziran na droug na vad tehai... Hum drompein e rét : ne rét nitra doh hou lezel èl mè mant hemb dezirein na droug na vad tehai : Jesus-Chrouist e ordrén deoh ou harein. Hui e garou hou c’enemisèt, é-m’ean.

Mar pardonnet a galon d’hou c’enemisèt, hui e zeli conz doh-t’ai ha bihuein guet-t’ai èl pe n’ou dehai jamæs groeit poén er bet deoh : ha mar hum bresantt én hou speret, en drespèt d’hou volanté, er chonge ag er péh-zou bet groeit teoh, peèlleit hi a zoh hou calon quentéh èl m’hé santét, hac èl-ce ne hoès nitra de zougein. Mac pedét eit hou c’enemisèt, mar groét vad tehai, mar sàuét én tu guet-t’ai é peb occasion ræzonabl, hui e dènnou ar-n’ah hac ar nehai peb-sort græce, secour ha bénidiction.

Obligét-omb de monèt de gavouét hun Nessan eit gobér er peah guet-t’ou, a p’hun nès ræzon de gredein en hun nès reit léh tehou de vout fachét dohemb. Mar dét de-dal en Autær eid offrein hou prov, é-mé hur Salvér, ha mar da chonge teoh inou en en dès hou prær (hou Nessan) un dra-benac én é galon dohoh, lausquet hou prov ital en Autær ; ha quêret de guettan d’obér hou peah guet hou prær, hac arlerh deit d’offrein hou prov. Jesus-Chrouist e ra demb d’antand ne blige tehou hun ævreu er-ré caërran, meid é quemènt ma loge én hur halon er garanté sincèr doh hun Nessan ; hac é histim gùel er garanté eid en ol sacrificeu, a p’en dai gùir é tinuèn dohemb a obér nitra én é inour é chongeal e vehai agréét guet-t’ou, meit goudé m’hun nès groeit hur peah guet er-ré en dehai ar ou halon un dra-benac inemp temb. D’en hani en dès offancét-è monèt de oulèn pardon guet é Nessan : hac en hani zou bet offancét, e zeli perpet pardonnein én donn ag é galon, ha boud én disposition de ziscoein d’en hani en dès ean offancét, quentéh èl ma tei d’er havouét, en en dès deja pardonnét tehou a uir galon. Mæs èl ma ta ordinæremant peb-unan de gredein é vai ean memb e vai bet offancét, en hani e hum santt touchét er hettan, e zeli dré garanté monèt de gavouét en aral, eit hum accordein guet-t’ou, hac er gounid de Zoué : ha ma ne gar quet cheleuèt, réd-è perpet pardonnein dehou én donn ag er galon, hac er harein : mæs n’en dai quet perpet mat rein dehou mercheu exterior a amité. Rac bout-zou certæn tud péré e santt gùel ou faute a pe ziscoér dehai ur min fachét ; ha ré-ral e hum humiliou quêntoh, mar hum gomportér guet ur min amiabl vis-a-vis tehai, a p’ou dès manquét d’ou devær. Anfin, meit ma vou er garanté hou conduiou, groeit tout ér péh e gavehait jaugeaplan eit gobér hou peah guet hou Nessan, hac er gounid de Zoué.

Ag en Ævreu a visericord revè er horv.

En Ævreu corporel a visericord e gonsist : 1.° É rein de zaibrein d’er-ré en dès nan, ha d’ivèt d’er-ré en dès séhæd : 2.° É logein er beurerion hac en éstrangerion : 3.° É husquein er-ré nuah : 4.° É visitein er-ré clan : 5.° É consolein hac é soulagein er brisonnerion : 6.° É prenein er gaptivèt : 7.° É lieinnein er-ré varhue. Ne gonzamb meid ag en alézon, péhani e gomprèn a vras en ol ævreu-aral.

Ag en Alézon.

Er garanté e zeliamb d’hun Nessan, hun oblige, hemb dispance er bet, de rein alézon revè m’hun nès receuét muyoh pé bihannoh a zanné guet Doué. Mar dès unan-benac, é-mé S. Yehàn, hac en dès ag en danné ag er béd-men, hac e uél e vrær (é Nessan), é tiovér hemb quemér truhé doh-t’ou, penaus é chomehai Caranté Doue e hennéh ? S. Yehàn e zésq demb a-zè n’eèllér quet carein Doué, ma ne garér en Nessan ; ha n’eèllér quet carein en Nessan, ma n’er soulagér a guemènt ma heèllér, én é zobérieu. Un articl a Fé-è penaus, er-ré en devou manquét d’en devær-ze, e vou traitét avèl en diaul. Ne faut eit bout dannét, meit bout bet cri doh er beurerion. Peèlleit doheign, tud méliguét, e larou hur Salvér d’er-ré dannét dé er Jugemant, quêret d’en tan éternel rac me mès bet nan, ha ne hoès quet reit deign de zaibrein ; me mès bet séhæd, ha ne hoès quet reit teign d’ivèt ; me zou bet hemb logeriss, ha ne hoès quet me logét ; me zou bet nuah, ha ne hoès quet men gusquét ; me zou bet clan hac ér prison, ha n’en doh quet deit d’em visitein... Me lar deoh é gurionné, quel liès gùéh èl ma hoès manquét a assistein unan ag er-ré distérran-ze, é-ma deign-mé memb en e hoès manquét. Er-ré n’en dai quet touchet ou halon doh er peur é cleuèt er honzeu-ze bermen, en dès de zougein bras ne vehènt prononcét inemp tehai un dé e zei. Rac, é-mé en Apostol S. Jâq, en hani n’en dou quet bet truhé, e vou jugét hemb truhé. Hac en hani e stang é ziscoharn guet eun a gleuèt cri er peur, é-mé er Speret-Santel, e griou ehue, ha ne vou quet cheleuét.

Eit discoein deoh pèh quer bras vertu-è en alézon, ne larein meid ér péh e laras en Ar-hæl Raphaël d’en dén santel Tobie : En alézon, é-m’ean, e zelivr ag er marhue, e éfface er péhedeu, e ra cavouèt misericord dirac Doué, ha meritein er vuhé éternel... Èl ma ta en deur de lahein en tan alumét, é-mé er Speret-Santel, èl ce en alézon e éfface er péhet. (Non pas neoah hemb Contrition na hemb covessad a pe eèllér er gobér). En alézon-zou hoah profittaploh d’en hani er ra, eit d’en hani er receu. Eid ur secour tamporel e rét d’hou Nessan, Jesus-Chrouist e bromètt deoh er vuhé éternel. Deit, e larou ean dé er Jugemant d’er-ré salvét, deit, tud béniguét guet me Zad ; quemérét position ag er Ranteleah preparét teoh ag er hommance ag er bèd : rac me mès bet nan, ha hui e hoès reit teign de zaibrein ; me mès bet séhæd, ha hui e hoès reit teign d’ivèt ; me zou bet hemb logeriss, ha hui e hoès me logét... M'el lar deoh é gurionné, quel liès gùèh èl ma hoès groeit quemènt-cé d’er bihannan a mem berdér, é ma deign mé en e hoès ean groeit. Ne zouget quet ehue a hum beurrad é rein en alézon. É contrel, ne ouheoh quet cavouét gùel moyand de binhuiquead ha de dènnèin ar-n’ah bénidiction Doué. Reit, é-mé hur Salvér, hac é vou reit teoh : reit vou deoh revè hou tezir ur musul mat, mahét, barr quen e scuillou. Biscoah tiegueah n’en dai bet revinnét dré en alézon ; ha hilleih e zou couéhét dré en hoarieu, er braguereah, er chérvad, en debaucheu, er procæzeu, ha marcè, mar seèllér a dost, dré ma hoènt calét ha hemb truhé doh er peur. Rac, é-mé er Speret-Santel, N'en dès nitra a vat d’esperein eid en hani e zalh attàu doh en droug ha ne ra quet alézon.

Mæs eit hum aqùittein ag en obligation hun nès de rein alézon, peguemènd e zeliamb-ni rein ? Tout er péh hun nès de ziovér goudé m’hun nès pourvæét er péh-zou necessær eit hur bihuance, eit hur gusquemant, hac eit derhel hur rang guet honestiss. Ma n’en dès hun Nessan meid un necessité cummun, n’en domb obligét de rein meid er péh hun nès de ziovér diar hun dobérieu reglét hac honest. Mæs mar dai hun Nessan én un dobér bras, de larèt-è, mar dai én dangér a verhuel guet nan, n’en dai quet erhoalh rein er péh hun nès de ziovér ; obligét omb nezè de grennein un dra-benac diar er péh-zou requis temb eid antretenein hur stad, aveid soulagein er peur : ha mar dai hun Nessan én dehuehan necessité, de larèt-è, é verhuel guet nan ma ne vai soulagét pront, obligét omb, eit er secour, de hum zizobér ag un draiq-benac ag er péh-zou necessær demb eit hur bihuance ha gusquemant. Er-ré n’ou dès quin meit ou simpl necessær, n’eèllant quet rein calz a alézoneu : mæs deliét-è dehai boud én disposition a galon de rein hilleih, pe vehènt jamæs é commoditè de rein.

N’en dès hanni quer peur ne gav ur uéh-benac peurroh eit-t’ou, ha n’eèll rein ha ne vehai meid ur bêgad bara, pé ur banniq deur, pé ur soulagemant distér-benac ér circonstanceu-ze. Er Scritur e gonz ag un intanvès péhani n’hi doai eit bihuein hé mab ha hi, meid un dournad blèd, ha péhani er partageas guet er Profæt Elizé eit torrein é nan. Ne hoès nac argand ha bara de rein, é-mé S. Augustin ; mæs hui e hoès deulagad, croguet é dourn er-ré dal eit ou hondui ; hui e hoès treid, secouret er-ré n’eèllant quet quêrhèt ; hui e hoès nærh, assistet en dud coh hac en dud clan ; groeit ar ou zro, consolet int, leinet tehai ul livr mat-benac ; laret tehai guet en dén santel Tobie : mem brær, pé me hoær, Ne gollet quet courage : peur omb er vuhé-men ; mæs en tresor hur bou ér vuhé-aral, e vou bras, mar hun nès dougeance Doué, ha mar domb sourcius de beèllad doh er péhet, ha de bratiquein er vertuyeu. Anfin, e lar hoah en dén santel Tobie : Beaih charitabl ér mod ma heèllehait.

Ur voès ne zeli quet rein alézoneu a gonsequance inemp de volanté just ha ræzonnabl hé frièd. Er serviterion nac er vugalé ne zeliant quet ehue rein hemb permission ou zud, meit hac ind ou dehai ag ou hani propr de rein. Pihue-benac en dès delé, e zou obligettoh d’ou fayein eit de rein alézon. Péhein e ra memb mar manq a bayein é zelé é sigur rein en alézon, meit hac ean e uélehai ur peur-benac én un dobér bras, hac én hani ma teli dehou, én é æz. Un dra cavét pé deliét, ne zeli quet bout reit d’er peur, mar gouyér de bihue vai. Anfin n’en dai quet permettét gobér alézon guet un dra a béhani né vér quet mæstr d’obér er péh e garér.

Eit ma vou profittabl ha méritabl hou ç’alézon, 1.° Reit d’er peur èl pe vehai de Jesus-Chrouist é reheoh. Rac ean en dès larét : Deign-mé memb é rét er péh e rét d’en disterran a me ré. Pe uéleheoh Jesus-Chrouist é toul hou tor, n’er refuseheoh quet ; hui e rehai dehou prontemant, a galon vat ha guet joé. Reit ehue d’er peur bean, hemb quæ na chagrin d’er péh e rét : rac, é-mé S. Paul, Doué e gar er-ré e ra a galon ha guet joé. 2.° A guemènt ma heèllét, cuhet er charitéeu e rét, guet eun n’hou pehai gloër guet-t’ai. A pe rét en alézon, é-mé hur Salvér, dihoallet ne ouiehai hou tourn clei petra e ra hou tourn diheu. De larèt-è, ne glasquet quet bout seèllét na ma vou gouiét é hoh charitabl, eit bout mêlét guet en dud. Ne demallet de hanni en alézonneu hou pehai reit tehou ; ne hum vantet quet ehue ag er-ré e rét. Er sort tud-ce, é-mé hur Salvér, en dès bet ou recompance ér béd-men. Vanité e glasquant, é-mé S. Augustin ; vanité ou devou eit recompance. 3.° Reit guhavè en alézon dré zeourn hou pugalé, eit ou acource de guemér truhé doh er peur, hac eit tènnein ar nehai bénidiction Doué hac hani er peur. Rac, é-mé er Speret-Santel, Pedèn er peur e yei beèd Doué. 4.° Mar da ur peur é toul hou tor durand hou prèd, pé mar gouzah é hès én hou kær unan-benac en dès necessité vras, diovéret un tam-benac eit rein dehou. Partaget hou para guet er peur, é-mé er Profæt Isaï.

Me ouair, mar domb é commodité, ne zeliamb refus hanni. Rac en dud mechant quer clous èl er-ré santel, e zou bugalé de Zoué hac hur berdér é Jesus-Chrouist. Reit de guemènt hanni e oulèn, é-mé hur Salvér. Mæs, er-ré en dès muyan dobér, e zeli neoah bout soulagét er-ré guettan ; arlerh, hur hærent, mar dint peur ; hac er-ré en dès groeit vad eid-omb. Bout-ç’ou peurerion de béré é ma assès rein a pe oulennant ; mæs bout-ç’ou tiadeu tud peur méhus péré e zou guet nan hac e vreign guet misèr hemb credein monèt de glasq : spiet mèn é vehai ag er sort-ze, eit ou soulagein. Ne vér quet obligét de rein en alézon d’er-ré-zou capabl de labourad, d’er-ré-zou gùel guet-t’ai bihuein én ou féneantiss ha laireah èl-ce en alézon, eit laquad ou horv d’obér vat. En hani ne fal quet dehou labourad, ne zeli quet daibrein, é-mé S. Paul. Rét vehai neoah bout cri a galon eit manquein a soulagein er-ré en dès volanté vat de labourad, ha ne gavant quet labour. Alézon-è rein labour d’er-ré peur hac ou laquad de ounid ou bouéd, eit mirèt ne yehènt de boæz, ha ne hum acourcehènt doh er féneantiss, péhani, é-mé er Speret-Santel, e zou caus de hilleih a fallanté. Ne rét quet un droug é refus en alézon d’er-ré e implé er péh e chairrant, é chérvadein, é hivraignein, hac eit condui ur vuhé mehus ha criminel. Reit d’er mat, é-mé er Speret-Santel, ha n’assistet quet er péhour èl-ce... Miret ne vehai reit bara dehou, mar gouiét é vou quemènt-ce occasion dehou de zerhel doh é fallanté. Ne vér quet quen obligét de rein : d’er riderion, èl d’er-ré ag er hartér. Mad-è neoah rein dehai un draiq-benac, ha ne vehai meid eit mirèt ne douiehènt.

Mar hum glêm liès er beurerion é vér cri doh-t’ai, ul lod-vad e ra ehue léh de hum glêm a nehai. Hilleih-zou peur dré ou goal, dré ou fal vuhé ha fal venagemant. Hilleih e glasq ou bouéd, hac e eèllehai er gounid ; hilleih e ra guhavè goah dispign eid er-ré e ra dehai. Goud e ran penaus peuranté n’en dai quet fallanté. Mæs é-mésq er beurerion guæd e zou a ré fal ? Liæssoh en ou gùélér ital en Ilis eid abarh. Hilleih e gonz caër a Zoué, mæs peèll-è ou halon doh-t’ou. Me ouair n’en d’ai quet hemp quin a gaus d’er peur, mæs a balamor de Jesus-Chrouist, é teliamb rein alézon ; mæs er peur e zeli ehue d’é du payein én ur mod-béhac er-ré er soulage, en ur bedein liès en Eutru-Doué de durel é vénidiction ar er-ré er secour. Pedèn er peur, é-mé er Spéret-Santel, e ya bet-ha discoharn hun Doué. Mæs eit quemènt-ce, réd-è ma vou groeit mat. Ur peur ne zeli quet en doud ivi doh er péh e rér d’ur peur-aral. Quemènt-ce e dènn liès de valice, de zisput ha de scandal : ne zeli quet ehue ivien danné é Nessan, madeu er-ré pihuiq. Er beuranté e gondui d’en Nean en hani hé souffr guet patiantæt : mæs forh malheurus-è eid en hani hé souffr hac e hum sau inemp tehi. Miseraploh-è hoah dirac Doué ur peur e zou hardéh assès eid anjulial er-ré er refus, eit touièt guet-t’ai eit dezirein droug tehai, eit ou décriein. Doué n’eèll quet andur ur peur resolus, é-mé er Scritur santel.

Mar fal deoh gobér deu alézon én un taul, sallet er péh e rehait guet un avis mat-benac ; de larèt-è, én ur rein hou charité d’er peur, reit tehou opèn un instruction, un avertissemant, ur gonsolation-benac. Ne ouheoh quet cavouét gùel taul eit hennéh, de gorrigein hou Nessan, ha de rein d’é inean un alézon précius durand ma rét soulagemant d’é gorv. (Leinet er Chapistreu XIV, XV ha XVI, Parti III ag er Vuhé devod).


CHAPISTR II.
Peèlleit doh en droug.


ER péhet e zou un diaboeissance de Lezèn Douè ; de larèt-è, ur chonge, un dezir, ur gonz, un action contrel de Lezèn Doué, pé contrel d’er péh en dès Doué, commandét dré d’ou é hunan, pé dré ré-ral. Rac-ce diaboeissein de Lezenneu en Ilis pé d’ordrénanceu en dud é carg, e zou ehue ur péhet ; a p’en dai gùir, èl ma lar S. Paul, n’en dès otorité ne za a Zoué, hac é ma Doué memb e ordrén demb aboeissein, non pas d’en Ilis hembquin, mæs ehue d’en dud é carg, meit ne vou quet contrel ou ordrén d’er péh en dès commandét a hènd-aral. Bout-zou Lezenneu hac e gommand ; bout-ç’ou ré-ral hac e zihuèn. Manquein a obér er péh-zou commandét, e zou ur péhet a omission : gobér er péh zou dihuennét, e zou ur péhet a action ; rac ma hès é quemènt péhet-ç’ou, un act ag er volanté dré béhani en hum arrestamb libremant pé de chongeal én un dra dihuènnét, pé de zezirein un dra dihuènnét, pé de gonz ag un dra dihuènnét, pé d’obér un dra dihuènnét. Péhein e ramb enta quel liès gùéh ma consantamb, pé ma hum laquamb a vad ha libr volanté én dangér a gousantein d’ur chonge, pé d’un dezir, pé d’ur gonz, pé d’un action, pé d’un omission e ouiamb, pé e eèllamb hac e zeliamb goud e zou contrel de Lezèn Doué.

Bout-ç’ou deu sort péhet : er péhet Originel hac er péhet Actuel. Er péhet Actuel e zou en hani e ra peb-unan ag é vat ha libr volanté, goudé bout deit d’en oaid a ræzon ; de larèt-è, ur chonge, pé un dezir, pé ur gonz, pé un action, pé un omission cousantét inemb de Lezèn Doué, pé inemp de Lezenneu legitim en dud carguét a berh Doué eit condui hun affærieu spirituel pé tamporel. Me lar en hani e ra peb-unan ag vat ha libr volantè, eit rein d’antand penaus, eit ma vehèmb cablus a béhet, réd-è ma houiehèmb, pé ma vou dré hur faute ma ne ouiamb quet, é ma dihuènnét er péh e chongeamb, pé e zeziramb, pé e laramb, pé e hroamb ; pé é homb obligét d’obér er péh e vanquamb a obér ; hac opèn, ma cousantehèmb én ur mod-benac d’er gobér, pe d’el lausquein hemb er gobér. Me lar hoah goudé bout deit d’en oaid a ræzon, eit rein d’antand penaus, er-ré n’ou dès quet en usage ag ou ræzon, n’eèllant quet ordinæremant péhein ; èl mei er vugalé péré ne ouiant quet hoah difforh en droug doh er mat, en dud innoçant, un dén cousquét, ha memb un dén meèuét dré avantur hemb ne vai é mod er bet dré é oal. Me lar ne béhant quet ordinæremant ; rac bout-ç’ou circonstanceu ma ta un dén de vout cablus a béhet, penaus-benac n’en devai quet ér momand-ce en usage ag é ræzon. Par-exampl, un dén cousquét hac en dès fal hunéeu, e zou dré-ze cablus a béhet, quel liès gùéh ma hum laq ag é vat ha libr votanté én occasion d’en dout int. Un dén meèuét dré é oal, e béh dré en ol droug e ra ér stad-ce, deusto n’en devai quet en usage ag é ræzon : rac ur uéh ma vai meàuét ag é vat ha libr volanté, ean en dès cousantét d’en ol drougueu e eèll gobér diarbèn é ivraignereah. Pihue-benac e hum laq ag é vat ha libr volanté én occasion a béhein, e gousantt, a guemènt ma heèll, d’er péhet, ha ne chongehai quet-ean ér péhet ér momand ma couéh guet-t’ou. Dré er memb ræzon, pihue-benac e vihue én acustumance a béhet, ha ne laqua quet poén d’hé zorrein, e zou cablus ag en ol fauteu e arrihue guet-t’ou dré er suitt ag é acustumance, ha ne chongehai quet-ean én-hi ér momand ma couéh. Cablus-è ha cablus vou durand ne renonciou quet sinceremant d’é acustumance, ha n’impléou quet er moyandeu jaugeabl eit hum dènn a nehi.

Ol er péhedeu actuel e zou pé marvel pé veniel. Arrihue e rant pé dré ignorance, pé dré fragilité, pé dré valice. Ou hommettein e rér pé dré chonge, pé dré gonz, pé dré zezir, pé dré action, pé dré omission. Péhein e rér non pas hemb quin a pe rér en droug, mæs hoah a pe rér léh d’er-ré-ral d’er gobér ; èl mei er-ré e gommand er gobér, pé e ra conseill, pé secour, pé en tu d’er gobér, pé e vêl er-ré er groa, pé ou soutir, pé n’ampechant quet en droug a pe eèllant, drès peb-tra, a pe vér obligét de guemènt-ce. Rac, é-mé S. Paul, Er-ré e ra en droug, e viritt er marhue ; non pas hemb quin er-ré er groa, mæs ehue er-ré e gousantt guet er-ré er groa. Anfin bout-ç’ou seih-péhet actuel, e hanhuér Capital, rac m’en dai a nehai é ta en ol péhedeu-aral e eèllèr commettein, èl er branqueu ag er chouche. É hamb d’éxpliquein er péhedeu-ze.


Articl I.
Ag er Péhet Originel.


ER péhet Originel e zou en hani é péhani é homb bet ol conceuét hac a béhani hur hettan tad Adam en dès hur rantét cablus. Adam hac Eve e oai bet crouéét ér stad a hræce hac a innoçance revè en inean, ha revè er horv, hemb bout chujét de glinhuèt na de boén er bet, na memb d’er marhue. Ol é vezemb bet crouéét ér stad heurus-ce, pe n’en devezai quet Adam diaboeissét de Zoué. Mæs en diaul péhani é clasq hum sehuel, e oai deja couéhét én abim éternel, e gueméras ivi doh bonheur Adam, hac eit el laquad de gouéh ag é stad heurus, ean e solitas Eve de zaibrein ag ur freh èn en doai Doué dihuènnét doh-t’ai. Eve e sèntas doher goal-speret ; e zaibras, hac e ras d’Adam de zaibrein. Quentéh é couéhezant ag ou stad heurus a hræce hac a innoçance : Doué ou bouttas ér mæz ag er Baraouis terrestr, hac ou hontraignas de hum dènn én ur goign èl ag er béd eid ouilein ou féhet, eit distrampein ou bara guet en huis ag ou horv ; hac e gommandas d’en doar discoein dehai partout traceu ag ou féhet. Quentéh ou speret e hum gavas lén a ignorance, ou halon lén a inclination d’en droug, ou horv chujét d’er miserieu ag er vuhé, d’er hlinhuedeu, ha d’er marhue. (Histoër en ancién Testamand, Figur III ha Figur IV).

Adam hac Eve n’en dint quet bet ou hunan cablus ag ou diaboeissance ; ol en dud en dès péhet é Adam, é-mé S. Paul, hac er péhet-ce e hanhuér Originel. Ol é tamb ér béd cablus ha lodêq én-ou : n’en dès meid er Uériès Vari e zou bet gorantét a nehou dré ur græce particuliér. Chetui penaus, é-mé S. Paul, é ma deit er péhet ér béd, ha dré er péhet er marhue ; hac opèn, er vocèn, er guêrteri, er brizél, er haz, er malice, er hlinhuedeu, er goal amzér, en trebilleu hac en ol miserieu-aral, de béré é homb ol chujét durand er vuhé-men... Considéret peguemènd é puniss Doué er péhet ér béd-men, ha douget ean ; rac ér béd-aral é vou hoah tourmantét rustoh er péhour.


Articl II.
Ag er Péhet Marvel.


PEnaus-benac m’en dai diæz bras, èl ma lar S. Augustin, difforh er péhet marvel doh er péhet veniel, sur-è neoah é hès péhedeu e zou marvel, ha ré-ral n’en dint meit veniel. Er péhet marvel e zou un diaboeissance de Lezèn Doué én un dra a gonsequance chongét, pé dezirét, pé larét, pé groeit, pé manquét guet cousantemant parfæt. En hanhuein e rér marvel, rac ma ra er marhue d’en inean en ul lemel guet-hi er vuhé spirituel, ha ma véritt er marhue éternel. Me ouair assès hun inean ne varhuou quet : mæs hi hé dès hoah ur vuhé spirituel, péhani e gonsist é græce Doué ; hac ur uéh ma commettamb ur péhet marvel, hun inean e goll græce Doué, hac e cess a vihuein ag er vuhé-hont a béhani é conzai S. Paul a pe larai : N’en dai quet mé e vihue, mæs quêntoh Jesus-Chrouist e vihue èn-n’an. Dré ur péhet marvel hemb quin hun inean e za de voud enemis de Zoué ; coll e ra caranté Jesus-Chrouist, hac er méritt ag en ol ævreu mat hi dehai groeit ér-raug. Rac, é-mé er Speret-Santel, Mar da d’en dén just qùittad é vuhé vat ha gobér ur péhet marvel... en ol vad en dou groeit a guênt, e vou ancoeheit eit-t’ou. Ne faut meid ur péhet marvel eit bouttein Doué ér mæz ag un inean : rac Doué n’eèll quet chom él léh ma chom er péhet-ce. Hou pèhedeu, é-mé er Profæt Isaï, en dès groeit un disparti itré Doué ha hui... Haval vehai doh hou c’uélèt, é hoh bihue ; mæs é gurionné marhue~oh. Pihue-benac e varhue guet ur péhet marvel hemb quin ar é gouciance, e vou dannét durand un éternité.

Mæs pegource é vai marvel ur péhet ? A pe vai é fæd a dra a gonsequance ha m’er hommettér guet cousantemant parfæt. Seèllèt e rér èl treu a gonsequance ol er-ré-zou dihuènnét pé commandét idan boén a goll caranté Doué : rac n’en dès meit er péhet marvel e ra gronce hé holl. Rac-ce a pe lar Jesus-Chrouist én é Aviél, malheur d’un dra-benac, ni e seèll quemènt-ce èl tra a gonsehuance : a pe lar er Scritur sacrét penaus er-ré e ra en dra-hont pé en dra-men, n’antréeint quet én Nean, ni e seèll quemènt-ce èl tra a gonsequance : ol er péh-zou dihuènnét idan boén a escommunication, e zou ehue tra a gonsequance : én ur guir, tout er péh e forban caranté Doué ag un inean, e zou tra a gonsequance ; ha mar hum gav guet quemènt-ce cousantemant parfæt, chetui quemènd èl e faut eit gobér ur péhet marvel. Guhavè n’en dai quet requis ma vou parfæt er gousantemand ér momand memb ma commettér er péhet ; mæs assès-è ma vou bet cousantét a vat ha libr volanté d’er péh e vai bet caus d’er péhet. Bout-ç’ou hoah certæn treu ag ur gonsequance quer bras ma hès péhet marvel ha ne vehènt quet groeit guet cousantemant parfæt. Rac-ce é castiai en Ilis quer rust er-ré e renéai er Fé guharal guet eun a vout tourmantét. Ul lod vad e grèd é vènt excusabl a béhet marvel rac ma cavant de larèt é vai en hærr ag en tantation, pé un dougeance éstrange en devai int douguet d’er hommettein, mæs en ou devai quæ ér momand memb m’ou devai ean groeit. En dud-ce e hum dromp a vras : rac ur uéh ma vai é fæd a dra a gonsequance, en hærr ag er goal inclination, pé en dougeance ne vir quet n’en dint libr de gousantein, pé de resistein. A vat ha libr volanté é rant en action ; ha gùel vai guet-t’ai sèntein doh ou imur ha fantazi eit cheleuèt Lezèn Doué én un dra a gonsequance. Péhein e rant enta marvelemant ; ha larèt er hontrel e vehai digueor en or d’el libertinaje.

Me ouair ne vér quet ol er stad de zifforh petra-zou a vras consequance doh n’en dai quet. Mar doh ér stad-ce, ne feheoh quet gobér gùel eit dizolein reihan ha brahuan ma heèllehait, hou ç’affær d’hou Covezour, ha tremén dré er péh e gonseillou deoh. En disclærationeu faus e rér é Covezion, e zou pèn-caus d’en darn muyan ag er sacrilegeu. Rac ur uéh ma cav er goal-speret en tu de durel un dén ér péhet marvel, ean e implé é ol ardeu eit mirèt doh-t’ou a hum accusein èl ma feut, eit en derhel perpet ér péhet hac én inclination d’er péhet. Eit ne vehait quet trompét, quentéh èl m’hou pou bet er malheur d’obér ur péhet marvel, hum humiliét dirac Doué ; goulènnet misericord ha pardon dré vériteu Jesus-Chrouist ; quêret prestan ma heèllehait, de gavouét hou Covezour ; disoleit tehou perhuéh er stad a hou couciance guet humilité ha Contrition, ha reparet ér Sacremand a Bénigèn er péh e hoès collét dré er péhet. O Crechénion ! e lar S. Augustin, ha hui e hoès hoah nitraiq a druhé dohoh-hui memb ? Hui e ouïl d’ur horv a p’en dès é inean er huittét, ha ne ouilét quet a p’en dès er péhet marvel contraignét Doué de gùittad hou c’inean ? Hou tareu ne resusciteint quet er horv-ce ; mæs er-ré e scuillehait ar hou péhedeu eit ou effacein, e resuscitou græce Doué én hou c’inean.

Raï hir vehai conz amen ag er malheurieu en dès stleigét hac e stleige hoah er péhet marvel ar é lerh. (Leinet er Chapistreu III, IV, V ha VI ag er Reflexioneu ar er pedair fin dehuehan).


Articl III.
Ag er Péhet Veniel.


EN differance e zou itré er péhet marvel hac er péhet veniel, e gonsist é quemènt-men : er péhet marvel e gommand ér galon hac e forban gronce a nehi er garanté a breferancee zou deliét de Zoué drès peb-tra. Mæs er péhet veniel e lausq hoah er galon mæstrès a nehi hé hunan, dré ma hoarn hoah er garanté-ze a breferance e zou deliét de Zoué. Er péhet veniel ne lam qüet enta gronce hé buhé spirituel guet en inean, penaus-benac ma yein ha ma hoanna caranté Doué én-hi ; hac èl-ce er-ré ne rant quet calz a gas eit commettein péhedeu veniel, e ra un droug bras ; rac ér péhet veniel e ra offance de Zoué ; rac, é-mé er Sperét-Santel, er-ré e zispris er péhedeu bihan, e gouéhou a nebedigueu é ré vras, ha rac ur péhet e gredér ne vai meit veniel, e hum gav liès de vout marvel, pe vai éxaminét mad en ol circonstanceu a nehou.

Bout-ç'ou deu-sort péhet veniel ; ré e rér dré ur gùir fragilité : en dud santellan n’en dint quet én abri doh er sort-ze ; rac er-ré just, é-mé er Speret-Santel, e gouéhou seih-gùéh, de larèt-è, liès én dé, mæs quentèh ind e sàuou a nehai. Ré-ral e gommettér ésprès, a vat ha libr volanté, èl mei, revè S. Augustin, daibrein pé ivèt hemb dobér ; conz mui eit ne faut ; coll en amzér é larèt conzeu inutil, chom ér gulé a pe vai mall sehuel de bedein ; bout raï friand ha tantét guet er bouéd mat. Laqueit hoah guet er-ré-ze el lizidantæt ha parèss é peèllad er chongeu fal ag en isprit ; {ne conzan quet ag er chongeu inemp d’er burtæt, d’er Fé, de Zoué, &c. Rac er parèss é peèllad er sort-ze, e zou quasi attàu péhet marvel). Me gonz ag er chongeu a yeinnion doh en Nessan, ag er chongeu a hloër, a ivi, a zisprisance, a hum glêm eit tra distér a hur méstr : me gonz hoah ag en dibarfætioneu pé parèss é térhel hun isprit én hur pedènneu ; ag er gueuyér distér ; ag en attahign e rér d’er-ré-ral eit hoarhein ; ag er goab, en dambris e rér a unan-benac...

Ne seèllet quet er péhet veniel èl ur bagatèl, ha ne laret quet én ou calon : Me féhedeu zou distér ; ne ran quet droug vras é chom én-ai. Ne rét quet droug vras, é-mé S. Bernard ? Ah ! quemènt-ce zou un obstination veritabl, ur blasfæm inemp d’er Speret-Santel. Rac-ce é lar S. Augustin ne vehai quet quer bras droug revinnein ha distrugein er béd ha quemènt tra-zou ol, èl offancein Doué dré ur péhet veniel : rac en distérran offance groeit d’er Hrouéour, e zou goah eid en ol drougueu e eèllehai couéh ar en treu crouéét... Er péhet veniel e gouchi en inean, hac e oanna én hi carante Doué. Bout-ç’ou péhedeu, é-mé S. Augustin, péré ne lahant quet en inean, mæs neoah int hé houchi, hé golo a oulieu, hac e vir doh Doué a hé chérissein... Er péhet veniel e gondui d’er péhet marvel, dré ma yein caranté Doué, ha ma ra d’en inean coll hilleih a græceu actuel, péré-zou requis dehi eit resistein guet courage ha perseverance doh en tantationeu creihue.

Er péhet veniel ne véritt meit poénieu tamporel ; mæs eit quemènt-ce ne ouhèmb quet a hanamb hun hunan, na dré hur mériteu propr, hur boud er remission ag er fauteu distérran e arrihue guenemb de bep-cource. N’eèllamb bout pardonnét a hur péhedeu pé marvel, pé veniel, nameit dré vériteu Jesus-Chrouist. Doué eit discoein demb en offance e ra dehou er péhet veniel, en dès ean liès punissét én ur fæçon terribl. Moès Loth eid ur seèl curius, e oai bet changét én ur yoh halén : Moyse eid ur mini-défiance, e varhuas hemb antréein én doar a Chanaan e oai bet quel liés grateit tehou : David eid un tamiq vanité, e gollas é tri-dé dré ur vocèn terribl, tri-uguênt-mil ag é bobl.

Mæs désquênnet a speret ér Purgatoër, ha marcè hui e gomprênou petra-è er péhet veniel. Eit fauteu e seèllamb èl tra distér, Doué e buniss inou ineanneu santel, ineanneu é amièt, dré un tan rustoh ha calettoh eid ol er péh e eèllehèmb hur bout de souffrein er béd-men. Doué en dès permettét ma vezai diæz difforh, ahoël é certæn treu, er péhet veniel doh er péhet marvel, eit ma vezèmb bet gùel ar hur goard doh peb-sort péhet. Mar carét enta en Eutru-Doué, hui e zeli quêntoh merhuel eit en offancein é mod erbet. A pe gouéhét én ur faute-benac, groeit bean un Act a Gontrition ; queméret ur bénigèn jaugeabl eit hum bunissein a nehi, hac eit mirèt a gouéh én un aral. Ma ne rét cas ag er péhet veniel, ean hou conduyou d’er péhet marvel, ha d’er marhue éternel. En hani e gar Doué, é-mé er Scritur, ne zispris nitra, eit pligein dehou parfætemant.


Articl IV.
Ag er Péhedeu a Ignorance.


BOut-ç’ou calz a dreu ne ouyamb quet, ha n’en domb quet obligét d’ou goud ; rac-ce ne vehèmb quet rescondabl a nebai dirac Doué. Mæs bout-ç’ou ehue e eèllamb hac e zeliamb goud, hac ag er-ré-ze é homb rescondabl. Mar dai dré hur faute ne ouiamb quet er péh e eèllamb hac e zeliamb goud, n’en domb quet exant a béhet quel liès gùéh ma hroamb dré en ignorance-ze un dra-benac inemp de Lezèn Doué, pé de hani en Ilis. Mar dai quêstion ag un dra diæz eid-omb de zésquein, hun ignorance e ziminu er péhet : mæs mar dai quêstion ag un dra hur bezai eèllét forh æz désquein, hun ignorance é léh bihannad er faute, hé hrésq hoah guhavè, dré ma joént ur péhet a lizidantæt ponnér ha yeuhêq guet un diaboeissance de Lezèn Doué. Par exampl, peb-unan e zeli goud é ma rét hanàuein, carein ha chervige Doué, ha jamæs en offancein : é ma rét carein, inourein ha respettein hun tad hac hur mam : ne faut gobér d’er-ré-ral meid èl ma carehèmb ma vehai groeit demb-ni memb. Peb-unan e eèll hac e zeli goud ne faut gobér infamité er bet inemp d’er burtæt, na guet-t’ou é hunan, na guet ré-ral. Couciance er-ré e gommètt er sort torfæteu-ze, ne vanq quet a ou fiquein, mar carant hé cheleuèt : rac Doué en dès scrihuét el lezèn a burtæd é calon peb-unan : hanhuet-è el lezèn naturel, ha Doué ean memb n’eèll quet hun dispansein a hé acomplissein. Peguemènt neoah ag en oaid a groaidur, pé én ou youantiss, e hum gouchi dré bep-sort lousteri, hac e grèd bout divlam é sigur ne oai quemènt-ce meit bugaléage, pé ne oai meit-t’ai ou hunan ! Peguemènd e gousantt hemb scrupul d’un afin a oal chongeu, é sigur ne garehènt quet gobérer péh ou dès én ou speret ! Peguemènd ér stad a briedereah e hum abandon de bep-sort infamité, én ul larèt é ma tout permettét ! Douget a hum drompein ésprès, hac a hum goll.

» Er Bayannèt, é-mé S. Paul, en doai hanàuét Doué dré er péh e uélènt dirac ou déulagad : (rac er bed-zou èl ul livr caër, é péhani e h’eèll peb-unan goud leine). Mæs rac n’ou dès quet prezet en inourein èl ma teliènt, ha m’ou dès bet recour doh er goal-speret dré ou superstitioneu, Doué en dès ind abandonét d’en dalledigueah ag ou speret, d’er fallanté ag ou halon, ha d’ou dezirieu méhus ha criminel ; ha disinourét ou dès ou horv dré bep-sort infamité : ha dré ou dalledigueah é mant deit de vout tud avaricius, paillard, malicius, ivius, multrerion, attahignus, rapporterion, goal-gonzerion, corromplet én ou buhé, enemisèt de Zoué, prest de fal obér d’er-ré-ral, direspèt ha diaboeissant d’ou zad ha d’ou mam ; én ur guir, tud hemb avis, hemb honestiss, hemb caranté, hemb fidelité, hemb truhé. » Chetui petra e ra en ignorance. Hui e vlam er Bayannèt rac n’ou doai quet cheleuét ou houciance, na sèntét doh er sclerdér ag er ræzon, péré e zeliai assès rein d’antand tehai é hoènt péhedeu. Ha hui e grèd é vehait-hui divlam, rac m’hou pou mouguét er rebræche a hou couciance ? Er hatecheneu, en instrutioneu e hoès cleuét, en aviseu mad e zou bet reit teoh é Covezion, e zou hoah quel liès a voéh e hum sàu inemp teoh eit hou ç’acusein. Brassoh ha criminelloh-è hou talledigueah eit hani er Bayannèt.

Me ouair é hès paud a dreu n’en dint quet scrihuét èl-ce én donn a hur halon, ha ne vou quet goulènnét contt guenemb a nehai é Jugemant en Eutru-Doué, pé rac n’en domb quet obligét d’ou goud, pé rac ne vern peguemènd a boén hur bou quemérét, n’hur bou quet eèllét ou désquein. Mæs a fæd er Misteneu principal ag el Lezèn a Grechéneah, peb-unan-zou obligét d’ou goud idan boén a zannation. Ne vehèmb quet cheleuét de larèt : Ne mès quet eèllét ou désquein... Ancoeheit int teign... Eit pihue e rér er Hatechén ? Ul lod-vad en dès mui a zobér eid er vugalé, a monèt d’er h’leuèt. N’en dai quet erhoalh end ésquein, hac en ancoehad goudè : n’en dès dén n’en dai obligét idan boén a zannation de oud beèd er marhue er Misterieu principal ag er Religion, hac er Sacremanteu e zeli peb Crechén receu. Goud e ran hoah é vér guhavè ambarassét a gaus de dreu ne ouiér quet hac ind e vai mat pé droug. Arrihue e ra liès quemènt-ce ér hontradeu, ér marhadeu, é certæn actioneu inemp d’en honestiss, ér remedeu doh en dud, pé doh lonnèt... Goulènnet nezè avis guet tud abil hac a gouciance vat. Rac er-ré e ya d’ou chonge, mat pé droug èl ma vou ; e gouéh liès é trompereah en diaul.

Deliét-è deoh gùélèt bermen dalledigueah éstrange hilleih a dud, péré goudé m’ou dès commettét er péhedeu horriplan, e lar ne zougeant nitra, ou houciance ne rebræche nitra dehai... Naren, rac dré forb péhein ind ou dès hé mouguét, ha bermen haval guet-t’ai ne béhant mui : pé goudé m’ou dès hum gouchiét dré en infamitéeu abominaplan, ne berzant quet ou hovessad, hac ind e grèd é mant qùitt én ul larèt, ne ouyènt quet è hoènt péhedeu a p’ou groènt. Mæs en dud-ce e zeliehai considérein ne vér exant a béhet meid é quemènt ma heèllér larèt : n’eèllèn na ne zelièn quet goud é hoai péhet... Honnéh-è er regl e zeliét é couciance héli.


Articl V.
Ag er Péhedeu a Fragilité.


PÉhein e rét dré fragilité a pe hum lausquét de monèt d’er péhet dré en hærr ag un tantation creihue ; èl a pe larét ur fal gonz én ur gohad colèr ; èl a pe rét ur faute pé ma vanquét én hou tevær, guet eun ag ur holl pé domage-benac ; guet eun a vout goapeit, pé décriét, pé disinourét ; guet eun a zisplige, pé a goll un ami mat, pé guet eun a vout goal drætét. Dré ur fragilité èl-ce é nahas S. Pierr é Væstr.

Guæd e gouéh ag er sort péhedeu-ze guet en ineanneu lache ha goann, péré ne zalhant doh ou resolutioneu meid é quemènt ma ha tout d’ou chonge ! Guæd e zou ehue a fal Grechénion péré e drahiss bamdé Jesus-Chrouist, guet eun a goll ur marhad pé ur fal brocèz-benac ; guet en dezir de ounid ar goust er-ré-ral, de hum dènn ér béd dré finèss, de hum excusein ag un droug groeit, pé eit peèllad ur fal affær-benac a ziar-nehai ; pé guet eun a gouéh idan conzeu en dud hæ a vout discoeit guet er biz... Ha hoâh é mant dall assès eid chongeal n’ou dès quet péhet ; rac, é-m’en-dint, er-ré n’ou dès quet, e garehai ou devout... Er-ré-zou é fal affær, e garehai boud ér mæz... Er-ré-zou clan, e garehai boud yah... Quasi requis oai gobér èl-ce... Réd-è hoah larèt n'en dai quet péhet en trompereah, er multr ha cant-péhet-aral e gommettér bamdé é sigur meint necessær eit hum dènn, pé ma vér forcét d’ou gobér... Èl pe vehai cavét jamæs ur ræzon legitim d’offansein Doué : èl pe ne vehèmb quet obligét d’er harein mui aveit hur madeu, hur hærènt, hun amièt, hur buhé, ha mui eit quemènt tra-zou ol : èl pe ne zeliehèmb quet bout perpet én disposition de verhuel quêntoh eid en offansein ! É gurionné, distérræd-è en nombr ag er-ré e gar Doué a greis ou halon, drès quemènt-tra-zou ! Hilleih el lar ; mæs dibaud en accompliss.


Articl VI.
Ag er Péhedeu a Valice.


NE gonzan quet amen ag er malice e oarn er fal Grechénion doh ou enemisèt. Ne gonzan meid ag er péhedeu e rér ésprès, dichonge caër, dré fal volanté, èl ma ra certæn tud, péré e hum rejouiss a p'ou dès fal-hroeit, hac e hum vantt ag ou brassan fallanté : pé er-ré e hanàu assès volanté Doué, hac er pèh e ordrén dehai ; mæs ne vènnant quet er gobér, na ne hum sourciant quet a bligein dehou.

» Péhein guet ur malice certæn, é-mé en Doctor S. Thomas, e zo choæge en droug, pé distroein ol er péh e eèllehai tènnein er péhour ag er péhet : de larèt-è, volanté desordr er péhour e gar mui en treu tamporel, èl mei en danné, er faus plijadurieu, &c. eit ne gar pé er sclerdér ag er ræzon, pé Lezèn Doué, pé Caranté Doué, &c. Rac-ce é vehai gùel guet-t’ou gobér gueu doh é inean, eit souffrein ur holl-benac én é vadeu tamporel, pé én é fal plijadurieu : pé ean e choæge andur ur holl spirituel, eit en dout pé ur profit pé ur blijadur tamporel. »

Er péhedeu-ze-zou brassoh, peb-unan d’é sort, eid er-ré a béré en e mès conzét ihuelloh, dré m’ou groér ésprès guet hanàuedigueah splann ; ha S. Thomas ou galhue péhedeu groeit guet ur malice certæn. Er sort-ze-zou inemp d’er Speret-Santel, ha ne veint quet pardonnét, é-mé Jesus-Chrouist, ér bed-men, nac ér béd aral ; de larèt-è, diæz bras int devout pardonnét, rac m’en dint un disprisance ag er græceu ha secourieu e ra demb er Speret-Santel, pé eit peèllad ha dihoal doh er péhet, pé eit hum dènn a nehou a pe vai commettét.

Bout-ç’ou, revè S. Thomas, huéh péhet inemp d’er Speret-Santel. 1.° En désespoër : 2.° Er bresomption : 3.° En ahurtemand é goal stad : 4.° En obstination : 5.° Hum sehuel inemp d’er urionné hanàuèt : 6.° En ivi doh mat spirituel hun Nessan. » Ou difforh e rér en eil-doh-éguilé revè ma rant d’er péhour pé distroein pé disprisein er péh e vehai capabl d’en tènnein ag er péhet, pé de virèt doh-t’ou a er hommettein. »

» 1.° Dré en Espérance en hum dènn er péhour ag er péhet, a pe za dehou hum chongeal ha considérein misericord en Eutru-Doué, péhani e bardon er péhedeu, hac e recompance er mad e rér. En Espérance-ze e gollér dré en désespoër, péhani e ra d’er péhour malheurus larèt avèl Caïn : Rai vras è me féhet eit ma vehèn pardonnét a nehou guet Doué. » Mæs ean e zeliehai considérein é ma hoah brassoh misericord hun Tad péhani-zou én Nean, hac é ma perpet prest de bardonnein.

» 2.° Er péhour-zou distroeit ag er péhet dré en dougeance, a pe za dehou considérein justice en Eutru-Doué, péhani e buniss er péhet : hac en dougeance-ze e gollér dré er bresomption, péhani e arrihue a pe chonge unan benac é heèll gounid en Nean hemb laquad poén d’obér ævreu mat ; pé é vou pardonnét ag é béhedeu hemb pénigèn. » Dré er bresomption-ze é ta er beherion d’obér outrage d’er Speret-Santel, a pe laquant termén eit hum gonvertissein ; èl pe vehai en amzér ha græce Doué é dalh guet-t’ai. D’er-ré-ze-è é lar Jesus-Chrouist : Hui em hlasquou, ha hui e varhuou én hou péhet

» 3.° Ag en donæzoneu e ra Doué d’er péhour eit hum dènnein ag er péhet, bout-ç’ou deu sort : er hettan-zou en hanàuedigueah ag er urionné, inemp de béhani en hum sàu er péhour a pe gombat, pé ma hassai nahein ur urionné hanàuét èl Articl a Fé, eit bout liproh de béhein.» Èl-ce é ta er fal Grechénion d’obér goab a Aviél Jesus-Chrouist, a pe zecriant guet malice er péh zou santellan ér Religion, a pe daulant ou velim ar en dud a Ilis, a gaus d’en ansaignemanteu e rant tehai, a pe zisprisant er bénigèn, ha ma larant : N’en dès quet a ihuern... Ou lorhein e glasquér... Réd-è de beb-unan vantein é varhadoureah... Perac ne nahant-ind ehue en heurustæd ag er Baraouis ? Er memb Doué en dès revelét unan, en dès ehue revelét en aral ; ha mar méritt bout credét a pe lar é hès ur vuhé heurus de virhuiquin én Nean, ean e véritt ehue bout credét a pe lar é hès én ihuern un éternité a boénieu. Chetu petra-zou caus de gondannation er sort-tud-ze, é-mé S. Yehàn, er sclerder-zou deit tehai assès eit gobér mat p’ou devai carét ; mæs ind ou dès carét gùel en tihoèldæd ag ou dalledigueah, eid er sclerdér : rac ou obereu e oai fal.

» 4.° En eil donæzon-zou er secour ag er græce interior, inemp de béhani é ma en ivi doh santeleah en Nessan : de larèt-è, er péhour n’en dès quet hemb quin ivi doh é Nessan ; mæs caz-è hoah guet-t’ou gùélèt græce Doué é crésquein ér béd. » Èl-c eé ta er fal Grechénion d’attahignal er-ré santel, d’ou disprisein ha d’obér goab a nehai. Un taul caër é cavant mar eèllant laquad un dén santel-benac d’offancein Doué : goab-è guet-t’ai cleuèt conz ag er Missioneu, ag ér Retrædeu, ag en Devotion... En diaul ne ra quet goah. Dré ivi en diaul é ma dèit er marhue ér béd-men, é-mé er Speret-Santel... Hac en hani e hum blige é huélèt revin ha coll un-aral, ne chomou quet hemb bout punissét... Ur gùir garanté n’en dai jamæs ivius. Ne faut quet enta gobér èl Caïn, péhani e oai croaidur d’er goal-speret, hac e lahas é vrær. Perac en el lahas ean ? Rac é obereu ean e oai fal, ha ré é vrær e oai just, mat hac agréét guet Doué.

» 5.° Deu-dra e eèll hoah secour er péhour de hum dènn ag er péhet : 1.° En desordr ag é fal action, 2.° Hac er méh ag er péhet. Rac quemènt-ce e ra d’er péhour distroein doh-t’ou é hunan, mar hum laq erhad de hum chongeal ha de hum gonsidérein. Inemp de guemènt-ce é ta en ahurtemand é goal stad, hemb prezein gobér pénigèn. » Ur uéh ma vai couéhét ur péhour ér stad miserabl-ze, ne brez quet mui cheleuèt er Speret-Santel é crial ar-nehou : Ne dardet quet a hum gonvertissein ; ne laquet quet termén a zé de zé, rac colèr en Eutru-Doué e gouéhou ar-n’ah én un taul, hac én dé ag é vangeance ean hou collou.

» 6.° En eil tra e eèll secour er pèhour de hum dènn ag er péhet, e zou en distér ha bèrr avantage e eèll cavouét én-ou... Inemp de guemènt-ce é ma en obstination, dré béhani é ta er péhour de zerhel doh er péhet. » Èl-ce é ta er péhour de vout enemis dehou é hunan, hac en hum obstin de vout malheurus ér béd-men hac ér béd-aral. Rac ur uéh ma couéh ér stad-ce, caër-zou en avertissein, ne sèntt meit doh é fantazi. Ean e resist doh er rebræcheu ag é gouciance : ean e seèll ur Hovezour charitabl, èl un dén néhançus, hac e ra goab a nehou. Ah miserabl ! did-è é lar er Roué Profæt : Mar cleuet hoah boéh en Eutru-Doué, ne galettet quet hou calon.

Éxaminet bermen a-be-ban é ta deoh couéh lièssan ér péhet ; rac ol er péhedeu e zou pé péhedeu a ignorance, pé péhedeu a fragilité, pé péhedeu a valice. Er péhedeu-ze-zou pé inemp de Zoué, pé inemp d’en Nessan, pé inémp demb-ni hun hunan. Ou hommettein e rér pé dré chonge, pé dré gonz, pé dré zezir, pé dré action, pé dré omission.


Articl VII.
Ag er seih-Péhet Capital.


ER seih-péhet Capital, pé èl pe lareheoh, er seih-pèn ag er péhedeu, e zou : 1.° En Orgueil ; 2.° En Avarice ; 3.° Er Paillardiah ; 4.° En Ivi ; 5.° Er Gourmandiss ; 6.° Er Golèr, 7.° Er Parèss. Ou hanhuein e rér Capital, rac peb-unan a hehai e zou ur vamèn frontal a hilleih a béhedeu aral, ha rac a nehai é ta en ol péhedeu e eèllér commettein.

Ag en Orgueil.

En Orgueil e zou ur garanté desordr en dès un dén doh-t’ou é hunan, ha doh en avantageu e grèd en dout drès er-ré-ral, e ra dehou hum istimein mui eit-t’ai, ha clasq hum sehuel ihuelloh eit-t’ai.

En orgueil-zou er hettan, er brassan, hac en dangérussan ag en ol péhedeu. Er hettan-è, rac ean-è bet péhet en diaulèt, hac hani hur hettan tad Adam. Er brassan-è, rac en orgueil drès en ol péhedeu-aral, e hum guemér a bèn-caër doh Doué, hac ol er péhedeu-aral e zou ur suitt a hennéh. En dangérussan-è, rac, èl ma lar S. Augustin, en orgueil e hum voutt ér vertuyeu memb. Én hur halon é tougamb er vamèn a nehou ; hennéh-è er vince dehuehan a béhani en hum gorrigér, hac ur uéh ma hourièn én ur galon bet-ha commandein én-hi, en er seèllér ordinæremand èl ur merche a zannation. Eèllein e rér couéh ér péhet-ce é pedair-fæçon :

1.° A pe hum hlorifiamb én-n’amb hun hunan ag er péh hun nès, hemb obligation er bet de Zoué, pé ma hum gomportamb èl pe n’hur behai receuét nitra guet-t’ou. Èl-ce é tamb de hum hlorifiein a hun nærh, a hur vaillantiss, a hur danné, a hun isprit, a hun abiltæt, èl pe ne vehai quet guet Doué en hur behai int receuét ? Petra e hoh-hui n’hou pehai receuét, e-mé S. Paul ? Mar e hoes int receuét, perac en hum hlorifièt-hui a nehai, èl pe n’hou pehai quet int receuét ?

2.° A pe chongeamb en hun nès méritét mad un dra-benac hun nès receuét mui eid er-ré-ral, hac é ma en Eutru-Doué déléour demb. En dén humbl é hanèu n'en dès nitra a vat hemb græce Doué, ha n’eèll a nehou é hunan méritein nitra. Én éffâed, n’en domb meid corrompl ha misèr, hemb boud capabl, èl ma lar S. Paul, d'obér ur chonge mad eid en Nean, ma ne za Doué d’hur secour dré é hræce.

3.° A pe hum vantamb a avantageu n’hun nès quet, hac e fal demb ma vou credét en hun nès int. En dén humbl e guh peèllan ma heèll en donæzoneu en dès receuét guet Doué, ha n’ou disco meid a pe gommand er garanté. Ur vertu caër-è, é-mé S. Bernard, hum zisprisein veritablemant, ha boud istimét guet er-ré-ral : mæs un defaut méhus-è ehue hum istimein, ha bout veritablemant disprisét guet er-ré-ral. En nemb e hum istim un dra-benac, durand n'en dai nitra, e hum dromp, é-mé S. Paul ; rac én éffæd n’en dai nitra.

4.° A pe hum gavamb mui eid er-ré-ral, ha ma tamb èl-ce d’ou disprisein ha d’obér goab a nehai. En dén humbl, sèl mui ma hum gonsidér, distérroh-distér en hum gav, ha muyoh-mui é histim er-ré-ral ; ha mar gùél un defaut-benac én é Nessan, ean e chonge quêntoh a lemel en treust ag é lagad ean, eid a lemel er beudrèn a lagad é Nessan. Allas, miserablèt ma homb ! Ni hun nès hun defauteu-ni ardran hur hain, ha defauteu er-ré-ral dirac-omb.

Ma n’en dès quet enta er-ré-ral quemènt a zanné, a isprit, a nærh, a vaillantiss, mar dint stropiét pé mahaignét, ne rét quet goab a nebai ; Doué en dès permettét ma veint èl-ce ; rac-ce n’ou dispriset quet. Mar ou dès groeit ur faute-benac, n’en doh-hui capabl d’obér hoah goah, ma n’en doh secourét dré hræce Doué ? Remerquet penaus ér pedair circonstance e mès merchét, en orgueil e zou quasi attàu péhet marvel, drès peb tra, mar dér, èl ma arrihue ordinæremant, bet-ha disprisein en Nessan.

Ag er Péhedeu e za ag en Orgueil.

En orgueil eit boud ean er vamèn ag en ol péhedeu, en dès neoah dêc-branq mignon, péré-zou : 1.° Er væn gloër : 2.° Hum vantein hemb necessité : 3.° En hypocrisi : 4.° Chongeal bout dihaval doh er-ré-ral hac abilloh : 5.° Boud ahurtét én é chonge : 6.° bout diæz d’accord guet er-ré-ral : 7.° En disputt : 8.° En ambition : 9.° Er bresomption : 10.° En diaboeissance. Seèllet mar doh teichét d’ur-ré-benac : én hou calon é ma er ourièn.

1.° Er væn gloër. En orgueil-zou ur garanté desordr en dès un dén doh en avantageu en dès, pé e grèd en dout drès er-ré-ral ; hac er væn gloër e zou un hoand bras ha desordr ma vou hanàuét en avantageu-ze, eit bout seèllét, istimét ha mêlét. 1.° En dezir-ze-zou desordr a pe glasquér bout mêlét eit fal actioneu ; par-exampl, rac ma ivér hilleih hemb meàuein, rac ma houiér corol é mæstr, pé sonnein, pé gourén, pé foëttal, pé mèllad, &c. É gurionné, red-è bout scan a speret eit hum vantein guet treu e véritt quêntoh bout blamét eit bout mêlét. 2.° Væn gloër-è hoah, a pe rér actioneu mat, non pas eit pligein de Zoué, mæs eit boud istimét hac inourét ; èl er-ré-zou curius de zésquein leine, eit ma vou larét é mant abil ; er-ré e lar pedenneu caër, eit ma vou larét é houiant pedein Doué ; er-ré e ra yuneu hac alézoneu, eit ma vou larét é rant pénigèn, eit ma vou conzét mad a nehai... Me ouair n’en dai quet attàu un droug ma huélou er-ré-ral en ævreu-mad e ramb : mæs hun intantion e zeli bout d’inourein Doué dirac en ol, ha de zoug en ol d’en inourein guenemb. Hou ç’ævreu mat, e lar demb hur Salvér, e zeli splannein dirac en dud, eit m'ou gùéleint ha ma ranteint gloër d’hou Tad péhani zou én Nean.

Ne veaih quet amoèdét, é-mé S. Paul, guet er gloër ha guet istim en dud. Rac hilleih hou mêlou dirac-oh, hac hou tisprisoü ardran hou cain. Eit peèllad a zohoh er chongeu a væn gloër, hac eit mouguein er vanité, goulènnet guet Doué er græce de hum bligein é vout goapeit, disprisét, anjuliét : hac a pe gouéhou ur méh-benac ar-n’ah, dihoallet a hum néhancein, nac a vurmurein : trugairicaït quêntoh en Eutru-Doué, ma ra deoh en occasion-ze de ziscar hou vanité, ha de bratiquein en humilité.

2.° Hum vantein hemb necessité. Èl mei hum vantein é houiér armerh, hum dènn gùel eit er-ré-ral ; pé hum vantein ag é guærènt, ag é amièt, ag é ampertiss, ag er péh e rér ha ne rér quet. Un débauchét e hum vantou memb ag é fallanté, hac e larou liès mui eit n’en dou groeit, pé ag en infamité en dès commettét, pé groeit d’er-ré-ral commettein. Ur faus devod e sàuou ihuel é Govezioneu, é Gommunioneu, é yuneu, é alezoneu, é Bedènneu.

Jamæs ne hum vêlet, é-mé er Speret-Santel ; lausquet guet er-ré-ral er sourci d’hou mêlein : meit-ha requis vehai deoh, èl ma hoai bet de S. Paul guharal, eid otorisein er péh e hoès de larèt, pé d’obér eit gloër en Eutru-Doué. Rac doh hum vantein a hou ç’ævreu mat, hui e goll er méritt a nehai ; ha mar dai a hou ral obereu en hum vantét, n’en doh meid ur miserabl.

3.° En hypocrisi. Bout hypocrit, pé faus devod, e zou gobér sebland a vout mat pé gùel eit ne vér, eit boud istimét guet en dud. Un hypocrit en dès sourci bras a reglein en dianvès, mæs n’en dès quet paud a soign ag en diabarh : eit bout seèllét èl un dén a gouciance vad, ean e bay é zelé bihan, mæs ean e lausq er-ré vras : ean e ra er charité é publiq, hac e lair è couache : ean e hum glêm hemb cèss ag en desordr hac a fallanté er béd, hac e gommètt é secrèd er péhedeu brassan : ean e vourr bout peèl ital treid ur Hovezour, mæs é-léh disclæriein reih er fal blægueu ag é gouciance, eit hum humiliein ha bout pardonnét a nehai, ean e govessa fauteu er-ré-ral ; ean e guh é-ré-ean, hac e hum éscus a nehai guet eun ag er méh, pé a goll istim é Govezour : sodét-è guet certæn pratiqueu a zevotion, a béré é conzou liès, durand ma vanq a acomplissein é obligationeu brassan : mar dai peur, ean e rei en dén santel eid atrap en alézon, hac eit bout deit mad én ur hartér ; mæs peèl vou liès doh er santeleah. N’en dai quet larét é péh en hypocrit marvelemand én ol circonstanceu-ze, meit-hac ean e hum chervigehai ag er Sacremanteu, eit golein er fallanté ag é vuhé criminel.

Ne laran quet é teli er fal Grechénion hum ziscoein d’en-ol èl me mant : quemènt-ce e vehai larèt tehai rein goal-exampl d’er-ré-ral ; er péh n’en dai quet permettét : mæs me lar ne zeliér quet gobér sebland a vout mad eit bout istimét guet en dud, na hoah bihannoh, eit trompein ha couchi er-ré-ral. Malheur deoh, hypocrit, e lar Jesus liès én é Aviél. Ean e gomparage er sort-tud-ce doh ur bé gùennét hac auzét caër a zianvès, mæs carguét a gorrompl hac a lousteri a ziabarh. Haval int hoah doh bleidi goleit guet crohèn un oén ; hac ur momand goudé m’ou devai hoariét rol ur Sant én Ilis, en ou gùélér é hoari rol un diaul ér hompagnoneaheu. Dihoallet doh-t’ai.

4.° Chongeal bout dihaval doh er-ré-ral hac abilloh. Jamæs ur glorius ne fal dehou gobér èl er-ré-ral : ean e ouair tout er péh ne ouair quet er-ré-ral : fæçonnieu nehué en dès attàu de gonz, de douièt, de sacrein, de hum usquein, de hum alége ha de ziffædein : ean e ouair mui eid ur Perdegour, mui eid ur Hovezour hac eid é Berson. Ean e assai èl-ce lorbein er-ré-ral, hac ou laquad de goll er Religion.

5.° Bout ahurtét én é chonge. Ur glorius, gùir pé gueu, ne héliou meid é chonge ha ne sèntou meit doh é fantazi. Caër hou pou larèt tehou é ma péhet corol, fraudein, chervadein, trompein, (é spécial mar dai bet trompét), &c, mar dai teichét de guemènt-ce, jamæs nitra ne ouniehait. Mar dai ur chicannour, ne gonzou meid a procèzein doh hennont ha hennen ; jamæs ne vai er gueu doh-t’ou : er-ré-ral ne ouzant quet petra e larant ; mæs ean n’en dai quet capabl de hum drompein... Réd-è ma vou credét... Ne hum fiet quet ar hou ç’abiltæt, é-mé er Scritur santel. Diæz-è ne vehai quet trompét en hani ne cheleu meid é fantazi.

6.° Bout diæz d’accord guet er-ré-ral. En orgueil e ra d’é zén boud attàu contrel d’er-ré-ral : mar fal deoh un dra, ean e vènnou un aral. Mar soul guet-t’ou, ean e hum sàuou inemp d’er urionné ha d’er mat, just èl inemp d’er gueu ha d’en droug. É blijadur-è resistein doh é dud, doh é véstr, doh er mad e glaqquér gobér én un tiegueah, én ur partage, én ur Barrèss ; hac ean e gav ur missi hac ur gloër bras tènnein sourci ha poén d’er-ré-ral.

Douget un antètemant requinus èl-ce ; rac a-va-ze, é-mé S. Gregoër, e ta er honzieu lùem, é sau en disput, é halum er golè, en hum piq er galon, hac é collér er peah. Mar doh ingagét én un devotion-benac, ne yet quet dré ur faus gloër hac ur sod antètemant, ha disprisein devotioneu er-ré-ral, èl pe ne vehai mat meit hou ç’hani. Ol é mant mat mar conduiant de Zoué ; ha peb stad e zou santel, mar quemérér er boén de hum santéfiein én-ou.

7.° En disputt. Ag en orgueil é ta liès-mad en dissancion. Ne vern a betra é conzér, ur glorius e vènn en doug ar en ol : ean e zalh doh en ol : réd-è ma criou ihuelloh eit hanni, ha dré forh crial, ean e grèd en dout ræzon. Quemènt-ce e dènn liès de zisprisance, de yeinnion, de gaz, de valice, de zisputt, de douyereah, de foèttereah, &c.

8.° En ambition. Un ambitius e zezir attàu er péh e eèll gobér inour dehou. Dehou éma deliét el léh inouraplan, er gonz dehuehan, en déguemér caërran : meit ma vou inourét ha ma vou er-ré-ral izelloh eit-t’ou, chetui quemènd èl a faut. Er mèrhèt e zou teichettoh eit hanni, de vout ambitius. Ur voès e zougou hé frièd d’obér digueoreu caër, de hum vouttein é cargueu ihuel, de brenein dillad, léhieu caër ar zelé cuhét, eit ma vou credét en ou dès danné, eit diméein gùel ou bugalé ; ha nezè ind e ra goab ag er-ré e jauge doh-t’ai, hac e glasq er-ré e ra goab a nehai. Ur vèrh e fal dehi bout brahue, e laquei poén de hum alége, de hum usquein eit bragal, eit né vou seèllét meit don-t’hi én assambléyeu ha memb en Ilisieu ; caz hac ivi hi devou, mar gùél un aral é tiffædein gùel eit-hi. Liès mad a pe vou én Ilis, é vou hé deulagad é considérein mar bai ur-ré benac gusquét brahuoh eit-hi ; ha liès é clasq bout hoanteit, mêlét hac inourét, hi e goll hé inean hac hé inour.

Boud inourét dirac en dud e fall deoh ? Cheleuet er péh e lar Jesus-Chrouist : Doué e hanàu en donn a hou calon : er péh-zou ihuel dirac en dud, e zou abominabl dirac Doué... En hani e hum sàu, e vou humiliét ha discarrét.

9.° Er bresomption e ra hazardein mui eit ne vér capabl d’obér, ha boud ingorto a vout salvét hemb laquad poén d’obér ævreu mat. Guæd a dud e-hum grev èl-ce dré ou molliaheu ha reforcereah, é hourèn, é sehuel béhieu, è faillein, é vèllad, é hivèt par ivi péhani e ivou muyan. Guæd e gouéh hoah én ihuern dré en hardehtæt guet péhani en hum laquant bamdé én dangér a béhein, èl mei é hantein tiér dangérus eid er burtæt, compagnoneaheu dissolitt, é spécial a dud youanq hardéh en eil-doh-éguilé, é monèt d’en deværranceu ag er béd... Er mod, er gustum-è, e larou ur-ré-benac... Mæs er Speret-Santel e lar deoh : En hani e gar en danger, hum gollou én ou... Ne hum sàuet quet, é-mé S. Paul, ne hum hlorifiet quet é resistehait ; mæs douget, ha peèlleit èl é raug ur serpand.

10.° En diaboeissance. En orgueil e ra cavouét perpet un dra-benac de larèt pé inemp d’en hani e gommand, pé inemp d’er péh e gommand, pé inemp d’é fæçon de gommandein. Honnéh-è er ourièn ag en dirangemand én tiegueaheu, ér Parræzieu ; partout hac é peb-stad. Rac er miserabl brasoni-ze e laq hilleih de ziaboeissein d’ou zud, de zisprisein er-ré-zou drès t’ai, ha de dorrein Gourhæmenneu Doué ha ré en Ilis. Mar arrihue miserieu ér béd, credamb erhad é ma ni zou caus ; rac ne brezamb quet sèntein doh er-ré en dès Doué laqueit de gommandein ar-n’amb. Ma ne sèntet quet, é-mé er Scritur Sacret, doh boèh ha Gourhæmeneu Doué hou Mæstr,... peb-sort malediction e gouéhou ar-n’ah : méliguet vehait én hou ti, méliguét vehait én hou parq : malédiction Doué e gouéhou ar hou craniél, ar er madeu e hoès dastumét, ar hou pugalé, ar hou lonnèt, hac ol er péh e zou deoh : ean e zegassou ar-n’ah quêrteri ha famin, hac e daulou é valédiction ar er péh e rehait.

Peb-unan enta, é-mé S. Paul, e zeli aboeissein d’er-ré en dès berh ar-n’amb, rac n'en dès otorité er bet ne za a Zoué... En n’emb e resist doh-t’ai, e resist doh Doué, e dènn èl-ce ou hondannation ar nehai ou hunan. Credet enta é-ma æssoh aboeissein eit commandein.

Chetui en orgueil ha lod ag er péhedeu e za a nehou. Dougeamb ne guemérehai gourièn én hur halon ha ne ouniehai ar hur speret ; rac Doué e resist doh er-ré orgueillus, hac e ra græce d’er-ré humbl : rac ni e gouéhehai idan bili Lucifer roué er ré glorius, ha ni e zouguehai partout, revè S. Gregoër, er merche a hur dannation. Er remæd doh en orgueil e zou en humilité ; vertu hemb péhani ne yehèmb jamæs d’en Nean, é-mé Jesus-Chrouist. (Mar fal deoh goud é petra é consist er gùir humilité, leinet er Chapistreu IV, V ha VI, Parti III ag er Vuhé devod).

Ag en Avarice.

En Avarice e zou ur garanté desordr doh er madeu tamporel. Me lar ur garanté desordr doh er madeu, ha non pas er jouissance a vadeu bras : rac eèllein e rér bout pihuiq, hemb boud avaricius, just èl ma heèllér bout peur, ha boud avaricius. Me lar hoah ur garanté desordr, rac n’en dai guet avarice-è carein er madeu é quemènt m’en dint necessær, pé aveit gobér un implé mad a nebai.

En avarice, é-mé S. Paul, e zou er vamèn ag en ol drougueu ; hac hanàuein e rér un avar doh unan ag er pemb-merche-men : 1.° A pe hum abandonnér d’er brassan joé, durand ma possedér danné, ha d’er brassan chiff hac anquin a p’ou hollér. 2.° A p’ou gouniér én ur dorrein Gourhæmeneu Doué, pé m’ou goarnér inemp d’é Lezèn ha d’é volanté. 3.° A p’ou hlasquér guet raï a brèss, ha m’ou goarnér guet raï a sourci, hemb chongeal calz nameid én-ai. 4.° A pe n’ou dezirér meid éit hum goutantein, eit hum abandonnein d’er plijadurieu, d’er chérvadeu, d’er gloër, &c. 5.° A pe ne rér quet d’er peur er péh e chom opèn en necessær revè stad peb-unan.

Péhein e rér marvelemant dré avarice, a pe garér mui en danné ag er béd-men, eid en Eutru-Doué ; èl pe vér én disposition de dorrein é Lezèn quêntoh eit manquein ur gounid-benac, pé eit conservein madeu deja gouniét. Pe vehai seèllét mat, n’en dès quet calz a dud ér béd n’en dint avar. N’en dès exant ag er vince-ze nameid er-ré e zalh ou halon absolumant distag doh er madeu tamporel. Èl-ce en dud peurran e eèll boud avaricius, mar carant en danné, ha mar seèllant ou feuranté èl ur malheur. Er-ré-zou bihannan avaricius, en dès eun a vout ; hac er-ré-zou, ne fal quet dehai credein nac avouéein é mant. En avarice e za ag en orgueil, ag en dezir de gondui train ér béd, ha de goutantein er horv.

Ag er péhedeu e za ag en Avarice.

Ur malheur bras-è m’en dai quer cummun en avarice ér Grechéneah, ha ma hès quer bihan a dud e hum gav cablus ag er vince-ze. Hanàuet ahoël er chouche doh er branqueu. S. Gregoër e gontt seih-péhet, péré e za liessan ag en avarice. 1.° En treizoni. 2.° En trompereah. 3.° Er gueuyér. 4.° Er faus touïadelleu. 5.° En néhance. 6° Er carnagereah. 7.° Er gomportemant calét ha didruhé é quevir er beurerion.

1.° En treizoni. Un avar e dreissehai é dad, é vam, é verdér, eit en dout danné. Eid argant ean e uerhehai é inean. En avarice en doai groeit de Judas gùerhein Jesus-Chrouist. Nitra abominaploh eid un avar, é-mé er Speret-Santel.

2.° En trompereah. Un avar e uerh ur varhadoureah é léh un aral : ean e gaige er fal é mésq er mat, hac e douiou ag é nærh eit golein sieu é varhadoureah. Ean en dès deu-sort musul, unan bihan eit daccor, hac hunan bras eit quemér : faus balanceu ha pouizeu aveit trompein ; deusto m’en dai abominabl dirac Doué en hani e ra en dra-ze. Er péh-zou fallan én é di, e rei de Zoué, avèl Caïn.

3 .° Er gueuyér. N’en dès gueu n’en dai capabl un avar de larèt eid atrap, eit gùerhein quirroh ha prenein gùel marhad... Haval vehai n’eèllér mui gobér marhad er bet hemb gueuyér, hemb touièt. Ne ouiér mui é pihue fiein : rac er-ré ne zougeant quet a offancein Doué, ne zougeant quet ehue a drompein.

4.° Er faus touïadelleu. Touiét é gueu ne goust nitra d’un avar, mar cav é brofitt. Ne gleuér quin ér foërieu, ér marhadeu... Petra-zou caus meid en avarice ? Malédiction Doué, é-mé er Profæt Zachari, e gouéhou ar di ul lair un trompér, ar di un touyour-Hanhue-Doué é gueu ; ne lamou quet a ziar-nehou, hac hi er revinou beèd er hoæd hac er vein.

5.° En néhance. Jamæs un avar ne gav en en dès assès a zanné. Sorbét-è dalh-mat guet en hoand d’en devout : hac en eun a goll er péh en dès, e dourmantt hemb cèss é speret. Ean e lausq é dud hemb pedèn, hemb ansaignemant, guet eun ne gollehènt ou amzér. Bihuein e rant é creis en danné, èl tud goué, hemb lezèn, hemb instruction, &c. Daibrét vènt guet en anstu, hac un druhégueah vai gùélèt ou dillad a billen é vraignein doh-t’ai...

6.° Er carnagereah. Un avaricius e garnage, e palforce de zaccor dehou mui eit n’en dès reit, d’obér dehou deu-blijadur eid unan, &c. É serviterion, é ounidion, é varhadision e zou fal bayét : ur hrignage-benac en dou attàu. Eid er horvæyeu, eid en drougueu e zeli, ean e daul tout er béh ar er-ré-ral. Er païemand e hoès refusét d’er ré en dès hou chervigét, e gri vangeance inemp-teoh, é-mé S. Jâq ; hac ou hri e zou oueit bet-ha Doué. Malheur, é-mé Jeremi, d'en hani e sàu é di diar goust er-ré-ral, e ra gueu doh é Nessan, hac e refus rein é recompance dehou.

7.° Er gomportemant calét ha didruhè é quevir er beurerion. Ne vou quet guet un avar é cavou er peur soulagement. Mui a sourci en dès ag é lonnèt, eid a dorrein nan é Nessan : Er peur Lazar e hum bresantai bamdé é touldor er faus pihuiq ; mæs rac m’en doai refusét a er soulagein, é vou resistét ehue dehou un dapèn-deur e oulèn a oudé tri-hùéh-cant-vlæ-ç’ou, eit dispèlhein é dead. En hani, é-mé er Speret-Santel, e stanq é ziscoharn guet eun a gleuèt er peur é crial ha doh hum glêm, en dou é dro ehue de grial ; mæs ne vou quet cheleuét na secourét. Dihoallet a vout calét ha hemb truhé doh er peur : rac ér Jugemant general, haval vehai n’en devou en Eutru-Doué meid er péhet-ze de rebræchein d’er-ré dannét.

Seèllet ha dihoallet doh en avarice, é-mé hur Salvér : rac n’en dai quet é creis en abondance é loge calz er santeleah. : hum goutantet enta a hou pihuance ha gusquemant, é-mé S. Paul ; rac er-ré e fal dehai donnèt de vout pihuiq, e goueh é tantation, hac é laceu en diaul, hac én dannation. Er remædeu doh en avarice, hac er moyandeu de zistag er galon doh er madeu ag er béd-men, e zou er Bedèn, en alézon, er beuranté a speret hac a galon, hac er gonsidération ag er marhue, péhani e lamou guenemb én drespèt temb, en danné hur bou carét ar en doar. (Leinet er Chapistreu XIV, XV ha XVI, Parti III ag er Vuhé devod).

Ag er Baillardiah.

Er Baillardiah e zou ur garanté doh er plijadurieu dishonest. En Apostol S. Paul ne fal quet dehou ma vou conzét ag er péhet infam-ze é-mésq er Grechénion : rac-ce ne larein quet peèd-sort péhet a baillardiah-ç’ou, nac er circonstanceu a nehai. Ne larein memb meit lod ag er péh e eèll couchi en inean. Er péhedeu a lubricité e zou perpet marvel, mar dai parfæd er gousantemant : rac quêstion vai perpet ag un dra a vras consequance, ha n’en dès meid er manq a gousantemant parfæt e eèll diminuein er péhet. Rac-ce é lar S. Paul : ne hum drompet quet ; nac er-ré paillard, nac er-ré e hum gouchi int memb, nac er-ré e gouchi er sort guet-t’ai... ne yeint jamees de Ranteleah Jesus-Chrouist.

1.° Hum gouchi e rér dré chongeu lous é tair fæçon : 1.° A pe gousantét de chongeu dishonest guet er volanté, pé en dezir d’obér er péh e vai én hou chonge. 2.° A pe hum arrestét guet plijadur d’ur chonge lous, hac é vehai gùir ne gareheoh quet gobér er péh e chonget. 3.° A pe hum arrestét a volanté vat de chongeal é treu lous, hac é vehai gùir ne guemérét quet plijadur én-ai. Eit bout cablus a lubricité, n’en dai quet enta requis gobér en action ; er chongeu cousantét, er plijadurieu a chonge, en dezirieu a galon e zou ehue péhet : rac, é-mé hur Salvér, ag er galon é ta er fal chongeu, er multr, er baillardiah, el laironci ; hac er sort treu-ze e gouchi en inean : hac en hani en dès seèllét ur voès guet fal dezir, en dès deja groeit er péhet én é galon. Dré er ræzon contrel, en dirangemanteu e santét, er chongeu e za én hou speret, n’en dint quet péhet, ma ne hoès reit dré hou faute occasion dehai, mar groant poén deoh quentéh èl m’ou santét, mar ou feèllét dohoh prontan ma heèllét. Er péh e souffrehait én drespèt teoh, ne vou quet péhet aveid-oh.

2.° Hum gouchi e rét é larèt conzeu lous ha dishonest, dré gonzeu a zihue-antand, conzeu alleurét, mæs ampouisonét, conzeu doubl... Rac er sort bourdeu-ze ne zant liessan meid ag ur galon corromplét. Ag er péh mei carguét er galon é conz er bêg, é-mé hur Salvér. Brassoh-è hoah er péhet mar e hoès int larét ésprès eid alum é calon er-ré-ral en tan infam a lubricité, pé guet en intantion de ounit ha de solitein unan-benac d’er péhet. N’ancoehet quet a éxp1iquein quemènt-ce é Covezion. Mar e hoès commettét pé chongét, pé dezirét commettein er péhet lous-ce guet unan-benac, réd-è éxpliquein erhad hou stad-hui, ha stad en aral ; hac ean e oai youanq, ha hui ehue ; ha hui hou pehai ean contraignét én ur mod-benac ; hac ean e oai diméét, ha hui ehue ; hac ean e oai car deoh pé aliét ; hac ean e oai ingagét én ur stad santel-benac, pé hui marcè, &c.

3.° Hum gouchi e rér hoah dré er squêndeu naturel. Dré en eulagad : a pe hum arrestér hemb necessité de seèllèt pé tud, pé treu dangérus, pé de leine un dra-benac contrel d’er burtæt... Dré en discoharn : a pe cheleuér guet plijadur conzeu lous, bourdeu infam, sonnenneu sot, pé treu-aral inemp d’en honestiss. Dré er oust : é taibrein pé é hivèt &c. treu e eèllét hac e zeliét goud hou tougou d’el lubricité... Dré en deourn : èl mei en hoarieu dourn, er bouffonnereah, en tastournereah pé e ret hui hou ç’hunan, pé e rét, pé e souffrét guet ré-ral... Dré er gesteu dijauge, dré er gusquemanteu diffourniss, &c. Dré er fri : é santein er péh n’en dai quet permettét. Tud youanq, ne hum zallet quet : douget ha creinet ; rac en isprit e zou pront, hac er horv e zou goann ha lache... Priedeu, ne hum drompet quet ; n’en dai quet tout permettét d’er-ré diméét, èl ma chonge ul lod-vat, péré e hum zann en eil-éguilé dré ur gomportemand infammoh eit hani el lonnèt brutal.

En orgueil, revè er Profæt Ézéchiel, er chérvad, el larganté, en arouaredigueah, bout calét ha hemb truhé doh er peur, e zou quel liès a vamèn a lubricité ; hac en experiance pamdiêq e zisco penaus en hantiss a dud youanq pautrèt ha mèrhèt, er horolleu, en assambléyeu bobançus, &c., e zoug bras d’er baillardiah. Er péhet infam-ze e stleige ar é lerh en dalledigueah a speret, en obstination a galon, en dirangemant én tiegueaheu, en ancoéh a Zoue hac ag er salvedigueah, en eun horribl a verhuel, en amoèdigueah, er revin ag er yéhæt, en dibarfætion hac er valigueance ér resolutioneu, en ahurtemand é goal stad, ha liès mad en désespoër ér momand ag er marhue. Doué en dès a ol viscoah discarguét é vrassan colèr ar er péhet-ce, hac ér béd-aral ur ovèl a dan hac a chouffr berhuèt e vou partage er-ré paillard, é-mé S. Yehàn, én Apocalyps.

Remædeu doh er Péhet lous.

En diaul a baillardiah n’éspergn hanni, ha de zougein e zou ag er péhet-ce quasi ag er hettan momand ag er vuhé beèd en dehuehan. Eit hum breservein a nehou, pé eit sorti mar e hoès bet er malheur de gouéh én-ou, 1.° Peèlleit doh en oscasioneu, hac é general doh tout er péh e eèll tènnein d’er péhet-ce ; èl mei er hompagnoneaheu dangérus, er bouffonnereah, er horolleu, en hantiss hardéh é spécial itré pautrèt ha mèrhèt, en amité tinèr... (Leinet er Chapistr XVIII, parti III ag er Vuhé devod). 2.° Pedet liès ha chonget én hou pedair-fin dehueban : ne leinet meit livreu capabl de douchein hou calon ha de rein sclerdér d’ou speret. 3.° Dihoallet doh en arouaredigueah ha féneantiss : ur féneant e vai liès impudiq. Castiet hou corv dré el labour ; er yuneu, er pénigènneu... 4.° Occupet dalhmat hou speret hac ou calon guet Doué ; drès peb-tra a pe za deoh ur goal chonge pé un tantation-benac, hum recommandet d’er Uérièss Santel ha d’hou ç’Æl-Gardién. 5.° N’arrestet quet hou teulagad ar nitra capabl de zegass teoh ur fal chonge : ha laqueit quêntoh hou tourn én tan, eit el laquad d’obér ur fal action. 6.° Ne lausquet quet hou calon de vout gouniét guet er væn curiosité, nac hou speret de voud amoèdét guet en amourustæt : ne laquet jamæs hou chonge guet hanni é sigur taillein el lis. 7.° Hum zefiet a hanah hou ç’hunan ; beaih é goard doh en diaul ha doh er béd ; pratiquet en humilité, ha chonget hemb græce Doué n’en doh capabl de nitra eit hou salvedigueah. U1 lod vad e gouéh é peb sort infamité méhus, é punition ag ou orgueil ha vanité. 8.° Quêret liès de govessad, ha hum zizoleit d’hou Covezour guet un humilité ha hardéhtæt santel : hilleih e chom é liameu Lucifer guet ur stæd eahus a sacrilegeu, hac e hum zann ; rac er méh e vir doh t’ai a govessad ou féhedeu. (Leinet er Honsidérationeu santel, Meditation ar el Lubricité, hac er Chapistreu XII ha XIII, Parti III ag er Vuhé devod, pé er Hombat spirituel, Chapistr XVIII).

Ag en Ivi.

En Ivi e zou un anquin, ur chagrin hun nès é huélèt bonheur er-ré-ral, e seèllamb èl un droug aveid-omb.

En ivi e za ordinæremand ag en orgueil : rac ne vai fache guenemb gùélèt er-ré-ral avantagettoh pé quen avantagét èl-omb, nameit rac ma hum istimamb mui eit-t’ai. Remerquet neoah, n’en dai quet ivi-è hum affligein rac ma huélamb unan-benac én ur garg, a béhani é hès léh de zougein en hum chervigeou eit gobér poén demb ha d’er-ré-ral, hemb ræzon er bet : dougeance-è quemènt-ce. N’en dai quet ivi-è boud affligét é huélèt er-ré-ral mat, rac ma carehèmb boud quer mad èl-d’ai : un hoand, un dezir devout gùel-è quemènt-ce. N’en dai quet ivi-è boud affligét é huélèt danné, nærh, yéhæd d’er-ré-ral, rac ma hum chervigeant a nehai eid offancein Doué : drespèt doh en droug è quemènt ce. N’en dai quet ivi-è hum rejouissein ag un droug, ag ur hlinhuèd arrihuét guet un ivraign, guet ur paillard... rac ma hès léh d’esperein é changeou guet é glinhuèt ; pé hum rejouissein m’en dai punisset ur fal zén, rac ma rai poén d’er-ré-ral : dezirein ur gùir vad d’en Nessan-è quemènt-ce. Douget neoah n’hou touguehai er fal inclination a hou calon de gâssad er péhour, ha non pas é béhet. Caret perpet er péhour ; mæs câsset é fal deicheu.

Mæs mar hun nès anquin é huélèt bonheur hun Nessan, rac ma tougeamb n’en douguehai ar-n’amb, rac ma fal demb hur boud en inour hac er rang drès-t’ou ; hennéh-zou ivi. Mar hum chagrinamb rac ma carehèmb ma collehai en avantageu en dès drès-omb, pé ma vehai lamét guet-t’ou er mad en dès, eit er rein demb ; hennéh-zou ivi. Mæs marcè hui en hanauou gùel doh er branqueu. Ag en ivi é ta : 1.° Er haz. 2.° Er raportereah. 3.° Er goal-gonzereah. 4.° Er joé é huélèt droug en Nessan, pé er boén é huelèt é vad.

1.° Er haz. En ivius ne grèd quet é heèll bout heurus durand ma huélou ur vad-benac é harrihue guet é Nessan. Rac-ce ean e rechign, hac e zezir droug tehou, hemb gobér cas ag er péh e ordrén demb Jesus-Chrouist, de hum garein en eil-éguilé ; rac en hani en dès caz doh é Nessan, e zou multrér.

2.° Er raportereah. En ivius e daul é velim ar guemènt hanni e uél pé istimettoh eit-t’ou, pé ihuelloh eit-t’ou, pé avantagettoh eit-t’ou. Ean e assai ou duein gùéh dré finèss, gùéh a voéh ihuel : er raportereah gùir pé gueu ne goust nitra dehou, meit ma cavou en tu d’ou décriein ha d’ou brouillein guet ou amièt. En ivius e zeliehai ahoèl chongeal en hum zisinour ean memb é sigur disinourein er-ré-ral ; rac, é-mé er Speret-Santel, Un dén a zeu~dead e gouèh ér fallan disinour ; hac er raportour e denn ar nehou er haz, er malice hac en décriance... Er goal-gonzerion é secret, en teadeu a zeu-luèm e vou méliguét, rac ma laquant dissancion é mèsq er-ré e vihuai è peah hac amitié.

3.° Er goal-gonzereah. Mar fal deoh gobér plijadur d’un ivius, goal-gonzet dirac-t’ou ag er-ré e ra droug d’é zeulagad ; ean e larou hoah goah eid-oh, mar eèll. N’en dès nitra e ra mui a boén dehou, eit cleuèt mêlein er ré m’en dès ivi doh-t’ai. Rac-ce, er goal-gonzereah e zou mechér carettan un ivius.

4.° Er joé é huelèt droug en Nessan. Un ivius e hum rejouiss mar gùél droug é couéh guet en Nessan ; hac e hum fache ag er mad e arrihue guet-t’ou. Caz-è guet-t’ou m’er mêlér, ha joé m’en décriér... Dré ivi en diaul é ma deit er marhue ér béd.

En ivi e zou ur péhet bras ha marvel ag é natur, a p’en dai gùir é laq S Paul en ivius ér memb rang guet er-ré ne veint quet receuét én Nean : ha S. Basil e hanhue er vince-ze » Un ansaignemand ag er hoh serpand, un ard ag en diaul, un arrès ag er bunition éternel, un ampechemant d’en devotion, un hènd d’en ihuern... » Er péhet-ce e rantt é zén haval doh er goal-speret, péhani ne glasq hur holl nameit dré ivi do-hemb ; rac fache-è guet-t’ou ma vehèmb heurussoh eit-t’ou. En ivi n’en dai neoah meit veniel, a pe ne vai meid é fæd a dra distér ; a pe ne zistruge quet er garanté ér galon ; a pe ne rér quet dehou ur gousantemant parfæt.

Er remædeu doh en ivi e zou en humilité, er mortification, en distag-a-galon doh er madeu ag er béd men. Rac mar pratiqueamb en tair-vertu-ze, ne garehèmb nac en inourieu, nac er plijadurieu, nac en danné ; hac èl-ce ne zouguehèmb quet ivi d’er-ré en des, pé e zou ér stad d’en dout er faus avantageu-ze.

Allas ! cummunæd-è er péhet-ce é-mésq en dud ! Quentéh èl ma huélér en en dès unan-benac vaillantiss, commodité, istim, isprit, abiltæt, devotion, &c., en ivi e luèmmou en teadeu inemp tehou. El labourision, en artisandèt, er vechérerion, er varhadision, en dès en eil-doh-éguilé er maliciussan ivi. En ivi e daul memb é velim ar santeleah er-ré e chervige Doué hac e vihue én é hræce. Clasq e rér en tu d’ou dibauchein ; gobér e rér goab a nehai ; assai e rér ou gounid dré fal gonzeu : un taul caër é cavér mar eèllér ou laquad de béhein. N’en doh-hui ag en nombr-ze ? Er péhet-ce-zou inemp d’er Speret-Santel, ha diæz de vout pardonnét. Er-ré ivius, é mé S. Chrisostom, e zou haval doh en diaulèt, pé goah eit-t’ai ; rac er ré-ze ne glasquant quet gobér poèn na droug en eil-d'éguilé.

Ag er Gourmandiss.

Er Gourmandiss e zou ur garanté raï vras doh er plijadurieu én daibrein hac én ivèt. Cavein mad er bouéd e zaibrér ; cavein goust d’er péh e ivér, n’en dai quet gourmandiss. Mæs dihuènnét-è daibrein pé ivèt raï : dihuènnét-è daibrein pé ivèt mui eit n’en dai requis eid antretenein ha conservein er yéhæd, ha hembquin dobér meit ma cavér goust é taibrein pé é hivèt.

Péhein e rér dré ourmandiss é huéh-fæçon : 1.° A pe zaibrér pé ma hivér raï, de larèt-è, mui eit ne oulèn er ræzon. Mab-dén ne zeli daibrein nac ivèt meid er péh-zou requis eit maguein er horv, en derhel ér stad de chervige Doué ha d’obér é labour. Malheur, é-mé Jesus-Chrouist, d'er-ré n'ou dès quin chonge meid a garguein ou horv, rac ind ou dou nan goudé. 2.° A pe vér tavantêq ha goubéhét é taibrein pé é hivèt, ha ne vai quæ meit d’er péh e chom arlerh ; el ma ra certæn tud péré e zaibr guet ou deulagad er péh e bresantér dirac-t’ai, hac e garehai ou dout tri pé puar-cov de garguein, a pe gavant un dra-benac d’ou goust. En dén just, é-mé er Speret-Santel, e zaibr eit sustantein é vuhé ; mæs cov er-ré fal ne vai jamæs goalhét. 3.° A pe rér dispigneu dijauge eit en dout friantage, bouéd mat, treu delicat eit coutantein er oust ; èl ma ra er-ré e zistro treu ag en tiegueah eit cass d’en tavarneu, pé e lair ou zud eit gobér friantage. 4.° A pe glasquér er bouéd gùellan, pé ivage delicat, eit cavouét mui a blijadur ; èl ma ra er-ré e glasq a brèss er predeu mat, hac e rid d’er festeu é péré é vou muyan chérvad d’obér. 5.° A pe ortér er prèd guet un hirreah ha dibatiantæt quer bras, ma taibrér hemb necessité quênd en amzér reglét, drès peb tra en déieu-yun, èl ma ra er-ré ne hanàuant quet cource doh cource, ha n’ou dès, haval vehai, quin mechér meit daibrein, ha ridêq a davarn de davarn. 6.° A pe zaibrér pé ma hivér hemb necessité treu dihuènnét, pé e ouyér e rei gueu doh er yéhæd ; èl mei daibrein hemb necessité quiq d’un dé-vigil, pé torrein ur yun commandét.

Er gourmandiss e zou ur sort péhet a idolatri, a pe lar S. Paul ag en dud gourmand n’ou dès quin Doué meit ou hov ; en hum gollant int memb, hac é laquant ou gloër ér péh e ra ou méh ha disinour. Er gourmandiss n’en dai quet neoah attàu péhet marvel, meit ne vou quet considérabl en dirangemant, ha ne garehér quet er chérvad bet-ha mouguein caranté Doué ér galon.

Er gourmandiss e us er horv, e oanna er yéhæd, e bonnéra en isprit hac e laq burhud d’amoèdein : ean e zioust ag en treu spirituel, e yein en devotion, hac e ra liès lausquein en deværieu a Grechéneah guet er chonge ag er bouéd. En dangérussan branq en dès er gourmandiss e zou en ivraignereah.

Ag en Ivraignereah.

En ivraignereah e zou ivèt bet-ha troublein en isprit. Eit péhein dré ivraignereah n’en dai quet requis, èl ma crèd ul lod vad, coll er ræzon, pé turel a ziar er galon. Rac eèllein e rér péhein bras hemb coll er ræzon, hac eèllein e rér turél a ziar er galon hemb péhein. Eit péhein assès-è ivèt mui eit n’en dai necessær ; ha malheur, é-mé er Profæt Isaï, d 'er-ré-zou creihue a bèn eid ivèt, ha vaillant eid ivraignein. Jugein e rér é vai istroh eid en necessær e ivér, a pe eèllér larèt ne vehai quet ivét pe vehai deur vehai : hac èl m’hun nès deja remerquét, jugein e rér é vai péhet marvel un action, a pe brononce er Scritur santel malheur inemp d’er-ré hé groa. Peb-sort dereglemand én ivage n’en dai quet neoah marvel, mæs en imur, er seèll, er gonz changét guet en ivage, e zou ur merche ag un dirangemant marvel. Ne yet quet ha larèt, jamæs en ivage ne ra poén deign ; me ive, ha jamæs ne gollan me santimant : rac inemp d’er sort tud-ce é prononce er Speret-Santel malheur, a pe lar dré guêneu er Profæt Isaï : Malheur deoh péré e sàu a vitin eid ivraignein, hac e zalh taul beèd en noz, beèd quene vai tuèmmét teoh guet en ivage.

Douget en ivraignereah, péhet infam é peb-unan, mæs hoah infammoh ha dangérussoh ér mèrhèt ; rac en drougueu e stleige guet-t’ou, e zou hemb nombr. 1.° Un ivraign e hum laq én dangér de gommettein er péhedeu brassan. Én ivage é ma en touyereah, er holèrieu, er foëttereah, er scandal, er gloër, er bêgadeu lous, er bouffonnereaheu infâm, en dezirieu criminel, er baillardiah abominabl, &c. Ne veàuet quet, é-mé S. Paul ; ér gùin é ma er baillardiah.

2.° Un ivraign e zispign é zanné, e revin é diegueah, e ra poén d’é dud, e lausq é vugalé hemb ansaignemant, de zuein guet nan ha misèr. Ur mechérour ivraign ne vou jamæs pihuiq, é-mé er Speret-Santel. Ean e goll é inour ; dén ne fi én-ou : é zelé e chom hemb bout payét : hac anfin ne goust nitra dehou laireah ha friponein eit en dout d’ivèt.

3.° Un ivraign e goll é speret a nebedigueu, e bonnérra é bèn, e us é yéhæd, e chairr clinhuedeu bras, hac e hast é varhue dré é gorvadeu. Ne hum garguet quet a ivage, é-mé hun Salvér, guet eun a vout somprenét guet er marhue. Guet pihue é harrihuou malheur, é-mé er Scritur ? Guet pihue é harrihuou en tabut ? Pihue e gouéhou ér fozieu ? Pihue e vou blessét ? Guet pihue é harrihuou ma tihoéllei ou deulagad, nameit guet er-ré e gar en ivage ?... En ivraignèt ne yeint jamæs de Ranteleah en Eutru-Doué, é-mé S. Paul.

Opèn er péhet e zou é hivèt bet-ha troublein er speret pé er ræzon, en ivage e zoug hoah de hilleih a fauteu : 1.° A pe rér gueu doh er yéhæd ; 2.° A pe vanquér d’un devær-benac ; èl a gleuèt en Overèn un dé a obligation, a obér ur yun commandét, a larèt er Pedènneu ordrénét, &c. ; 3.° A pe zispignér er péh e zou necessær eid en tiegueah ; 4.° A pe hum laquér ér mæz a stad de bayein en delé ; 5.° A pe vanquér a secour er peur én é vrassan necessité ; 6.° A pe rér goal-exampl d’er-ré-ral : 7.° A pe santér é vou caus en ivage de douièt, de golèrein, de gonz sot, pé d’obér un infam sotiss-benac, &c. Unan itré deu-ùin e vai liès hardéhoh d’en droug.

Péhet-è hoah solitein er-ré-ral, pé rein dehai de veàuein. Ur faute bras-è enta, 1.° Meàuein unan-benac ésprès. 2.° Manquein a virèt doh er-ré-ral a veàuein, a pe vér obligét de guemènt-ce, pé ma heèllér æzemand er mirèt. Malheur enta d’en davarnerion, péré e ra d’er-ré en dès déja assès, pé e ouair é veàueint guet er péh e rant tehai ; pé e ra d’ivèt durand en Office de dud ag er hanton, pé deit a ziabeèl ésprès eit corvadein. Malheur dehai mar goarnant deu pé tri-dé ivraignèt én ou zi ; mar rant ivage eit dillad, pé treu-aral lairét ; mar rant retirance de fal dud ha de fal actioneu én ou zi ; mar soutirant en dud youanq, pé mar rant tehai d’ivèt inemp de volanté just ha ræzonabl ou zud, &c. ; mar dai ou zi ur scoll a fallanté, a oal-gonzeréah, a zissancion, a douyereah, a libertinage, &c. Allas ! ne uélér meit raï ag er sort-ze.

Hilleih e béh hoah é hobér corvéeu, chairréeu, leigneu bras, &c., hac é sigur gobér inour d’ou zud, ou solitt d’ivèt, hac e ra dehai de veàuein. Quer goah-è hoah en æredeu bras, e péré é tolpér nombr a dud, nonpas eit pedein Doué de rein é vénidiction d’er priedeu, mæs eit gobér chérvad, coroll hac ivraignein. Ne vai quet mad er fest, ma ne vai meàu er-ré couviét hac er sèèllerion. Un digaré caër e gavér é larèt é ma er gustum hac er mod gobér èl-ce. Mæs Crechénion péré n’ou dès quin regl eit hum gomportein, meit Lezèn Doué, e zeli ou dout caz doh modeu er béd, péré e zisplige quemènt de Zoué.

Er remæd doh er gourmandiss e zou bout reglét mad én daibrein hac én ivèt, yunein, gobér pénigèn, chongeal liès ér marhue hac én nan ha séhæd en dès andurét eid-omb hur Salvér. Mar chongét erhad ér vistr hac ér gùin-aigr e oai bet reit dehou eit dispèlhein é séhæd, hui e zésquou hum goutantein ha cavouét mad er bouéd e ra Doué deoh, hac e ouyou gùel hum oarn doh er gourmandiss hac en ivraignereah. O men Doué ! preservet-ni doh en ivraignereah hac er baillardiah : rac en eu-vince-ze é spécial e zou diæz bras de dènnein ag ur galon é péhani é vènt ur uéh gouriennét.

Ag er Golèr.

Er Golèr e zou un tærision divad ag er galon, e ra demb hum revoltein guet dibatiantæd inemp d’er péh e zisplige temb. Me lar un tærision divad ag er galon : rac ur golèr reglét-mat n’en dai quet ur péhet, a pe ne hum laquér é colèr meid eit gobérur vad, pé mirèt un droug. Jesus-Chrouist en dès reit temb un exampl a guemènt-ce a pe hum laquas én ur golèr santel inemp d’er-ré e brofanai en Tampl a Jerusalem. Requis vai guhavè colèrein eit laquad d’obér er mat, eit corrigein er-ré n’er groant quet. Én éffæd, bout-çou certæn tud a béré n’eèllér tènnein vad er bet, ma ne gonzér rust doh-t’ai. Er golèr reglèt dré er garanté n’en dai quet vélimus. Un tad hac ur vam e fache doh ou bugalé, rac ne brezant quet chervige Doué de noz ha de vitin, ne dostant quet d’er Sacremanteu, pé rac ma hantant fal gompagnoneah ; rac ma cleuant ou zud, ou serviterion é touyèt, é conz sot, &c. Deliét-è dehai ér sort occasioneu-ze ou horrigein ferm, mæs hemb amportemant na taul brutal ; rac ou holèr e zeli bout revè Doué, ha non pas revè ou fantazi hac imur.

N’en dès enta meid en tærision divad ha desordr e zou péhet, ha malheurusemand e arrihue liessoh eit ne chongér. 1.° A pe zezirér de unan-benac un droug n’en dès quet méritét ; èl ur prièd brutal e hum laq é colèr doh é voès, rac ma rebræche dehou e zefauteu a fallanté. 2.° A pe zezirér ma vou punisset unan-benac mui eit n’en dès méritét ; èl mei certæn tud furius péré e ziscarg ur foul-anjulieu ha tauleu ar ou bugalé, ar ou serviterion eit fauteu distér. 3.° A pe gastiér unan-benac hemb en dout berh ar-nehou, eit coutantein un dahinat colèr pé malice. 4.° A pe bunissér unan-benac eit hum vangein ha torrein er fantazi ar-nehou, quêntoh eit guet er chonge a bunissein en offance en dès groeit de Zoué : èl-ce ur vam e hum laquei én ur golèr vras doh hé bugalé mar manquant tehi ; mæs ne rei cas erbet eit ou gùélèt é hoffancein Doué. 5.° Anfin er golèr e zou desordr a p’hun troubl, a p’hun dirange bras a ziabarh, drès peb-tra mar gùélér splann quemènt-ce ar-n’amb. » Rac, é-mé S. Gregoër, er golèr mad e droubl un tamiq en isprit ; mæs er golèr fal en dall... » Quemènt-ce e zisco é ma diæz colèrein hemb péhein ; ha S. Francæs a Sale e lar é ma æssoh hum virèt a monèt é colèr, eit hum virèt a béhein a pe hum lausquér de golèrein.

Er golèr e za ag en orgueil, ag en ambition, ag en avarice ; rac a-va-ze é ta er gorruption a galon mab-dén ; hac hun experiance e zésq demb é homb douguét dré natur de hum sehuel inemp d’er péh e resist doh hun dezirieu. Ag er golèr é ta en drespèt hac er haz doh en Nessan, en tabut, en dissancion, en anjulieu, en dezir de hum vangein ha d’obér droug, en touyereah, er blasfæmereah, er foëttereah, er multr, &c. Hac én ol circonstanceu-ze é hès quasi perpet péhet marvel, drès peb-tra, mar dai raï zivad en tærision, mar maguér raï beèl er golèr ér galon ; mar hum gav guet-t’ou ur scandal considérabl...

Ne hum éxcuset quet en ul larèt, ne douiét jamæs én hou colèr ; ne zezirét jamæs droug d’er-ré-ral ; jamæs ne rét hou malloh de nitra : rac n’en dai quet requis quemènt-ce eit péhein. En-n'emb e hum laquei é coler doh é Nessan, é-mé hur Salvér, e vou punissét dré er Jugemant : en hani e larou dehou Raca, de larèt-è, ur guir a zisprisance, e vou condannét dré er Honseill ; hac en hani e larou dehou Fol, guir anjulius, e véritou en ihuern. Arlerh quemènt-ce penaus é crèd en tadeu ha mameu colèrus réin d’ou bugalé hanhueu horribl ha scandalus ?

Ne laret quet hoah é ma forh diæz ha burhud impossibl deoh mirèt a golèrein guet er sourci hac en tergass ag un tiegueah. Rac mar dai diæz guhavè mirèt a santein er prontitud, eèllein e rér ahoèl hum virèt a gousantein, ha guet græce Doué er mouguein quentéh él m’er santér. Désquet goasquein ar hou c’imur dré er reflexioneu-men : 1.° Dré er goler hui e gollehai er batiantæt necessær deoh eid accomplissein Lezèn Doué : Hum anduret en eil-éguilé, é-mé S. Paul, hac èl-ce hui e accomplissou Lezèn Jesus-Chrouist. 2.° Dré er golèr hui e gollehai en doustér, hemb péhani n’hou pou quet en inour a vout galhuet bugalé de Zoué : Heurus er-ré dambonær, é-mé hur Salvér, rac galhuét veint bugalé de Zoué. 3.° Dré er golèr hui e gontraignehai er Speret-Santel de gùittad hou calon ; rac ne chom quet én troubl ag er galon, émé er Scritur. 4.° Én hou colèr ne ouzoh petra e rét, na petra e larét ; jamæs ne gredét é vai er gueu dohoh, durand ma hum sàuét inemp d’er urionné ; rac er golèr, é-mé S. Jâq, ne ra quet er péh-zou ræzonabl dirac Doué. 5.° Dré er golèr hui e goll hou ç’amièt, opèn ma rét poén d’er-ré e chom gueneoh. Rac-ce é lar er Speret-Santel : Ne veaih quet ami d’un dén colèrus ; ne chomet quet guet ur furius... Gùel vehai bihuein én un deserh guet el lonnèt goué, eit chom guet ur voès attahignus ha colèrus.

Remæd doh er golèr. 1.° Èl S. Francæs a Sale, groeit ur hontrad guet hou tead, eit ne larou guir a pe santehait hou c’oal imur. 2.° Hum dènnet ag en occasion mar dai possibl deoh, pé souffret guet patiantæt, hac hou toustér e changeou bean en hani-zou é colèr. 3.° Goulènnet liès guet Doué er græce de dorrein hou fal imur, rac un dra caërroh-è, é-mé er Speret-Santel, feahein er golèr, eit gounid ur guær. 4.° Diazéet sonn én hou calon er honzeu-men : Désquet gueneign, é-mé hur Salvér, é hon douce hac humbl a galon, ha hui e gavou er peah d’hou c’ineanneu. 5.° Mar e hoès er malheur de golèrein, ne faut quet, é-mé S. Paul, ma cousquou en heaul ar hou colèr. Cousquèt guet er golèr e zou cousquèt guet ur serpand. (Leinet er Chapistreu VIII ha IX, Parti III ag er Vuhé devod).

Ag er Parèss.

Er Parèss e zou un dioust ag en treu spirituel, e ra demb délezel hun deværieu, pé hum aqùittein a nehai guet lézidantæt, quêntoh eit hum gontraignein é fæçon er bet. Péhein e rér dré barèss : 1.° A pe gollér courage é huélèt er boén e zou rét quemér eit feahein en tantationeu, eit torrein er fal deicheu, eit gounid er Baraouis : hilleih e goll en espérance ag ou salvedigueah a pe larér dehai guet Jesus-Chrouist : Ranteleah en Nean e oulèn nærh ha courage, ha ne vou meid er-ré e hum gontraignou hac e hum boéniou, e yei d’inou.

2.° A pe bassér en amzér é féneandal pé é hobér bagatellage, é ridêq a di de di, é tiscoural ar dreu inutil, é hoari, é teværral, é léh en impléein d’obér er mad a béhani é vér capabl. En dud féneant en dès de zougein ne gouéhehai guet-t’ai er peh e lar hur Salvér ag er servitour paressus : Taulet ean én tihoéldæd izellan ; inou ne vou meit dareu a zésespoër ha tarhereah dènd.

3.° A pe laquér termén a vomand-de-vomand, eit hum aqùittein ag en deværieu a obligation, guet eun ag er geinance e zou doh ou gobér ; èl derænein ul labour, tardein a monèt de govessad, a obér pénigèn. Goah-è hoah mar hum zioustér doh en deværieu bet-hac ou lausquein ol. Ar er sort-ze é crier Profæt Jeremi malheur, a pe lar : Méliguét-è en hani e ra ævreu Doué guet lézodantæt.

4.° A pe ne brezér quet hum boéniein eit pratiquein er moyandeu jeaugeabl eit peèllad doh er péhet hac avance é vertu ; èl er-ré en dès dongér doh er Govezion, doh er yuneu, doh en instructioneu ; pé e guemér caz ha drespèt doh er-ré e ra dehai aviseu santel, pé e zisco dehai exampl vat...

5.° A pe rér d’en isprit ha d’er chonge liberté de vout digampèn ha de valé durand en Overèn, er Pedènneu, pé en Instructioneu, &c. A pe ne rér cas a hum geinein eit chongeal é Doué, eit profittein ag er chongeu mad e zegass de beb-unan, eid offrein dehou er galon hac er poénieu, &c.

Ag en orgueil, ag en avarice, ag en dezir de goutantein er horv hac er goal inclinationeu é ta er parèss. Rac ne vanquamb d’hun deværieu, pé ne hum aqùittamb a nehai guet lézidantæt, nameit rac ne fal quet demb hum geinein na hum gontraignein eit resistein doh hur fal deicheu. Er parèss e zou dangérus, hac ur vamèn ampouisonét a vinceu. Caus-è ma quemérér caz doh el labour, ma hum daulér raï guet er housquæt, ma collér courage, ha ma couéhér én désespoër, ma hum inzrouguér doh er urionné ha doh er-ré e lar hur profit temb, ma lausquér tout é liberté guet en isprit, ma hum ahurt er galon ; hac er péh zou hoah goah, ne vourrér meid ér horrompl hac én infamité, &c. En hani-zou perpet occupét mat, n’en dès meid un diaul doh en tantein : mæs en hani ne ra quæt, en dès seih.

Ol é homb gannét eit labourad, é-mé en dén santel Job, peb-unan revè é vechér ha vacation, hac er-ré e dremén ou amzér é plijadur hac én æzemant, én un taul, én ur momant e tisquênnant én ihuern. Cleuét e mès, é-mé S. Paul d’er bobl a Thessaloni, é hès én hou mesq tud arouarêq ha curius, ne rant meit ridêq duhont ha dumen eit cleuèt nehuétædeu : me ordrén dehai é Hanhue Jesus-Chrouist labourad ha gounid ou bouéd... Ha mar dès unan-benac ne sèntt quet doheign, merchet ean èl un dén éscommuniét : ne faut quet m’en dou hanni commerce er bet guet-t’ou, eit m’en dou tout er méh, hac en disinour. N’en dai quet larét eit quemènt-ce é ma attàu er parèss ur péhet marvel : rac, ma n’en dai quet considérabl el lézidantæt, ma ne ya quet bet-ha forbanein caranté Doué ag er galon, nezè er parèss n’en dai meit veniel.

Mæs n’en dai quet erhoalh chongeal attàu ér vuhé. Rac hac é ounieheheoh ol er bèd, é-mé hur Salvér, petra é chervigeou quemènt-ce deoh, mar dét ha coll hou c'inean. Hur chonge principal e zeli bout guet en affær a hur salvedigueah. Ne dardet quet a hum gonvertissein, é-mé er Speret-Santel, ne quet a zé-de-zé ; ne ortet quet peèlloh, rac colèr en Eutru-Doué e gouèhou ar-n’ah én un taul, hac én dé ag é vangeance ean hou collou. Ne zougeamb quet er boén e zou doh hum salvein : er vrastæd ag er recompance e zeli hun accouragein. Hum boéniamb de hanàuein ha d’accomplissein hun deværieu general, de larèt-è, en deværieu cummun itré en ol Grechénion ; hun deværieu particuliér, de larèt-è, en deværieu en dès peb-unan revè é stad ha vacation ; hac hun deværieu-ni hun hunan, de larèt-è, en deværieu hun nès d’accomplissein revè en differant circonstanceu ag er vuhé. N’en domb quet Crechénion ma n’en domb sourcius de hanàuein petra e oulèn Doué guenemb é peb-occasion ; ma n’en domb fidel de héli é volanté. Péhein e ramb dré barèss mar manquamb a zésquein en deværieu-ze, pé mar manquamb dré lézidantæd a ou accomplissein.

Rémæd doh er parèss. 1.° Considéret peguemènd en dès Jesus-Chrouist poéniét ha souffrét aveid-oh : petra e hoès-hui groeit eit-t’ou ? Petra ne hoès-hui groeit inemp tehou hac eit hou tannation ? 2.° Chonget liès én noz-hont ag er marhue, é péhani dén n'éèllou gobér nitra, é-mé S. Yehàn. 3.° Tosteit liès d’er Sacremanteu eit quemér nærh ha courage de feahein ol er péh e gavét diæz én hænd a hou salvedigueah, ha groeit hou ç’ol obereu èl ma careheoh hou poud int groeit én ær ag er marhue. 4.° Chonget liès é vou requis temb d’accor contt de Zoué a hun ol chongeu, conzeu, dezirieu, ævreu, ag en ol amzér, ag er secourieu ha græceu, en dès reit temb : réd-è enta profittein perhuéh a nehai. 5.° Ne glasquet quet coutantein hou fal inclinationeu, é-mé S. Paul ; rac ur galon e gar plijadurieu er béd, e hum zioust é-cource ag en treu spirituel. 6.° Pedet, hum impléet perpet, castiet hou corv, méditet hou pedair-fin dehuehan ; hennèn-è er remæd general doh en ol vinceu. (Leinet er Hombat spirituel, ag er fæçon de gombattein inemp d’er parèss, Chapistr XIX).


CHAPISTR III.
Groeit er Mad.


DÉsquein e rér démb a vihan é ma é virét Gourhæmeneu Douè é tiscoamb en hun nès er Garanté a Grechéneah. Rac eit carein Doué, ne faut quet m’hur bou quin volanté meid é hani, ha réd-è gobér er péh e ordrén. Doué en dès reit temb dêc Gourhæmèn, e omb obligét de virèt idan boén a zannation. Mar fal deoh arrihue ér vuhé éternel, é-mé hur Salvér, mirèt er Gourhæmeneu : ha pihue-benac e dorr unan hemb quin a nehai dré ur péhet marvel, e vou dannét, ma ne ra pénigèn ag é faute quênt merhuel. A hanamb hun hunan n’en domb quet capabl de virèt Gourhæmeneu Doué : mæs guet er secour ag é hræce ni e eèll ou mirèt ol, ha Doué ne refus quet é secour d’er-ré er goulèn a galon : rac èl ma lar er Honcil a Trante ar-lerh S. Augustin, » Doué ne gommand quet treu impossibl ; mæs a pe gommand, ean hun avertiss d’obér er péh e eèllamb, ha de oulèn guet-t’ou secour eit gobér er péh n’eèllamb quet a hanamb hun hunan, hac ean hun assist eit ma heèllehèmb donnèt de bèn ». Én tair-hettan ag er Gourhæmeneu-ze é ma comprênét hun obligationeu é quevir en Eutru-Doué, hac ér feih-aral, hun obligationeu é quevir en Nessan. Jesus-Chrouist en dès memb larét é ma comprênét tout el Lezèn hac ol er péh en dès larét er Brofætèt, ér Ourhæmèn en dès reit Doué demb d’er harein ha de garein en Nessan. Éxpliquét hun nès er Ourhæmèn-ze én articl ag er Garanté a Grechéneah ; rac-ce ne hum arrestehèmb quet paud amen ar er poènd-ce. Quênt commance en éxplication, remerquet mat penaus ag er Gourhæmeneu é general, lod e gommand, ha lod e zihuèn ; ha peb-Gourhæmèn é particuliér e gommand hac e zihuèn un dra-benac. Ind e oblige d’obér er mad, hac e zihuèn gobér en droug ; ha chetui en differance e zou itré-dai revè ma hordrénant pé ma tihuènnant : revè ma tihuènnant, ind e oblige perpet, é peb-momand ha circonstance ; rac péhein e zihuènnant ; ha jamæs n’en dai permettét offancein Doué. Mæs revè ma commandant, n’obligeant quet perpet hac é peb-circonstance ; rac ne vér quet é peb-momand hac é peb-circonstance ér stad hac én accomod d’obér er mad e ordrénant.


Articl I.
Ag er guettan Gourhæmèn.

Un Doué hemb quin e adorei,
Ha parfætemand e garei.


ER Ourhæmèn-ze hun oblige de buar-zra : 1.° De gredein é Doué ; 2.° D’hur boud espérance én-ou ; 3.° D’er harein drès peb-tra ; 4.° Ha de n’adorein meit-t’ou é hunan. Hi e zihuèn dohemb a béhein inemb d’er Fé, inemp d’en Esperance, inemp d’er Garanté, hac inemp d’er Religion. Éxpliquét hun nès en tri-poénd quettan ag er Ourhæmèn-ze én articleu ag er Fé, ag en Espérance, ag er garanté a Grechéneah. Mæs quênt passein d’er buarvèt, péhani-zou en adoration, laramb ur guir pé deu ar er vrastæd ag er Ourhæmèn en dès reit temb Doué d’er harein, eit ma comprenehèmb penaus ha peguemènd é homb obligét d’hé accomplissein.

Un Doctor ag er goh Lezèn e oulènnas guet hur Salvér péhani oai er vrassan ag en ol Gourhæmeneu ; ha chetui er rescond e ras tehou : Hui e garou er Mæstr hou Toué a greis hou calon, ag en dondæd a hou c’inean, a hou ç’ol speret, hac a hou ç’ol nærh. Honneh-è, é-m’ean, er guettan hac er vrassan Gourhæmèn. Honnéh-è er guettan, rac Doué en dès hé scrihuét én hur haloneu. Honnéh-è er vrassan, rac n’eèllér quet mirèt parfætemand er Gourhæmeneu-aral, hemb carein Doué ; rac hi e badou de virhuiquin : ol en treu crouéét e dreménou, mæs er garanté ne dreménou jamæs, é-mé S. Paul. Honnéh-è er vrassan, de larèt-è, Gourhæmèn un Doué e oulèn tout hur halon ; ha mar permètt demb carein un dra-benac, réd-è ma vou carét a gaus tehou hemb quin hac a balamor tehou. N’eèllamb quet, é-mé Jesus-Chrouist, chervige deu væstr assambl ; de larèt-è, hur halon n’eèll quet bout partagét itré Doué hac en danné, itré Doué hac er plijadurieu criminel, itré Doué hac un ami e garér raï, ha ne garér quet eit Doué. Hun Tad ne vènn quet ag un hantér calon ; ean hé goulèn tout ha hemb partage, ha chetui petra-è carein Doué a greis hur halon, de larèt-è, er harein a guemènt mei capabl ur galon de garein.

Carein Doué ag en dondæd a hun inean, e zou reglein hun ol squêndeu naturel, hun ol inclinationeu ha dezirieu revè é volanté, eit ne rehèmb na ne zezirehèmb nitra dihuènnèt.

Carein Doué a hun ol speret, e zou chongeal é Doué guet ur grèd carantéus ; studial é Lezèn eit n’hur bou quin volanté meid é hani ; cavouét plijadur é sèntein doh é Ourhæmeneu ; offrein dehou hun ol chongeu hac obereu...

Carein Doué a hun ol nærh, e zou bout courajus de feahein en ol tantationeu ha diæzemand e arrihue guenemb én hènd a hur salvedigueah ; bout ferm ha fidel de bratiquein er vertuyeu, ha d’aboeissein perpet de Zoué én drèspèt d’en diaul ha d’er béd.

N’en dès quet a zoutance arlerh quemènt-ce é homb obligét d’obér hun ol actioneu eit gloër en Eutru-Doué : 1.° Rac ean en dès hur hrouéet ha conservét ; 2.° Rac ean en dès soign a hanamb é quemènt-momant-ç’ou ; 3.° rac ean en dès groeit, hac e ra hoah bamdé, vad aveid-omb ; 4.° Rac Jesus-Chrouist en dès hur prenét ; 5.° Rac Doué-zou hur fin dehuehan hac hun ol heurustæt. Just-è enta ma hoffrehèmb de Zoué en ol dezirieu a hur halon, en ol chongeu volantær a hur speret, hac en ol actioneu a hur buhé. Doué ean-memb en ordrén ; cheleuet é gonzeu : Er Mæstr hou Toué e zou er Mæstr hemb quin, hui e garou er Mæstr hou Toué a greis hou calon, ag en dondæd a hou c’inean, hac a hou ç’ol nærh. Er honzeu-ze e vou scrihuét én hou calon : hui ou larou d’hou pugalé ; hui e chongeou én-ai a pe vehait azéét én hou ti, a pe vehait én hènd, de noz a pe vehait dihun, ha de vitin a pe zihousquehait. O men Doué ! pebèh méh eit bugalé, mei obligét ou Zad de gommandein dehai er harein !

Dré er guirieu-men ag er guettan Gourhæmèn, un Doué hemb quin e adorei, Doué e ordrén demb en adorein hac er chervige é hunan. Adorein Doué hac er chervige e zou rantein dehou en inour, er respèt hac en aboeissance e zou deliét tehou èl d’er Hrouéour ha d’er Mæstr general drès quemènt-tra-zou. Sclær-è de uélèt n’en dai deliét en adoration meit de Zoué hemb quin ; rac Doué é hunan-zou er Mæstr genetal drès quemènt-tra-zou. En disposition-ze a speret hac a galon, péhani e ra demb rantein de Zoué en inour, er respèt hac en aboeissance e zou deliét tehou èl d’er Hrouéour ha d’er Mæstr general drès quemènt-tra-zou, e zou hanhuét er vertu a Religion, péhani-zou en exccllantan ag er vertuyeu moral, ha péhani hur gloéstr antieremant de chervige Doué.

Er vertu a Religion e ra demb adorein ha chervige Doué é dihue fæçon : 1.° Dré Acteu interior, pé a speret ; 2.° Dré Acteu exterior, pé a gorv. Doué doh hur hrouéein, en dès reit temb un inean hac ur horv : rac-ce é homb obligét d’ou impléein ou deu d’en inourein ha d’er glorifiein. En Acteu interior a Religion e gonsist é Acteu a Fé, a Espérance hac a Garanté. Dré Acteu a Fé é hanàuamb hac é hinouramb Doué èl er urionné souveræn ; dré Acteu a Espérance é hinouramb é justice hac é vadeleah souveræn ; ha dré Acteu a Garanté é hinouramb é ol parfætioneu. Rac-ce é lar quel liès S.Augustin n’eèllér adorein ha chervige Doué a speret hac é gurionné, nameit doh er harein ; hac èl-ce er-ré e gar er béd hac e héli é vodeu ha custumeu, n’adorant quet, Doué a speret hac é gurionné.

En Acteu exterior a Religion e gonsist é certæn actioneu dré béré é tiscoamb a zianvès er respèt e zeliamb de Zoué : èl mei stouyein ar en eulin, souplein er pèn, joéntein en deourn, bout modest én Ilizieu, én hur Pedènneu, én hur honzeu, én hur seèlleu, én hur gesteu, eit ne scandalehèmb quet hun Nessan ; bout modest én hur particuliér, a pe ne vai dén doh hur seèllèt, dré er respèt e zeliamb de bresance Doué péhani-zou partout hac e uél tout.

En adoration interior e blige muyan de Zoué ; de larèt-è, Doué e oulèn principalemant ma hanèuehemb n’en domb meit peudr ha ludu dirac é vajesté ol-buissant, ha n’hun nès nitra n’hur behai receuét guet-t’ou : ean e oulèn ma hum gonsacrehèmb dehou, guet er péh hun nès ; hur speret, eid aboeissein d’en ol gurionnéeu e ansaign demb en Ilis ; hun ol hoand ha dezir, dré ur ferm confiance én é vadeleah hac én é visericord hur halon, dré ur garanté sincèr eit-t’ou, ha dré ur haz nærhus doh en ol péhedeu ha fallanté ag er béd. Honnéh-è en adoration e oulèn Doué guenemb é spécial. Mæs ean e oulèn ehue en adoration exterior : èl ur sign ag er santimanteu guet péré é teli bout trezét hur halon én é guevir. Er haërran, er brassan hac en excellantan Act a adoration exterior e fehèmb rantein de Zoué, e zou er Sacrifice ag en Overèn.

Mæs en adoration exterior n’eèll bout agréabl de Zoué, meid é quemènt ma vai joéntét guet en hani interior. Rac-ce er-ré en dès ou halon carguét a vanité, a folleaheu ha bobanceu er béd, e zou hypocrit ha gueuyad quel liès gùéh ma stouyant dirac Doué ha ma larant tehou en en adorant, ma n’ou dès ahoèl en dezir de hum gorrigein. Rac n’adorér Doué a speret hac é gurionné, nameid a p’er harér, é-mé S. Augustin : ha goud e ramb assès é ma impossibl carein er béd guet é vobanceu, ha Doué assambl. En dezir sincèr de hum gorrigein e zou neoah ur hommancemand a garanté doh Doué.

Er vertu a Religion, é-mé S. Thomas, hun tosta mui de Zoué, eid er vertuyeu moral-aral. Dré er Religion é payér en deaugueu d’en Ilis, èl er prémidi ag er blæd ; é rér er proveu ; é rér larèt Overènneu ; é rér fondationeu ; é hantretenér ér Chapélieu, en Ilizieu ; é rér ou bihuance d’er-ré-zou obligét dré ou stad de bedein aveid en ol, d’ ansaignein er bobl ha de rein er Sacremanteu. Dré er Religion en hum hloéstrér de Zoué dré er rô a burtæt, a aboeissance, &c. Pé en hum obligér d’un ævr mat-benac inourabl aveit Doué, ha profittabl aveit hur salvedigueah. Dré er Religion é vai galhuét Doué eit bout test ag er peh e larér, pé e bromettér, a pe douyér é justice.

Dré er Religion é stouyamb dirac er Hroezieu ha Limageu hur Salvér, non pas eid adorein er hoæd, er vein pé er figur ag er Groès ; mæs eid adorein Jesus-Chrouist péhani-zou bet staguét doh-t’hi eit hur salvedigueah. Dré er Religion é hinouramb er Uériès Vari mui eid en Ælèt hac er Sænt, rac m’en dai Mam de Zoué. Mæs deusto d’hé halité, n’hé adoramb quet ; rac en adoration n’en dai deliét meit de Zoué hemb quin ; hac adorein er Uériès e vehai un abomination hac un idolatri. En Ælèt hac er Sænt e inourér èl serviterion fidel hac amièt en Eutru-Doué : hac a pe stouyér dirac ou Limageu, n’en dai quet er hoæd, er vein, er papér, nac er pèntadur e inourér ; mæs er péh e represantant. Er Religion e gommand ehue inourein Relégueu er Sænt, rac m’en dint er restageu précius a gorveu péré-zou bet Tampleu er Speret-Santel, hac e resuscitou lén a hloër.

Ni e inour enta er Uériès Vari én ur fæçon particuliér, rac m’en dai Mam de Zoué, rac m’en dai Rouannès en Nean hac en Doar, rac m’en dai sàuét én Nean d’er hettan rang arlerh Doué, rac m’en dai hur Mam hac hun Avocadès, &c. Ni e inour en Ælèt, rac m’en dint Ministrèt fidel en Eutru-Doué ; rac m’ou dès ol un devær-benac en hur hevir... En nombr quasi hemb fin ag en Ælèt, e zou partagét é nàu Cairr, pé rum : 1.° Er Serafinèt ; 2.° er Chérubinèt ; 3.° en Tronèt ; 4.° en Dominationeu ; 5.° er Puissanceu ; 6.° er Principautèt ; 7.° er Vertuyeu ; 8.° en Arh-Ælèt ; 9.° en Ælèt-Gardién.

Devær er Serafinèt én hur hevir, e zou hun désquein de garein Doué parfætemant. Devær er Chérubinèt e zou désquein demb en hènd mat, hac hun difari ag er goal hènd. Devær en Tronèt e zou laquad én hur halon ur gùir peah guet devotion, guet caranté doh en Nessan, ha caz dohemb-ni hun hunan. Devær en Dominationeu e zou reglein hun affærieu én Nean. Devær er Puissanceu e zou hur gorantein doh ardeu ha finesseu en diaul. Devær er Principautèt e zou secour en Ilis hac er Brincèt Crechénion eit dihuèn er Religion. Devær er Vertuyeu e zou preservein en æd doh goal fortun, hac hur goarn doh en tampest, gurun, &c. Devær en Arh-Ælèt e zou annoncein ar en doar er marveilleu extraordinær, distroein en drougueu a béré é vai menacét en Ilis pé er Ranteleaheu. En Ælèt-Gardién e hum vêll a gondui en dud, hac en treu ér béd. Peb-dén, peb-Ranteleah, peb-Éscopti, peb-Parræs, peb-tiegueah en dès é Æl-Gardién : ou devær e zou hur gorantein én dangérieu a hur buhé, presantein hun dobérieu de Zoué, quemér sourci ag en treu-zou idan ou goarnation.

Ni e inour er Sænt a gaus d’er græceu abondant ou dès receuét guet Doué ; a gaus d’er victoërieu ou dès douguét ar en doar ; a gaus d’er gloër a béhani é jouissant én Nean, hac a gaus d’en union sterd ou dès guet Jesus-Chrouist, ar béhani é couéh en inour e rantér d’é serviterion. Doué en dès otorisét dré hilleih a Viracleu en inour e rantamb de Relégueu er Sænt. Squæd S. Pierr é couéh ar er-ré clan, e uellai dehai ; ha mouchædeu touchét doh corv S. Paul, e uellai de bep-sort-clinhuedeu hac e zipositai en diaul... Laquad e rér én Ilizieu Croezieu ha Limageu eit chervige de livreu d’en dud ignorant, revè S.Gregoër ; eit ma tei chonge temb doh ou gùélèt, ag er Misterieu e represantant ; eit ma, tei demb quémér scùir, ar er Sænt, a pe uélamb ou Limageu... N’antandamb quet é hès vertu erbet él Limageu-ze ; ne laquamb quet hur honfiance én-ai, èl ma laquai en Idolatrèt én ou idolèt ; n’en dai quet el Limageu, mæs er péh e represantant, e inouramb.

Fari e ra enta en Héritiquèt péré e demall demb é homb Idolatr rac ma hinouramb Limageu er Sænt. Sclær-è de bihue-benac e vènn comprenein, é ma er haz hac er furi ou dès doh en Ilis Catholiq, e ra dehai décriein en dud a Ilis ; hac é ma eit laquad er Fidelèt d’ancoehad lezèn Jesus-Chrouist, e tispènnant en Ilizieu, é fondant er Hroezieu hac el Limageu, péré e represantt er Misterieu a hur Religion, pé e zegass chonge temb ag en dud santel, péré en dès andurét, lod er marhue, lod-aral poén, fatiq ha misèr eit streàuein er Grechéneah ér béd. En Ilis conduiét dré er Speret-Santel, en dès inourét a viscoah er Hroezieu hac el Limageu ér mod m’hun nès larét, hac ou inourou beèd er fin ag er béd : ha n’en dès meid hé enemisèt ha ré Jesus-Chrouist e eèll prononcein ur blasfæm quen horribl èl mei larèt en hi dès hum drompét é quemènt-ce.

Er Religion e ourhæmèn demb ehue pedein er Sænt eit meritein ou intercession ital en Eutru-Doué. Mæs n’ou fedamb quet ér mémb fæçon ma pedamb Doué : rac ni e bèd Doué èl er vamèn ag en ol madeu de rein demb en treu a béré en hun nès dobér ; ha ni e bèd er Sænt hac en Ælèt de oulèn en treu-ze guenemb hac aveid-omb, é Hanhue Jesus-Chrouist. Ur-ré-benac e larou é ma gùel hum adressein a bèn-caër doh Doué ; ha mé me lar é ma surroh hum adressein doh er Sænt ; rac èl meint justoh hac amièttoh de Jesus-Chrouist, eid-omb, bout-ç’ou léh d’espérein é veint cheleuét gùel eid-omb. Er Sænt hac en Ælèt én Nean e bresantt, é-me er Scritur, hur Pedènneu de Zoué, hac e hum rejouiss a gonversion er béherion : doh ou fedein ni e ra enta un dra agréabl dé Zoue.

Er Religion e ra demb respettein en dud consacrét de Zoué, èl er Velean, er Venéh, &c. Hi e ra demb secour revè hur moyand er-ré e hum zispos de vout tud a Ilis. Er Religion e ra demb impléein erhad en déieu consacrét de Zoué, èl er Sulieu hac er Gouilieu ; respettein en doar béniguét, el léhieu santel, èl er Venæd, en Ilizieu, er Chapélieu. Er Religion e ra demb respettein en treu santel ag en Ilis, er Haliceu, en Orlemanteu, en Deur béniguét, er Bara béniguét, en Oleàu sacrét, er Prehecioneu hac en ol Ceremonieu-aral ag en Ilis...

Ag er Péhedeu inemp d’er guettan Gourhæmèn.

Er guettan Gourhæmèn hun oblige d’adorein Doué hemb quin, ha d’er harein parfætemant ; hac e zihuèn dohemb ol er péh-zou contrel d’er garanté parfæt ha d’en adoration e zeliamb tehou é hunan. Er péhedeu inemp d’er Fé, d’en Espérance ha d’er Garanté e zou ol dihuènnét dré er guettan Gourhæmèn. Conzét hun nès a nehai ; ha ne gonzehèmb amen meid ag er péhedeu inemp d’er Religion, péré-zou en Idolatri, er Sacrilege, hac er Superstition.

Ag en Idolatri.

Bou Idolatr e zou adorein un dra crouéét ; de larèt-è, rantein d’un dra-benac crouéèt en inour brassan, péhani n’en dai deliét meit de Zoué é Grouéour. Allas ! quênt m’hur boai receuét er sclærdér ag er Fé, en darn muyan ag en dud e oai Idolatr. Lod e adorai en heaul, en tan, en deur, &c, hac e gredai é hoènt Doué. Lod-aral hoah dalloh, e rai Figurieu a argant, a vein, a goæd, pé a zoar, hac ou adorai. A-dra-sur, en dud-ce e oai gùel eid er péh e adorènt. Lod anfin e adorai lonnèt brutal, e hum hloéstrai dehai, e oulènnai ou secour doh er miserieu ag er vuhé, hac e laquai ou honfiance én-ai.

Er Grechénion e hoarh bermen ar goust en Idolatrèt, rac ma hoènt dall assès eid adorein un Doué en doai groeit ou deourn. Mæs hilleih, hemb gobér èl-dai, n’en dint meit raï haval doh-t’ai. Hilleih en dès doh-t’ai ou hunan ur garanté desordr, e cheleuant hac e héliant quêntoh eit volanté Doué : en amour propr e adorant, hennéh-è ou idol. Hilleih e dorr Gourhæmeneu Doué eit coutantein ou avarice hac ou inclinationeu lubriq : ha goude rét é lar S. Paul penaus en avarice hac er baillardiah e zou un idolatri. Ne uélér quet er Grechénion é hobér un Doué a goæd, doh en adorein ar ou deulin, èl en Idolatrèt-hont. Mæs ul lod-vat e laq én ou halon en ivi, er haz, er malice, er vanité, en ivraignereah, el lubricité, &c. D’ou zeiche mignon é consacrant ou chongeu, ou dezirieu, ou sourci, ha liès-mat ou inean.

Seèllet petra-è hou ç’idol : éxaminét pèh teiche e ouni ar-n’ah, ha credet é hoh Idolatr én intérior, mar en dès ur péhet-benac er breferance én hou calon ar Lezèn Doué. Quemènt-ce-zou un abomination horribl él léh santel ; rac Doué-zou hanhuét en Doué jalous a hur halon, un Doué e fal dehou bout hemb quin carét, é-mé er Scritur.

Ag er Sacrilege.

Er Sacrilege-zou ur profanation ag en treu santel, pé consacrét de Zoué. Bout-ç’ou tri-sort treu santel : 1.° En dud consacrét de Zoué ; 2.° En treu béniguét ; 3.° El léhieu béniguét. 1.° Ur sacrilege-è goal-drætein en dud consacrét de Zoué, hac éscommuniét-è en hani-zou malheurus assès eit er gobér dré valice. 2.° Ur sacrilege-è gobér guet er sort-tud-ce ur péhet lous-benac. 3.° Ur sacrilege-è blessein dré valice beèd er goaid unan-benac én Ilis pé ér Venæd ; 4.° Gobér inou actioneu inemp d’er burtæd, a béré n’en dai quet permettét conz ; 5.° Interrein inou unan-benac éscommuniét, denoncét dré é hanhue, pé unan-benac ne vai quet badèét ; 6.° Receu ér stad a béhet marvel ur Sacremant-benac, é spécial er Sacremand adorabl ag en Autær ; 7.° Gobér goab ag er Pedènneu pé Ceremonieu ag en Ilis ; 8.° Profanein en treu sacrét, pé en Orlemanteu béniguét, doh ou laireah, &c. Gobér un action benac dijauge hac anjulius de Groès Jesus-Christ, d’el Léhieu santel, de Limageu pé de Relégueu er Sænt ; 9.° Laireah en Ilizieu, er Chapélieu, er Hovandeu, er Fondationeu : gùerhein pé prenein Chapelenageu, &c.

Ag er Superstition.

Er Superstition e ra rantein de Zoué pé d’er Sænt un inour dihaval doh en hani-zou otorisét dré en Ilis ; pé hum chervige inemp de Lezèn Doué pé de hani en Ilis eit donnèt de bèn ag un dra-benac, a voyandeu péré ag ou natur n’ou dès vertu er bet eid en dra ze ; èl mei, hum chervige ag en oleàu, a zeur béniguét, a oleu béniguét, a gonzeu ag er Scritur santel, &c. eit gobér ur maginage-benac, pe gùellad d’un droug-benac, pé hum breservein doh ur malheur-benac...

Ur superstition-è hum fiein ar bedènneu faus, èl er pemzec joé... ha credein é ma rét attàu ou larèt pé quênt pé quentéh èl sàu-heaul, eit ne varhuehér quet subit... Superstition-è hum chervige dré vaginage a lezeu pé ag ur péh argand, eit mirèt doh droug... Larèt oræzoneu, pé croèsein, pé discontein eit gùellad de glinhuedeu. Superstition-è hum rein d’en diaul, pé gobér un accord-benac guet-t’ou, èl er maginerion hac er sorcerion, eit donnèt de bèn ag un dra-benac ; èl mei, eit cavouét argand, pé treu cuhét, eit goud er péh-zou de zonnèt ; remerquein pèh ær, pèh dé, pèh suhun commance un affær, pé-autremant ne yei quet mat ; hum chervige a gonzeu eit chalmein haquebuteu, eid arrest un taul gùérén, eit gùellad de dud, pé de lonnèt... Superstition-è consultein un divinour... Turel dré vaginage, pé clasq turel droug ar unan-benac pé ar é lonnèt... (Leinet el Livr Pedènneu, ar en Examèn a gouscianc).

Er superstition e zou un dra abominabl dirac Doué, hac e zoug de hilleih a béhedeu-aral. N’eèllér quet hé excelsein na bout caus d’er-ré-ral d’hé excelsein, hemb manquein d’er promesseu ag er Vadient. Doué ne ra quet èl-ce treu extraordinær eit coutantein hur fantazi pé curiosité ; n’en dès enta meid en diaul e eèllehai marcè ou gobér, eit distroein en dud a ou dout recour doh Doué, eit hum assurein a nehai, hac ou holl guet trompereah. Doué en dès punissét er superstition én ur fæçon terribl ; hac en tiegueaheu é péré é rér pé é souffrér gobér maginage èl-ce, pé aveit tud, pé aveit lonnèt, e zou ordinaéremant malheurus ér béd-men.


Articl II.
Ag en eil Gourhæmèn.

Hanhue Douè hemb ræzon ne douyei quet,
Na dré nitra en dès crouéét.


DRé en eil Gourhæmèn Doué e zihuèn dohemb a brofanein é Hanhue santel ; hac e ordrén demb en inourein.

Inourein e rér Hanhue en Eutru-Doué : 1.° Dré er Bedèn ; 2.° Dré en dévizeu devod ; 3.° Dré ur vuhé santel hac a scùir-vat. 4.° Dré er rô ; 5.° Dré er sermant just ha legitim. En disinourein e rér : 1.° Dré en touyadelleu diavis ha temerær ; 2.° Dré er parjur ; 3.° Dré er blasfæm. Hui e gavou er Bedèn expliquét arlerh er Sacremanteu. En ol e ouair petra-è en discourieu devod, hac ur vuhé santel hac a scùir-vat. Ne gonzehèmb enta meid ag er rô, ag en touyadelleu, hac er blasfæm.

Ag er Rô.

Ur Rô e zou ur promèss groeit de Zoué ag un ævr mat-benac, arlerh en dout hum avisét mat.

Mé lar ur promèss, ha non pas ur simpl resolution. Rac ur simpl resolution e guemérehèn de monèt de visitein unan clan, n’em obligehai quet quemènd èl pe larehèn : me bromèt de Zoué, pé me ra rô a monèt de visitein unan clan. Me lar ur promèss groeit de Zoué : rac penaus-benac ma heèllér gobér rô idan protection, pé é inour ur Sant-benac ; de Zoué vai neoah é promettér, ha non pas d’er Sænt. Me lar ur promèss... ag un ævr-mat-benac : de larèt-è, er péh e hratér, e zeli bout mat hac agréabl de Zoué ; rac a vihannoh n’en dès na rô nac obligation ; é contrel, ur profanation a Hanhue santel en Eutru-Doué vehai. Par exampl, gobér goab a Zoué vehai larèt : me bromèt de Zoué é hein de goroll, pé en hum vangein... Ne hum ingagér ordinæremant dré rô nameit de dreu péré n’en dint meit conseillét, èl mei goarn er uerhtæt, yunein certæn déieu peb-suhun, &c. Penaus-benac ma heèllér ehue hum ingagein de dreu commandét, èl mei, ne veàuehér jamæs, ne larehér jamæs gueu er bet, ne hantehér jamæs bobanceu er béd... Ér sort-treu-ze é hès doubl obligation : en obligation ag er Ourhæmèn, hac en hani ag er rô. Anfin me lar ur promèss... arlerh en dout hum avisét mat : de larèt-è, quênt hum ingagein, réd-è éxaminein mat ha goud de betra en hum ingagér, hac opèn bout libr de hum ingagein. U1 lod-vad hum gav forh ambarassét, manq a gonsidérein just ér-raug de betra en hum ingageant. Par-exampl, unan e larou : me bromèt de Zoué ne ziméein quet ; mæs a pe za goulèn guet-t’ou pèh intantion ou doai ér momand-hont, ne ouair petra rescond. Lod aral én un dangér, pé én ur hlinhuèd, e bromèt perhindedeu, pé treu-aral, péré ne vènt quet é dalh guet-t’ai d’accomplissein. Hanhuein e rér quemènt-ce ur rô diavis ; ha ma n’eèll en dud-ce accomplissein ou fromèss hemb diæzein bras er-ré en dès berh ar nehai, pé hemb gobér gueu doh unan-benac, ind e zeli hum adressein doh er-ré carguét a oarn hac a gondui en Ilis, eit bout dispancét ag ou rô, pé eit ma vou changét tehai én un dra-benac-aral. Mæs pihue-benac e scrappehai un dispance, pé ur changemand ag ur rô dré ur gueu, pé hemb ur gùir ræzon, ne cessehai quet a voud obligét, opèn ma commettehai ur péhet bras.

Eèllein e rér hum ingagein dré rô absolumant ha hemb condition ; par-exampl : me promèt de Zoué é hoarnein er uerhtæt ; me ra rô é rein cant-scouét d’er beurerion... Remerquet amen penaus mar dai argant pé madeu e hoès promettét, hou ç’hériterion e vou obligét d’aqùittein hou promèss, mar marhuét hemb hé accomplissein. Eèllein e rér ehue hum ingagein idan condition ; par-exampl : me bromèt é yunein peb-Gùinèr, mar recouran er yéhæd ; a-ze ne hum obligét meid a pe vou accomplisset er gondition e hoès laqueit. Eèllein e rér hoah hum ingagein eid un amzér ; par-exampl : me ra rô a oarn er uerhtæt durand ur blæ... Obligét-oh durand en amzér e hoès merchèt ; mæs ur uéh en amzér-hont treménét, hou ç’obligation e cèss, meit ha hui hé renehuéehai.

Quênt gobér rô, seèllet mat petra e yét d’obér ; hac ur uéh m’hou pou ean groeit, ne vanquet quet a en accomplissein. Rac, é-mé er Scritur, gùel vehai paud ne vehai jamæs groeit rô, eit manquein a ou aqùittein a pe vint groeit.

Ag en Touyadelleu.

Touyèt, pé gobér sermant, e zou quemer Doué eit bout test ag er péh e larér, pé e rér, pé e bromettér. Quemènt-ce e arrihue istroh eid én ur mod ; rac er memb tra larèt : Doué-ç’ou test a me honzeu ; pé larèt : Doué e ouair... Quer sur èl n'en dès meid un Doué... Men Doué... Ya sur, &c., mar e hoès intantion de douyèt ha de guemér Doué eit bout test ar hou conz. Er memb tra-è hoah laquad en dourn ar en Aviél ; rac inou é ma conzeu Doué ; pé ar er Groès, pé ar er Relégueu ; pé touyèt dré en Nean, dré en doar, pé dré en treu crouéét, rac Doué en dès int groeit hac ou honserv.

Inourein e rér Hanhue en Eutru-Doué én touyadelleu, a pe vènt just ha legitim ; de larèt è, a pe vènt groeit guet en tair condition-men : gurionné, justice ha necessité. 1.° Gurionné ; de larèt-è, réd-è ma vou gùir ha véritabl er péh e assurét dré sermant ; ha mar dai promettein e rét, réd-è m’hou pou ur gùir intantion d’accomplissein er péh e hratét. Eit quemènt-ce réd-è ma vehait sur é ma gùir er péh e douyét. 2.° Justice ; de larèt-è, réd-è ma vou just hac honest er péh e douyét, ha ma vou dré ordr ré en dès otorité de oulèn er sermant gueneoh, é touyehait. Èl-ce é rér d’ur oard-minourèt, d’un tresolér ag un Ilis, d’un test ar ur monitoër, ar un dispance de ziméein, pé ar un affær-benac a gonsequance, touyèt en hum aqùitteint erhad ag ou obligation. 3.° Necessité ; de larèt-è, réd-è ma vou absolumant requis touyét, pé ma vou quêstion ag un dra a gonsequance e zou requis gobér credein, ha n’eèllér quet gobér credein én ur fæçon-aral.

Er sermant groeit guet en tair-condition-ze, e zou un Act a Religion hac agréabl de Zoué. Mæs mar manq unan hemb quin anehai, ne vér quet exant a béhet quel liès gùéh èl ma touyér. 1.° Mar touyét inemp d’er urionné, hui e gommèt ur péhet horribl e hanhuér parjur ; rac ma rét de Zoué un outrage hemb par doh er hemér eit bout test a hou fallanté ha fausoni. Er-ré e vanq a hum aqùittein ag er péh ou dès touyét, e gommèt ehue ur parjur, ha liès mad un injustice. Er-ré e douy dré acustumance hemb seèllèt hac ean e vai gùir pé gueu, e zou é goal stad. Petra chongeal enta ag er-ré e ra gueu doh ou minourèt ; e ra gueu doh en Ilizieu, e laqua argand er Chapélieu én ou implé int, pé de brenein gageu...

2.° Mar touyét inemp d’er justice, de larèt-è, é rehait un dra fal, èl touyèt en hum vangehait a hou c’enemisèt, é tallehait un dén dehai é peb-occasion ; touyèt é recompensèhait unan e fal deoh disinourein, &c., hui e gommèt arrè ur péhet enorm. Rac outragein Doué-è er hemér eit bout test é réhait er péh e zisplige tehou. Er sort touyadelleu-ze n’en dint quet just. Péhein e rér doh ou gobér, ha péhein e reheoh hoah é hobér er péh e hoès promettét. Rac pe vehai permettét accomplissein er sort promesseu-ze, Herod n’en dehai quet péhét é hobér dibènnein S. Yehàn er Badèour eit coutantein ur miserabl corollerès. (Histoër en Testamand nehué, Figur XXVIII).

3.° Mar touyét hemb ne vai necessité, de larèt-è, eid un dra distér, pé eid un dra n’en dai quet requis ma vou credèt, hui e béh hoah : hac hou péhet e zou marvel mar touyét dré ur certæn malice, pé disprisance, pe guet scandal eit hou Nessan. N’en dès quet paud gùir necessité de douyèt meid a pe vér galhuét é Justice eid un affær-benac. Petra e vou larét enta ag er-ré e douy eit gùerhein pé eit prenein ? Ag en dud youanq sodét en eil guet éguilé, péré eit hum hardéhad d’er péhet, e douy en hum gaveint ? Ha quemènt-ce inemp de volanté ræzonabl ou zud. Er-ré en dehai neoah tènnét unan-benac d’er péhet dré ur sermant faus pé injust, e zou obligét d’er reparein.

Æssoh-è hum virèt a douyèt, eit hum virèt a béhein a pe douyér. Rac-ce en hum avertiss hur Salvér : Me lar deoh mé, ne douyet jamæs é fæçon er bet, na dré en Nean... na dré en Doar... mæs assés vou deoh larèt, en dra-ze-zou ; en dra-ze n’en dai quet ; rac er péh-zou opèn, e za ag en droug. N’en dai quet permettét goulèn ur sermant guet unan e ouyér e douyou é gueu, pé e douyou hemb intantion d’obér er péh e bromèt. Rac n’en dai quet permettét rein a volanté vat d’en Nessan occasion d’offancein Doué. Ur-ré-benac e gredou ou dout un digaré d’ou zouyereah, rac m’ou dès un acustumance quer bras de douyèt, n’en dai quet é dalh guet-t’ai, é-m’én-dint, hé zorrein ; rac m’en dint quer pront, ma hachap en dra-ze guet-t’ai én un taul, hac é ma sottoh eit-t’ai er-ré e hanàu ou frontitud, ha ne zihoallant quet a ou laquad de douyèt.

Mæs er ræzonnieu-ze n’excusant quet dirac Doué. Mar e hoès ur matlheurus acustumance de douyèt, groeit hou possibl eit hé zorrein ; pedet unan-benac d’hou ç’avertissein a pe achappou gueneoh touyèt : pedet, yunet, reit alézon eit goulèn guet Doué er græce de changein : douget er menaceu-men ag er Scritur : En hani e douy liès, e vou lèn a fallanté, ha goalèn Doué ne lamou quet a ziar é di : héliet en avis e ra deoh S. Jâq : Drès peb-tra, é-m’ean, ne douyet quet... Hum goutantet a larèt, èl-ce-è ;n’en dai quet èl-ce-è, a-celfin ne vehait quet condannét. (Leinet el Livr Pedènneu, ar en Examèn a gousciance).

Ag er Blasfæm.

Er Blasfæm e zou ur gonz anjulius de Zoué, un offance d’é inour, pé de hani er Sænt ; èl ma vehai larèt : Doué e zou cruel... Doué n’en dai quet just... Doué ne hum sourci quet a hanamb... Doué ne hum véll quet a affærieu en dud... Mar dai just en Eutru-Doué, perac é souffr-ean en dra-men hac en dra... perac ne ra-ean dannè d’er-rè vad, ha non pas d’er-rè fal ? Pé larèt guet disprisance : je-reni-di... mort-di... tête-di... vantre-di... trand..., &c. Conz guet disprisance ag er Uériès glorius Vari, pé ag er Sænt : pé larèt un dra-benac inemp d’en inour ha respèt e zou deliét dehai, &c.

Er blasfæm e zou er brassan péhet, é-mé S. Thomas, hac en horriplan, é-mé S. Jerom. En diaulèt hac er-ré dannét e valloh hac é vlasfæm hemb-cèss inemp de Zoué, ha n’en don quet souhét : rac ind e santt é peb-momand er bouis ag é vangeance. Mæs un dra horribl-è cleuèt Crechénion doh hum sehuel inemp d’un Doué, péhani e véritt quemènt bout carét ; inemp d’un Tad, pé-hani en dès quemènd a sourci a nehai. É vangeance e gouéh abrèd pé dehuehad ar er vlasfæmerion hac ar er-ré ou souffr, èl mei en tadeu ha mameu, er véstr ha mæstrezèt, en dud a Justice, hac ol er-ré en dès droæd hac otorité, ma ne brezant quet hum laquad é poén a gorrigein er vlasfæmerion.

N’en dès nitra e expos mui de douyèt ha de vlasfæmein eid en tavarneu, en hoarieu, er hompagnoneaheu débordét, er respèt ag er béd, péhani e ra gobér èl er-ré-ral guet éun a vout goapeit ; er vanité, dré ma credér é hès un inour é houd touyèt. Malheur d’er-ré e ra diguemér mat ha ti d’en dud, malheurus-ce, péré ne zigueorant ou bêg meid eid offancein Doué. Él Lezèn ancién é hoai ordrenét lahein a dauleu mein en hani e vezai bet malheurus assés eit blasfæmein : ha S. Loeis, Roué a France, en doai ordrenét toullein guet un houarn-ru tead ha divès er vlasfæmerion.

Quênd achihue en articl-men, laramb petra-è en execration hac en imprecation pé goal-bedèn. En execration e zou un douyadèl dré béhani en touyour e gousantt bout punissét guet Doué, mar lar gueu, pé ma n’accompliss er péh e lar ; èl pe larér : Doué d’em punissein, ma n’en dai gùir er péh e laran.... Re-varhuein ar en tache, ma n’accomplissan en dra-ze... Ar me housciance, pé ar men dannation... N’en dès quet brassoh touyadèl eid en execration, revè S. Augustin ; penaus-benac mei mat ha permettét guet en tair-condition hun nès merchét ihuelloh, eid er sermant.

En imprecation pé goal-bedèn, e zou un douyadèl horribl e rér en ur venacein a obér droug de unan-benac ; èl pe larèr : Doué d’em dannein, ma ne ran en droug men hac en droug... Ne fal quet deign gùélèt arhouah, ma ne tallan un dén dehou... Èl ma vai ordinæremand er haz hac er gounar e ra pr-noncein er sort conzeu-ze, caïgein e rér guhavè guet-t’ai blasfæmeu épouvantabl, èl mei er honzeu méliguet-men e gleuér quel liès guet certæn tud hantér goué, péré n’ou dès meid en hanhue a Grechénion : Oh ! n’en dai quet hoah marhue Doué na clan é Vam ; ha ne ortein quet ma hei de di en diaul eit payein deign quement-ce... Er malloheu hac er malédictioneu e rér en eil-d’éguilé, e zou hoah branqueu ag en imprecation. Hérissein-é rér é cleuèt Crechénion, priedeu doh hum argarhein hac é sacrein en eil guet éguilé a vitin beèd en noz ; un tad hac ur vam é rein ou malloh d’ou bugalé ; bugalé é tezirein er brassan drougueu d’ou zud ; er verdér doh hum anjullein ; en amision én areih hac é counar é rein ou malédiction en eil-d’éguilé ; tud furius é rein d’en diaul tout er péh e zisplige dehai, &c. Hum chongeal e rér bout burhud é toul dor en ihuern, a pe gleuér ar en doar el langage e gonzér inou.

Touyèt guet un dra-benac, pé rein hou malloh d’en treu crouéét, é spécial d’en dud, e zou ur péhet enorm, é-mé S. Thomas. Malédiction ur vam ar hé bugalé, e zistruge un ti beèd en dondæd, é-mé er Speret-Santel : hac ur hroaidur e ra é valloh d’é dad pé d’é vam, e vou laqueit d’er marhue. Ne ret hou malloh de nitra ; rac, é-mé er Profæt David, en hani e gar er malédiction, er malédiction e gouéhou ar nehou, ha ne beèllei quet a-zoh-t’ou.

Remerq. En-n’emb en dehai groeit ur sermant-benac, hac e hum gavehai ambarrasset pérac ne vehai quet ér stad d’en accomplissein, pé rac n’eèllehai quet é cousciance er gobér, e zeli, èl m’hun nes larét ag er rô, hum adressein doh é Éscop, pé doh unan-benac carguét ag é berh, eit bout dispancet ag é bromèss, pé eit goud guet-t’ou petra en dès d’obér.

En eil Gourhæmèn e zihuèn hoah a brononcein en Hanhue santel a Zoué, en Hanhue sacrét a Jesus, Hanhue er Uériès ha hani er Sænt, dré acustumance, hemb attantion, hemb respèt, hemb devotion.


Articl III.
Ag en dairvèt Gourhæmèn.

Cèss peb Sul a labourad,
Aveit chervige Doué devod mat.


DOué dré er Ourhamèn-ze e ordrén demb santefiein er Sul, hac e zihuèn dohemb peb-sort labour terrién én dé-ze, eit ma vehèmb liproh d’er chervige én ur obér ævreu a zevotion hac a Religion.

Doué, é-mé er Scritur santel, en dès groeit é huéh-dé en Nean, en doar, er mor, ha quemènt-tra zou én-ai, hac e reposas er seihvèt dé : rac-ce ean en dès reit é vénédiction d’er Sadourn, hac en dès ean santefiét. Eit quemènt-ce é santefiai er Juivèt er Sadourn, péhani e senéfi dé a repoz en Eutru-Doué. Mæs en Apostolèt conduyét dré er Speret-Santel en dès quemérét er hettan dé ag er suhun, hac en dès ean hanhuét dé d’en Eutru-Doué ; rac én dé-ce é hoai resuscitét Jesus-Chrouist, hac én dé-ce é tegassas er Speret-Santel ar é Apostolèt, eit rantein en Ilis ferm ha parfæt él Lezèn a garanté en doai reit tehi.

Désquet guet er Juivèt penaus é teliét santefiein er Sul ; rac ne hoès meid en dé de changein. Hou peèt chonge, é-mé Doué, a santefein er Sadourn ; (ha d’er Grechénion ean e lar : Hou peèt chonge a santéfiein er Sul). Hui e labourou huéh-dé, ha hui e rei ol hou labour durand en amzér-ze ; mæs er seihvèd e zou en dé a repoz Doué hou Mæstr ; ne labourehet quet é tra er bet en dé-ze, na hui, nac hou pugalé, nac hou servitour, nac hou matéh, nac hou loonnèt, nac en éstrangerion péré e chom gueneoh. Doué e lausq guet er Grechénion, èl guet er Juivèt, huéh-dé eit gobér ou labourieu pamdiêq, hac er Sadourn e zou unan ag en huéh-dé-ze. Ur folleah-è enta chongeal, èl ma ra hilleih, n’en dai quet mat commance labour er bet d’er Sadourn, na néein d’er Sadourn de noz, &c. Liès mad er sort-tud-ce n’ou dès scrupul er bet eit lausquein labour ag er Sadourn beèd er Sul d’obér, nac eid avance ag er Sul hou labour a bèn el Lun.

Deu-dra-zou necessær eit santefiein er Sul : 1.° Lausquein en dé-ce peb-sort labourieu terrién ; 2.° En impléein de chervige Doué. Réd-è lezel d’er Sul quemènt-sort labour e ra un dén eit gounid é vouéd, pé eit bout payét ; èl néein, brochènnein, gùentad, alége gran, charrèad, malein, pobad, &c., meit ha requis vehai labourad en dé-ce. Par-exampl, _ n’en dai quet un droug laquad de séhein d’er Sul bugadeu e vehai é riscl a vreignein, charrai pé ahuélein foén péré e gommance tuffein ; mèdein pé indram méll e ya de goll ; pé gobér ul labour-aral ; mæs ordrenét-è goulèn, mar eèllér, permission guet er Person. Dihuènnét-è d’er Sul gobér foerieu, marhadeu, contradeu, gùerhein ha prenein, meit ha requis vehai, rac ne vehai quet cavèt en occasion un dé-aral. Er Sul n’en dai quet groeit eit monèt de giboès, eit gobér voyageu, nac arrangein affærieu tamporel. Peb-unan e zeli ag en dé quênt pourvæein én é diegueah bouéd d’el lonnèt, deur, quenæd, ha tout er péh e vou rét tehou cavouét, eid n’en dou quin sourci en dé-ce meit chervige Doué ha dré er memb ræzon, ne zeliér gobér d’er Sul nitra ag er péh e eèll bout derænét beèd el Lun. Er péh e laran eid er Sulieu, e seèll ehue er Gouilieu mirét. Dihuènnettoh-è hoah én déieu santêl-ze er horolleu, er festeu, en daremprèd ag en tavarneu, el leigneu bras, er chérvadeu, en assambléyeu safarus ha bobanceu er béd, hac é general peb-sort desordr ha péhedeu-aral ; rac quemènt ce e zistro mui a chervige Doué, eid el labour terrién, péhani a nehou é hunan e zou mat hac innoçant ; ha S. Augustin e lar é rehai en dud hilleih gùel é labourad d’er Sulieu ha d’er Gouilieu, eit doh hum abus de veàuein ha de goroll ; hac é vehai honestoh d’er mèrhèt boud é néein ou héguilliad, eit hum gavouét ér hompagnoneaheu debauchét.

2.° Réd-è impléein er Sul de chervige Doué, én ur obér ævreu a zevotion hac a Religion. En Ilis n’ordrén demb meid un dra d’er Sulieu ha d’er Gouilieu : assistein én Overèn. Mæs é gurionné ne vou hanni e gredou é heèllér santefiein un dé a bedair-ær-ar-n’uguênt, dré un Overèn péhani ne bad quet guhavè un hantér-ær. Forh æz-è de bep-unan goud é houlèn guenemb en Eutru-Doué un dra-benac opèn. Rac bout-ç’ou circonstanceu ma vér dispancét a gleuèt en Overèn d’er Sul ; ha neoah ne vér quet dispancét a santefiein en déieu consacrét de chervige Doué. Bout-ç’ou enta un dra-benac a béhani n’eèllér quet boud absolumant dispancét ; de larèt-è, éhuehad dohemb hun hunan eit n’offansehèmb quet Doué en dé-ce ; hac impléein d’obér ævreu a zevotion en amzér e chom guenemb arlerh hun occupationeu ordinær. Chetui lod ag en ævreu a zevotion e recommand témb er Religion én dé santel-ze : peb-unan-zou libr de choæge er-ré e jaugeou muyan doh é stad hac é zispositioneu interior. Ne gonzan quet ag en obligation d’assistein én Overèn. N’en dès hanni ne ouair hoah é ma obligét idan boén a béhet de monèt d’en Overèn-Brèd d’é Barræs, d’er bihannan a bep-tri-Sul unan : hac Ordrénanceu en Éscobèt a Uénèd e venace a éscommuniein er-ré e vanq de guement-ce hemb éscus mad er bet.

1.° Er Religion e recommand assistein ér Gospereu hac Officeu-aral, én Instructioneu, ér Hatechén, &c. 2.° Tostad, mar eèllér, d’er Sacremanteu, eit trugairicad Doué ag er græceu receuét durand er Suhun tremenét, ha quemér nærh eid impléein mad en hani de zonnèt. Ma n’eèllér quet covessad, éxaminein ahoël penaus é vai bet treménét er suhun ; goulèn guet Doué pardon ag er péhedeu e vai bet commettét ; en trugairicad ag en ævreu mad e vai bet groeit, ha reglein penaus é teliér bihuein ér suhun de zonnèt. 3.° Peb-unan e zeli en déieu-ze studial é Religion ; gobér ur reflexion-benac ar é vuhé, leine, pé pedein unan-benac de leine dehou ul livr mat-benac ; larèt er Rosær ; mar bér tost d’en Ilis, monèt d’adorein hur Salvér ér Sacremand ag en Autær ; gobér er muyan e eèllér a ævreu mat... En tadeu ha mameu ne fehènt quet gobér gùel eid assamblein ou bugalé hac ou serviterion, eid ou interrogein ar er péh e vai bet larét ér Hatechén, ér Pron, pé ér Perdêg... 5.° Er-ré-zou ér stad de rein alézon, e zeli er gobér é spécial en déieu-ze, pé ahoël difforh a costé en alézoneu e fal dehai rein durand er suhun. 6.° Réd-è ehue visitein er-ré clan ; larèt tehai ur guir-benac a gonsolation ; ou désquein d’andur guet patiantæt ha resignation de volanté Doué ; ou avertissein de govessad é cource, &c. Én ur guir, réd-è hum gomportein én ur fæçon ne vou pas memb un ær ag en déieu santel-ze, ne vehai quet santefiét dré un exercice-benac a zevotion pé a charité.

Péhein e rér inemp d’en dairvèt Gourhæmèn : 1.° A pe labourér d’er Sul hemb necessité ha hemb permission ; 2.° A pe vanquér hemb ræzon legitim a gleuèt en Overèn, pé m’hé hleuér a gorv ha non pas a speret ; 3.° A pe dreménér er rest ag en dé é debauche, é hoari, é coroll, pé è divertissemanteu-aral ag er béd ; én ur guir, a pe vanquér d’en deværieu hun nès expliquét, pé ma vér caus d’er-ré-ral ma vanquant dehai.

Er Grechénion vad é santéfiein er Sulieu ér mod m’hun nès larét, e dènn bénidiction Doué ar nehai hac ar ou madeu tamporel. Mæs er fal Grechénion péré ne seèllant meit doh er gustum hac exampl er-ré-ral, e brofitt ag er Sul eit commettein mui a béhedeu, eit n’ou devai groeit durand er suhun. Diar sàu en Overèn, lod e ya d’en davarn, lod d’er fal gompagnoneaheu, lod d’er horolleu. Durand ma vènt én Ilis, é vai ou deulagad é considérein pihue e vai gusquét brahuan : a pe zant ér mæz, e vènt é seèllèt mèn hum laquad eit bout gùélét... Durand en instructioneu, lod ne chongeant meid én ou labour, én ou danné hac ambarrass ; lod-aral én ou hoari ha divertissemant. Cannein e rér guet en Ilis mêlodi de Zoué de vitin, ha sonnenneu sot d’anderhue. Cheleuèt e rér conzeu Doué de vitin, ha bourdeu dishonest pé dangérus quênd en noz. Monèt e rér, èl er-ré-ral, d’en Ilis guet un apparance bras a Religion, èl pe vehai eid adorein Doué ; mæs mui a hoand e vehai de monèt de certæn léhieu é péré é cavér perpet compagnoneah bourus hac amiabl... Ne zeliér quet bout souhét arlerh quemènt-ce mar dai fachét Doué dohemb, ha mar couéh miserieu ar-n’amb. Ne rér quet goab a Zoué, ha nitra ne ouniér é monèt inemp-tehou. Ma ne buniss quet attàu én ur fæçon splan ha visibl er-ré e vanq a santefiein en déieu consacrét d’er chervige, ean er groei én ur mod-benac abrèd pé dehuehad ; ha sèl mui ma terænou, sèl terriploh vou en taul ag é vangeance.


Articl IV.
Ag er bedairvèt Gourhæmèn.

Tad ha mam a galon vat car,
Aveit bihuein peèl ar en doar.


ER Ourhæmèn-ze e gomprèn deværieu er vugalé é quevir ou zad hac ou mam : deværieu er Grechénion é quevir en dud a Ilis, hac er-ré en dès ar nehai un otorité tamporel-benac : deværieu a vinourèt é quevir ou goard : deværieu er serviterion é quevir ou méstr : deværieu en dud youanq é quevir en dud coh, &c. Comprênét-è ehue én-hi deværieu er-ré en dès un otorité benac é quevir er-ré-zou idan ou berh ; èl mei en tadeu ha mameu é quevir ou bugalé ; er Vugulion ag en Ilis é quevir ou devèd, &c. É hamb d’expliquein er-ré principallan ag en deværieu-ze, berran ma vou possibl demb.

1.° Deværieu er vugalé é quevir ou zad hac ou mam.

Goudé m’en dès Doué reglét temb dré en tair-Gourhæmèn quéttan hun deværieu én é guevir, ean e gommance er Gourhæmeneu e seèll hun Nessan dré reglein demb hun deværieu é quevir hun tad hac hur mam, de béré en hun nès muyan obligation arlerh Doué, hac ean e gommand temb ou harein a galon, ou respettein, sèntein doh-t’ai, hac ou assistein revè er horv ha revè en inean.

1.° Ur hroaidur-zou obligét de garein é dad hac é vam mui eit hanni-aral, non pas hemb quin eit dezirein dehai commodité, yéhæd ha coutantemand ar en doar, mæs eit dezirein dehai græce Doué ér béd-men, hac er Baraouis ér béd-aral. Er garanté-ze ne zeli quet enta boud én apparance hac a zianvès eit hum gaërrad doh-t’ai, hac eit tènnein guet-t’ai ; mæs ur garanté sincèr, ur garanté a galon revè ma command én Eutru-Doué : Tad ha mam a galon vat car... En hani e inour é dad hac é vam, é-mé er Speret-Santel, e zou èl un dén e zastum un tresor : ean e gavou é ol joé én é vugalé, ha cheleuét vou guet Doué én dé ag é bedèn.

2.° Er vugalé-zou obligét de respettein ou zad hac ou mam. A pe gonzant, réd-è ou cheleuèt ; a pe gommandant, réd-è sèntein ; a pe venaçant, réd-è dougein ; a pe gorrigeant, réd-è profittein, hemb jamæs ou dambriss na gobér goab a nehai nac ou dilarèt, mèit-ha Lezèn pé gloër en Eutru-Doué e ordrénehai quemènt-ce, ha hoah réd-è er gobér guet er brassan doustér hac humilité. Mar ou dès defauteu, réd-è ou suportein hac ou huhein, ne vern é pèh stad en hum gavant ; ha ni ehue ; jamæs ne zeliamb ou dishanàuein. Er-ré en dès dougeance Doué, e respètt ou zud, é-mé er Speret-Santel ; hac en hani e seèll é dad hac é vam avèl méstr en dès reit Douè dehou eit er hondui ér béd-men, e ra inour dehai dré é obereu, dré é gonzeu, dré en doustér ha patiantæd en dès én ou hevir. Un dra horribl-è gùélèt bugalé é tisprisein ou zad hac ou mam, é rein dehai goal seèlleu, rescondeu drougueahus, é hoarhein ar ou defauteu, é hobér bourdeu malicius ar ou houst, e regarh guet-t’ai, é tezirein er marhue dehai, marcè memb doh ou scoein, &c. Él Lezèn ancién é hoai ordrénét laquad d’er marhue en hani e oai malheurus assès eit scoein é dad pé é vam, pé eit rein é valloh dehai.

3.° Er vugalé-zou obligét de sèntein doh ou zad ha doh ou mam. Bugalè, é-mé S. Paul, aboeisset d’hou tad ha d’ou mam ol ér péh-zou revè Doué, rac quemènt ce-zou just... Sèntet parfætemant doh-t’ai é peb-tra, rac quemènt-ce e blige de Zoué. De larèt-è, sèntet doh-t’ai ol ér péh n’en dai quet inemp de Ourhæmeneu Doué na de ré en Ilis : ha mar dehènt a larèt teoh gobér un dra benac dihuènnèt, rét vehai rescond tehai guet S. Pierr, é ma justoh aboeissein de Zoué aveit d’en dud. Obligét vér de sèntein ol ér péh e seèll en tiegueah hac el labour, ha hoah davantage ér péh e seèll er vuhé vat. Réd-è enta sèntein mar ordrénant chervige Doué, monèt d’er Hatechén, tostad d’er Sacremanteu, qùittad er fal gompagnoneaheu, renonciein d’er fal hantiss ha deværranceu dangérus, &c. En aboeissance eit ma vou méritabl dirac Doué, e zeli bout prontt, joyus, carantéus ha hemb hum glêm. Mæs allas ! haval vebai é vehai deit en amzér-hont a béhani é conz S. Paul : Donnèt e rei, é-m’ean, un amzér é pehani è vou tud e hum garou ou hunan... tud glorius... diaboeissant d’ou zad ha d’ou mam, tud ingrad, hemb Lezèn ha hemb dougeance Douè. Él Lezèn ancién é hoai ordrenét d’en tadeu ha mameu péré en doai bugalé dissènt ha ne brezènt quet aboeissein goudé bout bet avertissét, ou hondui dirac er-ré ancién ag er guær, ha larèt tehai : Chetui hur mab péhani-zou ahurtét ha dissènt ; a p’en avertissamb, ean e ra goab a hanamb... Nezè er bobl ag er guær er golei a vein, hac el laquei d’er marhue... Èl-ce é punissait guharal er vugalé diaboeissant. Douget ehue ; rac justice Doué ne change quet.

4.° Anfin obligét-è er vugalé d’assistein ou zad hac ou mam revè er horv ha revè en inean. Soulaget hou tad én é oaid avancét, é-mé er Scritur, ha ne ret anquin er bet dehou durand é vuhé. Mar commance ponnérrad é sperét, éscuset ean ; n’en dispriset quet a gaus d’en avantageu e hoès drès-tou ; rac er charité hou pou én é guevir, ne vou quet ancoeheit. Hum gomportet ér memb fæçon é quevir hou mam, rac Douè hou recompançou ag er batiantæt hou pou bét é souffrein hé defauteu. Infammæd-è en hani e abandonn é dad ; ha peguemènd è ma méliguét dirac Doué en hani e laqua isprit é vam d’aigrein. Ur hroaidur-zou obligét de zésquein é dad hac é vam, mar dint ignorant ; d’ou avertissein de dostat d’er Sacremanteu ; d’ou soulagein én ou hlinhuedeu, d’obér ou deværein prontan ma heèllou ; d’obér dehai reglein ou affærieu é cource ; de bayein ou delé, ha d’obér pedein aveit-t’ai durand ma vihuou.

Petra e larehèmb-ni bermen ag er vugalé dinatur péré e abandon ou zud én ou brassan dobér ? Péré e zispign mal-a-propos én hoarieu, én tavarneu, é braguerisseu er péh e ouniant, hemb hum sourciein ag ou zud e lausquant marcè de zuein guet en nan, &c. Lod e zou hoah crihoh a galon, hac e lair ou zud e zeliehènt soulagein guet ou hani propr. Malheur d’er sort tud-ce : rac, é-mé er Speret-Santel, er malheurieu ne lameint jamæs a ziar ti en hani e rantt en droug aveid er mat. Ah ! é-mé S. Bernard, calettæt vou Doué é quevir er-ré e vou bet calét é quevir ou zud.

2.° Deværieu en tadeu ha mameu é quevir ou bugalé.

En tadeu ha mameu e zou obligét de zessàu ou bugalé, d’ou instrugein, d’ou horrigein ha de rein exampl vat tehai.

1.° Ur voès saisi e zeli hum gonservein erhad, guet eun a vout multrerès d’er fréh e zoug itré hé digosté, dré ur molliah-benac, dré un taul colèr, dré ivraignereah, dré brontitud, pé dré fantazi brutal ur prièd rust hac infam. Quasi hanni ne vai goah ag ul labour reglét ; mæs er Vedecinerion abil e lar é ma dangérus bras eid ur voès ér stad-ce néein guet ur rod, dibun pé pèllennein næd, &c. A pe vai arrihue hé zermén, ne faut quet manquein a galhuein é cource unan abil-benac d’hé secour. Me lar unan abil, rac ne faut quet hum fiein é certæn mèrhèt péré e hum vantt é houiant tout, hac èl-ce e laq é dangér bras buhé er vam, buhé hac inean ur hroaidur. Hanni ne zeli hum vêllein ag er vechér-ze hemb congé er Person ag er Barræs, revè en Ordrénanceu ag en Éscopti a Uénèd.

2.° Quentéh èl ma vai gannét ur hroaidur, ne zeliér quet tardein a obér er badèein : ne zeliér choæge eit bout Parén ha Marén meit tud honest hac a scùir vat ; ha réd-è dihuèn doh-t’ai a er hass ag en Iiis d’en davarn. Dihuènnét-è ehue doh en tad ha doh er vam a el laquad de gousquèt ér gulé guet-t’ai quênt dé ha blæ, idan boén a éscommunication. Ne zeliant quet hoah el lausquein é hunan, pé idan goard bugalé distér-aral, péré en dehai mui a sourci a hoari eid a nehou, guet péré é eèllehai couéh ha bout marcè éstropiét.

3.° Un tad hac ur vam e zou obligét de zessàu ou bugalé, de larèt-è, de bourvæein dehai bihuance ha gusquemant revè ou moyant. Rét vehai bout dinaturroh eid ul Lion eit manquein d’en devær-ze. Ma ne hoès quet int maguét, é-mé S. Ambroës, hui e hoès int lahét. Guæd e uélér neoah a dud ivraign, ha dispignerion, péré ne chongeant meid a hum zivertissein, durand ma vai ou famill é tuein guet en nan ; ha hoah ne faut quet hum glêm na demantt. Peguemènt hoah a dadeu avat en dès mui a sourci ag ou lonnèt, eit n’ou dès ag ou bugalé ? Petra larèt ag er mameu e lausq ou bugalé de vreignein én ou lousteri, de vout daibrét guet en anstu, e dro cain déhai eit daibrein er péh e ra vat d’ou halon, pé ou lausq de grial durand ma ridant a di de di dé durantal un tam mat-benac ? Petra larèt ehue ag er-ré e zimé un eil gùéh, hac e abandon liès mad ou bugalé quettan eid er-ré dehuehan ? Queih vugalé ! ar nehai é couéh tout er béh, el labour calettan, er fallan e zou perpet eit-t’ai. Ou diméein e rér prontan ma heèllér, eit bout digarg a nehai, ha liès-mad hemb goulèn guet-t’ai hac ind-zou coutant.

Hiileih e gouéh én ur scossèl-aral quen dangérus. Rac é sigur m’ou dès bugalé de zessàu ha d’avance, ne guemérant quet en ouar de bedein Doué, ne oarnant na Sul na Gouil èl mei deliét, ne rant repos er bet d’ou zud ; réd-è m’ou d’ou danné ne vern penaus é teint : réd-è ma vou pihuiq ou bugalé, hac é teliehènt-int hum zannein. Queih tud ! mar lausquét hou pugalé de vout fal, ind ou dou perpet raï a zanné ; mar ou dessàuét é dougeance Doué, ind ou dou perpet assès.

4.° Peb-unan-zou obligét de bourvæein d’é vugalé ur gusquemant honest revè é stad hac é voyand. Rac ur sotiss-è ou laquad de vragal eit en dout gloër guet-t’ai, èl ma ra ul lod-vat péré e olo ou ré a seï hac a zantèll, eit ma veint seèllét. Lod-aral n’ou dès quin pèn-conz meid ag ou bugalé, ha ne vehait quet deit mat guet-t’ai, ma ne larét é mant brahue, é mant dresset èl ma faut. Hilleih e gass ou ré de ziscoein d’en assambléyeu, hac e hum gav payét mad ag ou foén, mar cleuant ou mêlein. Én ur guir, en darn-muyan e ta d’ou bugalé a vihan leçonnieu a vanité ; ou désq de garein er braguerisseu ha modeu er béd, doh ou mêlein a p’ou devai treu nehué, é vantein dehai er bobanceu, é tisprisein dirac-tai er-ré e vai fal usquét, &c. Ne faut quet enta bout souhét mar dai quer sodét er youantiss guet braguereah ha vanité. Gusquet int honest ha modest : rac en honestiss hac er modesti e zou vertuyeu ; mæs er vanité, el lux hac en divodestiss e zou vinceu. Ne zeliér quet rein de unan mui eit d’un-aral ; rac er garanté en dès un tad pé ur vam doh ur hroaidur mui eit doh é verdér, e dènn liès de ivi, de.gaz, de valice, de scandal, ha goah guhavè. Er Patriarche Jacob n’en doai reit d’é vab Jogeb nameid ur saï un tamiq brahuoh eit d’é vugalé-aral ; ha quemènt-ce e oai bet caus ma queméras é verdér caz doh-t’ou.

5.° Un tad hac ur vam e zeli désquein é cource ou bugalé de boéniein ha de ounid ou bouéd : rac mar dai dangérus ou occupein a gommance guet labourieu raï calét, dangérussoh-è hoah ou lausquein de boëz é sigur ma vènt én en oaid tinèr. En arouaredigueah e zou perpet dangérus, é spécial eit tud youanq, ha memb eit bugalé. A pe za en oaid tehai, é vér obligét de seèllèt de bèh stad é mant galhuét : réd-è ou éprouvein, mæs non pas ou forcein ; de larèt-è, ne faut quet attàu ou lezel de monèt d’ou fantazi ; mæs ne faut quet ehue ou hontraignein de monèt inemp d’ou volanté. Rac, é-mé er Scritur, un tad hac ur vam e eèll rein ti ha danné d’ou bugalé ; mæs de Zoué-è rein dehai ur parti guet péhani é heèlleint hum salvein. Réd-è pourvæein d’avancemand ur hroaidur, ha rein un danné-benac tehou ; mæs ne faut quet grateah hemb intantion de rein, na mui eit n’eèllér rein, na manquein a rein er péh e vai bet grateit. Réd-è partagein just é lod de bep-unan revè Doué, ha rein dehai er moyand de vihuein èl tud honest. Ne laran quet neoah rein en tout dehai ; rac, é-mé er Speret-Santel, durand hou puhé ne ret quet d’hou mab... otorité ar-n’ah ; ne ret quet er péh e hoès d’un-aral, guet eun n’hou pehai quæ, ha ne veheoh obligét goudé d’er pedein de rein deoh...

6.° Un tad hac ur vam e zou obligét d’instrugein ou bugalé. En hani, é-mé S. Paul, ne guemér quet sourci ag é ré... e renonci d’er Fé hac e zou goah eid un Infidel. Nitra inouraploh de Zoué eit formein dehou serviterion mat : ha pihue er groei gùel eid en tadeu ha mameu ? N’en dai quet erhoalh ou dèsquein de ounid ou bouéd : necessærroh-è hoah ou ansaignein d’obér en affær-hont péhani-zou hé hunan necessær. Réd-è enta ou désquein é cource d’obér Sign er Groès, de brononcein guet respèt en Hanhue santel a Zoué, d’er pedein guet devotion. Réd-è rein dehai d’antand é mant crouéét non pas eit hoari ha hum zivertissein, mæs eit hanàuein, carein ha chervigein Doué, ha dré er moyand-ce bout heurus guet-t’ou én é hloër. Réd-è expliquein dehai, gùellan ma heèllér, Misterieu en Drindèt santel, en Incarnation hac er Redamption ; conz tehai liès ag er pedair-fin dehuehan, ha profïttein ag en accidandeu, ag er miserieu ag er vuhé-men eit ou disposein de garein er vertu ha de guemér caz doh er péhet, péhani-zou pèn-caus d’en drougueu e arrihue guet mab-dén.

A vusul ma crésquant én oaid, réd-rè ansaignein dehai guet brassoh sourci en obligationeu hun nès de Zoué ; ou désquein d’obér tout én é hloër, de gomprénein e Ourhæmeneu ha ré en Ilis, eit ma tihoalleint doh er péh-ç’ou dihuènnét, ha ma reint erhad er péh-ç’ou commandét. Réd-è ou désquein d’assistein guet devotion én Overèn, de hum zerhel guet respèt én Ilis ; ansaignein dehai er fæçon de govessad, ou hass abrèd ha liès ; dihoal a vourdal dirac-t’ai ar er Govezion, a ou attahignal ar guemènt-ce, a ou menace ag ou Hovezour nac a obér eun dehai ag en dud a Ilis : rac quemènt-ce-zou caus dé hilleih a sacrilegeu... Réd-è ehue ou hass é cource d’er Hatechén ha d’er scol a guemènt ma vai possibl.

A pe gommançant hanàuein er béd, sourci brassan un tad hac ur vam e zeli bout d’ou avertissein de zerhel doh en hènd-mat, de reglein ou buhé doh er gurionnéeu e zésquér ér Hatechén, de laquad ou studi principal de bligein de Zoué, de zihoal doh er fal gompagnoneaheu hac a hantein er-ré mechant, en ul larèt tehai er honzeu-men ag ér Scritur santel : Me hroaidur, mar clasq er béherion hou c'ounid dré gonzeu caër, ne sèntet quet doh-t’ai, ne yet quet guet t’ai, ne laquet quet hou troæd én hènd ma quêrhant ; ne yant meit d’obèr droug. É gurionné, un dra horribl-è gùélèt é pèh fæçon é vihue en dud youanq assambl. Ne uélér guet en darn muyan meit hantiss dangérus, meit gesteu dijauge, meit bouffonnereaheu méhus, meit bourdeu infam, &c. En tadeu ha mameu n’en dint quet hemb goud quemènt-ce ; hac hanni ne ra cas. Ah ! bugalé, é-mé er Speret-Santel, beèd pegource é carehait hui en amouèdage ? Beèd pegource er-ré hemb speret é tezireint-ind er folleah ag er béd péhani ou holl ? N’en dai quet quemènt-ce e hoès grateit de Zoué én hou Padiènt.

7.° Un tad hac ur vam e zou obligét d’avertissein, de gorrigein ha de gastiein ou bugalé revè Doué. Ne zouget quet castiein ou croaidur, é-mé er Speret-Santel, rac mar er fouëttét, ne varhuou quet... ha hui e breserv é inean doh en ihuern. Plæguet ean enta a youanq .. guet eun ne yehai ha calettat, ne vanquehai a sentein dohoh, ha ne zehai de vout chif hac anquin hou calon. Er-ré, n’ou horrigeant quet, n’ou harant quet ; mæs er-ré ou har, e laqua poén é peb-momant d’ou ansaignein... Mar ou lausquet de monèt d’ou chonge, hui hou pou méh guet-t’ai. Mar ou désquét er-had, int hou consolou én hou poénieu.

Réd-è enta avertissein er vugalé ; rac mab-dén, é-mé er Scritur, e zou douguét d’en droug a vihan. Mæs mar gùélér ne rant cas arlerh meint bet avertissét ur uéh pé dihue, réd-è ou hastiein guet doustér ha caranté, eit corrigein ou vinceu, eit ou laquad de vout mat, parfæt ha santel. Doué e gommand ou hastiein ; mæs ean e zihuèn a er gobér dré golèr, dré gaz, dré amportemant, dré fantazi, dré fal imur, &c. N’en dai quet erhoalh fouëttal na corrigein ; rèd-è er gobér a balamor de Zoué, hac ér mod ma command en Eutru-Doué. Malheur enta d’en tadeu ha mameu péré é sigur corrigein ou bugalé, ou ra d’en diaul, e zezir er marhue pé un droug horribl-benac dehai, e ra ou malloh dehai... Er vugalé, e-mé S. Chrisostom, e vou lén ag er goal-speret, a pe vai ou zud malheurus assès eit ou rein dehou. Bénidiction un tad, é-mé er Scritur, e laq ti é vugalé de vout sonn : mæs malediction ur vam en distruge a blad-nuah. Hui e zezir droug d’hou pugalé ! Doué e rei deoh hou coulèn : droug e arrihuou guet-t’ai abrèd pé dehuehad.

Ne faut quet castiein bugalé ma n’ou dès méritét ha hemb ræzon : ne faut quet ou goal-drætein nac ou bourreàuein é sigur ou horrigein : mæs réd-è ou hastiein revè er ræzon hac ou oaid, guet un doustér ferm, guet caranté doh Doué ha doh-t’ai, eit ma veint gùel, parfættoh, santelloh. A pe uélér guet-t’ai un dra benac e eèllehai ou doug d’offancein Doué, réd-è ou avertissein guet doustér, ou menace guet caranté, ha mar bai rét, ou hastiein eit Doué : rac ne zeliér quet scoein hemb avertissein ha larèt perac-vai. É gurionné, ne ouzan quet penaus hanhuein certæn tud-ç’ou péré eid un nitraiq ma vanq ou bugalé, e sco ar nehai goah eit pe vehènt lonnèt brutal ; ha ne rant cas eit ou gùélèt é péhein : ind e gav memb ur bourd ma houyant offancein Doué. O tud hemb Religion !

8.° Anfin un tad hac ur vam e zou obligét de rein scùir vat d’ou bugalé ; de larèt-è, ou désquein mui dré ou obereu eit dré ou honzeu : rac, é-mé S. Leon, en exampleu e zou creihuoh eid er honzeu. Dihoalleènt enta, é mé S. Jerom, ne uélehai ou bugalé guet-t’ai un dra-benac e vehai occasion dehai a offancein Doué. Caër en dou un tad hac ur vam rein aviseu santel d’ou bugalé ; mar dislarant ou honzeu dré ou obereu, ind e rei, peb-unan d’é sort, goah eit pe larehènt gronce dehai gobér en droug. Caër ou dou mêlein dehai en tamperance, er vertu a burtæt, ma ne uélant guet-t’ai meit débauche, chérvad, ivraignereah, gesteu dijauge, actioneu impudiq, &c.

N’en dai quet erhoalh de dad ha de vam rein scùir vat d’ou bugalé réd-è hoah ma spieint erhad doh-t’ai eit ne veint quet couchiét dré oal-exampl er-ré-ral. Rac er goal-speret e hum chervige ag en dud memb eit coll en dud ; ha liès ean e goll ér mæz er-ré n’eèll quet coll én ti. Ne faut meid ur hroaidur couchiét én ur hanton, eit couchi ol er-ré-ral : rac er goal-exampl, ha conzeu en dud lous èl ur gangrèn e ouni ol ur hartèr, é-mé S. Paul. Eit mirèt doh un droug quer bras, un tad hac ur vam ne zeliant jamæs laquad ou bugalé de gousquèt guet-t’ai, na pautrèt ha mèrhèt assambl, nac ou lausquein, a guemènt ma heèlleint, de monèt de hum zivertissein, de hoari, de oarn el lonnèt assambl : rac, é-mé er Hatechén, en hantiss a dud youanq pautrèt ha mèrhèt hardéh en eil-doh-éguilé, e zou un occasion tostan a béhet, doh péhani é vér absolumand obligét de beèllad. Hilleih e ouair quemènt-ce ar ou houst, ha neoah n’en-dint quet sourciussoh ag ou bugalé. (Ar er fæçon de zessàu er vugalé, ha memb de bratiquein Gourhæmeneu Doué ha ré en Ilis, leinet Magasin spirituel er Beurerion).

Tadeu ha mameu, chetui hou teværieu principallan é quevir hou pugalé. Dessàuet int, instruget int, corriget int, reit perpet exampl vat dehai. Rac eit boud int sortiét a hou ti hac a-zan hou perh, n’en doh quet hoah digarg a nehai. Obligét-oh hoah de seèllèt penaus en hum gomportant, ha de rein dehai en aviseu mad e gavehait necessær. A pe santehait é tostei deoh er marhue, galhuet ind eit rein dehai hou pénidiction, èl er Patriarche Jacob. Ne ouheoh quet testamandein dehai nitra gùel eid en aviseu e ras en dén santel Tobie d’é vab quênt merhuel.

» Me mab, é m’ean, laqueit donn én hou calon er péh e laran deoh : A p’en dou Doué receuét me inean, interret me horv ; inouret ha respettet hou mam durand ma vihuou... Chonget é Doué bamdé, ha dihoallet a gousantein jamæs d’er péhet, hac a vanquein de Ourhæmeneu hun Doué. Reit en alézon ag er péh e hoès, beaih charitabl ér mod ma heèllehait. Mar e hoès hilleih a zanné, reit hilleih a alézon : ma ne hoès quet calz, reit a volanté vat ag er péhiq e hoès... Rac en alézon e zelivr ag er péhet hac ag er marhue, ha ne lausquou quet un inean de gouéh én tihoéldæd ag en ihuern. Dihoallet doh peb-sort lousteri a baillardiah ; ne lausquet quet er golèr de ounid hou speret nac hou conzeu. A p’en dou unan-benac labourét eid-oh, payet ean quentéh... Dihoallet a obér jamæs d’er-ré-ral er péh ne gareheoh quet ma vehai groeit deoh : goulènnet perpet conseil guet un dén parfæt hac avisét-mat. Mêlet Doué e peb-amzér ; pedet ean d’hou condui attàu dré en hènd mat : me mab, ne zouget quet ; gùir-è é homb peur ; mæs ne vou quet danné e vanquou demb, mar hun nès dougeance Doué, mar hum viramb doh peb-sort péhet, ha mar groamb ævreu mat. » O caërræd un Testamant !

3.° Hun Deværieu é quevir en dud a Ilis.

Er bobl e zeli d’en dud a Ilis inour, respèt, aboeissance hac assistance.

1.° Réd-è inourein en dud a Ilis hac ou respettein ; rac ma talhant léh Jesus-Chrouist ar en doar ; rac m’ou dès receuét guet Doué puissance hac otorité ol ar er péh e gondui d’en Nean ; rac m’én dint hur Bugulion spirituel, ha Medecinerion hun ineanneu ; rac m’hun nès én ur fæçon brassoh obligation dehai eit n’hun nès d’hun tad ha d’hur mam, dré m’en dès reit Doué demb dré ou deourn madeu preciussoh eid er-ré en dès reit temb hun tud. Ne faut quet hou disprisein é sigur m’en dint sàuét a dud peur, pé rac ne vihuant quet revè er santeleah ag ou stad. Rac Jesus-Chrouist n’en doai choægét meit tud peur eit bout é Apostolèt ; ha ne larér quet deoh é teliét inourein er Velean rac m’en dint a noblance pé a leigné vras ; mæs rac ma talhant léh Jesus-Chrouist. Mar ou dès defauteu, hui e zeli chairrein hou teulagad ar nehai, ha non pas ou décriein nac ou disprisein én hou calon ; rac en disprisance e rér ag en dud a Ilis e ya peèlloh eit ne chongér, a p’en dai gùir en en dès hun Salvér larét tehai : En hani hou tispris, em dispris-mé ; hac en hani em dispris-mé, e zispris Doué me Zad, péhani en dès mèn degassét ar en doar. En disprisance e rér ag en dud a Ilis hac ag er péh e ansaignant, e zou ur merche én hum goll er Religion én hur mésq.

2.° Réd-è aboeissein d’en dud a Ilis ér péh e seèll hur salvedigueah. Aboeisset d’hou Pugulion spirituel, é-mé S. Paul, ha sèntet doh-t’ai ér péh e lareint teoh : ind ou dès ou deulagad attàu ar-n'ah hac e zihoal dohoh ; rac ma téliant daccor contt de Zoué a hou c’ineanneu. Ne uélér neoah meit raï a dud péré e hum sàu inemp d’ur Person rac ma ra é zevær, péré e gav un taul caër en anjuliein ha gobér er hontrel d’er péh e ansaign. Er sort-ze e zou caus ma couéh vangeance Doué ar er-ré-ral ou souffr hac ou cheleu, Ne fall quet deoh sèntein doh Bugulion mat ha santel ! lamét veint gueneoh, é-mé un Doctor bras (Origén), ha nezè é harrihuou gueneoh en amzér-hont a béhani é conz er Profæt Amos : Me zegassou, é-mé en Eutru-Doué, ur guêrteri ar en doar ; non pas ur guêretri a vara hac a zeur ; mæs ur guêrteri a gonzeu Doué. Deit-è just en amzér-ze bermen. Er vugalé en dès goulènnét er bara a gonzeu-Doué, é-mé Jeremi, ha ne oai hanni de drohein dehai.

Jamæs neoah en aboeissance d’en dud a Ilis ne zeli boud ar goust hou c’inean. Rac mar behai hanni malheurus assès eit hou solitein d’obér droug, ne sèntet quet ; ne gueméret quet scùir ar en droug e rant, mæs groeit, é-mé hur Salvér, er mad e ansaignant... Rac en hani ou cheleu, em cheleu-mé...

3.° Réd-è assistein en dud a Ilis ; de larèt-è, pourvæein dehai ou bihuance hac ou necessær. Er Velean péré e hum aqùitt erhad ag ou harg, é-mé S. Paul, e zeli boud doublemand inourét ha recompancét, é spécial er-ré e laq poén de berdêg ha d’ansaignein er bobl ; rac peb mechérour e veritt é recompance... Mar hun nès reit deoh er madeu spirituel, n’en dai just m’hur bou hur bihuance tamporel ? Dén ne ya d’arad hemb espérance a æstein ; dén ne blantt ur uniéq, hemb boud ingorto a brofittein. S.Paul e ra d’antand é ma bet ordrénét a viscoah rein ou bihuance d’er Velean, ha payein en deaugueu d’en Ilis. Ne dardet quet a bayein en deaugueu hac er premidi, é-mé Moys d’er bobl Juiv, rac en deaugueu ag en doar e zou deliét de Zoué. Anfin er Speret-Santel ne laqua meit Doué é-raug er Velean : Douget en Eutru-Douè ag en dondæd a hou c’inean, ha respettet er Velean : caret hou Crouiour, ha n’abandonnet quet er Velean : inouret Doué a greis hou calon, groit inour d’er Velean ha payet en deaugueu èl m’en dai ordrénét. (Eccl. 7. V. 31).

Ne hum arrestamb quet amen de verchein deværieu er Vugulion spirituel é quevir ou devèd. En ol e ouair é mant obligét : 1° De rein exampl vat d’er bobl ; 2.° d’ou instrugein ; 3.° d’ou secour ; 4.° de bedein ayeit-tai.

4.° Deværieu er bobl é quevir er-ré-zou carguét a gondui ou affærieu tamporel.

Ne hum arrestehèmb quet ehue d’expliquein en deværieu-ze. Assès vou larèt de bep-unan é ma obligét de respettein er-ré en dès berh ar nehou, èl mei en dud a Justice, hac en Duchentil de béré é ma chugét ; d’aboeissein dehai ér péh e seèll ou otorité, non pas dré zougeance a vout punissét, mæs a volanté vat hac a balamor de Zoué péhani e ordrén quemènt-ce ; de bayein dehai perhuéh-mad en taxeu ha droædeu-aral ; de bedein Doué d’ou honservein ; de zihoal a vurmurein inemp tehai, a oal-gonz a nehai hac a ou zroublein én exelcice ag ou hargueu...

Deværieu en dud é carg é quevir ou sujité, e zou conservein er peah, rantein Justice de bep-unan, punissein en dorfæterion, recompancein er vertu, ampeche hac arrest er scandal, gobér mirèt Lezèn Doué, Lezèn en Ilis, hac en Ordrénanceu ; anfin gobér bonheur ha lehuiné er bobl...

Deværieu minourèt é quevir ou goard n’en dint quet dihaval doh ré er vugalé é quevir ou zad hac ou mam : hac ur oard e zeli en dout ag é vinourèt er memb sourci e zeli un tad hac ur vam ou doud ag ou bugalé. Ur oard e zou neoah obligét d’en doud ur soign particuliér a zanné é vinourèt, ha de glasq moyandeu just ha legitim eit ou laquad de brofittein, pé de zoug rantt...

En dud youanc, revè S. Paul, e zeli considérein en dud coh èl ou zud, ou inourein, ou respettein, suportein ou defauteu, hac ou assistein, a guemènt ma heèllant, én ou dobérieu. En dud coh e zeli considérein er-ré youanq èl ou bugalé, ou désquein de zisprisein er béd, de bratiquein er vertu, ha rein é peb-mod exampl vat dehai.

Er beurerion e zeli goud grad d’er-ré ou secour, rantein chervige dehai a pe eèllant, ha drès peb-tra pedein Doué eit-t’ai. A fæd er-ré n’ou secourant quet penaus-benac m’ou dès er moyant, ind e zeli perpet ou inourein ; ou respettein ; dihoal erhad a vurmurein hac a hum sehuel inemp tehai. Expliquét hun nès en ur gonz ag en alezon, deværieu en dud pihuiq é quevir er beurerion. Me lausq ehue beèd en explication ag er Sacremand a Briedereah, de gonz a zeværieu en dud diméét en eil é quevir éguilé.

5.° Deværieu er serviterion é quevir ou méstr.

Stad er serviterion e zou paud scannoh eit hani er véstr. Ur servitour n’en dès de rescond meid a nehou é hunan : mæs ur mæstr en dou de rescond a nehou hac a guemènt hanni-zou idan-d’ou. Er serviterion e zeli enta considérein é ma Doué en dés int laqueit ér stad-ce, ha hum aqùittein erhad ag ou déværieu, péré-zou carein ou méstr, ou respettein, aboeissein ha bout fidel, dehai.

1.° Ur servitour e zeli carein é véstr ; dezirein dehai er madeu éternel hac er madeu ag er vuhé ; assai ou gounid de Zoué dré é gonzeu mat, dré é Bedènneu, ha dré en exampl caër ag ur vuhé santel. Ean e zeli ehue conz mad a nehai partout ; éxcusein ou defauteu gùellan ma heèllou, hemb jamæs dizolein nitra ag er péh e bass én ti. Rac méliguét-è, é-mé er Speret-Santel, ur raportour hac un dén a zeu-dead rac ma laq en dissancion itré er-ré e oai é peah.

2.° Ean e zeli ou respettein, ou rescond guet doustér, conz a nehai guet inour ; ha mar behai reguis tehou ou dislarèt, ne zeli er gobér meit guet er vrassan humilité, en ur chongeal é ma Doué en dès reit tehai otorité de gommandein. Er respèt-ze e zeli neoah bout revè Doué. Rac pe zehai d’er véstr commandein un dra-benac contrel de Lezèn Doué pé de hani en Ilis, er sérviterion ne zeliant quet aboeissein ; rét vehai quêntoh ou huittad, hac é teliehènt-int col ou gobr.

3.° Ur servitour e zeli aboeissein d’é véstr. Serviterion, é-mé S. Paul, aboeisset d’hou méstr tamporel, guet dougeance, guet respèt, guet ur galon simpl, èl de Jesus Chrouist memb. N'ou cherviget quet hemb quin rac m'en dint doh hou seèllèt, èl pe vehai d’en dud é falehai deoh pligein ; mæs hum gomportet èl serviterion mat de Jesus-Chrouist ; groeit quemènt-ce a galon vat, ha hui e rei volanté Doué... Rac ma houzoh é rei Doué deoh é héritage aveit recompance. Serviterion, é-mé S. Pierr, aboeissét d’hou méstr guet un dougeance vras, non pas hemb quind er ré-zou douce ha patiant, mæs memb d’er-ré zou rust ha diæz ; rac un dra agreabl de Zoué-è suportein a gaus tehou en ol afflictioneu e rér demb souffrein hemb ræzon.

4.° Er serviterion e zou obligét de vout fidel d’ou méstr. Jamæs ne zeliant gobér gueu doh-t’ai, na rein nitra ag en ti hemb permission, na lezel hanni, pas memb er vugalé, d’obér domage er bet dehai, na quemér nitra dré-zan dourn, pé é sigur hum zigoll, rac ne gavehènt quet en ou dehai gobr assès, pé eit gobér chérvad, na memb eit rein en alézon. Ind e zeli campénnein d’ou méstr, hemb discoussi nitra ; labourad èl pe vehai eit t’ai é labourehènt, revè Doué : ha mar gùèlant er serviterion-aral, pé memb er vugalé ag en ti doh hum zirangein pé é laireah ou méstr, ind e zeli mirèt pé ahoèl avertissein. Rac mar lausq ur servitour gobér gueu doh é væstr, obligét vou de restituein.

S. Paul e ourhæmenai d’é ziscipl Tite desquein er serviterion de voud aboeissant d’ou méstr, de blæguein dehai é peb-tra, hemb ou dislarèt, hemb gobér gueu doh-t’ai ; mæs de rein dehai é peb occasion ur merche ag er vrassan fidelité, a celfin ma hinoureint é peb-tra Doctrin Doué hur Salvér. S. Paul e ra splann d’antand a-zè é ma doh hum aqùittein erhad ag ou deværieu é consist er ùellan devotion eid er serviterion. Hum drompein e ra enta er-ré e hum glêm rac ne rér quet dehai amzér d’ou chonge de larèt hilleih a Bedènneu ; rac n’eèllant quet cleuèt dihue pe tair Overèn bamdé, na monèt a pe garant d’en Ilis, na bout d’er Sul ha d’er Gouil a vitin beèd en noz én ou devotioneu, &c. Doué ne oulèn quet quemènt-ce guet-t’ai : ha serviterion guet devotioneu pennadus èl-ce e zou liès causs d’ou méstr, de golèrein, de douyet, de zécriein en devotion, ha de vlasfæmein inemp de Zoué ha d’é Lezèn. Ne vou enta meid é haccomplissein ou obligationeu ér mod m’hun nès larèt, é reint inour de Zoué ha d’en devotion.

6.° Obligationeu er véstr é quevir ou serviterion.

Er véstr a diegueah e zeli bout, revè S. Augustin, bugulion santel ou zud, eit ou hondui hac ou désquein erhad, aveit ma taccoreint de Zoué ur gontt vad ag er-ré-zou idan-d’ai. Obligét-ind enta de gonsidérein : 1.° Penaus ou serviterion e zou bugalé de Zoué ha mambreu de Jesus-Chrouist quer clous èl d’ai, émant ou berdér, hac en ou dès én Nean un Tad cummun, péhani ne seèllou quet doh er-ré en dou commandét, na doh er-rè en dou chervigét, mæs e rei de bep-unan er recompance en dou méritét én é stad. 2.° Obligét-int de zihoal ne vehai hanni én ou zi ne ouyehai quet er Misterieu principallan ag er Religion, hac er péh-zou necessær eit bout salvet ; ha mar behai unan-benac èl-ce, ind e zeli er hass d’er Hatechén, pé en désquein int-memb. 3.° Ind e zeli gobér ma vou larét er Bedèn assambl de noz ha de vitin, ha laquad poén ma tostei liès ol ou zud de govessad. 4.° Ne faut quet lezel hanni a nehai de goll en Overèn d’er Sul ha d’er Gouil, na hanni de labourad én déieu santel-ze : é contrel, réd-è gobér dehai monèt d’en Officeu, d’en Instructioneu ha d’en Devotioneu-aral ag er Barræs. 5.° Er-ré-zou ér stad hac én oaid, e zeli yun en déieu ordrénét dré en Ilis. 6.° Eit ou distroein ag er fol deverranceu ag er béd, ingageènt ind de hum laquad én ur Verdiah-benac a zevotion, eit m’ou dou mui a gourage d’obér ævreu-mat. 7.° Ne souffreènt jamæs hanni én ou zi de douyèt, de sacrein, de vlasfæmein, na hanni e gonzou sot, pé e rei un dra-benac dijauge ha dishonest. Er mæz e zeli bout d’er sort-tud-ce. 8.° Ne zeliant quet ehue andur én ou zi hoari fal eit coll argant, na tolp digampèn er bet, na coroll, na filage. 9.° Jamæs ne zeliant andur é-mésq ou zud fal livreu péré e gouchi en isprit hac er galon ; mæs ind e zeli ou doud ul livr-mat-benac, hac én ou discuéh, pé a pe veint ol assambl, unan e leinou a voéh ihuel eit ma cleuou er-ré-ral. 10.° Ma ne brez quet er serviterion arlerh m’eint bet avertissét, hum aqùittein ag ou deværieu, pé torrein ou fal deicheu, pé renonciein d’er fal hantiss, pé d’er fal gompagnoneaheu, réd-è rein ou hongé dehai, cousteèt é goustéhai.

Chetui lod ag en obligationeu en dès merchét S. Charles Boromé én drivèt Concil a Vilan, d’er véstr é quevir ou zud. Mæs Doué ér Scritur santel, e ordrén hoah tehai : 1.° Payein perhuéh mat gobreu ou serviterion, a pe veint paré. Ne oarnet quet gueneoh, é-m’ean, beèd en trenoz payemand en hani en dès labourtt eid oh... Hou peèt chonge, é-mé S. Jaq, penaus er payemand e zalhét gueneoh hac e zou deliét d’er-ré en dès chairrét hou c'æst, e gri inemp teoh, hac er hri-ze e zou oueit bet-ha discoharn hun Doué. Quemènt-ce e ra reih d’antand ne zeliér gobér gueu er bet doh er serviterion, na tardein raï a bayein dehai hou gobreu, &c.

2.° Commandét-è ehue d’er véstr carein ou serviterion. Ne oal drætet quet ur servitour péhani e labour guet fidelité, é-mé er Speret-Santel, nac ur gounidec péhani e hum ra tout deoh... Caret ean èl-oh hou ç’hunan, ne refuset quet dehou el libertè e veritt, ha n’el lausquet quet de gouéh é peuranté. Mar da d’ou serviterion gobér ur faute-benac, ind e zeli oun avertissein guet charité ha non pas guet colèr.

3.° Anfin er véstr e zéli, èl en tadeu ha mameu, rein exampl vat d’ou serviterion. Ind e zeli boud er-ré guettan é hobér er péh e ordrénant dehai ; dihoal a ou anjuliein, a ou goal-drætein, a douyèt hac a golèrein guet-t’ai. Malheurussæd-è er véstr péré ne hum sourciant quet pèh buhé e gonduiou ou serviterion ! Hac e vehènt ind touyerion, blasfæmerion, paillardèt, ivraignèt, debauchèt, hemb Lezèn na dougeance Doué, ne rant cas er bet meit ma reint ou labour. Miseraploh-è hoah er-ré e vehai fache guet t’ai ou doud én ou zi tud honest, tud fidel de chervige Doué de noz ha de vitin, de dostad liès d’er Sacremanteu, &c. Ne fal dehai ou dout doh ou chervige meit tud ou secourou de fal-obér, de drompein, de laireah, de fraudein, ha d’obér fal droyeu-aral. Méh em behai é conz ag er-ré e glasq ésprès tud corromplét eit ma caveint æssoh en tu de goutantein ou inclinationeu infam... Jugemand er-ré e gommand, e vou er halettan.... Hac en tourmant brassan e vou eid er-ré puissantan, é-mé er Scritur santel.

Péhein e rér inemp d’er bedairvèt Gourhæmèn, a pe vanquér d’en deværieu hun nès merchét amen. Doué en dès grateit er vuhé éternel ér béd-hont, d’er-ré e hum aqùitt a nehai, hac, ér béd-men bénidictioneu tamporel : mæs er-ré e vanq dehai, e zou menacét ag er marhue éternel, ha liès vangeance Doué e gouéh ar nehai ag er vuhé-men.


Articl V.
Ag er bempèt Gourhæmèn.

Ne veès multrér de zèn er bet
A volanté nac a éffæd.


DOué dré er Ourhæmèn-ze e zihuèn dohemb a hum lahein ni memb, a lemel dré hun otorité propr er vuhé guet hun Nessan, hac a vout caus dehou de béhein é fæçon ér bet ; hac ean e ordrén demb dezireïn ha gobér d’hun Nessan en ol vad e zeziramb hac e rehémb demb-ni hun hunan revè Doué, ér mod m’hun nès larét én articl ag er Garanté a Grechéneah.

1.° Dihuènnét-è dohemb dré er bempèt Gourhæmèn a hum lahein ni memb, a hum vlessein, a obér gueu én ur mod-benac doh hur yéhæd, a hastein hur marhue dré reforcereah, pé dré zebaucheu, pé memb dré gastimanteu rust ha diavis, a zezirein er marhue demb-ni hun hunan dré imur pé dré zésespoër, &c. Guæd e zou cablus ér poénd-ce !

2.° Dihuènnét-è dohemb a lemel dré hun otorité propr er vuhé guet hun Nessan, a hastein é varhue é mod er bet, a er scoein, a er blessein, a zezirein er marhue dehou dré fal imur, pé eid en doud é zanné, a oarn ivi, pé caz, pé malice doh-t’ou, rac, é-me S. Yéhàn, en hani en dès caz doh é Nessan, e ou ur multrér. Dihuènnét-è ehue a gonseillein d’en Nessan gobér un droug-benac d’un-aral én é gorv ; a en doug de golèrein doh un-aral, pé de hum vangein ar nehou. Multrér vér hoah a pe vanquér é quevir en Nessan de certæn deværieu a justice pé a charité, ha ma ta dehou merhuel faute a vout bet assistét. Par exampl, hui e hanàu tud péré-zou én dehuehan nécessité ; cablus vehait ag ou marhue, mar eèllet ou secour, ha n’ou secouret quet. Hui e uél un dén e monèt guet un hend é péhani é couéhou droug guet-t’ou ; cablus vehait ag en droug-ce, ma n’en avertisset quet.

Peb-unan e ouair en en dès Doué reit d’en dud a Justice carg de bunissein el lairon hac en dorfæterion : mæs er-ré-ze n’er groant quet dré ou otorité propr, mar jugeant revè er regleu en dès merchét Doué dehai. Ne vehai quet memb permettét demb lahein un dén e uélehèmb doh hul laireah : rac un dén èl-ce e vehai ér stad a béhet marvel, ha doh el lahein, ni e vehai marcè caus d’é zannation. Mæs petra gobér mar hum gavér én dangér a vout lahét, ma ne lahér ? En Theologiénnèt e lar é teliér én ur circonstance èl-ce assai cuhein pé téhein én ur mod-benac ; ha ma n’eèllér quet absolumant, é permettét hum zihuèn, ha memb trættein hun enemis én ur fæçon ne vou quet capabl d’obér droug temb, meit ne vou quet er golèr hac en dezir de hum vangein e rei demb er scoein, ha n’hur bou jamæs bet intantion d’el lahein.

3.° Anfin dihuènnét-è dré er Ourhæmèn-ze a vout caus d’en Nessan de behein é fæçon erbet. Multrér vér d’en Nessan én é inean, a pe rér ésprès certæn treu péré en dougou de fachein, de hum vangein, de douyèt, de vlasfæmein ; a p’er scandalisér. Er scandale zou ur gonz, pé un action fal, pé e zisco bout fal, ha dré guemènt-ce e ra occasion d’er-ré-ral de béhein. 1.° Me lar ur gonz fal, èl er bêgadeu infam, er bourdeu sot, er goal-gonzereah, en décriance ag en devotioneu, ag en instructioneu, &c., commandein pé conseillein d’er-ré-ral fal-obér, gobér goab ag er-ré e ra mat, ha mêlein er-ré e ra droug. 2.° Me lar un action fal, èl mei fal-obér dirac er-ré-ral, drès peb-tra a pe vér obligét de rein exampl mat. Èl-ce en dud e ra ur fal action-benac dirac er-ré-zou idan ou berh, e gommètt deu-béhet, ur fal action hac ur scandal. Er gulieu raï dost en eil-d’éguilé, laquad bugalé pautrèt ha mèrhèt de gousquèt assambl, ou lezel ér memb gulé guet ou zud a pe gommançant ou doud antandemant, hum abillein diffourniss, hum zivraillein raï é sigur sustantein ur hroaidur ; gobér mineu, gesteu divalahue, bouffonnereah, hoarieu sot, &c., chetui péhedeu a scandal hac e zann hilleih a dud. Ne gonzan quet ag er filageu noz, ag er horolleu, ag en ivraignéreaheu, ag er festeu bras : peb-unan e ouair é mant ur scol a libertinage hac a fallanté. 3.° Me lar n’en dai quet requis ma vou fal er gonz pé en action eit rein scandal ; assès-è m’hi dou en apparance a vout fal. Rac-ce mar larét, pé mar groét un dra n’en dai quet droug, dirac unan tinèr a gousciance hac e grèd é ma droug pé conz pé gobér èl-ce ; hui e ra goal exampl ha scandal dehou. Hilleih a dreu e zou permettét ; mæs n’en dai quet attàu mat ou gobér : rac, é-mé S. Paul, mar hum scandalis me Nessan rac ma taibran quiq, péhani-zou permettét teign, gùel vehai gueneign ne zaibrehèn jamæs, eit boud occasion a scandal dehou. Par exampl ; hui e hantt unan-benac ; hou cuélèt e rér liès assambl ; commance e rér conz a hanah : chetui ur scandal : réd-è deoh hum gùittad. Mæs e larét-hui, ne ramb droug er bet ; ne hum uélamb meid é mat hac én honestils : ne vern quet, réd-è deoh hum gùittad. Mæs en talvét d’er-ré e oal chongeou... En talvét teoh ehue : obligét-oh de hum gùittad eid arrest er scandal e rét.

Mæs arrihue e ra liès ma hum scandalisé rag en ævreu-mad e uélér guet en Nessan. Chetui er regl e zeliét héli ér circonstanceu-ze : ma n’en doh quet obligét d’ou gobér ha ma n’en dint quet nécessær, lausquet ind un nebediq, dré charité, beèd-que-n’hou pou groeit d’hou Nessan antand er ræzon. Mæs mar dint necessær eit gloër en Eutru-Doué hac hou salvedigueah, par exampl, manquein d’en Overèn eit gobér ardro ur hlan én dangér ag er marhue, groeit ind attàu ne vern pétra e vou larét pé chongét a hanah. Mar dai hoah dré ingûen ha fal imur é cav unan-benac droug ér vad e rét, ne hum sourciét quet a nehou ha groeit mat perpet.

Er scandal e zou ur péhet bras ; rac, é-mé hur Salvér : Gùel vehai d’un dén ma vehai staguét ur mein-melin doh é oug, ha taulét é creis er mor, aveit scandalisein unan ag er ré vihan-men, de larèt-è, unan ag er-re-men en dès ur galon humbl, simpl hac innoçant. Malheur enta d’en hani dré béhani é harrihue er scandal. Un dén èl-ce e zou obligét de gondui ur vuhé santel hac examplus, d’obér é bossibl eit distrugein en droug en dès groeit dré é fal exampleu, ha de bedein Doué eid er-ré de béré é ma bet caus de béhein.

N’en dai quet quen æz mirèt er Ourhæmèn-men èl ma credér ; ha brassoh-è paud en nombr ag er vultrerion, eit ne chongér. Rac pihue e eèll assurein é cousciance, mar considér erhad er péh hun nès larét amen, n’en dès biscoah lamét na guet-t’ou é hunan na guet hanni-aral, er vuhe ag er horv, pé er vuhé ag en inean ? A dra sur, pe zizolehai Doué d’un inean er péh e bass ar en doar, hi e uélehai é ma carguét er béd a dud péré e hum buffuni en eil-éguilé dré ou discourieu, e hum zistruge dré er scandal, dré er jalousi, dré er haz, dré er malice, &c. En darn muyan e grèd bout divlam ha direbræche, durand ma lausquant er beurerion de zuein guet nan ha de verhuel guet misèr ; durand ne rant cas a instrugein hac a gorrigein er-ré-zou idan ou otorité. N’en doh-hui ag en nombr-ze ? Hum éxaminet. (Consultet hoah Magasin spirituel er Beurerion, ar er Ourhæmèn-ze).


Articl VI.
Ag er hùéhvèt Gourhæmèn.

Ne veès paillard é-nep fæçon,
A gorv, nac a intantion.


DOué dré er Ourhæmèn-ze e zihuèn dohemb er chongeu, er honzeu, er seèlleu hac en ævreu dishonest, hac e gommand temb bout pur ha gùerh én hur homportemant.

Commettein e rér er péhet lous dre chonge, dré gonz, dré zezir, dré action, ha memb dré omission, a pe ne brezér quet impléein er moyandeu e ordrén Doué de bep-unan quemér, eit conservein er uerhtæt revè é stad. Doué e zihuèn ehue dré en huéhvèt Gourhæmèn tout er péh e zoug d’el lubricité, èl mei en arouaredigueah, er vuhé lache ha delicat, er gourmandiss, er horolleu, el livreu dishonest, er sonnènneu sot, el lux, er gusquemanteu diffourniss, en hantiss raï hardéh é spécial itré goassèt ha mèrhèt, er braguerisseu ha modeu væn e guemérér hemb quin eit bout seèllét hac eit pligein d’er béd, en amité tinèr. (Leinet er Chapistr XVIII, Parti III ag er Vuhé devod).

Ne hum arrestehèmb quet de gonz ag er péhet infam-ze, péhani e goll en darn muyan ag en dud, hac e zou de zougein eit quemènd oaid, eit quemènt stad ha condition-zou. Un dra e mès de recommandein d’er-ré en dès er malheur de gouéh ér péhet-ce : ne ouhènt quet hum éxpliquein raï splann guet ou Hovezour, a gaus d’en nombr bras a circonstanceu péré e change en éspece a nehou. Ind e zeli enta disclæriein ou stad ha condition ; stad ha condition en hani-zou bet lodêq én ou féhet, hemb hanhuein hanni ; er chongeu cousantét hac en dezirieu e change ehue en éspece a nehou. Éxpliquét hun hès é-mésq er péhedeu capital én articl ag er baillardiah, tout er péh e eèllamb larèt ar er vince-ze. É hamb amen de larèt ur guir pé deu ar er horolleu, péré-zou, revè S. Chrisostom, ur scolage a lubricité, ha revè S. Augustin, ur profession publiq a bep-sort infamité.

Tertulian, péhani e hanhuai er sort bobanceu-ze un trafiq a baillardiah, e larai, bout-ç’ou ardro pembzêc-cant-vlæ, d’er-ré-zou taulét guet-t’ai : » Ne fal quet deoh enta qùittat compagnoneah enemiset Jesus- Chrouist... Ne fal quet deoh renonciein d’er scolage-ze a bep-sort fallanté... na hum dènn ag en air-ze ag en amzér ampouisonét guet boéh er sonnerion... Laret er péh e garehait é mant honest, n’en dès droug erbet, ha rac-ce en hum bligét én-ai : ne zistrampér quet en ampouison én huilér eit er rein d’ivèt ; mæs er rein e rér deoh ér péh e garét muyan, eit m’en ævrehait æssoh... Mar domb obligét de zihoal guet er brassan sourci doh en ol péhedeu inemp d’er burtæt, penaus é vou permettét cheleuèt er péh n’en dai quet permettét larèt ? Penaus é vou permettét seèllèt guet plijadur er péh e vehai péhet bras gobér ?... Caër e hoès larèt é mant honest ha n’en dès quet a zroug én-ai : n’en dai quet possibl deoh derhel hou teulagad, nac hou chonge, nac hou calon... Opèn hac é vehai gùir larèt ne rét quet droug er bet a hou tu, hui-zou caus pé occasion d’er-ré-ral d’obér... Caër e hoès dasq digaréeu eid assaï mouguein hou cousciance, dén ne dro guet enemisèt Jesus-Chrouist meit goudé m’en dès ean abandonét. »

Diarbèn er horolleu hac en deværranceu dangérus é ta en amité tinèr ha naturel quer cummun é-mésq en dud youanc, de voud ul lubricité pommét. É vér queti-quetan pihue e hum alégeou hac e hum usquou brahuan eit monèt d’er bobanceu-ze : hum guinteine rér eit diffædein, eit pligein ha bout hoanteit. Digueor e rant en or d’en ol péhedeu dré er seèlleu lubriq, dré er honzeu libr ha tinèr, dré er gesteu dijauge, dré er bouffonnereaheu sot, dré en dezirieu lous, dré en amoèdage a speret, dré er grèd criminel a galon, dré en dirangemanteu méhus, &c. Ha ma n’eèll un dén, é-mé er Speret-Santel, quêrhet divott ar er gleu-tan hemb losquein é dreid, èl-ce ehue n'eèll quet tostad de gompagnonèah er mèrhèt hemb couchi é galon, mar touche doh-t’ai. Ér sort deværranceu-ze é ma sur en diaul, é-mé S. Chrisostom : en dro e zou é gamaradèt, hac ean-ç’ou é creis, eit turel é flem hac é dantationeu ar peb-unan, é-mé S. Charles.

Me ouair é lar S. Francès a Sale é h’eèll bout guhavè circonstanceu é péré ne vehai quet marcè un droug coroll : mæs ean e lar quemènt-ce guet conditioneu péré n’en dint quet de oust er-ré e vourr é bobanceu er béd. (Leinet er Chapistr XXXIII, Parti III ag er Vuhé devod).

Er horolleu e zou dihuènnét dré en Ilis ha dré Ordrénanceu er Roué. Raï hir vehai scrihue en Decredeu ag er Honcilleu inemp de guemènt-ce ; ne gonzein meid ag er Reglemanteu a Éscopti Gùénèd, péré e venace a éscommuniein er-ré e fourniss ti hac er-ré e ya d’er festeu noz, d’er filageu, d’en néereaheu, ha d’en ol fal-assambléyeu-ze. En Inourabl Charles-Yéhàn a Vertin, Éscob a Uénèd, én é Lihér ag er blæ 1753, e ordrén absolumant » d’en dud a Ilis gobér ou fossibl eit difacein er filageu a bautrèt ha mèrhèt, er ridereaheu noz, é spécial ag ur guær d’un-aral, en æredeu bras ha saffarus, er fraudeu hac er horolleu publiq : rac malheurusemant ne ouyér meit raï pèh quen dangérus int, ha de beguemènd a béhedeu é vènt occasion... Ean e zihuèn hoah doh en dud a Ilis a monèt de larèt en Overèn d’en Ilizieu, d’er Chapélieu, ital péré, pé dré en occasion a béré é vai goureneu, mèlladeu, pé corolleu ; hac ean e venace a éscommuniein hac a laquad idan çansurieu en Ilis er-rè n’aboeisseint quet. »

Er Parlemand a Vretagn e zihuèn gobér assamblé na tolp er bet de noz é sigur néein... hac e zihuèn ehue doh én davarnision a rein d’ivèt durand en Office d’er Sul ha d’er Gouïl, idan boén a bayein en amand... Goudé ean en dès hoah dihuènnét doh peb-sort tud a goroll, hac a hoari dirac en ol tost d’en Ilisieu ha Chapélieu durand en Office, idan boén a vout punissét revè er vrastæd ag er faute. Un dra éstrange-è ma vér obligét de guemér quemènd a boén eit mirèt doh Crechénion a offancein Doué hac a hum goll. Pétra e glasquét-hui guet bobanceu Lucifer, de bérè en e hoès renoncièt én hou Padiènd ?

Doué dré er Ourhæmèn-ze e ordrén demb pratiquein er burtæt, hac en ol moyandeu e eèll chervige temb eit conservein er vertu caër-ze, peb-unan revè é stad. Er Grechénion e zou obligét de vihuein pur ha gùerh, rac m’en dint mambreu Jesus-Chrouist ha Tampleu er Speret-Santel. (Mar fal deoh un instruction hirroh ar en necessité ag er uerhtæt, hac er moyandeu d’hé honservein, leinet er Chapistreu XII ha XIII, Parti III ag er Vuhé devod, dré S. Francès a Sale).


Articl VII.
Ag er seihvèt Gourhæmèn.

Madeu dén er bet ne lairei,
Nac inemb ræzon n’ou dalhei.


DOué dré er Ourhæmèn-ze e zihuèn dohemb a obér gueu é mod er bet doh hun Nessan. Gobér e rér gueu doh en Nessan é tair-fæçon principal : 1.° Doh el laireah ; 2.° É terhel hemb ræzon er péh-zou dehou ; 3.° É hobér domage tehou.

I. Laireah e rér en Nessan : 1.° É hattrap guet-t’ou un dra-benac dré nærh pé dré finèss ; 2.° É hobér dehou fal procæzeu ; 3.° É huerhein raï quir ; 4.° É prenein raï varhad-mat ; 5.° É trompein er varhadoureah ; 6.° É tènnein usur, pé profit ag ur prest simpl. Peb-unan e ouair assès pèh quer bras péhet-è laireah dré nærh pé dré finèss. Ur fal brocæs e rér de unan-benac : 1.° A pe oulennér guet-t’ou er péh ne zeli quet ; 2.° A pe glasquér biæseu, troyelleu, faus testeu, faus papérieu, faus touyereah eit gounid ur procæs ; 3.° A pe stleiger ur procæs eit laquad en aral de gouéh én un defaut-benac. A pe refusér dré attahignage, un accord honest dré avis tud a gouciance hac abil, choægét ag en eil-tu hac éguiié, é péhér d’er bihannan inemp d’er garanté.

Laireah e rér en Nessan é huerhein raï quir : 1.° Ur marhadour ne vou meit-t’ou én ur hanton, e uerhou un dra guhavè quasi en hantér mui eit ne tall, pé e uerhou faus pouis, fal vusul, &c. Er vechérerion, è sigur n’en dès meit-t’ai ha m’en dai requis ou havouét, e uerh ou labour raï quir, pé mui eit ne tall, rac ma rant crediq. 2.° Er vechérerion, pé er varhadision pére e hum accord itré d’ai eit faussein ou déuéhieu, ou labour, pé ou marhadoureah, eit forcein en ol de brenein raï quir. Er vechérerion pé er varhadision péré e hum zécri, unan eit laireah pratiqueu en aral, e béh d’er bihannan inemp d’er garanté.

Laireah e rér en Nessan é prenein raï varhad-mat : 1.° A pe brofitér a beuranté unan-henac eit prenein guet-t’ou un dra bihannoh eit ne tall, rac ma vai requis tehou gùerhein. 2° A pe dènnét gùel marhad guet hou Nessan, rac ma hoès prestét argant tehou, pé rac ma hoès ean payét ér-raug. 3.° A pe brenér raï izel briz guet unan ne ouair quet petra e talier péh e uerh.

Laireah e rér en Nessan a p’en trompér pé é fæd a labour, pé é fæd a varhadoureah : 1.° A pe n’impléér quet mad en amzér, èl er ounidion hac er serviterion péré e laq en amzér de goll, e ra fal labour, pé e ziscouffi er péh e vai itré ou deourn, pé e zistro er-ré-ral a obér vat. 2.° A pe uerhér fal varhadoureah eit hani mat, lonnèt siét hemb dizolein er si quênd accord a briz. Ar er poénd-ce, réd-è remerquein é hès sieu cuhét ha ré dizolo ; ré n’en dint quet a vras consequance, ha ré e rantt ul lon dangérus, pé domageabl, pé inutil d’er prenour. 1.° Ér gùerhour, ha ne vehai quet goulènnét guet-t’ou, e zou obligét quênt accord a briz, de zizolein ur si cuhét ér péh e uerh, mar dai er si-ze pé dangérus eid er prenour, èl mei d’ur voyageour ur marh e hum daul én deur, pé domageabl, èl ma vehai ur marh mourous pe un avad clan ; pé inutil eid er péh m’er prèn, èl ma vehai un eigeon mouhir eid un arour. Mæs ur gùerhour ne béh quet mar crèd é ma disi é varhadoureah. Ean e zeli neoah bout cousantabl de dorrèin er marhad pé de zizomagein er preriour, a pe za dehou hanàuein en en dès groeit domage, meit ha larét en dehai : Me uerh en dra èl me ma, ha ne rescondan a nitra, penaus-benac ne hanauan si er bet én-ou...

2.° Ma n’en dai er si-ze na dangérus na domageabl, ha mar eèll er prenour gobér é chervige guet en dra, er gùerhour n’en dai quet obligét d’en dizolein, meit-ha goulènnét vehai guet-t’ou ; rac nezè é vehai obligét de larèt. Mæs beèt goulènnét pe ne vou, obligét-è d’izellad a briz revè en domage ag er si : rac un dra siét ne tall quet un dra disi ; ha bout bet trompét n’en dai quet ur ræzon just eit trompein er-ré-ral. 3.° Mar dai dizolo er si hac æz de uelèt, er gùerhour n’en dai quet obligét d’el larèt, é spécial a pe hum fi er prenour ar é abiltæt hemb goulèn nitra. Mar hum drompehai neoah a vras er prenour guet tout é abiltæt, deliét-è en avertissein d’er hannan dré charité, é spécial mar bai en dra prenét inutildomageabl dehou. Mæs ma n’en dai quet forh abil er prenour, na calz avisét eit gùélèt er si deusto pèh quer sclær-è, er gùerhour e zou obligét d’e larèt, mar dai pé dangèrus, pé domageabl, pé inutil dehou.

Peb-unan e ouair é ma dihuènnét gùerhein æd caigét, er gùellan é blein er sah ; gùerhein deur é mésq leah, pé é mésq ivage, &c. Trompein er-ré e hum fi ar-n’amb, èl ur gounidêq péhani ne labour quet assès, pé e guemér un dra-benac é sigur ne gav quet é ma payét assès ; ur servitour péhani e lair dré-zan-dourn, é sigur n’en dès quet gobr assès ; ur meitour péhani e ra er fallan gran d’en Eutru, pé e ra gueu doh é veiteri é tiscar coæd, plançon, é sigur mei fermét quir dehou ; pé e vorfond en doar a pe gùitta ; unan en dès ur gommenant, ul léh, hac e ziscar choucheu, pé coæd bras-aral, é sigur m’eint bet prisét guet-t’ou, (er jouissance pé er gorbl e zou bet prisét, mæs non pas er chouche) ; pé e ra gueu doh é Eutru é sigur ma pay raï a argant commenant, raï a nehuéyeu, &c. En dud-ce n’ou dès ræzon er bet eit éscusein ou friponereah. Rac ma ne gavènt quet ou frofit a pe oènt é hobér en accommodemant, pèrac é cousantènt-int ? P’ou devezai disclæriét ou intantion ér momant ma hoènt é hobér en accord, er mæstr n’en devezai quet fiét é dra én-ai. Ind ou dès ean enta trompét, hac abusét ag é gonfiance eit el laireah.

Anfin laireah e rér en Nessan dré usur. En usur e zou ur profit e dènnér a gaus d’er péh e vai bet prestét, a pe guemérét mui eit ne hoès reit. Un usur-è prestein argant minourèt, péhani e vou dacorét a pe veint én oaid, hac er profit peb-plæ opèn. Un usur-è goulèn déuéhieu, corvæyeu, chérvadeu, pé ur chervige-benac guet hou Nessan, é sigur ma hoès prestét un dra-benac tebou. Un usur-è laquad lonnèt ar en hantér-profit guet er gondition ma vou en hani ou mag, e zougou tout er holl, mar dant ha bout éstropiét pé merhuel dré accidant. Anfin un usur-è prestein argant, pé æd, pé gùin, pé ne vern petra e zismantt dré en usage, guet en obligation de zacor un dra-benac mui eit ne vai bet prestét, pé mui eit ne tall en dra dismantét. Me ouair é hès contradeu péré-zou permettét, ha dré béré er prestour e dènn mui eit n’en devai reit : mæs ean e oarn ehue en droæd ar é dra, hac e zoug tout er riscl ag en accidandeu e eèll couéh guet-t’ou. Par-exampl, er hontrad dré béhani é prestér lonnèt ar en hanter profit, e zou permettét ; mæs er prestour e zoug perpet tout er holl ag é lonnèt, mar couéh un accidant-benac guet-t’ai.

Cuhein e rér liès en usur idan en aparanc ea gontradeu-mat, a béré é hès hilleih faus é cousciance, èl en darn muyan ag er hontradeu termén acqùit. Par-exampl, unan e brest eit nau-vlæ cant-scouét d’un aral eit er secour de bayein ul léh a vil-scouét, hac e dènn er profit a gant-scouét, é sigur ma vai consort, ér prèn, &c. Ne ouian quet petra larèt ag er-ré e brest argant, hac e guemér eid assurance doar-gounit pé lonnèt, a béré é jouissant beèd quene-vai dacorét er som prestét én antiér. Haval gueneign el lairon ar en hènteu bras ne rant quet paud goah eid e ra er sort-tud-ce ; ha caër ou dou larèt, jamæs divlam ne veint ma ne zacorant d’er-ré ou bieu ou doar pé lonnèt, hac er profit ou dès tènnét a nehai.

N’en dai quet permettét tènnein profit ag ur simpl prest, meit-hac ur gùir domage hou péhai-hui è prestein, pé ma vanqueheoh ur profit sclær dré m’en dehai manquét hou teléour a zacor deoh d’er hource merchét, pé rac ma reoh dehou sclær d’antand en domage véritabl e souffreoh é prestein, ha m’en dehai hum obligét d’hou tizomagein. N’en dai quet ehue permettét quemér argant na treu-aral é prest guet un usurér péhani ne brest meid èl-ce, nameit ha nécessité vras hou pehai, ha n’eèlleheoh quet cavouét él léh-aral. Rac n’en dai quet permettét rein d’en Nessan léh d’offansein Doué.

II. Gueu e rér hoah doh en Nessan é terhel inemp d’é volanté er péh-zou dehou. Èl a pe guhét pé dré attahign, pé aveit hou profit-huï pé dré gaz, qùittanceu, papérieu péré en tennehai ér mæz a affær. A pe oarnét guenéoh er péh n’en dai quet deoh, èl ur péh doar, un ærhue, ur glustr-benac, ur bènhuêq, ul lon fariét, un dra-benac cavét ér mor pe ar en doar, &c. Rac faus-è larèt : er péh e gavét e zou deoh. Ha hui e vehai coutant ma hoarnehai un aral guet-t’ou er péh e hoès fariét ? A pe dardét a bayein hou telé ; a pe resusét pé ma nahét er péh e zeliét ; a pe rét digueoreu bras, pé raï a chérvad, ha ma hum' laquét dré-ze ér mæz a stad a bayein hou telé ; a pe ne laquét quet poén de ounid na d’armerh eit payein er péh e zeliét, &c.

III. Domage e rér d’en Nessan : 1.° A pe lèsquér pé ma revinnér é dreu ; a pe lausquér el lonnèt d’obér domage dehou ; a pe dorrér gùé, pé plançonneu dehou ; a pe ampouisonnér pé ma vlessér é dud pé é lonnèt, &c. 2.° A pe oal-gonzér hemb gùir ræzon a unan-benac, ha ma virér doh-t’ou dré guemènt-ce a ounid é vouéd, pé ma vér caus de laquad ur meitour ér mæz ; pé d’ur servitour torrein é obr, pé de unan youanq manquein ur chanche vat ha jaugeabl, pe mirèt doh ur marhadour a uerhein, doh ur mechérour a gavouét pratiqueu, &c. 3.° En ingaillerion péré n’en dint quet léal, e garg raï lod eit hum zigarg-int pé ou amièt ; ur syndiq, un dén a affær e daul tout er horvæyeu ar lod eit menagein lod-aral ; ur voès a diegueah e zispos a certæn treu inemp de gousantemant just ha ræzonabl hé frièd ; er vugalé péré e zispign hemb goud d’ou zud ; rac en hani e guemér un dra-benac d’é dad pé d’é vam, hac e lar n'en dai quet péhet, e zéli bout seèllét èl ur multrér, é-mé er Speret-Santel. Er serviterion péré e zaibr pé e ive ag er péh n’en dai quet deliét dehai, pé e ra en alézon guet treu ou méstr hemb ou fermission, &c. 4.° Er-ré-zou chugét pé d’er fourn pé d’er velin, hac e ya él lèh-aral : er-ré e hum guemér doh er hoædeu pé foresteu, &c. (Leinet arrè Magasin spirituel er Beurerion ar er Ourhæmèn-ze).

Ag er Restitution.

Er-ré en dehai groeit gueu doh en Nessan én ur fæçon-benac ér mod m’hun nés larét, e zou obligét de reparein en domage groeit. Rac, èl ma larér, restitution pé dannation ; ha S.Augustin e lar ne vou quet pardonnét er péhet, ma ne vai restituét en danné goal-guemérét pé reparét en domage groeit, mar dai possibl én ur mod-benac er gobér. Troeit ha distroeit ér mod ma carehait, covesseit er péh e garehait en domage groeit, en danné goal-guemérét, jamæs ne vêhait pardonnét ma ne restituét. Hui e rei, mar carét, alézoneu, pedènneu, yuneu, pénigènneu calét... Caër hou pou gobér ; réd-è restituein, pé bout dannét.

Mæs a p’en dai quer requis-ce restituein, pegource é ma rét er gobér ? Prestan ma heèllehait : rac er retardemand dré hou c’oal e grésq er péhét ha quel liès gùéh ma larét én hou calon, ne restituein quet, pé ma vanquét dré hou c’oal a obér attantion é teliét, pé ma cavét en occasion de restituein ha ma ta chonge teoh a er gobér, mæs n’hou toug quet neoah hou volanté de restituein, hui e ra quel liès a bébet, a béré é teliét hum acusein é Covezion. Rac opén m’en dai rét restituein, réd-è hoah covessad er péhet. Ma ne restituét quet, hou ç’hériterion e vou obligét de restituein eid-oh.

De bihue é ma rét restituein ? D’en hani en dès souffrét en domage ; ha mar dai marhue, d’é hériterion. Mæs ma ne hanàuét nac er mæstr ag en dra nac é hériterion, hum adresset nezè doh un dén abil hac avisét mat, ha treménet dré er péh e larou deoh.

Petra e zou rét restituein ? Er péh e hoès quemérét pé e zalhét inemb de volanté hou Nessan ; pé ahoèl é just talvouedigueah, ma n’eèllét quet restituein en dra. Mæs marcè ne vehait quet hoah qùitt guet quemènt-ce : rac obligét vér de restituein en danné goal-guemérét, ha de reparein opèn en domage groeit. Par exampl, é laireah dêc-scouét, mar e hoès groeit gueu pembzêc, obligét-oh de restituein pembzêc. Én ur guir, rescondabl vér ag er profit manquét, ag en domage arrihuét diarbèn el laironci. Ma n’en dai quet possibl deoh reparein tout, restituet er péh e eèllehait : ha ma ne hoès nitra, queméret ahoèl er resolution ferm ha sincèr de restituein a pe eèllehait, ha n’ancoehet quet é teliét poéniein hac armerh peèllan ma heèllehait, eit reparein ahoël ul lodiq-benac ag en domage groeit.

Er-ré en dès groeit en domage, e zou er-ré guettan obligét d’er reparein : ha mar dai en dra lairét én é stad hac én é béh, en hani en dès ean, e zou er hettan obligét d’er restituein. Mæs mar manq er-ré-ze a er gobér, pé ma n’eèllant quet er gobér, peb-unan ag er-ré-zou bet lodêq én domage, e zou obligét de restituein én ou léh. Chetui, revè en Théologiénnèt, er-ré-zou lodêq én domage : 1.° Er-ré e gommand gobér domage d’en Nessan, èl mei ur mæstr, ur væstrès, un tad, ur vam... péré e gass ou zud d’obér gueu, èl de laireah coæd, lann, argand, fréh, potage, &c.

2.° Er-ré e ra fal gonseil : èl de zistroein un dra-benac quênd en invantoër, de guemér quênd ur partage, pé d’ur servitour de guemér é cuh, &c. Discoein d’ul lair dré bèh léh monèt, larèt tehou penaus hum guemér ha pegource é cavou gùellan é daul, &c. Désquein de dud youanq en tu d’atrap ou zud, &c.

3.° Er-ré e gousantt hac e lausq gobér gueu, a pe eèllant ha ma teliant mirèt : èl un tad, ur vam, er véstr péré e lausq ou zud d’obér domage : er serviterion péré e lausq en éstran d’obér gueu doh ou méstr ; pé e lausq er serviterion-aral pé er vugalé de friponein.

4.° Er-ré e vêl, e gonz mat ha caër ag er-ré e ra domage, eit rein courage dehai d’obér goah, pé aveit ou mirèt a reparein er gueu ou devai groeit ; pé e ra goab, e oal-drætt, e anjuli er-ré ne fal quet dehai gobér domage èl er-ré-ral...

5.° Er-ré e soutir er-ré-ral de friponein, de laireah : er-ré e brèn treu e ouyér pé e zoutér e vehai bet lairét : er-ré e guh friponèt eit ma laireint, pé ou secour de uerhein er péh ou devai atrapét : er-ré e ra d’ivèt d’er vugalé pé d’er serviterion e ouyér pé e zoutér e atrap doh ou zud eit gobér chérvad.

6.° Er-ré en dès ou lod ag en treu lairét : èl ivèt gùin lairét, daibrein quiq atrapét, friantage groeit dré guh : rein en tu pé secour de laireah : derhel er squèl pé er sah : monèt de oarn durand ma vou un aral e hobér é dro, &c.

7.° Er-ré ne sannant griq a pe zeliehènt conz, crial, pé avertissein ; èl er serviterion, er oarnerion, ha ol er-ré-zou carguét dré ou stad d’éhuehad ne vehai groeit gueu doh ou Nessan.

8.° Er-ré ne hum laquant quet é poén a barrad a pe eèllant ha ma teliant parrad doh en droug : èl er-ré-zou payét pé gopreit eit quemènt-ce.

9.° Er-ré ne zizolant quet el laironci e rér, pé el lairon, a pe vai requis ou dizolein... A pe vai ur Monitoër, é hoh obligét, meit-ha hui e vehai exant, pé de zisclæriein reih er péh e ouzoh, pé de reparein en domage groeit. Ha hoah é hoh éscommuniét guhavè ma ne zisclæriét.

Doué dré er seihvèt Gourhæmèn e ordrén demb : 1.° Bout coutant guet er péhiq hun nès ; 2.° Hum boéniein eit gounid er péh-zou requis temb ; 3.° Ma n’eèllamb quet labourad, clasq ur moyand honest-benac eit bihuein ; 4.° Ma n’eèllamb quet guet hul labour hac hur poén hum dènnein a visèr, adorein providance en Eutru-Doué ha laquad hur honfiance én-ou ; 5.° Restituein en danné goal guemérét ha reparein, gùellan ma heèllamb, en domage hun hès groeit d’en Nessan ; 6.° Ma n’en dai quet possibl demb guet tout hur sourci hac hun armerh en dizomagein, clasq ahoël en occasioneu de rantein chervige tehou, ha pedein Doué eit-t’ou.

Chetui ur reflexion e hum bresant, haval gueneign, de bihue-benac e leinou guet un tamiq attantion er péh hun nès merchét ar er Ourhæmèn-men. N’en dès quet ér béd paud a dud n’ou dès caz hac horreur doh el laironci hac er rapin, ha neoah n’en dès quet calz n’en dint lairon ha ne zalhant inemp d’er ræzon madeu ou Nessan : ha mar dès ur-ré-benac ne hum gavant quet obligét de restituein, dihoalleènt ne vehai en avarice hac er stag ag ou halon doh er madeu tamporel, e zallehai ou speret.

Jamæs enta nitra ne gueméret d’hou Nessan, jamæs gueu ne ret doh-t’ou ; rac, é-mé hur Salvér, hac e teheoh-hui de vout pihuiq assès eit bout mæstr ag er béd-antiér, petra e chervigeou quemènt-ce deoh mar dét ha coll hou c’inean ? N’en dai quet requis laireah ur som vras eit gobér ur péhet marvel ; ha bout-ç’ou tud de béré ne vehai quet rét laireah paud opén pemb-blanq, eit méritein en ihuern. Petra-vou enta ag er-ré e atrap a glei hac a ziheu, a pe eèllant ? Rac, é-mé S. Paul, nac el lairon, nac er-ré avaricius... na rapinerion danné en Nessan, ne yeint jamæs, de Ranteleah en Eutru-Doué.


Articl VIII.
Ag en eihvèt Gourhæmèn.

Birhuiquin gueu ne lavarei,
Nac ehue faus test ne vei.


DOué dré er Ourhæmèn-ze e zihuèn er faus testoni, er jugemanteu temerær ar hun Nessan, er goal-gonzereah hac er gueu.

Er faus testoni. Hum zoug faus test ar en Nessan e zou assurein é Justice un dra n’en dai quet gùir. Er faus testoni e zou un torfæt péhani e gri vangeance én Nean hac ar en doar, rac ur faus test e hum chervige a Hanhue adorabl en Eutru-Doué eid assurein er gueu ha gobér domage ; ean e ra goab ag en dud a Justice, péré e zalh léh en Eutru-Doué ; ean e ra de dud divlam hac innoçant coll ou danné, ou reputation, hac er vuhé.

Pihue-benac e zou malheurus assès eit hum zoug faus test ar é Nessan, e zou obligét idan boén a zannation, de reparein en domage de béhani é vai bet caus, hac é teliehai-ean couéh dré-ze ér vrassan peuranté ; ha mar dai bet caus dré é faus testoni de gondanein unan-benac d’er marhue, obligét-è de hum zislarèt, hac é teliehai-ean coll é vuhé.

Er jugemanteu temerær. Er jugemant temerær e zou ur fal chonge e rer ar goust en Nessan, hemb ræzon legitim er bet. Par-exampl, me uél ur vandèn tud é tévis hac é hoarhein, ha mei lar em halon é mant e hoal-gonz a hunan ; me ra ur jugemant temerær : me uél unan gusquét-brahue, ha me chonge gueneign é ma glorius ; me ra ur jugemant temerær : me uél ré é tostat liès d’er Sacremanteu, ha me juge é clasquant boud istimét ; me ra ur jugemant temerær : unan-benac e dremén ital-on hemb conz doheign, ha me chonge gueneign é ma orgueillus pé fachét ; chetui hoah ur jugemant temerær, ma ne mès ræzon legitim er bet de chongeal quemènt-ce, &c. Ne vai ræzon legitim de jugein é ma droug er péh e ra un-aral, nameid a pe vai dizolo ha sclær en droug, ha ne gavér moyand er bet d’en éxcusein.

(Mar dezirét hanàuein en dangér ag er jugemanteu temerær, hac er remædeu doh er malheurus inclination hun nès de oal-jugein, leinet er Chapistr XXVIII, Parti III ag er Vuhé devod).

Dihuènnét-è ehue suspettein droug ag en Nessan, nameit-hac ur just ræzon e vehai d’er gobér. Par-exampl, a pe uélér guet-t’ou un aparance bras a zroug, pé ma ra un dra e vai ordinæremant droug, n’en dai quet péhet um zefiein a nehou, é spécial mar bér carguét d’éhuehad doh-t’ou ha d’er horrigein. N’en dai quet ehue permettét teoh larèt d’un-aral er jugemanteu e rét ar hou Nessan, pé er suspetteu e formét ar é fal gomportemant, nameit-ha requis vehai quemènt-ce eit mirèt un droug pé eit gobér ur vat ; ha hoah dihoallet ne vehai en inguên hac er goal-sort a hanah hou touguehai de zécriein hou Nessan.

Er goal-gonzereah. Goal-gonz e rér é gueu, goal-gonz e rér é gùir : 1.° Goal-gonz é gueu e zou laquad ar goust unan-benac ur péhet, pé un defaut, a béhani ne vai quet cablus. Ne vér quet qùitt eit en dout covesseit ur péhet èl-ce ; réd-è absolumant er reparein, mar dai possibl. Obligét-oh enta de hum zislarèt, qùitt a voud passét eid ur gueuyad velimus : rac quemènt-ce n’arrihue gueneoh meit dré hou c’oal. Mar dès moyand, réd-è deoh hum zislarèt dirac ol er-ré en dès hou cleuét é hoal-gonz : ha mar dai a gonsequance vras er péh e hoès larét, avertisset int de hum zislarèt ehue, mar ou dès ean brudét : ha ma n’er groant quet, obligét vehait d’er gobér én ou léh, hac opèn de reparein tout en domage e eèllehai couéh ar hou Nessan dré hou c’oal-gonz. Ne oal-gonzet quet, ha n’hou pou quet a reparation a inour d’obér. Mæs mar goal-gonzét, hui e guemér ar-n’ah en obligation de reparein inour hou Nessan, hac é vehai diar goust hou ç’hani.

2.° Goal-gonz é gùir e zou décri, pé conz fal a unan-benac hemb intantion vat na just ræzon er bet. Me lar, hemb intantion vat na just ræzon : rac jamæs n’en dai permettét goal-gonz ag en Nessan, na dizolein é zefauteu, meit-hac ean e vehai un avantage-benac é quemènt-ce, pé un nécessité-benac d’er gobér ; ha hoah réd-è seèllèt guet pèh intantion ha de bihue en ou dizolér. Par-exampl, n’en dai quet goal-gonz-è avertissein un tad, ur mæstr ag en droug e ra ou bugalé, pé ou serviterion : nac avertissein er Person, pé un dén honest-benac en dès otorité én ur Barræs, ag er scandal, pé fal affærieu e bass én ur hanton pé én un ti-benac, eit ma laquei reihtæt, mar eèll : nac avertissein unan-benac e uélér é hantein hemb goud certæn tud vincius ha debauchét. Obligét vér memb guhavè d’aveitissein ; èl mei serviterion péré e uelehai er vugalé ag en ti doh hum zirangein, pé é laireah ou zud, &c. Obligét veheoh hoah de zisclæriein d’er Person un ampechemand e hanàueheoh ar un diméein, de laquad hou ç’hanhue ar ur Monitoër, meit-hac exant veheoh, ha de zisclæriein er urionné d’er Juge, idan boén a voud éscommuniét, &c.

Cablus vér ag er péhet a oal-gonzereah : 1.° A pe larér ar goust en Nessan brassoh droug eit n’en devai groeit. 2.° A pe daulér ul lihue du ar é ævreu mat, èn ul larèt, par-exampl, en ou groa eit bout seèllét hac istimét, &c. 3.° A p’er mêlér guet un ton yein ha milis. 4.° A pe zizolér é zefauteu, pé ur faute-benac en dès groeit. 5.° A pe gleuér er mêlein ha ma rér dantand pé dré ur silance trist pé dré ur gest-benac, ne vai quet tout gùir er vad e larér a nehou. 6.° A pe rér goab a nehou é sigur bourdal, pé dirac-t’ou pé ardran é gain. 7.° A pe rér dehou un affront, un anjuli-benac ; èl mei temall dehou un defaut, pé ur péhet-benac. 8.° A pe rér dehou hanhueu péré e ra hoarhein ar é goust.

Er goal-gonzereah e zou unan ag er brassan péhedeu e fehai bout commettét, a p’en dai gùir é tistruge er garanté, er vrassan ag en ol vertuyeu. Ur goal-gonzér e zou goah eid ur multrér ; ha gùel vehai guet ul lod-vat coll ou buhé, eit coll ou inour. (Leinet er Chapistr XXIX, Parti III ag Vuhé devot). Er goal-gonzereah é tra ponnér hac a gonsequance, e zou ur péhét marvel. N’en dai quet neoah ur péhet marvel conz ag un dra publiq hac hanàuét guet en ol. Mæs de zougein e zou perpet a velimein ur gouli péhani e hum chairrehai prontoh, pe ne vehai quet refresquét ; liès memb un dra hanàuét en ur hartér, ne vai quet én ur hartér-aral ; ha mar dizolét un dra a gonsequance, péhani vai cuhét pé ne vai quet hanàuét guet paud a dud, hemb ne hoès ræzon er bet de gonz a nehou, hui e gommètt ur péhet marvel. Er goal-gonzerion ne yeint jamæs d’en Nean, é-mé S. Paul.

Er-ré e cheleu guet plijadur goal-gonz, e zou quer cablus, ha marcè cablussoh eid er goal-gonzér. Rac ne vehai quet goal-gonzét pe ne vehai quet cheleuét. Petra vou enta ag un tad, ag ur vam, ag er véstr, ag er-ré en dès droæd de gommandein, mar lausquant er-ré-ral de oal-gonz dirac-t’ai : rac, é-mé S. Paul, n’en dai quet hemb quin er-ré e ra un droug e véritt er marhue éternel, mæs ehue er-ré e goussantt d’en droug.

A pe gleuét goal-gonz, ha ma hoès un tamiq otorité-benac drès er goal-gonzér, groeit tehou tàuein. Ma ne hoès berh er bet ar nehou, assaiet dihuèn er-ré e zécriér, pé hum dènn ag er gompagnoneah, (mar permèt deoh hou tevær), pé discoeit ur min trist ha fachét boud obligét de gleuèt treu èl-ce. Mæs ma n’eèllét na sorti ag er gompagnoneah nac arrest er goal-gonzereah, recommandet hou calon de Zoué, occupet hou speret guet ur urionné terribl-benac, ha continuet hou labour. Dihoallet ne vehai er méh hou talhehai ér sort compagnoneaheu-ze.

Anfin cousteèt e goustou, réd-è reparein er goal gonzereah. Mæs penaus arrest ur gonz e rid ér hartér, hac e grésq dré guemènt bêg ma pass ? Penaus laquad er-ré-ral d’ou dout quemènd a istim èl ou doai quênt, eid en hani e hoès décriét ? Me ouair é ma rét hum zislarèt a pe vai é gueu é vai bet goal-gonzét : mæs mar dai gùir er péh e hoès larét, n’en dès quet moyand teoh hum zislarèt : rac ur gueu vehai quemènt-ce ; ha S. Paul e lar : N'en dai quet permettét gobér un droug, eit ma harrihuou ur vat. Penaus enta gobér ? Mar dai hoah fresq er blèss e hoès groeit, avouéet dirac ol er-ré en dès hou cleuét, en e hoès fal-hroeit é tizolein defauteu hou Nessan, en e hoès quæ a guemènt-ce, hac en ou fedét d’ancoehad er péh e hoès larét. Mæs mar e hoès léh de gredein é ma deja ancoeheit, ne gonseillan quet deoh gobér er reparation er fæçon-ze, guet eun ne refresqueheoh er gouli : hum goutantet nezè a larèt ag en hani e hoès décriét, tout er vad e ouiét a nehou : rac n’en dès dén ne gavér ur vat-benac de larèt a nehou : reit tehou é peb-occasion mercheu a istim hac a respèt : dihuènnet-ean é gurionné a pe gleuehait goal-gonz a nehou : rantet chervige dehou a pe gavehait en tu : pedet Doué eit-t’ou, &c.

Mæs mar en dès tènnét hou c’oal-gonzereah de gonsequance eid en hani e hoès décriét, obligét-oh de reparein en domage. Par-exampl, hui e ra laquad ér mæz ur servitour, rac ma hoès laret é ma ur goal béh guet é dead, pé n’en dai quet sur a zourn... hui e ra d’ur gounidêq coll é ounideu, rac ma hoès larét é ma fal é labour... hui e lar ag ur mechérour é tiscoufi en treu ha ne ra nitra a fæçon... ag ur marhadour é ma un affrontér, n’en dai quet mad é varhadoureah, &c... Diarbèn er péh e hoès larét, dén ne fi mui én-ai ; nitra ne gavant de ounid : hui e zou caus. N’en dai quet erhoalh teoh hum affligein dirac Doué, covessad, goulèn pardon ; réd-è opèn gobér reparation.

Mæs petra e larehèmb-ni d’er-ré e zizoar er-ré varhue eit goalennein ou bubé tremenét ha gobér ou frocæs ; ag er-ré e laq tud youanq idan en treid, hac e ra dehai manquein ou chanche ag er-ré e daul ou velim ar en dud a Ilis hac e vir doh-t’ai a obér quasi nitra a vad én ur Barræs ? Penaus-vou d’er-ré-ze reparein en droug e rant ? Par-exampl, ur Belêg en devezai mirét doh hilleih a béhedeu én ur hanton ; en devezai convertissét hilleih a béherion : mæs couéhét-ç’ou un taul-tead ar nehou ha bremen quasi dén n’en dès confiance én-ou, &c. Pihue e rescondou ag er vad en devezai groeit, ag en droug en devezai mirét, ag en ineanneu en devezai secourét de hum salvein ? Pihue ? En hani en dès ean décriét. N’en don quet souhét goudé quemènt-ce mar lar er Speret-Santel : Er goal-gonzér e zou abomination en ol dud.

A p’en dai quen diæz-ce reparein er goal-gonzereah, laquamb hun ol sourci d’ehuehad doh hur honzeu, eit ne larehèmb jamæs ur guir inemp d’hun Nessan, meid èl ma carehèmb ma vehai larét a hanamb hun hunan. Laramb liès de Zoué guet er Profæt David : Men Doué, laqueit ur oard ar mem bêg, hac un alhué ar men divès : ne bermettét quet ma hum abusou me halon guet conzeu péré hou ç’offance. Chongeamb erhad én hun péhedeu-ni, ha n’hur bou quet amzér de chongeal é-ré hun Nessan.

Er Gueuyér.

Ne laret quet gueu, é-mé er Speret-Santel, rac en acustumance-ze n’en dai quet mat. Er gueu e zou ur gonz pé ur sign contrel d’er péh e chongét, guet intantion de drompein. Me lar, contrel d’er péh e chongét : rac conz inemp d’er urionné guet er gredèn é vai gùir er péh e larér, n’en dai quet larèt gueu mæs hum drompein. Me lar hoah, guet intantion de drompein : rac larèt piqueol daufenneu, marveilleu e ouyér erhad ne veint quet credét guet hanni, n’en dai quet ur gueu.

Bout-ç’ou tri-sort gueu : 1.° Ur gueu e ra næz, pé domage, pé poén. 2.° Ur gueu eit hoarhein, eit bourdal. 3.° Ur gueu eit gobér plijadur de unan-benac hemb gobér poén d’un-aral, pé e larér eit hum dènn a affær. En eu-zehuehan n’en dint quet liès-mat péhedeu marvel, penaus-benac m’en dint perpet péhet.

1.° N’en dai jamæs permettét larèt gueu ne vern é pèh occasion nac é pèh affær. Ur gueu e zou un droug a nehou é hunan ; hac er péh-zou un droug a nehou é hunan, e zou dihuènnét perpet hac é peb-occasion. Naren, é-mé S. Augustin, en digaréeu e glasquér eid éscusein er gueuyér, e zou ol faus. Hac é vehai possibl tènnein ol er-ré dannèt ag en ihuern, ha salvein ol en dud guet ur gueu distér, ne vehai quet permettét el larèt. N’en dai quet enta permettét larèt gueu eit mirèt a vout noæzét, eit mirèt doh brud, eit sauvein hur buhé, eit sauvein ur hroaidur e vehai prest de verhuel hemb Badiènt. Rac én un occasion èl-ce ne vehai quet permettét gobér ur faute inemp d’er burtæt ; ne vehai quet enta permettét ehue gobér ur faute inemp d’er urionné ; ha gùel vehai ma tehai ol er béd de vout collét, eit ma vehai offancét Doué dré en distérran péhet.

2.° Ur gueu e ra poén vras d’en Nessan, pé e ra domage vras dehou én é vuhé, pé én é inour, pé én é zanné, pé én é gredèn (én é Fé), e zou ur péhet marvel : rac er gueu-ze e zou inemp d’er urionné, inemp d’er justice ha d’er charité deliét d’en Nessan. Rac-ce é lar er Profæt David : Doué e gollou ol er-ré e lar gueuyèr èl-ce, rac ur bêg gueuyad e lah en inean, é-mé er Speret-Santel. Èl-ce er-ré e ansaign ésprès un dra-benac inemp d’er Fé, inemp de Lezèn Doué pé d’Ansaignemanteu en Ilis, (guæd e gavér ag er sort Doctorèt-ce ar er Mæzeu) : er-ré e annonce ésprès faus Miracleu, faus Indulgeanceu : er-ré e uerh pé e ansaign Pedènneu, Oræzoneu guet péré ne varhuér jamæs hemb Covezion : er-ré e lar ésprès é Covezion en ou dès groeit ur péhet enorm-benac, n’ou dès quet groeit én éffæd, eit m’ou lausquou ou Hovezour d’obér ur Govezion general : er-ré e zéguis quemènd ur péhet bras-benac, ma rant de gredein n’en dai meit veniel, &c. Ol er-ré-ze e ra ur péhet marvel, ha guhavè ur sacrilege.

3.° Er biæzeu, en troyèlleu, er honzeu doubl, a zeu-antand, a béré en hum chervigér eit hum dènnein a brèss, e zou ehue gueuyér : rac larèt gueu-è rein de gredein èl gùir un dra e ouiér e zou faus ; ha ne hum chervigér a droyèlleu, a gonzeu a zeu antand, nameit eit quemènt-ce. Ehue en Ilis en dès condannét er-ré e ansaignai é hoai permettét biæzein ha bout doubl a pe oai necessær pé profittabl quemènt-ce eit conservein er vuhé, pé en inour, pé en danné, pé aveid un ævr mat-benac, &c. Ne laran quet é vér obligét de zisclæriein perpet ha de larèt ol er péh-zou gùir : dangérus vehai memb quemènt-ce pe vebai rét el larèt de guemènt hanni er goulèn. A pe vehait neoah interrogét é Justice pé guet tud péré en dès droæd d’hou c’interrogein, obligét-oh nezè de larèt simpl ha næt er urionné èl m’hé hanàuét. Mæs mar doh interrogét guet tud de béré ne jauge quet dohoh disclæriein hou ç’affærieu pé ré hou Nessan, distroeit er parlant ar un dra-aral, eit rein dehai d’antand ne fal quet deoh rescond, ha ne jauge quet doh-t’ai hou c’interrogein. Me ouair é ma diæz quemènt-ce a pe vér interrogét guet tud a galité : mæs gùel vehai neoah larèt gronce : Er péh e oulènnét, n’en dai quet m'affær, pé, n’en don quet obligét de rescond... hac é teliehènt-int hum inzrouguein, eit ou zrompein hac offancein Doué dré en distérran gueu.

4.° Mêlein unan-benac mui eit ne véritt, e zou ehue ur gueu hac ur péhet. Rac hui en tromp dré m’en douguet de gredein en en dès parfætioneu n’en dès quet én éffæd, hac er en istimét, durand m’en disprisét én hou calon. Me ouair n’en dai quet permettét disprisein hanni : mæs bout-ç’ou quêmb itré rantein de beb-unan en inour e zou deliét tehou, hac en antretenein én é vinceu dré vêlationeu faus.

5.° En hipocrisi e zou ehue ur gueu. Rac un hipocrit e assaï laquad de gredein é ma gùel eit n’en dai, ha dré-ze ean e glasq trompein en dud, ha memb en Eutru-Doué, pe vehai possibl. Er charité e zihuèn dohemb a ziscoein hun defauteu dirac er-ré-ral, guet eun a ou scandalisein : mæs er sincerité hac en humilité e zihuèn ehue dohemb a glasq passein eit gùel eit n’en domb.

Ne laquamb enta jamæs fausoni er bet én hur honzeu, eit n’en dou quet hur Salvér léh d’obér demb er rebræche e rai d’er Juivèt : Perac ne hanàuet-hui me langage, é-m’ean ? Rac n’eèllet quet cheleuèt me honzeu. Er goal-speret e zou hou tad, ha hui e fal deoh gobér er péh e blige tehou... A pe lar gueu, ean e gonz revè é vechér, rac n’en dai gueuyad ha tad er gueuyér. É peb-occasion dihoallamb doh er gueuyér, avèl er Roué santel David : Larét e mès men guir, é-mean, me zihoallou guet sourci é peb-occasion, eit ne béhein jamæs dré me zead. (Leinet er Chapistr XXX, Parti III ag er Vuhé devod).

Doué dré en eihvèt Gourhæmèn e ordrén demb : 1.° Carein er urionné, ha bout perpet gùirion. 2.° A pe vehèmb interrogét é Justice, larèt er urionné sclær ha splann. 3.° Dihoal doh en ol péhedeu hun nès éxpliquét amen. 4.° Jugein mad a actioneu hun Nessan a guemènt ma heèllamb : rac mar dai splann en droug ha n’eèllér en éxcusein é mod er bet, n’en dai quet possibl jugein ne béh quet.


Articl IX.
Ag en nàuvèt Gourhæmèn.

En ævr ag er hiq ne zezirei,
Meit guet prièd, pé è péhei.


DOué dré en nàuvèt Gourhæmèn e zihuèn en dezir memb ag en actioneu dishonest péré-zou dihuènnét dré en huéhvèt Gourhæmèn.

Doué é tihuèn en actioneu dishonest, en dès ehue dihuènnét en dezir ag en actioneu-ze : mæs èl ma ta d’ul lod-vad credein é vènt divlam durand n’ou dai quet groeit en droug ou devai dezirét, Doué en dès groeit ur Ourhæmèn ésprès eit condannein er fal zezirieu ; ha penaus-benac n’en dai conzét meid ag en dezirieu dishonest, rac m’en dai ér poénd-ce é ma douguettan mab-dén de hum éscusein, Doué e zihuèn neoah er fal zezirieu é general ; rac en dezir e gomprèn er volanté d’obér en action, ha Jesus-Chrouist e lar é ma ag er galon é ta en actioneu lous, er multr, el laironci, &c.

Me ouair penaus er fal chongeu de béré ne ramb quet occasion dré hur goal, ha doh péré é resistamb guet dongér ha caz doh-t’ai, e grésq hur mériteu dirac Doué é léh boud ur péhet. Mæs mar domb cablus : 1.° A pe ramb a hur vat ha libr volanté occasion d’er fal chongeu, a pe ne resistamb quet doh-t’ai quentéh èl m’ou santamb ; 2.° a pe gousantamb tehai ; 3.° a pe hum arrestamb tehai guet plijadur, penaus-benac ne gousantamb quet : pèh ræzon hur behai-ni de gredein ne béhamb quet dré er fal zezirieu, a p’en dint ur gousantemnnt ag er volanté d’ur fal action ? Rac-ce é lar hur Salvér : En hani e seèll ur voès guet ur fal zezir, en dès deja commettét er péhet én é galon. Èl m’hun nès deja éxpliquét en treu-ze én articl ag er baillardiah, ne hum arrestehèmb quet davantage.

Doué dré er Ourhæmèn-men e ordrén demb distag hur halon doh en treu crouéét, mortifiein en inclinationeu ag er hiq, ha gobér brizél d’er væn curiosité.


Articl X.
Ag en decvèt Gourhæmèn.

Mad ar en doar ne hoantei,
Eit-t’he poud ean dré dromperi.


DOué dré er Ourhæmèn-ze e zihuèn dohemb a zezirein madeu hun Nessan, meit hac ean-vehai eit hur boud int dré voyandeu just ha permettét.

Péhein e rér inemp d’er Ourhæmèn-ze, a pe zouguér ivi d’en Nessan, a gaus d’é gommodité, d’é zanné ha d’é avantageu-aral : a pe zezirér hum æzein diar é goust, èl er varhadision péré e zezir ma vou quêrteri eit gùerhein gùel ou marhadoureah ; er-ré e zezir ma vou brizél eit ou doud en tu de laireah hemb eun a vout punisset ; er-ré e zezir er marhue d’ou zud eit ou dout ou danné, &c.

Mæs n’en dai quet ur péhet dezirein madeu hun Nessan eit hur boud int dré voyandeu just ha permettét, a p’en devai hoand de hum zizobér a nehai. Dré er ræzon-ze é ma permettét gùerhein, prenein, trafiquein... Me lar, a p'en devai hoand de hum zizobér... rac n’en dai quet ræzonabl dezirein un dra e fal d’hun Nessan goarn : quemènt-ce e vehai dezirein ma hum ziæzehai eit hun æzein, ha dezirein d’un-aral er péh ne garehèmb quet ma vehai dezirét temb. N’en dès enta meid en hoand en dehai hun Nessan de hum zizobér ag è dra, e rantt legitim en dezir hur behai-ni d’hur boud ean.

Doué dré er Ourhæmèn-ze e ordrén demb reglein hun ol dezirieu revè é volanté ; resistein doh er malheurus inclination hun nès de glasq perpet hur houtantemant, hur hommodité, hun æzemant, &c. Quemènt-ce-zou pèn-caus temb de dorrein Gourhæmeneu Doué, ha ne vou meid é feahein hur goal inclinationeu, é spécial hun teiche mignon, é heèllehèmb hum virèt a béhein hac a vout dannét. Hennéh-è er gùir hènd en dès ansaignét temb Jesus-Chrouist, hac er-ré e guemér un-aral, e zou én dangér bras a fari.


CHAPISTR IV.
Cheleuet en Ilis.


N’Aboeissamb de Zoué èl ma faut, n’ameid a pe sèntamb doh en Ilis. Obligét-omb enta de oud ha de oarn Gourhæmeneu en Ilis. Rac Jesus-Chrouist en dès reit tehi, de larèt-è, d’er-ré guettan ag er Vugulion spirituel en dès choægét eit hé goarn hac hé hondui, er bouvoër d’obér Gourhæmeneu, hac-e ordrén demb sèntein doh-t’ai idan boén a vout seèllét èl Payannét. Ni e gav ér Scritur santel en en dès en Apostolèt excelsét er bouvoër-ze ér Honcil a Jerusalem ; hac ou honzeu e ra splann d’antand é hoai er Speret-santel e gonzai dré ou guêneu. Hun Tad santel er Pab hac en Éscobèt, péré e zalh léh ha carg en Apostolèt, en dès excelsét er memb pouvoër ér Honcilleu general ha particuliér. Én assambléyeu-ze é ma bet groeit en darn-muyan a Ourhæmeneu en Ilis. Mæs èl ma vehai raï hir ou éxpliquein ol (rac bout-ç’ou eit peb-stad ha peb-condition), ne gonzehèmb meid ag er-ré e oblige en ol Fidelèt. N’en dès meit huéh comprênét ér Gùerzeu-men :

1. Santefi ol er Gouïlieu
Ordrénét, èl er Sulieu.

2. Sul ha Gouïl cleu en Overèn ;
Èl ma teli peb-gùir Grechén.

3. T’he béhedeu e govéssei
Ur uéh ér blæ, ma ne rès mui.

4. T’he Dad Salvér e receuei
Peb-Pasq humplan ma heèllei.

5. Er Hoaris, er Hortualeu
E yunei hac er Vigilieu.

6. D’er Sadourn ha d’er Gùinèr
É ma Vigil é peb-amzér.

Er Gourhæmeneu-ze considérét erhad e regl d’er Fidelèt pegource ha penaus é teliant mirèt Gourhæmeneu Doué. Rac, 1.° Obligét-omb de refresquein liès én hun isprit er chonge a vadeleaheu Doué én hur hevir ; de lusquein hur halon trema en Nean dré en dezir ag er vuhé éternel ; de gonsidérein gloër er Sænt ér Baraouis, èl ur voéh péhani e lar démb hemb-cèss quemér scùir ar nehai ha quêrhèt ar ou fazeu ; de drugairicad Doué ag er victoërieu ou dès douguét dré é hræceu hac én é Hanhue. Eit hun doug de hum aqùittein ag en deværieu-ze en en dès en Ilis instituét er Gouïlieu.

2.° El Lezèn naturel ha Gourhæmeneu Doué hun oblige de rantein a speret hac a gorv d’hur Hrouéour en inour hac en aboeissance e zou deliét dehou èl d’er Mæstr general drès quemènt-tra-zou ; de santefiein un dé peb-suhun, eit en impléein de chervige Doué : eit n’hur bezai quet ancoeheit en obligation-ze é command temb en IIis assistein en Overèn d’er Sulieu ha d’er Gouïlieu mirét.

3.° Obligét-omb, eit bihuein é græce Doué, de nættat hun inean ag er péhedeu marvel e eèllehèmb hur bout commettét, ha d’hé maguein guet er bara a vuhé en dès lausquét hur Salvér guenemb ér Sacremand ag en Autær. Eit ne vezèmb quet bet lisidant d’acomplissein en obligationeu-ze, é hordrén demb en Ilis covessad ha communiein ur uéh ér blæ d’er bihannan, hac é regl demb en amzér d’er gobér.

4.° Obligét-omb de gastiein hur horv ; d’er hontraignein de sèntein doh en isprit ; de yunein guhavè, revè ma larai hur Salvér d’er Farisiénnèt en en devai é Zisciplèt yunét goudé é Asçancion. Eit n’hur bezai quet chairrét hun deulagad ar en obligationeu-ze, é command temb en Ilis yunein ha gobér vigil de certæn déieu.

Er Ourhæmèn péhani e ordrén payein en deaugueu, hac en hani e zihuèn a obér æredeu durand en Avènd hac er Hoaris, e zou ehue hanàuét guet en ol : mæs en ihue-Ourhæmèn-ze n’obligeant quet en ol Fidelèt : rac ér-ré n’ou dès quet a zoar-labour, e zou exant a bayein deaug ; ha n’en dai quet permettettoh d’er-ré en dès groeit rô a uerhtæt, diméein én un amzér-aral, eid én hani dihuènnét dré en Ilis.


Articl I.
Ag er guettan a Ourhæmeneu en Ilis.

Santefi ol er Gouïlieu
Ordrénét èl er Sulieu.


EN Ilis dré er Ourhæmèn-ze e ordrén d’hé bugalé santefiein er Gouïlieu mirét, èl ma santefiant er Sulieu ; de larèt-è, lausquein en déieu-ze peb-sort labourieu terrién, (hum virèt drès peb-tra a béhein) ; ou impléein de chervige Doué èl er Sulieu, hac antréein ér santimanteu en dès bet en Ilis é hinstituein peb Gouïl. (Leinet en éxplication ag en dairvèd a Ourhæmeneu Doué, ha hui e gavou penaus é teliét santefiein er Gouïlieu).

Ul lod-vad ag er Gouïlieu e oarnamb, e zou bet instituét dré en Apostolèt. Er-ré-ral e zou bet instituét a oudé. Peb Éscob en dès er bouvoër d’instituein ré nehué én é Éscopti, a pe ùél é vai profittabl quemènt-ce eit gloër en Eutru-Doué ha santefication er Fidelèt : hac obligét-omb, ne vern mèn-è, de virèt er Gouïlieu e oarnér él-léh ma hum gavamb.

Lod ag er Gouïlieu e zou bet instituét eid inourein er Misterieu a hur Religion ; lod eid inourein mémoër er Uériès glorius Vari ; lod-aral eid inourein triomfl er Sænt é gloër en Eutru-Doué. Eid antréein en déieu-ze é santimanteu hur Mam santel en Ilis, réd-è meditein er Mistèr e inourér, pé buhé er Sænt a béré é rér mémoër ; trugairicad Doué ag er græceu en dès reit tehai ; quemér er resolution de guêrhèt ar ou fazeu, ha hum laquad idan ou frotection. Guet en instruction e yan de rein deoh ar er Gouïlieu principallan, ne vehait quet ambarassét eit goud petra e oulèn gueneoh en Ilis én déieu santel-ze.

————
Instruction ar el Lideu principallan e oarnér én Ilis.
En Avènd.


ER guir-men Avènd e senéfi Donnedigueah. En Ilis e hanàu tair-Donnedigueah a Jesus-Chrouist. Er guettan e zou en hani ag é Incarnation, a p’en dès hum hroeit Dén aveid-omb itré digosté er Uériès, ha m’en dai deit de chom é mésq en dud. En eil e zou en hani e ra bamdé én ineanneu, a pe zisquên én-ai dré é hræce, pe eit ou honvertissein mar dint é goal stad, pé eit crésquein ou mériteu mar dint é stad vat. En dairvèd e vou én achémand ag er béd, a pe zei de jugein er-ré vihue hac er-ré varhue. En Ilis durand en amzér santel ag en Avènd e avertiss hé bugalé : 1.° De gonsidérein en dobér bras ou doai ma vezai deit Jesus-Chrouist d’ou zènnein a vïsèr, ha d’en trugairicad ag er græceu en dés méritét tehai dré é Incarnation ; 2.° De laquad ol ou spi de brofittein ag er græceu-ze, ha de véritein ma rei Jesus-Chrouist é zamurance én ou halon ; 3.° De hum breparein guet un dougeance santel de zacor contt dehou un dé ag ou ol chongeu, conzeu, ævreu hac omissioneu.

En Avènd e bad pedair-suhun, eit represantein demb er puar-mil-vlæ treménét a oudé er hommancemand ag er béd, beèd en amzér ma tas hur Salvér ar en doar. Guharal er Fidelèt e yunai en Avènd just èl er Hoaris ; hac en Orlemanteu violèt a béré en hum chervige hoah en Ilis durand en amzér-ze, è zegass chonge temb é teliamb er seèllèt èl un amzér a bénigèn. Én éffæd, eit hun avertissein d’obér pénigèn, é leiner demb én Officeu ag en Avènd en instructioneu e rai S. Yéhàn er Badéour d’er Juivèt, eit ou disposein dré ur gùir bénigèn de receu Jesus-Chrouist ; hac ag er hettan Sul é leinér én Overèn en Aviél ag er Jugemant general, eit discoein pèh quen terribl vou é zehuehan Donnedigueah eid er-ré n’ou dou quet prezét profittein ag er guettan. Penaus-benac en Ilis ne regl hinihue d’hé bugalé sort pénigèn er bet d’obér durand en amzér santel-ze, hé intantion-è neoah ma pratiqueint muyan e eèlleint a ævreu-mat ; ma reint ur mortification-benac ; ma renoncieint d’ou inclinationeu ; ma peèlleint guét sourci doh en occasioneu a behet, &c. (Mar doh ér stad d’ou poud ul livr a Officeu en Ilis én ul langage e antandét, me gonseil deoh hou poud unan).

————
Nendelêq.
Er bempèt-dé ar-n’uguênt a vis en Avènd.


ER guir Nendelêq e senéfi Gannedigueah. En Ilis è hanàu tair-Gannedigueah a Jesus-Chrouist. Er guettan e zou é Gannedigueah éternel, dré béhani é ma angeandrét ag é Dad a ol éternité. En eil e zou é Gannedigueah tamporel é Bethelem ; hac en dairvèd e zou é Gannedigueah spirituel én hun ineanneu. Eid inourein en tair-Gannedigueah-ce é lar er Velean tair-Overen de Nendelêq. Én Overèn-greis-noz é hinourér Gannedigueah tamporel Jesus-Chrouist, péhani, dré er guirieu ag er Gonsecration e vai laqueit ar en Autær d’er hource m’el laquas er Uériès ar un nebediq plous é Bethelem : réd-è nezè adorein Jesus-Chrouist gannét én ur hreu écreis er vrassan peuranté, dré garanté aveid-omb. Én Overèn ardro-goleu-dé é rér mémoër ag er momand heurus-hont ma hannonças un Æl d’er Vugulion é hoai gannét Jesus-Chrouist ; hac inourein e rér nezè Gannedigueah spirituel hur Salvér é caloneu en dud just. Eid assistein én Overèn-ze guet devotion, réd-è hum joéntein a speret guet er Vugulion, péré e adoras Jesus-Chrouist nehué-gannét, ha guet en Ælèt, péré e annonças é Gannedigueah d’en dud dré er Hantiq caër-men : Gloria in excelsis Deo, &c. Gloër de Zoué é lein en Nean, ha peah d’en dud a volanté vad ar en doar... Én dairvèd Overèn é leinér er hommancemand ag en Aviél revè S. Yéhàn, péhani e gonz splann a Gannedigueah éternel hur Salvér ; rac-ce nitra ne vir a larèt é hinourér nezè é Gannedigueah divin, dré béhani é ma angeandrét ag en Tad a ol éternité. Eid assistein én Overèn-ze guet er santimanteu e recommand en Ilis, réd-è hum joéntein a speret guet en Ælèt hac er Sænt, péré e ador Mab Doué én Nean, péré en trugairica ag èr græceu en dès reit d’en dud, ha péré, revè S. Paul, en adoras a guentéh èl ma hoai gannét. Un dra vad-è assistein én tair-Overèn-ze, penaus-benac ne vér quet obligét. Guharal en Ilis e bermettai d’er Velean larèt istroh eid un Overèn d’er Gouïlieu bras ; rac ne vehai quet bet possibl d’en ol Fidelèt assistein pe n’en devezai peb-Belêg larét meid unan. Rac-ce en tair-Overèn e larér hoah dé Nendelêq, e zou ur merche ag un usage pratiquét guharal ér Grechéneah.

Jesus-Chrouist dré er circonstanceu ag é Gannedigueah e ra demb Leçonnieu caër. Gannét-è é voyage, de greis-noz, én ur hreu, ér vrassan peuranté, én un amzér yein, cri ha calét, &c. Ean hun désq enta : 1.° de voud aboeissant, humbl, ha de hum gonsidérein èl perhinderion ar en doar ; 2.° de garein er beuranté, de zisprisein er madeu hac en inourieu ; 3.° de garein er souffranceu, ha de feahein en inclination malheurus hun nès de glasq attàu hun æzemant hac hur satisfaction. Én un antréein ér béd ean en dès groeit brizél d’en orgueil, d’er vanité, d’en ambition, d’er væn curiosité ha d’er goal inclinationeu ag en natur corromplét, eit hun désquein de zisprisein er péh e istim er béd, ha de garein er péh e zispris er béd. Er-ré e yai de Vethelem d’en adorein, ne gleuènt guet-t’ou guir er bet : mæs é stad peur ha truhéus, é zareu, é huannadeu e oai quel liès a voéh péré e larai deja d’en ol : Mar fal deoh boud a men Disciplet, renonciet deoh hou ç’hunan, queméret hou croès ha heliet mé. Ér momand ma hinour en Ilis er Mistèr ag é Gannedigueah, ean e brepar hoah græceu spéciai d’en ol Grechénion. Mæs èl n’en dès quet paud e hum laq ér stad d’ou receu, ha ma hès memb hilleih e ra ag en noz-ze un noz a zebauche hac a libertinage, er græceu-ze e vai dispartiét guet abondance itré en ineanneu devod péré e brepar én ou halon un damurance pur ha santel d’un Doué deit de vout croaidur dré garanté aveid-omb. (Leinet er Figur VII a Histoër en Testamand nehué).

————
Gouil S. Stevan.
En huéhvèt-dé ar-n’uguênt a vis en Avènd.
(Leinet er Figur LXVI ag en Testamand nehué.)
————
Gouil S. Yéhan en Aviélour.
Er seihvèt-dé ar-n’uguênt a vis en Avènd.
(Leinet er Figur IV ag en Testamand nehué.)
————

Gouil er Sænt Innoçandèt.
En eihvèt-dé ar-n’uguênt a vis en Avènd.
(Leinet er Figur XII ag en Testamand nehué.)
————
Circoncision Jesus-Chrouist.
Er hettan dé a vis Guênvèr.


DOué eit difforh er bobl Juiv doh en ol pobleu-aral dré er merche ag en Aliance en doai groeit guet Abraham, en doai ordrénét tehai rein er Circoncision d’er bautrèt én eihvèt-dé goudé ou gannedigueah. Er Circoncision e oai ur ceremoni gloæsus ha méhus, hac ur merche é tamb ér béd cablus ag er péhet Originel. Hur Salvér ne oai quet obligét d’el Lezèn-ze ; rac dré ma hoai er santeleah memb, n’en doai péhet er bet d’effacein. Neoah èl ma hoai deit d’aqùittein er boén deliét d’hur péhedeu, a béré en en doai hum garguét, ean e hum laquas ér memb rang guet er béherion, eit rein demb un exampl ag er vrassan humilité ; hac eit siellein er garanté infini en doai aveid-omb, ean e gommanças a nezè scuillein lod ag é Oaid, é-tretant ma vezai deit en amzér d’er scùill tout beèd en dehuehan tapèn, eit payein hur rançon. Reit oai bet tehou nezè en Hanhue a Jesus péhani e senéfi Salvér, revè m’en doai en Æl annoncét d’er Uériès ; rac ma tai ar en doar eit hur salvein. En Hanhue a Jesus e zou quer bras, ma teli, é-mé S. Paul, quemènt hanni-zou én Nean, ar en doar, hac én ihuern stouyein ar è zeulin d’en Hanhue a Jesus. N’er prononcet enta meit guet attantion, respèt ha devotion.

Tri-tra e recommand temb en Ilis en dé-men eit commance erhad er blæ. 1.° Hum offrein antieremant de Zoué guet Jesus-Chrouist, eit ma vehèmb gredus d’er chervige beèd erfin a hur buhé. 2.° Gobér én hur halon ur Circoncision spirituel en ur ziouriénnein a nehi en ol teicheu hac inclinationeu e zisplige de Zoué. 3.° Renehuéein er promesseu a hur Badiènd. Hennéh-è en donné-mad ag er blæ-nehué e oulèn Doué guenemb. Dihoallamb drès peb-tra a bassein en dé é visitein hur hærent hac hun amièt, èl m’en dai er mod é mésq en dud ag er bèd. Custum miserabl, péhani e dènn de hilleih a béhedeu. Groamb ehue er reflexion-men : paud a vlæyeu hun nès commancét hac achihuét ; ha ni-zou gùel hinihue eit ne oèmb dec-vlæ-ç’ou, uguênt-vlæ, hantér-hant-vlæ-ç’ou ? Tostad e ramb bamdé d’er marhue... Ha ni e uélou er blæ-men é hachihue ? Pe vezèmb marhuét er blæ-treménét, é pèh stad e vezèmb-ni comparissét dirac Doué ?... (Leinet er Figur IX ag en Testamand nehué).

————
Gouil er Rouéèt.
Er huehvèt-dé a vis Guênvèr.


EN dé-men e zou hanhuét Gouïl er Rouéèt, rac ma tas d’er memb dé tri-Roué a zoh er sàu-heaul de Vethelem, eid adorein hur Salvér. Aparissein e ras tehai én ou bro ur Stirèn péhani ou honduyas bet-ha Jerusalem. Inou er Brincèt ag er Velean e zisclærias tehai é hoai é Bethelem é teliai gannein er Messi, revè er Brofætèt. Ind e yas enta de Vethelem doh er splandér ag er memb Stirèn, hac e gavas inou én ur hreu Jesus guet er Uériès ha S. Jogeb. Ind en adoras hac e offras tehou eur, ançans ha mirrh. Dré en eur ind en hanàuai eit ou Roué ; dré en ançans, ind en hanàuai eit ou Doué, ha dré er mirrh ind en anàuai é hoai dén. Eit ne vezènt quet oueit de zacor contt d’en tyrant Herod ag er péh ou doai gùélét, un Æl ou avertissas de retourn d’ou bro dré un hènd-aral. En Ilis e inour d’el Lid bras-men tri-Mistèr, dré béré en en dès Jesus-Chrouist commancét discoein é hloër d’én dud. 1.° Adoration en tri-Roué, péré-zou bet er-ré guettan Payannèt en dès galhuét d’er Fé ; ha guet péré é homb bet ehue galhuét d’en hanàuedigueah a Zoué. (Leineter Figur X ag en Testamand nehué). 2.° Badiènd hun Salvér dré zeourn S. Yehàn ér riviér a Jourdæn, de dregont-vlæ goude. (Figur XIV ag en Testamand nehué). 3.° É guettan Miracl, a pe changeas deur é gùin én æredeu é Cana. (Figur XVI ag en Testamand nehué).

Eid antréein é santimanteu hur Mam santel en Ilis, ni e zeli trugairicad Doué en dout hur galhuét dré é visericord hemb quin de vout Crechénion a Bayannèt ma hoai hun tud én hur raug ; durand m’en dès dré un éffæd ag é justice abandonnét er Juivèt hac ul lod-vad-aral d’ou dalledigueah. Damb èl en tri-Roué d’adorein Jesus-Chrouist : offramb tehou en eur ag ur garanté pur ha sincèr ; en ançans ag un devotion gredus ha courajus, hac er mirrh ag er mortification a hur goal inclinationeu. Mar hun nès commodité, groamb ur presant-benac d’er beurerion ; ha pedamb Doué de rein sclerdér ha secour d’er-ré-zou é goal stad eit hanèuein ou dalledigueah ha distroein doh-t’ou a uir galon. Dihoallamb a hum abandonnein de certæn divertissemanteu otorisét dré gustumeu er béd. É contrel, cheleuamb boéh hun Doué péhani hun avertiss, avèl en tri-Roué-hont, de retourn d’hur bro (d’en Nean) dré un hènd-aral contrel d’en hani e guemer en dud ag er béd ; me antand un hènd contrel d’en hani ag er péhet, ar béhani é ma en diaul é spial dohemb eit hur holl.

————
Purification er Uériès.
En eil dé a vis Huavrèr.


DOué eit lausquein guet er Bobl Juiv ur merche ag er Miracl en doai groeit én ou andræd doh ou delivrein ag en Egypt durand ma cassai un Æl eit laquad d’er marhue bugalé cohan en Egyptiénnèt, e ordrénas dehai offrein dehou er mab cohan a bep-famill deu-uguênt-dé arlerh é gannedigueah, hac er prenein goudé dré en offrand a certæn lonnèt. Er memb Lezèn e zihuènnai doh er mèrhèt a antréein én Tampl quênt deu-uguênt-dé a oudé ou gullevoud, mar boai ur pautr, ha quênt puar-uguênt-dé mar boai ur vèrh ou doai bet : hac arlerh en amzér-ze é hoènt obligét de hum brésantein én Tampl eit hum burifiein. Er ceremoni-ze e oai ur merche é ma cablus ha criminel mab-dén quênt ma ta ér béd, a gaus de béhet ur hetan tad Adam. Æz-è de uélèt ne oai quet dalhét er Uériès santel d’el Lezèn-ze ; rac biscoah ne oai bet couciét dré er péhet ; hac er fréh divin hi doai douguét itré hé digosté, n’en doai groeit meit rantein hé furtæt caërroh ha parfættoh. Hi e hum bresantas neoah èl er mèrhèt-aral, eit hum burifiein, eit rein demb un exampl a humilité, hac hun désquein d’aboeissein de Ourhasmeneu Doué ha de ré en Ilis, hemb clasq éscus na digaré. Hanhuét-è el Lid-ze Chandelour, a gaus d’er goleu e zouguér ér Prehesion en dès en Ilis instituèt en dé-ze, eit represantein er voyage e ras er Uériès santel é monèt d’en Tampl guet hé Mab Jesus itré hé divréh. Er goleu-ze e represantt hur Salvér, péhani-zou sclærdér er béd, revè conzeu un dén santel hanhuét Simeon, péhani dré un inspiration a-ziar-lué e oai déit d’en Tampl ér momant-hont, guet un intanvès devod hanhuét Anna, hac en hanàuas eid er Messi.

Eid antréein é santimanteu en Ilis, ni e zeli en dé-ce, 1.° Hum offrein de Zoué é sacrifice guet Jesus-Chrouist, eit ma vehèmb perpet gredus d’obér é volanté. Purifiein hun inean non pas ag er péhet marvel hemb quin, mæs memb ag en ol inclinationeu d’er péhet veniel. 3.° Quemér scùir ar er grèd en doai Simeon de receu Jesus-Chrouist itré é zivréh ; ha désquein guet Anna er Brofætès pratiquein peb-sort ævreu-mat. 4.° Hum laquad idan protection er Uériès, hac hé fedein d’hur presantein d’hé Mab Jesus, eit ma laquehèmb hun ol joé hâ gloër é vout tout d’en hani en dès hum reit tout aveid-omb... (Leinet er Figur XI ag en Testamand nehué).

————
Er Septuagesim,
Hac en déieu aral quênd er Hoaris.


ER Sul quênt Merhèr el Ludu, e zou hanhuét Quinquagesim, de larèt-è, hantér-hantvét, rac ma hès én éffæd hantér-hant dé a va-ze bet-ha Pâsq. En eu Sul-aral é-raug hennéh, e zou hanhuét Sexagesim, de larèt-è, tri-uguêntvét ; ha Septuagesim, de larèt-è, decvét-ha-tri-uguênt, rac ma hès ardro dec-dé-ha tri-uguênt a va-ze bet-ha Pâsq. En Ilis hun avertiss èl-ce a ziabeèl guet pèh sourci é teliamb hum breparein d’obér hur Pâsq dré ur glahar santel a hur péhedeu, dré er mortification a hur goal inclinationeu, dré ur bénigèn salvus a hur fal vuhé, eit ma heèllehèmb é gurionné larèt guet hur Salvér Sul er Bassion : Pihue e eèll temall deign é hon péhour, a pe mès reparét me fal vuhé dré er moyandeu en dès laqueit en Ilis itré men deourn ? Eit rein demb el leçon-ze é qùitta en Ilis a nezè hé Hantiqueu a joé, é spécial en Alleluia, hac en hum chervige a Orlemanteu violèt, péré dré ou lihue trist e zou un ansaign a bénigèn.

Mar e hoès hoah ur santimant-benac a Religion, ne vou quet diæz teoh santein er chagrin e ra d’en Ilis er fal Grechénion, péré e hum abandon én amzér-ze d’el libertinage méhussan diarbèn modeu ha custumeu péré-zou ur rest a bayannage hac a idolatri. Pèh ur folleah ! hum zisposein de yun, ha d’obér pénigèn dré er chérvad, dré en debauche, dré er gourmandiss ! Pihue ne gredehai é vehai permettét offancein Doué durand en déieu-ze ? Ne hum abuset quet guet er hustumeu miliguét-ze, péré e bass ér béd eit deværranceu honest. Mæs a pe uélehait en dud hemb Fé ha hemb Religion é monèt d’en tavarneu pé d’en assambléyeu bobançus, hum dènnet a costé pé quêret d’en Ilis eid adorein Jesus-Chrouist, eit gobèr dehou Amand inourabl ; hac assaiet tènnein é visericord ar-n’ah hac ar er-ré en offance. Hur Mam santel en Ilis eit secour hé bugalé vat de zifautein ag un tu er scandal e ra er fal Grechénion de vallardé, en dès instituét pratiqueu a zevotion pérè-zou streàuét ar er mæzeu én ul lod-vat a Barræsieu. Mar eèllét, assistet én devotioneu-ze eit brassan gloër en Eutru-Doué.

————
Merhèr el Ludu.


ER ceremoni ag el Ludu e bratiq en Ilis ér hettan dé a Goaris é andræd en ol Fidelèt, ne oai pratiquét guharal nameid eit laquad é pénigèn er béherion de béré é hoait ingorto rein en absolvèn de Basq. Larein e rér en dé-ze er seih Psalm a Bénigèn guet Oræzoneu-aral, eit goulèn guet Doué er græce ag ur gùir gontrition hac er remission ag er péhedeu. Béniguein e rér nezè ludu e laquér ar bèn er Fidelèt, èl ur merche é ma trezét ou halon guet quæ ha glahar ag ou fauteu, hac eit degass chonge tehai é ma bet tènnét ou horveu a zoar hac é retourneint arrè de zoar.

Tosteit de receu el ludu-ze guet er santimanteu a zougeance hac a bénigèn en doai bet en Ninivitèt guharal, a pe hum olezant a ludu eit distannein colèr en Eutru-Doué. Doh ou receu, chonget a zevri : 1.° é hoh condannét de verhuel ur uéh ; 2.° é varhuehait quênd peèl ; 3.° é varhuehait prestoh eit-ne chongét ; 4.° é varhuehait èl m’hou pou bihuèt ; 5.° é varhuehait eit bout heurus pé malheurus durand un éternité. Profittèt ag er reflexioneu-ze eit laquad é cource reihtæd én hou cousciance.

————

Er Hoaris.


ER Hoaris e zou un amzér santel a huéh-suhun ha hantér, instituét dré en Apostolèt eid inourein er yun a zeu-uguênt-dé hac a zeu-uguênt-noz e ras Jesus-Chrouist én deserh hemb daibrein nac ivèt, hac eit payein de Zoué en deaug ag er blæ, en ur gonsacrein d’er bénigèn en eu-uguênt-dé-ze, péré e ra pe-dost en decvèt parti ag er blæ. En amzér santel-ze e zou, revè S. Paul, déieu a salvedigueah, dré ma fourniss d’er Grechénion secourieu puissant eit tènnein ar nehai misericord en Eutru-Doué, hac eit hum santefiein. Rac, 1.° nezè en hum ali assambl en ol Fidelèt dré er memb exerciceu a bénigèn. 2.° En Iiis e bèd én ur fæçon spécial eit conversion er béherion hac eit perseverance en dud just. 3.° Er Perdegueu hac en instructioneu e vai stanquoh. 4.° Er yun, èl ma lar er Préface ag en Overèn, dré ma hoanna er horv, e arrest en nærh ag er goal inclinationeu, e sàu en isprit trema Doué, hac hur secour de zoug ar-n’amb hun hunan ur victoër e véritou demb ur recompance éternel. (Leinet er Figur XV ag en Testamand nehué).

Eit tremén erhad er Hoaris, hum laqueit é cource ér stad vad eit ma vou profittabl eid-oh hou yuneu hac ævreu mat : rac n’hou pehai méritt er bet dirac Doué doh ou gobér ér stad a béhet marvel. (Conzét-è ér bempèt Gourhæmèn ag er yun ag er Hoaris). Yunet a guemènt ma vou possibl deoh. Mæs ne gredet quet é ma erhoalh teoh yun a vouéd hemb quin : rac n’en dai quet hou pêg é hunan en dès péhet ; ne faut quet enta ma vou é hunan punissét. Doué hac en Ilis é oulèn gueneoh ur yun general ; de larèt-è, ma cassiehait ol hou squêndeu, hou teulagad, hou tead, hou tiscoharn, hou coust ; ma rehait brizél d’hou c’oal deicheu ; ma hum virehait doh er plijadurieu, ne laran quet hemb quin er-ré dihuènnét ha dangérus, mæs memb er ré permettét hac e eèllét de ziover. Peèlleit doh er hompagnoneaheu ; hum occupet dalh-mat ; hum dènnet a costé eit boutdeoh hou ç’hunan ; reit alézon revè hou comodité ; pedet liæssoh ha hirroh eid en ordinær ; anfin yunet a guemènt-tra e eèllehait ; visitet er-ré clan hac er brisonnerion, laqueit reihtæt én hou coustiance, &c. Profittet ag er Hoaris eit hum breparein d’obér de Basq ur Govezion hac ur Gommunion vat, eit ma heèllehait bout lodêq ér joé a Resurrection Jesus-Chrouist, arlerh bout bet lodêq ér bénigèn en dès pratiquét aveid-omb durand é vuhé. En dout yunét a vouéd durand er Hoaris n’en dai quet un dra quer mêlabl, é-mé un Tad santel ag en Ilis : rac er Hoaris ur uéh tremènét, er yun-ze e dremén ehue guet-t’ou. Gùel vehai enta ma heèlleheoh larét én achémand ag en amzér santel-ze : Ne mès quet yunét tout er Hoaris ; mæs me mès reparét en domage em boai groeit d’em Nessan én é inour, pé én é zanné ; me mès pardonnét d’em enemisèt ; teichét oèn a guênt de douyèt, de golèrein, de oal-gonz, de veàuein, de baillardein... ha guet græce Doué, me mès torrét ol me vinceu. Preciussæd ur yun-è hennéh ! En amzér a Goaris e dreménou ; mæs er fréh hac er méritt ag er sort yunèu-ze ne dreméneint quet guet-t’ou.

————
Sul el Loré.


A Oudé Sadourn er Bassion bet-ha Sadourn Vasq en Ilis n’en dai quasi occupét meid a Bassion hac a souffranceu hur Salvér, é spécial durand en dehuehan-suhun péhani-zou hanhuét santel, a gaus mei bet accomplissét én-hi er Mistèr bras a hur Redamption. Golein e rér er Hroèsieu hac el Limageu, eit gobér canveu de varhue Jesus-Chrouist, hac eit hun avertissein de ouilein hur péhedeu, péré-zou bet caus d’é souffranceu.

Er Sul quênt Pasq en Ilis e laqua é deourn hé bugalé Loré béniguét e zouguant ér Prehecion ha durand en Overèn, eid inourein antré triomflus hur Salvér ér guær a Jerusalem huéh-dé quênd é Bassion. Chouquét oai ar un azènnès, eit discoein demb en disprisance e rai a inourieu er béd : er vugalé hac er bobl munud e yas én arbèn dehou guet branqueu gùé én ou deourn, en ur grial : Gloër hac inour de Vab David... Lod eid en inourein e daulai idan é dreid branqueu Loré, lod-aral ou dillad : mæs er-ré puissant ag er guær e oai droug guet-t’ai ma rantait tehou en inourieu-ze. (Leinet er Figur XLIV ag en Testamand nehué). Chairrein e rér en or ag en Ilis durant ma tro er Prehecion, ha n’hé digueorér meid arlerh m’en devai en Officiant scoeit ar nehi tair-gùéh guet troæd er Groès, eit degass chonge temb é hoai chairrét dor en Nean doh en dud quênt mei deit Jesus-Chrouist d’hé digueor demb dré é varhue hirvoudus.

Er circonstanceu a antré triomflus hur Salvér é Jerusalem e zou quel liès a figur ag en dispositioneu guet péré é teliamb tostad d’er receu de Basq : 1.° Chouquét oai ar ul lon brutal, eit merchein demb è teliamb hur bout feahét durand er Hoaris hur goal inclinationeu, péré hur rantt haval doh el lonnèt. 2.° Quêrhèt e rai ar vranqueu gùé hac ar zillad, eit merchein en disprisance e zeliamb gobér ag en treu væn ha dibrofit. 3.° Er-ré e oai oueit én arbèn dehou e zouguai branqueu Loré, eit merchein er victoër e zeliamb hur bout douguét ar enemisét hur salvedigueah dré en oræzon, er yun, en alézon hac er mortificationeu-aral. Mæs allas ! guæd e zou a Grechénion haval doh er bobl valigueant-hont, péhani de huéh-dé goudé m’ou doai ean inourét, e oulènnai ma vezai bet grucifiét ! Rac lod e zoug Loré én ou deourn èl pe vehènt victorius ag ou fal deicheu, durant ma vourrant ér sclavage méhus ag er péhet. Lod-aral e zisco bout reglettoh ha devotoh durand er Pasq : mæs quênt peèll é retournant arrè d’ou debaucheu ha d’ou libertinage èl quênt. Dihoallet ne veheoh ag en nombr-ze.

————
Er Rieu-hemb-Lid.


EN dé quênd é Bassion Jesus-Chrouist e antréas guet é Apostolèt én ur sâl vras ha goarnisset, é péhani é holhas ou zreid hac é hinstituas ér Sacremand ag en Autær hac er Sacrifice ag en Overèn. Hennéh-è er Mistèr bras e inour en Ilis er Rieu-hemb-Lid. En dé-ze é rér ehue er vénidiction ag en Oleàu a béhani en hum chervige en Ilis ér Badiènteu solamnel, ér Gonfirmation hac én Nouyèn. Guharal ne vadèait én Ilizieu nameit Sadourn-Vasq ha Sadourn er Pantecoust, hac en dé quênd é rait er vénidiction ag en Oleàu. Mæs èl ne larait quet nezè, mui eit bermen Overèn Gùinèr er Groès, requis oai gobér er vénidiction ag en Oleàu er Rieu-hemb-Lid. dioarnissein e rér en Autærieu arlerh en Office, eit ou laguad é beguin, ha dêgass chonge temb é hoai bet diusquét hur Salvér én amzér ag é Bassion. A va-zè beèd Sadourn-Vasq ne sonnér quet er hlehér, eit rein demb d’antand é has en Apostolèt de guh a pe zas tehai gùélèt ou Mæstr itré deourn é enemisèt. Conservein e rér er Sacremand én ul léh a costé, eit ma heèllou en Officiant communiein en trenoz, (rac, èl m’hun nès deja remerquét, ne larér quet Overèn Gùinèr er Groès), hac eit represantein en nozeoh trist ha hirvoudus e bassas Jesus-Chrouist ér Jardrin-Olivèt. (Leinet er figurieu LI, LII ha LIII ag en Testamand nehué).

Ne vanquet quet en dé-ze a drugairicad Jesus Chrouist ag er garanté infini en dès bet aveid-oh, é lausquein gueneoh é Gorv sacrét hac é Oaid precius eit bout bihuance hou c’inean. Hum joéntét guet en Ilis eit gobér dehou Amand inourab ! eid en ol anjulieu en dès d’andur ér Sacremand ag en Autær, aberh en Huguenaudèt hac er fal Grechénion. Assistet én Overèn-Brèd, ha communiet mar eèllét, eid inourein madeleah hemb par hur Salvér, péhani e receuas doh é daul en hani e yai d’er gùerhein d’é enemisèt. Visitet en Ilizieu èl pe veheoh é héli Jesus-Chrouist ag er Jardrin-Olivèt beèd er Halvær. Passet ur hartériad-benac ag en noz doh en adorein, ha goulènnet guet-t’ou ma santehait ul lodiq-benac ag en tristé ha melconi ag en nozeoh-hont e dreménas itré er Jardrin-Olivét ha Palès Anna.

Er ceremonieu ag en Office hanhuét Tenebreu e rér d’er Merhèr, d’er Rieu ha d’er Gùinèr d’anderhue ér Hovandeu hac ér Parræsieu é péré é hès calz a Velean, n’en dint meid ur rest ag en usage pratiquét guharal én Ilis. De noz é rait en Office-ze, hac èl ne oai quet er mod nezè laquad antulérieu ar en Autærieu, alum e rait goleu én ul léh-benac eit turel splandér én Ilis. Lahein e rait lod ag er goleu-ze a vusul ma splannai en dé, hac ér fin ag en Office ne oarnait meid unan alum, eit m’en devezai gùélét er bobl hac er Velean sorti ag en Ilis. Er brud hac en tapage e rér bermen én achémand ag en Office, ne oai guharal meid ur signal e rai en Officiant d’er Velean ha d’er bobl de sorti, a pe oai paré en Tenebreu. Rein e rér neoah un éxplication misterius d’er ceremonieu-ze. Seèllein e rér er goleu alumét ar un antulér tri-cornêq, a béré é lahér unan én achémand a bep-Psalm, èl ur figur ag en Apostolèt, péré e abandonnas ou Mæstr hac e yas de guh durand é Bassion. Er oleuèn ihuellan e lausquér alum beèd er fin ag en Office, e seèllér èl ur figur a Jesus-Chrouist. Quênd ma vai paré en Office, en hé huhér ardran én Autær pé él léh-aral, eit represantein marhue hur Salvér. Nezè é hadressér de Zoué Pedènneu eit goulèn ma profittou en ol ag er græceu en dès méritét temb dré é varhue hac é Bassion. Anfin én achémand ag en Office en hé discoér arrè alum, eit represantein é Resurrection. En trous e rér én Ilis quênd sorti, e eèll bout considérét èl ur figur ag er burhudeu blaouahus e arrihuas ér béd de varhue hur Salvér.

————
Guinèr er Groès.


GUinèr er Groès e zou en dé a souffranceu Jesus-Chrouist, hac en dé ag é driomfl. Me lar en dé ag é souffranceu, rac en dé-ce é hoai bet stleigét dré er ruyeu a Jerusalem, é hoai bet jotadét, flagellét, curunét a spern hac anfin staguét doh ur Groès. (Leinet er Figurieu LIV, LV, LVI, LVII ha LVIII ag en Testamand nehué). Me lar en dé ag é driomfl, rac en dé-ce é feahas en diaul, en en disarmas, hac en er garottas eid en turel ér punce ag en abim ; en dé-ce é tigueoras en or ag er Baraouis, hac é contraignas en Nean hac en doar, er-ré vihue hac er-ré varhue d’en hanàuein eid ou Mæstr. En Ilis e bèd en dé-ce eid en ol dud, Payannèt, Juivèt, Héritiquét, Éscommuniét, &c., eit rein demb d’antand éma marhuét Jesus eid en ol dud, hac eit goulèn ma tei en ol de brofittein ag é varhue. Presantein e rér er Groes d’er Fidelèt de voquein, eit ma hadoreint Jesus-Chrouist marhuét doh-t’hi eit hur péhedeu, ha ma queméreint é grad en ol poénieu ha trebilleu ag er vuhé, én union guet é souffranceu. Ne larér quet Overèn en dé-ce, eit discoein er glahar en dès en Ilis a gaus de Bassion hé Frièd : (Rac en Overèn e zou un action a joé). En Officiant hemb quin e gommuni guet en Hosti laqueit é reserv ag en dé quênt. Guharal ne oai quet er mod larèt Overèn d’en déieu-yun ; hac én Ilis Grêq ne overènnér hoah durand er Hoaris nameit d’ér Sadourn ha d’er Sul.

N’en dès ér blæ dé er bet ma tisco er Grechénion mui a Religion hac a zevotion, eit Gùinèr er Groès. Ou gùélèt e rér a yun guet scrupul, é tihoal doh en hoari ha doh en deværranceu ordinær ; é hassistein ér Perdêg guet ur min trist ha glaharét, é houilein memb a pe gleuant conz a souffranceu Jesus-Chrouist... Caërræd un dianvès, pe vehai er galon e vehai touchét ! Mæs allas ! ul lod-vad e scùill dareu ar souffranceu hur Salvér, hac ou halon n’ou lausq quet d’andur en disterran poén a balamor tehou. Huannadein e rant mei marhuét eit ou féhedeu, ha neoah ne rant quet cas eit renehuéein é varhue dré er stag ag ou halon doh er péhet. Ridêq e rant a brèss de voquein d’é Groès ; mæs caz ou dès doh er hroëzieu ; ou halon, èl ma lar S. Paul, e zou enemisét de Groès Jesus-Chrouist. Dihoallét ne veheoh ag er sort tud-ce ; rac hou partage e vehai guet Pilat ha guet Judas. Passton Jesus-Chrouist e zou sur un dra hirvoudus. Mæs un inean sourcius de brofittein ag er græceu en dès méritét temb dré é varhue, e gav é quemènt-ce mui a joé hac a gonsolation, eid a hlahar hac a dristé. Rac Jesus-Chrouist dré é varhue en dès reparét en outrage groeit de Zoué dré er péhet ; ean en dès payét eid-omb, ha diverchét guet é Oaid en arrest a hur hondannation ; ean en dès gouniét demb en droæd de seèllèt en Néan èl hun héritage. Marhuét-è ardro tair-ær diar creisté. Preciussæd ur momant ! Bamdé ardro er hource-ze reit lusq d’hou speret ha d’hou calon de hum sehuel trema Jesus-Chrouist. Eid inourein en ær-ze én ur fæçon particuliér Gùinèr er Groès, hum laqueit ar ou teulin ha boquet d’en doar, ne vern mèn é vehait ; chairret perhùéh én hou calon huannadeu dehuehan hou Toué é verhuel dré garanté aveid-oh, ha hum chonget erhad petra e gareheoh gobér aveit-t’ou.

————
Sadourn-Vasq.


SAdourn-Vasq en Ilis e inour er Mistèr a Interremant hur Salvér, hac en disquên ag é inean d’el Limbeu. (Leinet er Figur LIX ag en Testamand nehué). Guharal ne gommancait en Oflice en dé-ce nameid ardro tair-ær diar creisté, hac èl ma padai quasi durand en noz, n’en dai burhud quêstion én-ou meid a Resurrection Jesus-Chrouist. Ne larait quet Gospereu, rac ma hoai treménét er hource a bèn ma hoai paré en Office. A oudé mei deit er mod de dorrein er yun quentéh èl creisté, en Ilis én dès changét er hource ag en Office-ze : mæs en Office n’en dai quet changét, ha ne larér hoah eit Gospereu nameid er Psalm Laudate Dominum, omnes gentes... hac er Magnificat... Quênd achihue en Overèn, guharal é rait tan nehué bamdé quênt commance en Office, eid alum er goleu, hac en er bénigueait. Ne rér bermen er ceremoni-ze nameit Sadourn-Vasq ; hac en tan-ze è eèll bout considérét èl ul Limage a Jesus-Chrouist marhuét ha resuscitét. Er Oleuèn-Vasq e chervigeai guharal de durel splandér én llis durand en Office. Hé béniguein e rait, nezè, èl bermen, hac hé seèllèt e rér èl ur figur a Jesus-Chrouist. Laquad e rér én-hi pemb-gran ançans quênt hé alum, eit represantein action Jogeb a Arimathi, Nicodem hac er mèrhèt devod, péré e vaumas corv hur Salvér ér bé. Er pemb-toul ag er oleuèn é péré é laquér en ançans, e represantt pemb-Gouli Jesus-Chrouist. Hè alumein e rér goudé, eit merchein é resuscitas hur Salvér goudé ma hoai bet baumét é gorv. Alum e rér guet-t’hi el Lampreu hac er goleu-aral doh en Autær, eit represantein er grèd nehué e alumas é calon en Disciplèt, a pe gleuezant é hoai resuscitét ou Mæstr. Un Diacr-è e zeli gobér er vénidiction-ze, eit degass chonge temb ne oai quet en Apostolèt, mæs Disciplèt ha mèrhèt devod e vaumas corv Jesus-Chrouist, hac e annonças er-ré guettan é Resurrection. Cannein e rér goudé quemènt-ce Profætieu, péré-zou en abregé ag er Religion, hac e oai cannét guharal eid instrugein er-ré e hum bresantai eit bout badèet. Arlerh é rér er vénidiction ag er Fonce. Ne ouhér quet larèt pegource en en dès commancét en Ilis pratiquein er ceremoni-men : mæs S. Basil e ra splann d’antand é hoai pratiquét é græ en Apostolèt. Cannein e rér en dé-ce én Overèn Alleluia, de larèt-è, mêlamb Doué, pèhani-zou ur han a joé, eit merchein er rejouissance e zou én Ilis a gaus de Resurrection hé Frièd.

S. Paul e zésq deoh pèh santimanteu e zelièt hou poud eid inourein en dé a Interrémant hur Salvér. Ne ouyét-hui, é-m’ean, pénaus ol a guemènt ma homb bet badèét é Jesus-Chrouist, é homb bet badèét én é varhue ? Interrét- omb bet guet-t’ou dré er Vadiènd, eit ne béhehèmb mui, hac eit ne heliehèmb mui hur goal inclinationeu, mæss ma quêrhehèmb dré un hènd nehué. Er circonstanceu a Interremant Jesus-Chrouist e verche deoh guet pèh dispositioneu é teliét er receu dré er Gommunion. 1.° Liénnét oai bet é gorv guet ul lincèl gùèn ; hou calon e zeli ehue bout pur. 2°. Laqueit oai bèt én ur bé quemérét é prest ; hou calon e zeli bout peur. 3.° Ne oai bet interrét inou hanni én é-raug ; hou calon ne zeli quet louein d’er péhet. 4.° Goleit oai bet er bé guet ur piqueol mein ; hou calon e zeli bout chairrét doh modeu ha vanitéeu er béd. Assisset én Office guet ur joé santel ; adoret Jesus-Chrouist interrét ha resuscitét goudé ; durand er vénidiction ag er Fonce, goulènnet guet-t’ou er græce de vihuein èl ur gùir Grechén ; éxaminet ha hui e accompliss er promesseu a hou Padiènd ; degasset gueneoh deur béniguét en dé-ce, eit hum chervige a nehou inemp de dantationeu er goal-speret.

————
Sul-Vasq.


ER Gouïl bras a Basq e hum gav er Sul arlerh er pleniér a loërad Merh. Hanhuét-è Pasq, a gaus d’en havaledigueah en dès guet Pasq er Juivèt. Ordrénét oai d’er Bobl Juiv inourein peb-plæ dré ul Lid solamnel ou delivrance a sclavage én Egypt, hac er Gouïl-ze e oai hanhuét Pasq, de larèt-è, passage, eit degass chonge tehai é hoènt passet ag ur vro a visèr hac a drebill d’ur vro a libertè hac a brosperité. Ordrénét-è ehue d’er Grechénion inourein peb-plæ er Mistèr a Resurrection Jesus-Chrouist, de larèt-è, er passage e ras ag er marhue d’er vuhé, a pe joéntas arrè é inean doh é gorv, ha ma sortias lén a hloër ér mæz ag er bé ; eit ma tei chonge tehai é ma dré er Mistèr-ze en en dès ou delivrét a-zan bili en diaul, a sclavage er péhet, hac ag er marhue éternel. Commandét-oai d’er Juivèt sacrifieiñ un oén é peb-famill, hac en daibrein rostét. Commandét-è ehue d’er Grechénion receu de Basq en Oén divin rostét ar er Groès dré garanté aveid-omb. Obligét-oai er Juivèt de zaibrein en Oén-Pascal guet bara hemb bihouil ha lezeu huerhue. Er Grechénion e zou ehue obligét, eit communiein erhad, de burifiein ou halon ag er bihouil a valice hac a fallanté, ha de gastiein ou horv dré en huerhoni ag er mortification. Er Gouïl a Basq, revè S. Gregoër a Naziance, e zou Gouïl er Gouïlieu, de larèt-è, er brassan ag en ol Gouïllieu ; rac-ce en er goarnér durand tri-dé ; ha guharal é hoai goarnét durand er suhun. Ol en déieu-aral a vuhé Jesus-Chrouist e zou bet déieu a affliction hac a drebill : mæs en dé ag é Resurrection e zou un dé a hloër hac a driomfl. (Leinet er Figurieu LX ha LXI ag en Testamand nehué).

Mar doh resuscitét guet Jesus-Chrouist, er Gouïlieu a Basq e vou eid-oh déieu a joé hac a rejouissance. Mæs mar doh hoah interrét ér bé ag er péhet, n’en dès na joé na peah aveid-oh ; quêret de ouilein guet S. Pierr. S. Paul e zésq demb doh pèh merche é heèllamb hanauein ha ni-zou én éffæd resuscitét guet Jesus-Chrouist. Mar doh resuscitét guet Jesus-Chrouist, é-m’ean, clasquét en treu a ziar-lué él léh mei azéét Jesus én tu diheu de Zoué ; queméret goust eid en treu ag en Nean, ha non pas eid en treu ag en doar ; de larèt-è, douguet hou chongeu ha dezirieu trema en Nean ; caret Doué hac er péh e gondui de Zoué, èl mei en oræzon, er mortification a hou c’imur ha fantasi, en exerciceu a vertu hac a zevotion, &c ; ha dispriset tout er pèh-zou istimét ha cherisset guet en dud ag er béd, èl mei en inourieu, er plijadurieu, er madeu, er braguereaheu, er modeu, er vanitéeu, hac en æzemand ag er vuhé. Sontéet erhad hou calon ; ha mar cavét én-hi ur haz nærhus doh er péhet, hac ur grèd sincèr de gondui ur vuhé nehué, hum réjouisset guet en Ilis én dé-men en dès groeit en Eutru-Doué. A pe yehait d’er Fonce guet er Prehecion, considéret guet plijadur er Piscin sacrét-ce, é péhani en e hoès receuét en droæd de galhuein Doué hou Tad hac en Ilis hou Mam. Pedein e rér ér-sàu durand en amzér a Basq, de larèt-è, beèd er Pantecoust, eit degass chonge temb é ma un amzér a joé, hac é represantt el lehuiné éternel ag er vuhé-aral, avèl ma represantt en amzér a Goaris en trebill ag er vuhé-men e zou rét temb tremén é pénigèn, é huannad hac é hirvoud, mar fal demb bout lodêq ér joyeu éternel.

————
Annonciation er Uériès.
Er bempét-dé ar-n’uguênt a vis Merh.


HAnhuét-è er Gouïl-ze Annonciation, rac en dé-ce é tas en Arh-Æl Gabrièl de gavouét er Uériès-Vari, eid annoncein dehi é hoai choægét guet Doué eit bout Mam d’é Vab uniq. Er salud caër e ras en Æl dehi, hé laquas souhét, hac en eun a goll hé furtæt, hé laquas ambarassét. Mæs quentéh èl m’en doai assurét tehi n’hi doai nitra de zougein, hi e ras hé housantemant, hac ér memb momand en hum accomplissas itré hé digosté er Mistèr ag en Incarnation, de larèt-è, Mab Doué, en eil-Person ag en Drindèd, e zas de vout dén aveid-omb én ur guemér ur horv hac un inean haval doh hur ré-ni. (Leinet er Figur V ag en Testamand nehué).

Er Mistèr-ze e laq en Nean hac en doar souhét. Ur Ueriès deit de vout Mam hemb cessein a vout Gùériès : pèh marveil ! Un Doué deit de vout dén ; en hani-zou a ol viscoah, e gommance boud ur hroaidur ; contein e rér en déieu ag é vuhé : pèh puissance ! Roué er Roanné, er Mæstr drès quemènt tra-zou, e bariss ar en doar é quis ur sclav hac ur péhour : pèh humilité ! Un Doué adorét én Nean, e za de vout disprisét, outragét, goal-drætét guet en dud eit ou salvein : pèh caranté ! Adoret enta Jesus-Chrouist ér hettan momand ag é Incarnation ; hum gonsacret tout dehou èl m’en dès hum sacrifiét tout eid-oh ; deziret a greis hou calon ma vou hanàuét, carét ha chervigét guet en ol dud. Contamplet bonheur er Uériès Vari : mæs considéret hoah davantage mèn en hé havas en Æl ér momant-hont, ha désquet guet-t’hi carein er silance, en oræzon, er vuhé dissorb. Nezè é tiscoas peguemènd é carai er burtæt, en humilité hac en aboeissance : er burtæt, rac ma ras d’antand é hoai gùel guet-t’hi chom hemb bout Mam de Zoué, eit manquein d’er rô a uerhtæt hi doai groeit. En humilité, rac ma laras : me zou matéh de Zoué... ér momant ma hoai choægét eit bout Mam dehou. En aboeissance, rac ma rescondas : re-vou groeit deign èl ma hoès larét. Conceuet a hanah hou ç’hunan er santimant humplan e vou possibl deoh, en ur gonsidérein é ma eit gùellad d’hou ç’orgueil é ma disquênnét Mab Doué quen izel.

————
Prehecion S. Marc.
Er bempét-dé ar-n’uguênt a vis Imbril.
Hac er Rogationeu d’el Lun, d’er Merh ha d’er Merhèr quênt Rieu en Asçansion.


ER Prehecion e rér bermen partout ér Grechéneah Gouïl S. Marc, e zou bet instituét é Rom é græ er Pab S. Gregoër, eit distannein colèr en Eutru-Doué ha distroein a ziar er bobl er malheurieu e gouéhai bamdé ar-nehai é punition ag ou féhedeu. Eit hum vangein ag er sacrilegeu e gommettér, de Basq é spécial, Doué en doai degassét ar en doar serpandèt asquêllét ha vélimus, hac ur vocèn éstrange péhani e zistrugeas un tarh bras a dud. Quen dangérus oai nezè strihuein ha badaillad, a gaus d’en ampouison streàuét én air ag en amzér, ma varhuai calz a dud ér circonstanceu-ze. A va-ze é ma deit er gustum d’obér Sign er Groès ar en divès a pe vadaillér, ha de larèt : Doué re-hou secourou, a pe gleuér unan-benac é strihueiñ. Er Pab santel-ze e ordrénas ur yun solamnel, hac e gomposas Litanieu er Sænt, eit bout cannét ér Prehecion, é péhani é hassistai ean memb guet ol é Velean. En devotion-ze e dènnas misericord en Eutru-Doué ar er bobl, hac a oudé en Ilis en dès continuét er memb ceremoni peb-plæ.

Un occasion tostig haval doh honnéh en dès reit léh ehue d’instituein er Rogationeu é græ S. Mamert Éscob a Viénn. Er Bugul santel-ze eit distroein en afflictioneu hemb-par a béré é hoai menacét é bobl, e ordrénas ur yun solamnel én é Éscopti guet Pedènneu publiq durand en tri-dé quênt Rieu en Asçansion ; hac a nebedigueu er pratiq-ze e zou hum streàuét partout ér Grechéneah. En Ilis e ordrén hoah gobér vigil en dé ma rér Prehecion S. Marc ha d’er Rogationeu, penaus-benac m’hi dès lamét er yun e oai guharal, rac ma couéh en devotioneu-ze én amzér a Basq, péhani-zou un amzér a joe.

En intantion en dès bet en Ilis é recommandein er Prehecioneu-ze partout, e ra deoh d’antand é teliét assistein én-ai guet humilité, respèt ha devotion. Rac n’en dès quèt bihannoh a béhedeu bermen é-mésq er Grechénion, eit ne oai én amzér meint bet instituét ; ha rac-ce en hun nès quemènd a zobér bermen, èl e oai nezè, a bedein er Sænt de oulèn græce ha misericord aveid-omb. Dougein e rér en afflictioneu tamporel hac èr vocèn : mæs ne rér cas er bet ag er gorruption péhani e ravage er Grechéneah : hac a pe uélér er vocèn a vallardé é resuscitein arlerh er Pasq, é heèllér larèt é ma bet faus er bénigèn ag er Hoaris, ha sacrilege en darn-muyan ag er Hommunioneu a Basq. Pèh ur ræzon aveid-omb de greinein ha de hum humiliein ! Eit ma vou profittabl en devotioneu-ze aveid-omb, hum laquamb é stad vat, ha pedamb eid en dobérieu publiq, eid en exaltation hac er brospérité ag en Ilis Catholiq, eit conversion en Héritiquét hac er fal Grechénion, eit hun Tad santel er Pab hac er Vugulion spirituel, eid er peah itré er Brincèt Crèchénion, eid er madeu ag en doair, péré d’er hource-ze e vai éxposét de galz a oal accidandeu, &c.

————
Rieu en Asçansion.
Deu-uguènt-dé goudé Sul-Vasq.


A Oudé Resurrection Jesus-Chrouist bet-hac é Asçansion, ean e aparissas liès d’é Zisciplèt eit discoein splann dehai é hoai resuscitét, hac eit rein dehai en instructioneu requis eit condui en Ilis. Anfin ean ou hassas guet-t’ou ar er Manné-Olivèt, hac e vontas d’en Nean én ou fresance. Inou é ma azéét én tu diheu de Zoué en Tad eit bout hun Avocad hac hur Belêg, hac eit preparein demb ul léh én é ranteleah, mar caramb héli en exampl en dès reit temb ha mirèt é Ourhæmeneu. (Leinet er Figur LXII ag en Testamand nehué).

Jesus-Chrouist é vontein d’en Nean e zigueor deoh en or ag er Baraouis. Huannadet enta trema er vro heurus-ce, é péhani é huélehait er péh lagad n’en dés biscoah gùélét, hac é cleuehait er péh scoharn n’hi dès biscoah cleuèt : hum gonsidéret ar en doar èl ur forbannét : distaguet hou calon doh er béd hac é vanitéeu : queméret hou croès, hac hélièt Jesus-Chrouist. Rac mar boai requis, èl m’en dès larét, ma handurezai, ma resuscitezai a vésq er-ré varhue, ha ma hantréezai èl-ce én é hloër, ne vehait quet disquêntét erhoalh eit chongeal é heèllehait-hui monèt d’inou hemb poén ha hemb souffrance. Eit tremén erhad en dec-dé e zou a va-zè beèd er Pantecoust, héliet en avis e ras hur Salvér d’é Zisciplèt, ha hum dènnet, muyan ma heèllehait, ag er hommerce ag er béd eit disposein hou calon de receu er Speret-Santel. Sèl mui m’hé digarguehait ag en istim a hanah hou ç’hunan, sèl pihuiqueoh vou er græceu e receuehait.

————
Er Pantecoust.
Hantér-hant-dé a oudè Pasq.


ER guir Pantecoust e senéfi hantér-hanvèt-dé. Er Gouïl-ze e oai considérét bras él Lezèn ancién, rac ma hoai én hantér-hantvèt-dé goudé delivrance er Juivèt ag en Egypt, e ras dehai en Eutru-Doué é Lezèn ar er Manné-Sinaï, hac én de-ce é hoffrènt ehue de Zoué er primidi ag er blæad nehué. Er Grechénion e inour Gouïl er Pantecoust guet ul Lid paud caërroh ; rac én dé-ce é tisquênnas er Speret-Santel ar en Apostolèt, eit merchein én ou halon hac é calon er Fidelèt, el Lezèn a garanté en dès siêllét Jesus-Chrouist guet é Oaid. En dé-ce é ma bet offrét ehue de Zoué er hettan fréh a æst spirituel en Apostolèt ; rac tri-mil ag er Juivèt e hum gonvertissas ér hettan Perdêg e ras S. Pierr. A oudé en Asçansion en Apostolèt guet er Uériès ha Disciplèt-aral e oai hum dènnét é Jerusalem én un ti a costé, hac inou é treménènt en amzér én Oræzon. Ardro nau-ær de vitin ind e gleuas ur brud èl pe vehai bet ag un taul ahuel ; parissein e ras quentéh èl teadeu-tan ar bèn peb-unan a nehai, hac én un taul ind e zas de vout tud nehué lén a furnès, a sclærdér, a grèd hac a gourage. (Leinet er Figur LXIII ag en Testamand nehué).

Eid antréein é santimanteu hur Mam santel en Ilis, considéret é hinouramb en dé-ce en achémand a ol Misterieu Jesus-Chrouist hac en accomplissemand ag é labour. Adoret er Speret-Santel, ha pedet èan d’obér én-ah er pèh en dès groeit én Apostolèt ; de larèt-è, de scrihue donn én hou calon Lezèn Jesus-Chrouist, ha de rein deoh er græce d’hé harein ha d’hé fratiquein : goulènnet é spécial er seih-Donæzon, péré-zou : 1.° dougeancè Doué ; 2.° en devotion ; 3.° er sciance ; 4.° en nærh ; 5.° er gonseill ; 6° en antandemant ; 7.° en avis-mat. Laqueit reihtæt én hou ç’affærieu eit ma heèllehait hum gavouét devod-mat ha tranquil én Ilis ardro er hource ma tisquênnas guharal er Speret-Santel ar en Apostolèt.

————
Sul en Drindèd.
Er hettan Sul arlerh er Pantecoust.


EN Ilis e gonsacr er blæ hæt-ha-hæt, mæs é spécial er Sulieu d’inourein ha d’adorein en Drindèd santel, de larèt-è, un Doué hemb quin é tri-Person distinguét, en Tad, er Mab, hac er Speret-Santel. Mæs bout-ç’ou ardro pemb-cant-hantér-hant-vlæ a p’hi dès consacrét é particuliér er hettan Sul arlerh er Pantecoust eit refresquein é mémoër hé bugalé en obligation ou dès d’adorein hemb arsàu un Doué é tri-Person ; eit rein léh déhai de gonsidérein penaus en ou dès hum aqùittét ag en devær-ze abad er blæ, ha de guemér er moyandeu d’en accomplissein guet mui a zevotion én amzér de zonnèt : rac hennéh-è er hettan ag en ol deværieu a Religion.

Éxaminét enta en dé-ce ha hui e hoès impléét en ol momandeu a hou puhè d’adorein ha de chervige Doué a speret hac a galon ; ha hui e hoès ean trugairicait en dout reit teoh er Fé hac en hanàuedigueah a Vistèr adorabl en Drindèt hac ag en ol Misterieu-aral. Drès peb-tra goulènnet guèt-t’ou pardon a hou péhedeu, é spécial a hou lizidantæd é himpléein erhad er Sulieu, hac ag er bihan a gas e rét é huélèt en offanceu e rér bamdé d’é vajesté ol-buissant. Queméret ur resolution ferm d’obér un attantion parfæt ar er Mistèr-ze quel liès gùéh ma rehait Sign er Groès.

————
Rieu er Sacremant.
En deuzecvèt-dé arlerh er Pantecoust.


ER Rieu hemb-Lid e zou consacrét eid inourein en institution ag er Sacremand ag en Autær. Mæs èl ma vai occupét én Ilis én amzér-ze guet souffranceu hé Frièd, hi hé dès consacret ur Rieu-aral guet un eihvèt eid inourein er Sacremant divin-ze guet pomp ha magnifiçance. Choægét hi dès eit quemènt-ce er Rieu quettan arlerh en eihvèt ag er Pantecoust, eit degass chonge temb é ma dré er Mistèr bras-ce é ma maguét, fortifiét ha parfætionét en Ilis, péhani e oai bet formét ha diazéét Sul er Pantecoust. Er Pab Urbain IV e instituas er Gouil-ze ér blæ 1262, eit méhequad en Héritiquèt péré en doai en hardéhtæt de nahein presance Jesus-Chrouist ér Sacremand ag en Autær. En Héresi sacrilege-ze e gommanças é Angé ardro er blæ 1000 ; ha renehuéét-è bet a oudè é græ Zùingl ha Calvin. Gobér e rér en dé-ce ur Prehecion solamnel é péhani e vai douguét er Sacremant, eid inourein er victoër triomflus en dès douguét en Ilis ar enemisèt er Mistèr-ze.

Intantion en Ilis e zou ma laquehait hou studi durand en eih-dé-ze de ziazéein sonn én hou calon er gredèn ferm ag er Mistèr bras-ce ; ma reparehait en defauteu a hou Communioneu treménét, hou tibarfætioneu ha lézidantæd é cleuèt en Overèn, hac hou comportemant divodest én Ilisieu ; ma huannadehait ar en outrageu hac anjulieu e receu hur Salvér ér Sacremand ag é Garanté a berh en Héritiquèt hac er fal Grechénion. Guet er santimanteu-ze é teliét assistein ér Prehecion hac ér Vénidiction durand en eih-dé, èl eit gobér Amand inourabl aveid-oh hac aveid er-ré-ral. Laret liès er honzeu-men : beèt mêlet Jesus hur Salvér ér Sacremand ag en Autær, guet en intantion de ounid en Indulgeanceu e zou accordét d’er-ré ou larou guet devotion. Pihue-benac e vou ingrad é quevir Jesus-Chrouist ér Sacremand ag é Garanté, e vou dishanàuét guet-t’ou én dé ag é vangeance.

————
Gannedigueah S. Yehan er Badèour.
Er buarvèt-dé ar-n’uguênt a vis Mæèhuèn.


EN Ilis ne rantt de Sant er bet en inour e rantt de S. Yehàn er Badèour. Rac er Sænt-aral e zou deit ér béd, èl er hummun ag en dud, cablus ag er péhet originel : mæs S. Yehàn e oai bet santefiét quênt ma hoai gannét, dré bresance Jesus-Chrouist ér circonstance heurus-hont ma has er Uériès Vari de visitein hé haniterhue Élizabeth. (Leinet er Figur VI ag en Testamand nehué). Destinét oai guet Doué de zésquein er Bobl Juiv de hanèuein hur Salvér, ha de breparein en dud d’er réceu a pe vezai deit ar en doar. Condui e ras én deserh ur vuhé rust ha calet beèd, quen e zas ar vordèn er Jourdæn eit perdêq er bénigèn, ha badèein er-ré e zai d’er havouét. Ean e remerquas Jesus-Chrouist é tonnèt ehue é-mésq er foul ; ean en discoas guet é vis en ul larèt : Chetui Oén Doué, chetui en hani e éfface péhedeu er béd. Hanhuét-è badèour, rac m’en dés bet en inour de vadèein é Zoué, ha ma vadèai er Juivèt eit ou disposein de receu er Messi. Gobér e rér en noz quênd er Gouïl-ze ur ouiliaden, eit represantein er rejouissance e annonças en Æl e vezai bet é-mésq en dud diarbèn Gannedigueah S. Yehàn. Rac èl ma ta d’er-ré e guêrh én tihoéldæd ag en noz, hum rejouissein a pe uélant en dé é holeueïn, rac ne dardou quet arlerh ne sàuou en heaul ; èl-ce ehue en dud péré én amzér-hont e guêrhai én tihoéldæd ag er péhet, e zeliai hum rejouissein diarbèn Gannedigueah S. Yehàn, péhani avèl ur goleu-dé e barissai ar en doar é-raug hur Salvér en heaul a justice, sclærdèr er béd. Er Grechénion dissolitt péré diarbèn en tan-joé-ze e hum abandon d’el libertinage ha de folleaheu er béd, e zeliehai ahoèl chongeal é hoai eit pligein d’ur gorollerèss é ras Herod dibènnein S. Yehàn er santellan dén e zou bet biscoah ar en doar, revè Jesus-Chrouist. En Ilis e gonsacr eid inourein é varhue, en nàuvèt-dé ar-n’uguênt a vis Æst. (Leinet er Figur XXVIII ag en Testamand nehué).

Eit profittein ag en exampleu a innoçance, a burtæt hac a bénigèn en dès lausquét guenemb S. Yehàn, peèlleit doh er béd, doh é vodeu ha bobanceu : caret er vuhé difforb, er mortification, er bénigèn, en disprisance e vou groeit a hanah, &c. Ne glasquet quet pligein d’en dud diar goust hou c’inean ; mæs pliget perpet de Jesus-Chrouist, ha groeit hou possibl eit ma vou hanàuét, carét ha chervigét guet en ol : désquet guet-t’ou bout douce hac humbl a galon, ha ne vou nitra capabl d’hou troublein.

————
Gouil S. Pierr ha S. Paul.
Er nàuvet-dé ar-n’uguênt a vis Mæèhuèn.


SAnt Pierr a bésquour ma hoai, e oai bet galhuét ha choægét guet Jesus-Chrouist eit boud é Viquêl ar en doar hac er pèn ag en Ilis Catholiq. Hur Salvér e ras tehou er hettan rang a inour hac a otorité drès en Apostolèt-aral eit goarn ha condui en Ilis ; hac en ol Pabèt é oudé en dès héritét er garg-ce doh-t’ou. S. Paul e oai a gommance enemis bras d’er Grechénion : mæs a oudé ma hoai hum gonvertissét, ean e zas de voud ul lestr a inour eit doug Hanhue Douét partout dré er béd. El Livr a Acteu en Apostolèt n’en dai burhud meid en Histoër a vuhé hac a viracleu S. Pierr ha S. Paul. Leinet é spécial er Figur LXVIII. Martirizét int bet ou deu é Rom en nàuvèt-dé ar-n’uguênt a vis Mæèhuén. S. Pierr e oai bet grucifiét é bèn d’er guêas hac é dreid d’er-lué ; ha S. Paul e oai bet dibènnét. (Leinet er Figur LXXII ag en Testamand nehué). Siêllét ou dès guet ou goaid en Ilis Romæn, péhani-zou er vam hac er væstrès ag en ol Ilisieu streàuét partout dré er béd, ha péré joéntét guet-t’hi ne rant ol meid ur memb Ilis idan ur memb pèn visibl, péhani-zou hun Tad santel er Pab Héritour de S. Pierr ha Viquêl Jesus-Chrouist ar en doar. En tan joé e rér en noz quênd er Gouïl-ze, e ra demb d’antand é teliamb hum rejouissein guet en Ilis ag er sclærdér en dès streàuét Doué ér béd dré er moyand ag en eu-Apostol-ze.

Eit ou inourein én ur fæçon agréabl de Zoué, hum laqueit idan ou frotection ; pedet int de zihuèn ha de breservein en Ilis doh er Sysm hac en Héresieu ; goulènnet dré ou intercession conversion en Huguenaudèt hac er fal Grechénion ; conjuret en Eutru-Doué de rein perpet d’é bobl Éscobèt ha Belean santel ; queméret scùir ar en exampl a bénigèn en dès lausquét guenemb S. Pierr ; ouilet èl d’ou hou fauteu, ha reparet er scandal e eèlleheoh hou pout reit d’er-ré-ral : considéret guet pèh prontitud en hum gonvertissas S. Paul, ha laqueit ol hou studi de ziloui hou calon ag er péh e eèllehai bout caus teoh de zisplige de Zoué : anfin groeit liès en dé-ce Acteu a Fé ar er gurionnéeu principal ag er Religion ; ha ne vanquet quet a drugairicat Doué ag er græce en dès reit teoh de vout croaidur d’en Ilis Santel, Catholiq, Apostoliq ha Romæn.

————
Assomption er Uériès.
Er bemzecvèt-dé a vis Æst.


HEnnéh-è er brassan Gouïl en dès er Uériès ; rac inourein e rér én un taul hé marhue, er sàu a hé inean hac a hé horv de lein en Nean, ha hé houronnemand a hloër. 1.° Er Uériès Vari en dès payét tribu d’er marhue, èl er hummun ag en dud. Avertisset oai bet dré un ÆL a hé ær dehuehan. A pe santas é hoai tost er momant heurus-ce, hi e destemandas er péhiq hi doai a zillad d’er beurerion, e ras hé bénidiction d’er-ré e oai presant, hac e rantas hé inean de Zoué guet doustér ha hemb poén er bet. 2° En Apostolèt e hum gavas ol ar hé zremén-varhue, nameit S. Thomas, péhani e arrihuas de dri-dé goudé ma hoai bet interrét, hac e oulènnas gùélèt hé horv. Mæs ne oai quet bet cavét ér bé, hac en Apostolèt e jugeas é hoai resuscitét, hac en en doai en Ælèt hé douguét corv hac inean de lein en Nean. 3.° Inou é ma bet placét ér rang ihuellan arlerh Doué, drès en ol Sænt hac Ælèt, ha couronnét Rouannès en Nean hac en doar. Sàuét-è bet é gloër revè m’hi doai hum humiliét. Gobér e rér Gouïl Maria é creis-Æst partout é France ur Prehecion solamnel, eid aqùittein rô er Roué Loëis XIII péhani e hum laquas en dé-ce guet é Famill hac é Ranteleah idan protection er Uériès.

Jesus-Chrouist a lein er Groès e recommandas de S. Yehàn en Aviélour seèllèt er Uériès avèl é Vam ; hac a lein en Nean ean e recommand hoah d’en ol Grechénion ou dout recour doh-t’hi èl doh ou Mam. Mæs eit méritein hé frotection, laqueit poén de bratiquein hé vertuyeu, é spécial hé humilité, é histimein perpet er-ré-ral gùel eid oh ; hé furtæt, é preservein hou calon doh en ol inclinationeu d’er péhet ; hé feuranté, é tisprisein er madeu, en inourieu ha vanitéeu er béd ; hé abandon de Brovidance en Eutru-Doué, doh hum resignein d’é volanté ne vern petra e arrihuou gueneoh. Hum rejouisset guet-t’hi ag er gloër hac inour hi dès receuét én Nean : supliet-hi d’alum én hou calon ur grèd nærhus d’arrihue él lehuiné ag er Baraouis. Mæs chonget erhad é teliét eit quemènt-ce dezirein hemb-cess er marhue : rac hemb en dezir-ze ne vér quet Crechén, é-mé S. Augustin. Én éffæd, ne vér quet Crechén hemb er Fé : mæs pèh Fé en dès un dén e-zouge qùittad ur vuhé é péhani é ma éxposét é peb-momand de goll græce Doué hac é inean, hac e garehai peèllad doh-t’ou ér momand ma teli monèt de jouissein a Zoué ? En hani ne huannad quet ar en doar avèl ur forbannét, é-mé S. Augustin, ne vou jamæs lodêq é joyeu en Ælèt hac er Sænt. Ha hui e ra èl-ce ?

————
Gannedigueah er Uériès.
En eihvèt-dé a vis Santambr.


A Pe inour en Ilis Gannedigueah er Uériès, hi e ra splann d’antand é crèd é ma gannét pur ha næt a béhet dré ur hræce particuliér. Hé zad hac é mam S. Joachim ha Santès Anna, e vihuai forh peur ér béd, pénaus-benac ma hoènt a leigné er Roué David ; mæs dré ou vertu ha santeleah ind e véritas ma hum chervigezai Doué a nehai eit rein er vuhé d’er bihuiquean ha de gaërran mèrh e zou bet biscoah ar en doar. É hoènt ér mæz a oaid d’ou dout bugalé, eit rein demb d’antand éma Conception ha Gannedigueah er Uériès un ævr a hræce hac a vénidiction. Comprenet, mar eèllét, en excellance ag en donæzoneu e scùillas Doué ar en hani e oai déstinèt guet-t’ou eit bout Mam d’é Vab uniq. Parissein e ras ér béd èl ur verlehuèn péhani e annonçai d’en dud er fin ag en noz tihoél ag ou zristé hac er hommancemand ag en dé heurus ag ou lehurné. Dessàuét-è bet é peuranté : bihuét hi dès peur, cuhét, humbl, perpet occupét guet Doué ha guet hé devær. Youanguiq-flam oai hoah a pe ras de Zoué rô a uerhtæt ; hac en Tadeu santel e remerq penaus én hé raug ne oai bet gùélét exampl er bet a guemènt-ce.

Intantion en dès en Ilis ér Gouil-ze ma hinourehait santeleah er Uériès, ma quemérehait scùir ar hé vertuyeu, é spécial hé furtæt, hé humilité hac hé feuranté ; ha ma laquehait poén de vout dign de receu Jesus-Chrouist dré ur vuhé exant d’er bihannan a béhet marvel, avèl m’hi dès hi bihuét dré ur hræce particuliér exant a bep-sort péhet memb veniel. Eit quemènt-ce, peèlleit doh el langageu inutil, doh er hompagnoneaheu vanitéus ag er béd ; bourret é vout gueneoh hou-ç’hunan eit ma vehait liproh de hum antretènein guet Doué ; crésquet bamdé é græce hac é vertu, èl er Uériès, eit ma vehait cavét dign de jouissein guet-t’hi ag er gloër éternel.

————
Gouil er Rosær.
Er hettan Sul a vis Gouïl-Miquêl.


AG en ol Berdiaheu instituét é inour er Uériès, n’en dès marcè hanni streàuettoh eit hani er Rosær. Er Uériès hi-memb e avertissas S. Dominiq d’instituein en devotion-ze, èl ur remæd hac ur secour puissant inemp d’en héresieu ha d’er vinceu. Er faveurieu spécial en dès Doué accordét é peb-mod d’er Verdér ag er Rosaær, e zou mercheu splann é hagrè er pratiq-ze. Ur victoër parfæt douguét ar en Turquèt é græ er Pab Pie V, dré er secour ag ou Fedènneu, e ras d’un nebediq goudé d’er Pab Gregoër XIII reglein ma vezai groeit er hettan Sul a vis Gouïl-Miquêl en Office ag er Rosær én ol Ilisieu ma hoai un Autær ag er Rosær. Ér blæ 1716, er Pab Clemant XI e reglas ma vezai groeit en Office-ze partout er Grechéneah, eit trugairicat Doué ag é vadeleaheu, hac é spécial a zihue-victoër-aral douguét arrè ar en Turquèt dré er secour a Bedènneu er Verdér ag er Rosær, unan ar en doar a Hongri, hac en aral én Inisèn a Corse. N’en dès quet burhud a fin d’en Indulgeanceu en dès accordét en Ilis d’er-ré-zou engagét én devotion-ze. Mæs eit bout lodêq én-ai, réd-è hum laquad ér Verdiah, ha hum aqùittein ag en obligationeu a nehi. (El livr Pedènneu hou tésquou de larèt er Rosær).

Un dra vad-è hum laquad ér Berdiaheu instituét hac approuvét guet en Ilis eid inourein er Uériès. Mæs un dra abominabl-è gùélèt ul lod-vat péré e hum vantt a vout hé serviterion, é vihuein én ur fæçon contrel d’er péh e ansaign en Aviél, hac é vout guhavè er scandal ag ur hanton. Eit bout gùir servitour d’er Uériès, réd-è laquad poén de bratiquein bé vertuyeu, rein d’en ol en exampl ag un devotion sincèr ha carantéus, hum sehuel guet courage inemp d’er-ré e attaq hé inour, gobér brizél d’er modeu ha vanitéeu er béd, anfin bout ur gùir Discipl de Jesus-Chrouist. Rac ne chonget quet é heèllér bout deit mat guet er Vam, hemb gobér volanté hé Mab : é contrel, dé er Jugemant hi e vou er guettan doh hum sehuel inemp d’er-ré e zispris é hræceu eit bihuein d’ou fantazi, hac é houlèn ou hondannation.

————
En Dedicace,
Pé Consécration ag un Ilis.
En drivèt-Sul a vis Gouïl-Miquêl.


EN Dedicace ag un Ilis e zou ur ceremoni dré béhani un Éscob e gonsacr ur batimant eit boud un ti a Bedèn hac un damurance de vajesté en Eutru-Doué ar en doar. Inourein e rér peb-plæ er mémoër ag er Gonsecration-ze dré ur Gouïl solamnel ; 1.° Eit trugairicad Doué ag é vadeleaheu, hac é spécial ma plige guet-t’ou gobér é zamurance én hun Ililieu, èl pe vehai eit bout gùel én aménde cheleuèt hur Pedènneu ha d’hur maguein guet é gonzeu ha guet Corv adorabl é Vab uniq. 2.° Eit degass chonge temb é homb Tampleu d’é vajesté ; é homb déstinét eit composein er batimant spirituel, a béhani é vou groeit en Dedicace én Nean, mar anduramb bout taillét ha policét ér béd-men dré en afflictioneu ha trebilleu. Rac bout-ç’ou un havaledigueah admirabl itré er péh e vai groeit eid en Dedicace ag un Ilis, hac er péh e hum hroa bamdé eid er batimant spirituel e zeli un dé bout consacrét én Nean. Quênt batissein un Ilis, er mæstr-batissour e choæge é vein hac e ra ou zaillein : peb mein e vai placét él léh déstinét tehou ; hac er vein-ze arranquét ha joéntét assambl e form ur batimant, péhani e vai consacrét arlerh eit boud un Ilis. Chetui er figur ; ha chetui bermen en explication. En dud e zou er vein bihue ag er batimant spirituel a béhani é vou groeit en Dedicace én Nean ; Doué e zou er mæstr-batissour, péhani dré un éffæd ag é justice e abandon lod anehai d’er gorruption ag ou halon, durand ma ta dré ur pur éffæd ag é visericord de choæge lod-aral eit cavouét léh tehai én é vatimant : er-ré-men e vai taillét ar en doar dré er Sacremanteu, dré en instructioneu, dré er græceu, dré en afflictioneu : er garanté péhani ou joéntt ol assambl guet er mein sòl (Jesus-Chrouist), ne vou parfæt nameid én Nean : bet-ha nezè ne vou laqueit peb-mein él léh déstinét tehou ; hac arlerh Jesus-Chrouist, er Belêg-bras a ol éternité e rei en Dedicace ag é Ilis, pé, èl ma lar S. Paul, hè fresantou de Zouê pur ha glan, eit bout de virhuiquin heurus guet-t’ou.

Eid inourein erhad er Gouïl-ze, renehuéet én hou calon er santimanteu a respèt e zeliét hou pout eid en Ilisieu ; ha reit un draiq-benac a hou ç’hani eit ou antretènein : hum oblget doh hum gavouét én-ai eit gobér hou Pedènneu : chonget liès é hoh hui-memb un Tampl de Zoué, hac é teliét dihoall a brofanein é-mod er bet en Tampl-ze : pedet Doué d’obér a hanah er péh e garou ; troheèt, tailleèt, losqueèt, affligeèt ér béd-men, meit ma cavehait misericord ér béd-hont, ha ma rei deoh ul léh é assamblé er Sænt.

————
Calan-Gouyan.


CHetui é bèrr guirieu petra en dès reit occasion de Ouïl en ol Sænt. Er bobl Romæn (guet eun merhad ne vezai bet jalousi itré ou Idolèt p’ou devezai reit de unan ur rang ihuelloh eit d’er-ré-ral) en doai batissét tehai un Tampl rond, hac ou laqueit ol tro-ha-tro. Ardro er blæ eih cant-pemb-ha tregont ur Pab hanhuét Adrian, e oulènnas en Tampl-ze eit gobér un Ilis, hac er honsacras de Zoué er héttan dé a vis Calan-Gouyan idan protection er Uériès hac en ol Sænt ; hac a oudévéh er Grechénion e inour en dé-ce guet ul Lid spécial. Intantion hur Mam santel en Ilis e zou ma tei hé bugalé en dé-ce d’inourein en ol Sænt, er-ré-zou hanàuét guenemb hac er-ré n’en dint hanàuét meit guet Doué ; ma repareint dré ou devotion en ol direspèt commettét é quevir er Sænt durand er blæ ; ma huéleint én un taul er foul a exampleu caër en dès lausquét guenemb tud a bep-oaid, a bep-stad ha condition, ha ma considéreint er recompance a béhani é jouissant é gloër en Eutru-Doué ; ma trugairicaint Jesus-Chrouist ag er victoërieu en dès méritét d’é serviterion péré-zou deja én Nean, hac ag er græceu e ra bamdé d’er-ré e vihue hoah ar en doar, eid arrihue ehue ér bonheur éternel.

A pe ourhæmenér deoh héli en exampleu a humilité, a charité, a batiantæt, a bénigèn en dès reit temb Jesus-Chrouist durand mei bet ar en doar, hui e gav de larèt é hoai Doué ha ne oai nitra diæz tehou ; mæs a fæd-oh-hui, é hoh carguét a fallanté, ha n’en dès quet calz moyand teoh pratiquein er vertuyeu-ze. Mæs pèh digaré e gavehait-hui, mar considérét er Sænt péré en dès bihuét én hou raug ? Conceuét ha gannét int bet, èl-oh, ér péhet : chugét int bet, èl-oh, d’en tantationeu, ha d’en inclination d’er péhét : er béd hac en diaul en dès hum laqueit de unan eit ou dioustein doh er mad, hac ou stleigeal d’en droug : n’ou dès quet neoah collét courage ; douguét ou dès memb er victoër. Méh e zeliét enta hou pout ma hoh quel lausq ha quen digas. Perac ne reheoh-hui er péh en dès groeit bugalégueu distér ha tud avancét én oaid ? Mar cavét è hès poén é resistein doh er goal inclinationeu, considéret er vrastæd ag er recompance e zou reservét d’er-ré e renonciou dehai ou hunan, e guemérou ou hroès hac e héliou Jesus-Chrouist. Er poénieu-ze ne badant meid ur momand ; mæs er recompance e vou éternel. Petra e gavehait-hui de rescond a pe vou discoeit teoh en e hoès itré hou teourn er memb moyandeu ha secourieu guet péré en en dès hum salvét er Sænt ?

————
Commemoræson er Fidelèt treménét.
En eil-dé a vis Calan-Gouyan.
(Mar deziret goud petra en dès reit occasion d’instituein er Gouïl-e, leinet er Chapistr VII ag er Reflexioneu ar er pedair fin dehuehan).


EN Ilis en dès déstinét un dé particuliér aveit pedein eit soulagemant en ineanneu e andur poén ér Purgatoër, hac en dès choægét eit quemènt-ce en trenoz Gouïl en ol Sænt, eit discoein demb er Gommunion e zou itré en ol mambreu ag en Ilis. Rac er Fidelèt e zou én Nean, ér Purgatoër hac ar en doar, e zou ol mambreu d’en Ilis. Galhuét int ol d’en heurustæd éternel. En tair-Ilis-ce ne rant meid unan idan er memb pèn (Jesus-Chrouist). En Ilis e zou ar en doar e hum zoug de véritein er memb bonheur, doh hum rejouissein dé Calan-Gouyan rac ma jouiss deja er Sænt ag en heurustæt-ce : hac en trenoz hi e adrèss hé Fedènneu de Zoué eid en Ilis ag er Purgatoër, eit ma pligeou guet-t’ou bèrrad hé foénieu hac hé zènnein de gompagnoneah er Sænt.

En Ilis n’antand quet ma pedehait eid en ineanneu e ouyét sur e zou ér Baraouis, nac eid er-ré e ouyét sur e zou én ihuern, èl en Héritiquèt, er Bayannèt, er Sysmatiquèt, er-ré Éscommuniét, hac en Apostadèt. Mæs hi e antand ma pedehait eid en ol ineanneu treménét é Communion er Sænt, ha memb eid er béherion en dès reit quênt merhuel ur merche-benac a bénigèn, pé e zou bet somprenét guet er marhue. En trenoz Gouïl en ol Sænt e zou enta déstinét eit pedein aveid en ineanneu ag er Purgatoër é general, ha non pas aveit hou quærent hac hou ç’amièt é particuliér. Er Sacrifice ag en Overèn e zou sur en excellantan Pedèn e feheoh gobér aveit-t’ai : mæs eèllein e rér opèn ou soulagein dré er yun, dré en alézon hac en ævreu mat groeit én ou intantion. Nitra ne vir dohoh a reservein déieu-aral durand er blæ eit pedein aveit hou quærent hac hou ç’amièt. Er Chapistr VII ag er Reflexioneu ar er pedair fin dehuehan, e zésquou deoh peguemènd é ma agréabl de Zoué ha profittabl aveid-oh en devotion é quevir en ineanneu ag er Purgatoër.

————
Conception er Uériès.
En eihvèt-dè a vis en Avènd.


EN Ilis n’hi dès quet prononcét é ma bet conceuét er Uériès exant ag er péhet originel : mæs hi e zisco splann é crèd é ma bet gorantét a nehou dré ur hræce particuliér, a pe inour en dé a hé Honception guet ul Lid solamnel. A pe vai question ag er péhet originel, S. Augustin ne veèn quet ma vou conzét ag er Uériès, a gaus d’en inour e zou deliét de Jesus-Chrouist hé Mab. Er faveur spécial-ze en dès ehue méritét tehi mei bet exant ag en inclination d’er péhet, ha m’hi dès treménét tout hé buhé hemb commettein en distérran péhet.

Eid antréein é santimanteu en Ilis, inouret er hettan momand-hont a santefication er Uériès, ha trugairicait Doué en dout reit d’er béd en hani a béhani é ma gannét Jesus-Chrouist. Purifiet hou Calon ag en ol inclination d’er péhet ; queméret er rèsolution de voud ur gùir servitour d’er Uèriès, hac ur veritabl Discipl de Jesus-Chrouist hé Mab.

Rai hir vehai rein deoh instructioneu ar er Gouïlieu-aral e hum gav durand er blæ.


Articl II.
Ag en eil a Ourhæmeneu en Ilis.

Sul ha Gouïl en Overèn
Èl ma teli peb-gùir Grechén.


EN Ilis dré er Ourhæmèn-ze e ordrén d’en ol Grechénion deit d’en oaid a ræzon assistein devod-mad én Overèn d’er Sulieu ha d’er Gouïlieu mirèt, meit hac ind ou dehai un éscus mat ha ræzonab ! N’en dai quet erhoalh eit cleuèt erhad en Overèn, boud a gorv én Ilis ; réd-é opèn assistein én-hi a speret hac a galon, de larèt-è, guet devotion, respèt, attantion, modesti, ha guet un dougeance santel.

1.° Eit cleuèt erhad en Overèn, réd-è boud ér stad heurus a græce Doué ; pé ahoèl goulèn a greis er galon pardon ag er péhedeu ; quemér er ferm resolution d’ou huittad ha d’obér pénigèn a nehai. En Ælèt e greine guet respèt dirac Doué : penaus é heèll enta ur péhour monét dirac-t’ou guet ur gousciance corromplét, hac ur galon staguét doh er péhet ? En hani e assist én Overèn guet er sort santimanteu-ze, n’en dai quet dihaval doh er-ré e staguas Jesus-Chrouist doh er Groès.

2.° En Overèn e zou er Sacrifice ag er Groès offrét a nehué én ur fæçon n’en dès quet a oaid scùillét. Deliét-è deoh enta dezirein a guemènt ma hoh capabl hé hleuèt guet er memb respèt ha devotion en doai en tair-Mari ital troæd er Groès a pe oai hur Salvér é verhuel doh-t’hi. Deliét-è deoh hoah bout ha pedein én Overèn guet un dougeance santel, èl pe veheoh é-mésq en Ælèt, péré e hum humili dirac er vrastæd a buissance hac a vajesté un Doué, eit er mélein, en inourein hac en adorein.

En Ilis e ordrén deoh é spécial assistein lièssan ma heèllehait én Overèn-Brèd én hou Parræs idan boén a voud éscommuniét mar manquét a bep-tri-Sul unan, hemb ur ræzon legitim. Chetui en avantageu caër e dènnehait ag en assistance én Overèn-Brèd én hou Parræs : 1.° Gobér e rér inou paud a dreu capabl d’inspirein deoh ur respèt bras eid er Misterieu ag er Religion, èl mei en Deur béniguét, er Prehecion, er Bara béniguét, er Pronn hac en Instruction : en Overèn-Brèd e vai larét é intantion en ol Parræssiénnét bihue ha marhue. 2.° En ol Fidelèt ag ur memb Parræs doh hum gavouét èl-ce joéntét guet hou Bugul eit presantein ou dobérieu de Zoué, e represantt en Ilis general, de larèt-è, ér mambreu joéntét guer er pèn, (Jesus-Chrouist). 3.° Er Vugulion spirituel e rescond de Zoué a salvedigueah ou devèd : rac-ce en devèd e zou obligét de hum bresantein dirac-t’ai eit cleuèt en ansaignemanteu a salvedigueah.

Hilleih e goll en Overèn dré ou goal hemb ne brezant quasi chongeal é péhant : er-ré e vai dehuehad bras tehi ; er-ré ne vènt én-hi meid a gorv ha non pas a attantion, èl er-ré e chonge guet plijadur én ou ivraigneaeah, én ou horolleu, én ou infamité ; er-ré e ya dehi eit bragal ha guet gloër, eit seèllèt ha bout seèllét : er-ré e lausq ou chonge guet treu-aral e goll ehue en Overèn, mar bai peèll ou speret fariét èl-ce ésprès pé dré ou faute ; mæs ma ne vai meid ur berriq amzér, n’en dai meid ur péhet veniel. Dré hou c’oal ha dré hou faute vai mar beoh dibarfæt én Overèn, a pe zét dehi guet un isprit carguét ag en treu ag er béd, rac ma chomét beèd en dehuehan clohad de cheleuèt mil-lanternage, é-léh monèt é cource d’en Ilis ; a pe zét dehi en ur reguêassal, en un hoari ; a pe rét guir de unan-benac de hum gavouét inou, ha ma laquét hou chonge guet-t’ou.

Mæs mar doh oueit d’en Ilis guet un intantion vat, mar e hoès groeit hou possibl eit hum laquad é presance Doué, ha renonciein d’en ol chongeu-aral ; n’en doh quet nezè cablus ag en dibarfætioneu a hou speret. Pe hum gavehai neoah hou teulagad de seèllèt un dra-benac, ha ma hum arresteheoh ésprès d’er honsidérein pé de chongeal én-ou, nezè é veheoh cablus ag er chongeu digampèn-ze, dré m’ou pehai sèntét doh-t’ai, penaus-benac n’hou pehai quet reit occasion dehai. Mæs mar hum gavét de seèllèt hemb chongeal, ha mar distroét hou speret quentéh èl ma ta deoh hum avisal, ne rét a-zè faute er bet, rac en drespèt teoh é vai hum lairét hou speret de chongeal èl-ce.

Mar dai én un overèn simpl é hassistét, hui e rei mat hé hleuèt pèn d’er bèn ar hou teulin, n’ameit durand en eu-Aviél. Én Overèn cannét é heèllér a gourceu azéein : mæs a oudé er Sanctus beèd er Gommunion, réd-è hé hleuèt ar en eulin, mar dai possibl. Er uellan fæçon de gleuèt én Overèn, e zou héli er Pedènneu hac en actioneu e ra er Belêg doh en Autær, ha chongeal ér circonstanceu a varhue hac a Bassion Jesus-Chrouist, represantét dré bep-hani a nehai. Rac en Overèn e zou ehue ur represantation, pé, mar carét, ur gontinuation a varhue hac a Bassion hur Salvér. A pe offr er Belêg er bara hac er gùin de Zoué, ni e zeli ehue ou offrein guet-t’ou, ha hum offrein ni-memb eid adorein Doué, eit en trugairicad, eit goulèn pardon, hac eit goulèn er péh-zou necessær demb. (Leinet er Chapistr XIV, Parti II ag er Vuhé devod, hac en explication ag er ceremonieu ha Pedènneu ag en Overèn, e gavehait amen arlerh ér Chapistr ag er Bedèn). Er-ré ne ouyant quet hum represantein Passion Jesus-Chrouist diarbèn er péh e ra er Belêg doh en Autær, e eèll cleuèt en Overèn en ul larèt er Pedènneu e ouyant meit ma hassisteint én-hi guet respèt, confiance, ha fé, ha m’ou d’ou d’er bihannan un intantion general de hum joéntein doh er Belêg, ha d’offrein guet-t’ou de Zoué er Sacrifice adorable-ze eit en adorein, eit en trugairicad, eit goulèn pardon, hac eit goulèn dré Jesus-Chrouist tout er péh e oulèn er Belêg doh en Autær.

Ne yet quet d’en Overén d’er Sulieu ha d’er Gouïlieu dré ur pur acustumance hac eit coutantein hou tevotion hemb quin : me antand é teliét hou pout opèn en dispositioneu merchét amen, én intantion d’accomplissein Gourhæmèn en Ilis. Rac, par exampl, unan e yehai d’en Overèn en déieu-ze eit coutantein é zevotion ha guet en intantion a gleuèt hoah un-aral goudé, eid accomplissein Gourhæmèn en Ilis, é vehai obligét de gleuèt un eil-Overèn, deusto m’en dehai deja cleuét unan en dé-ce. Quêret d’en Ilis èl pe yeheoh d’er Halvær de uélèt grucifiein Jesus-Chrouist : én ur monèt én Ilis creinet guet ur respèt ha dougeance santel é presance en Eutru-Doué : queméret deur béniguét guet devotion ha contrition a hou péhedeu, assistet én Asperges guet er memb devotion eit purifiein hou c’inean muyoh-mui dirac Doué, hac eit peèllad tantationeu er goal speret a ziar-n’ah durand en Overèn : ér Prehecion chonget én hur Salvér cassét a Juge de Juge, ha contraignét de zoug é Groès ar er Halvær.

Mæs en Ilis e ouair splann é hès calz a dud e vihue ér stad a béhet marvel hac én inclination d’er péhet marvel, ha ne za er-ré-ze d’en Ilis meid eid gobér goab a Zoué, hac en outragein èl er Soudardèt-hont péré e stouyai dirac Jesus-Chrouist hac er soucadai en ur obér seblantt a en inourein : perac enta é hoblige-hi er sort tud-ce de gleuèt en Overèn ? Chetui er péh e mès de rescond ar guemènt-ce : en Ilis é hordrénein d’é bugalé assissein én Overèn, e ordrén dehai de guettan tout hum laquad én dispositioneu requis eit hé hleuèt erhad, de larèt-è, assissein én-hi guet er santimanteu ag ur fé bihue, ag un humilité vras, ag ur gontrition parfæt : hac èl ne juge ag ou halon naméit doh ou dianvès, hi e grèd en ou dès èr santimanteu-ze, durand ne uel én ou homportemant nitra e rehai dehi jugein er hontrel : mæs hi e zihuèn doh er Velean a larèt en Overèn dirac ré ne ziscoèhènt quet é mant presant én-hi a speret hac a galon guet un attantion santel. Rac-ce en Ilis e gommand assissein én Overèn, hac e zihuèn monèt dehi hemb en dispositioneu requis ha necessær, pé ahoël hemb ur resolution sincèr de changein a vuhé, mar bér ér stad a béhet marvel.


Articl III.
Ag en dairvèt a Ourhæmeneu en Ilis.

The béhedeu e govessei
Ur uéh ér blæ, ma ne rès mui.


EN Ilis dré er Ourhæmèn-ze e ordrén d’en ol Grechénion covessad ou féhedeu ur uéh peb-plæ d’er bihannan, d’ou Ferson pé d’ur Belêg-aral aprouvét én ou Farræs. Hanni n’en dai dispancét ag er Ourhæmèn-ze ag er momand ma vai capabl de béhein marvelemant, beèd er fin ag é vuhé : er vugalé-memb e zou dalhèt d’hé accomplissein quentéh èl m’ou dès en oaid a ræzon. En Ilis n’hi dès quet merchèt de bèh cource ag er blæ é teliér gobér er Govezion-ze : mæs er Ourhæmèn hi dès groeit d’hé bugalé de gommuniein de Basq, e zou ur merche sclær é ma eit ma hum brepareint d’er Gommunion-ze, en hi dès commandét tehai covessad ou féhedeu d’er bihannan ur uéh ér blæ. Ne larér quet deoh neoah gortoz bet-ha Pasq hemb monèt de govessad ; rac ma ne dostét meit blæ-ha-blæ, hui e hoès de zougein ne re heoh ur fal Govezion hac ur Pasq sacrilege ; hac èl ma houyét, en hani en dès er malheur d’obér ur fal Govezion, n'accompliss quet Gourhæmeneu en Ilis.

Ordrénét-è deoh gobér er Govezion-ze én hou Parræs ; ha n’eèllét quet monèt d’hé gobér él léh-aral hemb permission hou Person. Chetui pe-dost er péh en dès arrestét en Ilis ar guemènt-ce ér buarvèt Concil general a Latran ér blæ 1215. « Ne vern pèh Fidel deit d’en oaid a ræzon e govessei... perhùeh ol é béhedeu d’er bihannan ur uéh ér blæ, d’é Velêg propr, de larèt-è, d’é Berson pé d’ur Belêg-aral aprouvét én é Barræs, hac e laquei é ol studi d’acomplissein er bénigèn e vou reit dehou, eit ma vou ér stad de gommuniein d’er bihannan de Basq, meit-hac ur ræzon-benac legitim e vehai d’en derænein beèd ur hource-aral. Pihue-benac ne sèntou quet doh el Lezèn-ze, ne zeli quet bout lausquét d’antréein én Ilis durand é vuhé, na interrét én doar béniguét arlerh é varhue... Mar behai unan-benac e zezirehai monét d’obér er Govezion-ze ér mæz ag é Barræs, ean e zeli goulèn eit quemènt-ce permission guet é Berson : rac ma ne vehai accordét tehou er bermission-ze, er Belêg doh péhani en hum adressehai, n’eèllehai quet er cheleuèt é Covezion, hac en assolvèn e rehai dehou e vehai sacrilege »... Obligét-omb enta de dostad d’er Sacremand a Bénigèn ur uéh ér blæ d’er bihannan, idan boén a éscommunication.

Me ouair en Ilis ne oblige absolumant hé bugalé de dostad d’er Sacremand a Bénigèn nameid ur uéh ér blæ ; mæs er sourci e zeliamb hur bout perpet de hum oarn doh finesseu er goal-speret, de hum gonservein é græce Doué, de laquad hur salvedigueah én assurance a guemènt ma heèllamb, e zeli gobér demb tostad liès d’er Govezion guet eun a hum acource doh er péhet, guet eun a gouéh ér stad malheurus a zalledigueah hac a obstination. Rac-cé unan e hum laquehai én dangér a ancoehad ur péhet marvel-benac mar da ha tardein a monèt de govessad, e zou obligét de dostad prestan ma heèllou, guet eun a vanquein dré é faute a obér ur Govezion vat hac antiér. Unan en dès ræzon de gredein é ma ér stad a béhet marvel, ne zeli quet ehue tardein a dostad d’er Govezion. Ne laran quet neoah é vér obligét de ridêq de glasq ur Hovezour quentéh èl ma vér couéhét ér péhet marvel, nameit-ha requis vehai pé communiein pé receu ur Sacremant-benac-aral : mæs me lar é teliér profittein ag er guettan occasion, eit hum sehuel ag er stad-ce. Rac penaus cousquèt tranquil ar vordèn en ihuern ?

Obligét-vér hoah de govessad a pe vér én ur hlinhuèt calét hac én dangér ag er marhue. Rac pihue-benac e eèll covessad hac e varhue guet ur péhet marvel hemb quin ar é gouciance, e hum goll dré é lizidantæt, hac é vehai possibl en en dehai-ean ur Gontrition vras ag é béhet. Mæs er-ré ne gavant Covezour er bet, pé n’eèllant quet covessad, e zou obligét d’obér un Act a Gontrition parfæt guet en dezir de govessad quentéh èl ma heèlleint. Recommandét-è hoah er Govezion de unan saisi hac e dosta d’hé zermén : d’er-ré e ya én ur voyage dangérus ar er mor : d’er-ré e ya d’er brizél : d’er-ré e ya eit peèl amzér d’ur vro é péhani ne gaveint quet Covezerion, pé n’entandeint quet el langage : d’er-ré e hum zispos de guemér ur stad a vuhé, &c. Anfin en Ilis e zezir ma tostehemb d’er Sacremanteu quel liès èl m’hun nès d’obér eid antretènein hun inean én ur gùir devotion : rac er-ré ne dostant meit a pe vai rét, e zisco assès ne rant paud a gas nac a Zoué nac a ou inean.


Articl IV.
Ag er bedairvèt a Ourhæmeneu en Ilis.

The Dad Salvér e receuei
Peb-Pasq, humplan ma heèllei.


EN Ilis dré er Ourhæmèn-ze e ordrén d’en ol Fidelèt Crechénion communiein guet en dispositioneu requis ha necessær, de Basq, én ou Farræs, ha non pas él léh-aral hemb congé ou Ferson. N’en dès hanni exant a accomplissein el Lezèn-ze ; pas memb er vugalé, a pe juge ou Hovezour en ou dès squênd vat assès eit hanàuein er gonsequance ag un action quer santel èl honnéh. Peb-unan e zou obligét d’obér é Basq én é Barræs, ha hanni n’eèll er gobér él léh-aral hemb congé é Berson. Ne accomplisser quet er Ourhæmèn-ze dré ur fal Gommunion ; hac er circonstance ag ur sacrilege groeit, de Basq, e zeli boud éxpliquét ér Govezion e vér obliget d’obér eit er reparein. Pihue-benac e vehai obliget d’obér ur Govezion general, rac m’en dehai bihuét dalh-mad é goal stad, e vehai obligét ehué de zisclariein peèd Pasq en dehai groeit durand é fal vuhé.

Er-ré e hum gav clan durand er Pasq ha n’eèllant quet monèt d’en Ilis, e zeli galhuein ou Hovezour quentéh èl ma vou tremenét er pèmbzec-dé a Basq, eit hum laquad ér stad d’aqùittein en obligation-ze. En Ilis e ordrén d’er Govezerion dalæein en absolvèn d’er-ré ne gaveint quet disposét mad eit gobér ou Fasq ; hac en dud-ce e zou obligét d’obér er péh e zou commandét tehai dré ou Hovezour, ha de retourn de govessad d’en amzér en dou merchét tehai : rac obligét int d’accomplissein Gourhæmèn en Ilis prestan ma heèlleint, ha ma ne brezant er gobér, ind e béh. Aveid er-ré e ya quênt Pasq én ur voyage-benac péhani e virou doh-t’ai a obér ou Fasq guet er-ré-ral, recommandét-è dehai gobér ou Fasq ér-raug. Er-ré e za d’er guær goudé Pasq, e zou obligét de hum bresantein prestan ma heèlleint.

En Ilis ne gommand d’hé bugalé communiein meid ur uéh ér blæ : mæs hi e zezir ma vihueint perpet santel assès eit boud ér stad de gommuniein liès. (Hui e gavou en dispositioneu requis eit communiein liès éxpliquét én Articl ag er Sacremand ag en Autær.


Articl V.
Ag er bempèt a Ourhæmeneu en Ilis.

Er Hoaris, er Hortualeu
E yunei, hac er Vigilieu.


EN Ilis dré er Ourhæmèn-ze e ordrén d’en ol Grechénion péré en dès ur blæ-ar-n’uguênt accomplissét, yunein en eu-uguênt-dé a Goaris, er Hortualeu hac er Vigilieu ordrénét. Yunein e zou tremén un déuéh guet ur prèd bouéd hemb quin, guet en intantion a obér pénigèn. Guharal ne zaibrait d’en déieu yun nameid ardro tair-ær goudé creisté, ha hoah de Goaris é hortait beèd ardro cuh-heaul. Nezè ne oai quet permettét mui eit bermen, daibrein quiq en déieu yun ; dihuènnét oai memb ivèt gùin. Mæs a nebedigueu é ma deit er gustum de zaibrein ardro creisté ; hac a oudévéh en Ilis se bermèt gobér de noz ur golation, meit ma vou paud scannoh eid ur prèd ordinær ; de larèt-è, ne vou quet daibrét paud, ha ne vou daibrét na quiq na pésquèt, nac uïeu, &c. N’eèllér quet reglein peguemènd e eèll peb-unan daibrein de golation : un dra sur-è ne zeliér quet daibrein èl d’ur prèd ordinær. Er yun e zou instituét eit castiein er horv ha gobér satisfaction de Zoué dré er bénigèn : ne zeliér enta daibrein nitra, nac ivèt pas memb ur uéh deur, meit ha d’obér vras e vehai, nameit de gource er prèd hac er golation. (Leinet Magasin spirituel er Beurerion, ar er Ourhæmèn-ze, hac ar er-ré-ral).

A Lezènneu en Ilis n’en dès marcè hanni e dorrér guet bihannoh scrupul eid en hani ag er yun. N’en dès digaré ne glasquér eit bout dispancét a nehi. A guemènd en dès neoah ur blæ-ar-n’uguênt accomplisset, n’en dès exant a yun nameid er maguerezèt, er mèrhèt saisi, en dud clan, er-ré en dès labourieu quer calét d’obér, ma vehènt obligét de lausquein ou labour mar behènt contraignét de yun, hac er-ré n’eèllant quet yun hemb revinnein ou yéhæd. Rac-ce er-ré e eèll guet un tamiq poén gobér ou labour pé en derænein beèd ur hource-aral, hac yun, n’en dint quet exant a er gobér. Er-ré-zou requis tehai labourad eit bihuein, ha n’eèllant quet guet ou labour yun èl mei deliét, e rinq gobér er péhiq e eèllant. Ma n’eèllant quet a grèn yun, ind e zeli goulèn dispance guet ou Hovezour, ha difautein pé dré Bedènneu pé dré alézoneu pé dré ævreu mat-aral, er breche e rant de Lezèn en Ilis. Rac n’en dès hanni ne gav en tu de hum gastiein én ur mod-benac. En dud avancét én oaid n’en dint quet exant a yun durand ma heèllant er gobér. Pèh ur méh e zeliehèmb-ni hur bout mar considéramb guet pèh grèd ha courage é yunai er Grechénion guharal ! Hur Mam santel en Ilis en dès douceit el Lezèn ag er yun a gaus d’hur goannedigueah ha d’hur fallanté, ha hoah ni e grèd hum glêm ha clasq mil-digaré eit bout dispancét anehi ! Hac ingorto omb-ni a monèt d’en Nean hemb gobér pénigèn ?

Péhein e rér inemp d’er Ourhæmèn-ze : 1.° A pe zaibrér d’en déieu yun pé quiq pé ur mæz-benac hac e bass eit bout quiq. 2.° A pe zaibrér pé ma hivér hemb necessité vras istroh eit d’er hource ag er prèd. 3.° A pe zaibrér quênt cource er prèd ; a pe vér raï beèl doh taul, a pe zaibrér raï, pé treu raï friand. 4.° A pe zaibrér de golation quemènd èl d’ur prèd ordinær. 5.° Er véstr péré e vir doh ou zud a yunein, pé e ra dehai ésprès labourieu calét eit ne veint quet ér stad de yun, e béh ehue inemp d’er Ourhæmèn-ze. (Larét hun nès ar er guettan Gourhæmèn petra-zou réd gobér eit santefiein er Hoaris).

Er Hortualeu e zou bet instituét : 1.° Eit consacrein de Zoué dré er bénigèn er homanancemand a bep-sassun ag er blæ. 2.° Eit pedein Doué de rein d’é Ilis Bugulion mat ha santel : rac nezè é rér en Urheu. 3.° Eit er pedein de gonservein er madeu ag en doar, hac en trugairicad ag er-ré en dès reit temb. Cortualeu en nehué-han e hum gav er Merhèr, er Gùinèr hac er Sadourn ag er guettan suhun a Goaris. Cortualeu en han, pé en Drindèd, e hum gav er Merhèr, er Gùinèr hac er Sadourn arlerh Sul er Pantecoust. Cortualeu en dilost-han, pé S. Maheu, e hum gav er Merhèr, er Gùinèr hac er Sadourn arlerh Gouïl er Groès é mis Santambr. Cortualeu er gouyan e hum gav er Merhèr, er Gùinèr hac er Sadourn ag en dairvèd suhun ag en Avènd. En Ilis hun oblige de yun er Hortualeu ér mod mei larét ihuelloh, ha d’obér en déieu-ze Pedènneu ha peb-sort ævreu mat. Hui e ouair é teliét hum laquad ér stad a hræce, eit ma vou méritabl hou pénigènneu dirac Doué.

Er Vigilieu e zou yuneu commandét én dé quênt certæn Gouilieu bras, eit ma hum breparehèmb dré er bénigèn d’ou santefiein : èl mei Vigil S. Yehàn er Badèour ; Vigil S. Pierr ha S. Paul ; Vigil en Assomption pé Gouïl Maria é creis-Æst ; Vigil Calan-Gouyan ; Vigil Nendelêq. Hanhuét-è en déieu-ze VigilVeil, rac guharal er Fidelèt ne yènt quet de gousquèt en noz quênd er Gouïlieu-ze : hé zremén e rènt én Ilis é pedein, èl ma rér hoah noz Nendelêq. En abusanceu e arrihuai diarbèn er veilleu-ze, e zou caus n’en dint quet mui pratiquét. Bout-ç’ou hoah Vigilieu-aral é péré n’en dai qüet ordrénét yun, èl mei en dé ma rér Prehecion S. Marc, hac er Rogationeu, a béré en hun nès conzét ér guettan Gourhæmèn.


Articl VI.
Ag er huéhvèt a Ourhæmeneu en Ilis.

D'er Sadourn ha d’er Gùinér
É ma Vigil é peb-amzér.


EN Ilis dré er Ourhæmèn-ze e ordrén demb gobér abstinance peb Gùinèr ha peb Sadourn durand er blæ ; de larèt-è, hi e zihuèn dohemb a zaibrein quiq d’er Gùinèr ha d’er Sadourn, nameit ha dé Nendelêq e hum gavehai unan ag en déieu-ze. En abstinance-ze e zou bet ordrénét eit n’ancoehèmb quet é zeliamb dalh-mat bihuein é mortification hac é pénigèn. En Ilis en dès choægét eit quemènt-ce er Gùinèr a gaus de varhue hur Salvér, hac er Sadourn é mémoër ag é interremant, hac eit hur preparein dré er bénigèn de santefiein er Sul.

Peb Éscob en dès er bouvoër d’ordrénein én é Éscopti yuneu ha vigilieu particuliér é circonstanceu extraordinær, èl mei a gaus d’ur séhour bras, d’ur guêrteri, d’ur vocèn, d’ur goal glinhuèt : hac un éstrangeour e hum gav én Éscopti-hont én ur circonstance èl-ce, e zou obligét de yun pé d’obér vigil èl en dud ag el léh. Mæs pe hum gavehai tud ag en Éscopti-ze, dré chanche, én un Éscopti-aral é péhani ne vehai quet ordrénét yun, er-ré ze re vehènt quet ehue obligét de yun. Me lar dré chanche, rac pe yehènt ésprès ér mæz ag ou Éscopti eit cavouét en tu de fraudein el Lezèn, ind e béhehai. Chetui hoah un exampl ar guemènt-ce. Me laqua é permèt Éscob Quimpér d’é bobl daibrein quiq deu pé tri-dé peb-suhun durand er Hoaris : en dud a Éscopti Gùénèd e hum gavehai, dré chanche, é Quimpér en déieu-ze, e eèllebai daibrein quiq just èl en dud ag el léh : mæs pe yehènt ésprès ar zoar Quimpér eit cavouét en tu de zaibrein quiq, ind e béhehai : hac en dud a Quimpér e zehai ar zoar Gùénèd, e béhehai é taibrein quiq en déieu ma vehai permettét daibrein é Éscopti Quimpér. N’en dès quin ræzon a guemènt-ce, nameit ma teliér hum gomportein revè er reglemanteu particuliér ag en Éscopti é péhani en hum gavér hemb fraud na treizoni.


CHAPISTR V.
Doué en dès diazéét é Di ar seih pilèr.
Ag er Sacremanteu.


UR Sacremand e zou ur merche sansibl en dès Jesus-Chrouist instituét eit hur santefiein. Ur merche sansibl, de larèt-è, un dra, un action e gouéh idan er squêndeu, hac e senéfi ur hræce invisibl e zou reit d’en hani e receu er Sacremant. Par-exampl, ér Vadiènd ni e uél en deur hac action er Belêg péhani e vadè ; ni e gleu er péh é lar ; chetui mercheu sansibl. En deur, en action hac er honzeu-ze e senéfi é ma purifiét inean en hani e vadèèr ag er péhet originel, hac é ma deit de vout croaidur de Zoué ha d’en Ilis ; chetui ur hræce ne uélamb quet. Ur merche... en dès Jesus-Chrouist instituét. N’en dai quet rét boud abil eit goud n’en dès meit Doué e eèll instituein Sacremanteu : rac n’en dès meit Doué e eèll rein d’ur merche sansibl en nærh hac er vertu de laquad ur hræce surnaturel én un inean. Anfin ur merche sansibl... instituét eit hur santefiein : de larèt-è, eit hur rantein agréabl, pé agréaploh de Zoué. Bout-ç’ou Sacremanteu péré e rantt mab-dén agréabl de Zoué, èl er Vadiènd hac er Bénigèn, én ur rein dehou er vuhé a hræce n’en doai quet quênt ; rac-ce en ou hanhuér Sacremanteu er-ré varhue dré er péhet. Bout-ç’ou Sacremanteu-aral péré e rantt mab-dén agréaploh de Zoué, dré ma crésquant ha ma fonnant én é inean er græce en doai deja : hac er-ré-ze e hanhuér Sacremanteu er-ré vihue, de larèt-è, rèd-è boud ér stad a hræce Doué eit ou receu.

Bout-ç’ou seih-Sacremant : er Vadiènd, er Gonfirmation, er Sacremand ag en Autær, er Bénigèn, en Nouyèn, en Urh hac er Briedereah. Er Sacremanteu-ze e zou èl qùel liès a riolèn dré béré é rid ar-n’amb er mériteu infini a Varhue hac a Bassion hur Salvér. Ol é touguant guet-t’ai deu-éffæd. De guettan, ind e laq én inean er græce santefius, pé ur hrésquance ag er græce santefius : d’en eil, ur græce e hanhuér sacramantel, de larèt-è, propr de bep Sacremant. Rac-ce er Vadiènd hur groa Crechénion ; er Gonfirmation hur groa Crechénion parfæt ; er Sacremand ag en Autær e vag hun inean ; er Bénigèn e uella d’hur hlinhuedeu spirituel ; en Nouyèn hur secour de verhuel erhad ; en Urh e ra Bugulion d’en Ilis ; hac er Briedereah e bourvæ sujité dehi.

Bout-ç’ou tri ag er Sacremanteu-ze n’eèllant quet bout receuét istroh eid ur uéh ér vuhé : er Vadiènd, er Gonfirmation hac en Urh ; rac ma touguant én inean un drivèd éffæd e hanhuér caractær ; de larèt-è, ur certæn qualité spirituel péhani-zou imprimét én inean ha péhani ne vou jamæs diverchét. Dré-ze e vou difforhét én ihuern er-ré en dou receuét er Sacremanteu-ze, doh er-ré n’ou dou quet ou receuét. Pebèh méh eit-t’ai ! Remerquet : en hani e receu unan-benac ag er Sacremanteu-men hemb en dispositioneu necessær, ne receu quet er græce ag er Sacremant ; mæs ean e receu er haractær, meit ne vou quet en drespèt tehou en en dou ean receuét. Rac-ce unan e receu er Vadiènd en drespèt d’é galon, ne receu quet er haractær ag er Vadiènd.

N’en dai quet a santeleah nac a véritt er Belêg, pé en hani e ra er Sacremant, e tènn er Sacremanteu ou nærh hac ou vertu : mæs a vériteu infini Jesus-Chrouist péhani en dès ind instituét, eit pourvæein de zobérieu spirituel en Ilis, ha peb-Fidel é particuliér. Rac-ce ne vern hac ean e vou santel pé péhour en hani ou ra, er Sacremand en dès perpet é éffæd, mar er receuér guet en dispositioneu necessær. Mæs en hani e ra ur Sacremand ér stad a béhet marvel, (meit-ha necessité e vehai) e gommèt ur péhet nehué, rac ma profan un dra santel.)


Articl I.
Ag er Sacremand a Vadiènd.


ER Vadiènd e zou ur Sacremant, de larèt-è, ur merche sansibl instituét dré Jesus-Chrouist, péhani e éfface er péhet originel, hur groa Crechénion, bugalé de Zoué ha d’en Ilis. Badèein e senéfi golhein, nættat ; hac er Sacremant-ce e burifi hac e nætta hun inean ag en ol péhedeu ér memb momand ma ta en deur ag er Vadiènd de olhein ha de burifiein hur horv.

Ol é tamb er béd cablus ag er péhet originel, hac er Sacremand a Vadiènd ne gav meid er péhet-ce d’éffacein ér-ré er receu quênd en oaid a ræzan : mæs a pe receu un dén deit d’en oaid a ræzon er Vadiènd, er Sacremant-ce e éfface non pas hemb quin er péhet originel, mæs ehue en ol péhedeu actuel en dai commettét, hac en ol poénieu deliét aveit-t’ai de justice Doué e vai ehue pardonnét dehou. Rac-ce, hac en en dehai en dén-ze commettét én horriplan torfæteu, quentéh èl m’en dès receuét er Vadiènd, ne chom mui déléour a nitra de justice en Eutru-Doué, péhani dré un éffæd ag é viscricord. e bardon dehou ér Vadiènd é ol pèhedeu hac en ol poènieu deliét aveit-t’ai.

Bout-ç’ou neoah certæn drougueu en dès er pébet originel tènnét ar-n’amb, hac e chom guenemb goudé er Vadiènd, èl mei en ignorance pé diouiegueah, en inclination d’er péhet, er miserieu ag er vuhé hac er sujedigueah d’er marhue ; ne vehèmb delivrét ag er-ré-ze meid arlerh er Resurrection general, hac en delivrance-ze e eèll hoah bout seèllét èl un éffæd ag er Vadiènd. Doué en dès vènnét lausquein en drougueu-ze guet mab-dén ér vuhé-men, eit degass chonge tehou é peb-momand ag er stad heurus a béhani é ma couéhét dré é oal, eit en derhel én humilité hac é dougeance, hac eit rein léh dehou de hum excelsein dalh-mad ér pratiq ag er vertuyeu.

Er Vadiènd hur groa bugalé de Zoué dré er vuhé nehué e ra demb é Jesus-Chrouist, dré en droæd e ra demb de galhuein Doué hun Tad, ha de seèllèt en Nean èl hun héritage. Er vuhé nehué-ze e zou er vuhé a hræce, péhani hur joéntt doh Doué dré er Fé, en Espérance hac er Garanté. Reit-è demb é Jesus-Chrouist, hac a gaus d’é vériteu : rac dré er Vadiènd Jesus-Chrouist e za d’obér é zamurance én hur halon, hac hur joéntt doh-t’ou én ur fæçon ma vai ean-memb e vihue én-amb, ha ma homb é vambreu. A gaus d’en union-ze hun nès guet Jesus-Chrouist, Doué hur hemér eid é vugalé hac hériterion d’é Ranteleah guet Jesus-Chrouist.

Er Vadiènd hur groa bugalé d’en Ilis dré m’hul laqua é rang er Fidelèt, dré en droæd e ra demb de receu er Sacremanteu, ha devout lodêq ha participant én ol madeu spirituel ag en Ilis. Er Vadiènd, èl m’hun nès larét, n’eèll quet bout receuét istroh eid ur uéh, rac m’en dai unan ag en tri-Sacremant e zoug caractær én inean. Un torfæt bras vehai enta badèein a nehué ne vern pihue-è, a pe vér sur é vai bet badèét. Mæs unan e vehai ræzon de vout én arvar hac ean e vehai badèét, pé ne vehai quét, e zeli bout badèét idan condition ér fæçon-men : Ma n’en dous badèét, me he vadé é Hanhue en Tad +, hac er Mab +, hac er Speret + Santel.

N’eèllér quet bout salvét hemb er Vadiènd ; rac Jesus-Chrouist en dès larét : En-nemb ne vou quet gannét a nehuè dré en deur hac er Speret-Santel, n’antéou quet é Ranteleah en Nean. Un articl a Fé-è enta penaus er vugalé e varhue hemb Badiènd, ne uéleint jamæs en Eutru-Doué. En Tadeu santel ag en Ilis ne gredant quet assurein é handurant en ol tourmanteu ag en ihuern ; mæs sur-è è handurant poén en dannation, péhani-zou er holl a Zoué hemb recour er bet.

Petra e rescondou é Jugemand en Eutru-Doué quemènd a Grechénion brutal, péré, dré ou fallanté, ou lubricité pé ou lizidantæt, e zou caus de varhue ou bugalé quênt ma vènt deit ér béd, pé ne rant cas er bet eit ou gùélèt é verhuel hemb badiènd ?

En Ilis e hanàu tri-sort Badiènd : er Vadiènd a zeur, a béhani è conzamb amen ; er Vadiènd a volanté, hac er Vadiènd a oaid. Er Vadiènd a volanté e zou un dezir sincèr ha nærhus dé receu er Vadiènd, a pe n’eèllér quet hé receu én éffæd. Rac-ce un dén deit d’en oaid a ræzon, péhani ne gavehai quet pé deur, pé unan-benac d’er badèein, e eèll neoah bout salvét én ur obér un Act a Garanté pé a Gontrition parfæt guet en dezir de receu er Sacremant-ce quentéh èl ma cavou en occasion. Splann-è de uélèt n’en dai quet quêstion a-ze ag er vugalé péré n’ou dès quet en oaid a ræzon, ha n’en dint quet ér stad de zezirein boud badèét, na d’obér un Act a Garanté pé a Gontrition parfæt.

Er Vadiènd a oaid e zou er Martyr ; de larèt-è, er marhue andurét eit Jesus-Chrouist. Rac-ce, a pe andur bugalé pé tud vras er marhue eid er Fé quênt boud badèét, er-ré-ze-zou badèét én ou goaid, hac e zou salvét. Chetui perac é hinour en Ilis èl Martirèt én Innoçandèt e ras Herod massacrein a gaus de Jesus-Chrouist.

Ne zeliamb quet ancoehad en aliance e ra Doué guenemb ar er Fonce a Vadiènd, hac er hontrad e ramb guet-t’ou. Doué e bardon demb hur péhedeu hac en ol poénieu aveit-t’ai d’é justice ; ean hun delivr a sclavage en diaul, hur hemér eid é vugalé hac e ra demb en droæd d’er galhuein hun Tad, ha de seèllèt en Nean èl hun héritage. Doué e vou fidel d’é bromèss mar bèmb ehue fidel d’er péh hun nès grateit.

Dré er hontrad hun nès groeit guet Doué, ni hun nès hum obligét de gredein ferm en Doctrin en dès ansaignét Jesus-Chrouist, hac e zésq en Ilis ag é berh d’er Fidelèt : de renonciein d’en diaul, d’é vobanceu ha d’é ol ævreu, de virèt Gourhæmeneu Doué ha ré en Ilis, ha de vihuein èl gùir Grechénion. Dré vobanceu en diaul é hantandér en assambléyeu, er festeu, er horolleu, en divertissemanteu dihuènnét, er braguerisseu væn ha dijauge, er modeu ha custumeu fal, én ur guir tout er péh e chervige de vaguein èn orgueil hac er vanité dré ur faus aparance a hloër hac a inour. Hanhuét int bobanceu en diaul, rac m’en dai ean é inspir de vab-dén en ol vanitéeu-ze, ha ma hum chervige a nehai eit hun trompein hac hur holl. Bout taulét guet-t’ai e zou enta carein er péh e chervige d’en diaul eit hun tènnein guet-t’ou én dannation, ha renonciein d’er promesseu ag er Vadiènd. Honnéh-zou ur urionné ar béhani ne rér quet calz a attantion ; ha goab vehai guet er Grechénion scan a bènn hac amoædét guet bobanceu en diaul, pe vehai temallét tehai en ou dès renonciét d’ou Badiènd.

Dré ævreu en diaul é hantandér en ol péhedeu de béré en hur solitt en diaul dré é dantationeu. Rac en diaul hun doug dalh-mat d’er péhet, hac é sèntein doh-t’ou n’en domb capabl meit d’obér droug.

Hum obligein de vihuein èl ur gùir Grechèn e zou larèt : Me fal deign héli Doctrin hac exampleu Jesus-Chrouist ; ean é hunan e gueméran eit me Mæstr ; me hum laq é rang é Zisciplèt ; eit-t’ou hemb quin é fal deign bihuein ha merhuel. Chetui petra hun nès grateit : Doué ne zalhou é bromèss meid é quemènt ma vehèmb fidel d’hun hani.

Èl ne oèmb quet ér stad de rescond a hanamb hun hunan én amzér ma homb bet badèét, en Ilis en dès vènnét ma vezai reit temb ur Pærén hac ur Værén eit rescond én ul léh, eit rein demb un hanhue, hac eit bout caution eid-omb en ur bezai accomplissét er péh e hratèmb de Zouè. Mæs æz-è de oud n’en dai quet erhoalh m’en dès ré-ral conzét én hun hanhue : peb-unan-zou obligét de renehuéein liès er promesseu e zou bet groeit eit-t’ou ar er Fonce a Vadiènd, eit rein de bep-cource lusq d’é speret ha nærh d’é galon d’ou accomplissein, hac eit reparein er fauteu en dehai groeit inemp tehai. Deliét-è drès peb-tra ou renehuéein én occasioneu-men : 1.° quentéh èl ma vér deit d’en oaid a ræzon ; 2.° quênt receu er Sacremand a Gonfirmation ; 3.° quênt gobér er guettan Communion ; 4.° Sadourn-Vasq ha Sadourn er Pantecoust, é hassistein ér vénidiction ag er Fonce ; 5.° peb-plæ d’en dé ma vèr bet badèét ; 6.° a pe vér én dangér a varhue.

Eit hum breparein erhad de guemènt-ce considéret pebèh græce en dès Doué groeit teoh én dé ma hoh-bet badèét : hum zisposét d’obér ur Govezion vat, eit ma pardonnou deoh ol hou fauteu hac ingratitud én é andræd : quêret mar dès tu d’en Ilis ma hoh bet badèét : hum laqueit tostan ma heèllehait d’er Fonce a Vadiènd, ha renehuéet inou hou promesseu quettan. (Cavein e rér él Livr Pedènneu ur fæçon de renehuéein er promesseu ag er Vadiènd).

Ne zeliér quet laquad peb-sort tud de vout Pærén ha Mærén : réd-è choæge Catholiquèt mat hac e vou bet confirmét, mar dès moyand ; rac en Ilis n’hi dès commerce erbet guet en Héritiquèt én hé Fedènneu, ha jaugein e ra ma vou Crechénion parfæt er-ré e hum bresantt de rescond eit ré-ral : réd-è ma veint instrugét hac ansaignét mat ; ma houieint er Misterieu ag er Religion, Gourhæmeneu Doué ha ré en Ilis, er senéfication hac en obligation ag er promesseu ag er Vadiènd ; rac ma hum garguant a zésquein ol en treu-ze d’er-ré e zalhant ar er Fonce santel : mæs penaus en ou désqueint int de ré-ral, ma n’ou gouiant int memb ? Anfin rèd-è ma veint tud a vuhé hac a scùir vat ; rac en-n’emb ne zisco quet dré é vuhé é renonci ean mémb d’en diaul, ne jauge quet doh-t’ou rescond eid un-aral.

Un tad hac ur vam ne zeliant quet hum voutein de zerhel ou hroaidur ar er Fonce a Vadiènd, na memb d’er badèein, meit ha necessité vras e vèhai, a gaus d’en aliance spirituel e hum gav itré en hani e vadè hac en hani badèét hac é dad hac é vam ; just èl itré er-ré e zalh ar er Fonce a Vadiènd, hac en hani e zalhant de vout badèét hac é dad hac é vam. Me lar er-ré e zalh ar er Fonce a Vadiènd ; rac pe vehai crechéniét ur hroaidur quênt bout casset d’en Ilis, en aliance spirituel n’hi dès léh er bet aveid er-ré en dalh ar er Fonce a Vadiènd.

Ur Pærén hac ur Værén e zou obligét : 1.° de garein ou Fillorèt ha Fillorezèt èl ou bugalé spirituel ; 2.° de recommandein d’ou zad ha d’ou mam ou désquein de chervige Doué, pé hum garguein int memb a er gobér : 3.° d’ou disposein de receu er Sacremand a Gonfirmation a pe veint ér stad ha ma caveint en occasion : 4.° d’expliquein dehai er péh ou dès grateit eit-t’ai ar er Fonce a Vadiènd, eit ma veint éhuehét de hum aqùittein ag ou fromesseu : 5.° de bedein Doué aveit-t’ai. A dra sur, pe vehai considérét a dost deværieu er-ré e zalh ar er Fonce a Vadiènd, ne vehai quet quemènd a brèss dé hum voutein de vout Pærén ha Mærén.

N’en dès meid en Éscobèt hac er Velean en dès er bouvoër hac er bermission de vadèein guet er ceremonieu ordinær ag en Ilis. Mæs a pe vai necessité, ne vern pihue-è e eèll badèein hemb solamnité, meit ma rei a zevri er péh e ra en Ilis én ur vadèein.

Eit badèein réd-è turel deur ar bèn en hani e vadèér, én ul larèt : Me he vade é Hanhue en Tad +, hac er Mab +, hac er Speret + Santel ; hac én ur obér quemènt-ce, en dout en intantion d’obér er péh e ra en Ilis én ur vadèein.

Boud e oai hoah guharal dihue fæçon de vadèein, péré n’en dint quet mui én usage.

Er guettan e oai d’espærgein tair-gùéh guet deur naturel en hani e vadèait, én ul larèt : Me he vadé, &c. Aparance e zou é hoai ér fæcon-ze é vadèas S. Pierr tri-mil én un dé. En eil-fæçon e oai de soubein tair-gùéh en hani e vadèait é deur naturel, en ul larèt : Me he vadé, &c. Er fæçon-men e zou bet peèllan én usage ; mæs a oudé gùerço ne vadèér mui nameid é turel deur ar bèn en hani e vadèér.

En Ilis e oulèn ma vou taulét deur tair-gùéh é croès ar bèn en hani e vadèér, a gaus d’en Drindèd Santel, hac eit degass chonge é ma a vériteu Jesus marhuét ér Groès, é tènn er Vadiènd hé nærh hac hé vertu : mæs er ceremonieu-ze n’en dint quet necessær eit ma vou mad er Sacremant, hac assès-è eit quemènt-ce ma vou taulét deur ur ùéh hemb quin, én ul larèt : Me he vadè, &c. Ma n’eèllér quet turél en deur ar bèn en hani e vadèér, réd-è turel ar é gorv él-léh ma heèllér, ha laquad ehuéh ma touchou en deur doh er hiq ha ma ridou. Réd-è ehue ma vou en hani e daulou en deur, e brononçou er honzeu, ha non pas un-aral : réd-è opèn m’ou froponçou én ur durel en deur, ha non pas quênt pé goudé : réd-è anfin prononcein sclær ha reih : Me he vadè é Hanhue en Tad, hac er Mab, hac er Speret-Santel, guet en intantion d’obér er péh e ra en Ilis én ur vadèein.

Eit badèein en Ilis e hum chervige a zeur béniguét ésprès eit quemènt-ce Sadourn-Vasq pé Sadourn er Pantecoust. Mæs eèllein e rér, a pe vai necessité, hum chervige a guemènt sort deur-zou, meit ma vou naturel. Hanhuein e rér deur naturel deur fetén, deur punce, deur riviér, deur ag ul lènn, deur mor, deur glàu, deur èrh ; én ur guir, deur ne vai quet composét guet ard.

N’en dai quet permettét badèein guet solamnité nameid én un Ilis Parræs ; ha peb-unan e zeli bout badèét én é Barræs. Mæs a pevai necessité, eèllein e rér badèein partout.

Éxplication ag er Ceremonieu ag er Vadiènd.

Ordrénét-è d’er-ré e bresantt ur hroaidur de vout badèét, arrestein guet-t’ou é toul dor en Ilis, eit rein d’antand ne véritt quet antréein abarh durand ma vou idan bili en diaul dré er péhet originel.

Interrogein e rér er Pærén hac er Værén petra e oulènnant eid er hroaidur e bresantant, eit ma tisclærieint hac ean e vai bet crechéniét, hac opèn eit rein d’antand penaus en Ilis ne accord er Vadiènd nameit d’er-ré hé goulèn pé dré-d’ai ou hunan, pé dré ré-ral.

Rein e rér dehou hanhue ur Sant pé Santès, eit ma seèllou er Sant pé Santès-ce, èl é scùir ér béd-men, hac èl é Batrom dirac Jesus-Chrouist.

Arlerh, er Belêg e huéh é henal tair-gùéh é croès ar en hani e ya de vadèein, eit diblass en diaul dré vertu er Speret-Santel, péhani-zou hanhuét henal en Eutru-Doué, hac eit discoein é ma dré vériteu Jesus-Chrouist grucifiét é teli en diaul bout diblassét.

Nezè er Belêg e ra Sign er Groès ar dal en hani e vadè, eit discoein penaus é-léh en dout méh a Groès Jesus-Chrouist, é teli hum hlorifiein a en héli, de larèt-è, a ziscoein partout hac é peb-mod é ma Crechén, hac a bratiquein hemb méh ha hemb dougeance er Religion a Gréchéneah.

Er Belêg e ra ehue Sign er Groès ar galon en hani e vadè, eit merchein é teli laquad é gonstance é Jesus-Chrouist grucifiét. En ol Signeu-Croès-aral e ra er Belêg durand er Vadiènd, e senéfi é tènn er Sacremand é ol nærh ha vertu a Groès Jesus-Chrouist hac a vériteu é Bassion.

Gobér e rér ehue hilleih a Bedènneu eit conjurein en diaul d’abandonnein er berh en doai dré er péhet originel ar en hani e vadèér, ha de gùittad ur galon péhani e ya de vout Tampl er Speret-Santel dré er Vadiènd.

Laquad e rér é bêg en hani e vadèér halén, péhani-zou er symbol ag er barfætion, eit rein dehou d’antand é teli hum boéniein eit bout parfæt, ha laquad é ol joé guet en treu a Zoué, hac é pratiquein é Lezèn.

Er Belêg e ra nezè Sign er Groès guet e scopitell ar zifrèn hac ar ziscoharn en hani e vadè, eit represantein er Miracl e ras hur Salvér a pe uèllas guet é scopitèll d’un dén board ha mud. En Ilis e hum chervige ehue ag er honzeu e laras Jesus nezè, eit goulèn eid en hani e vadèér, ma vou perpet distanq é ziscoharn eit cheleuèt er urionné, ha ma vourrou attàu doh hé héli.

Arlerh quemènt-ce er Belêg e grog én hani e vadè eit er hondui én Ilis, eit rein d’antand é ma d’en dud a Ilis en en dès Doué reit er bouvoër de zigueor demb en or ag en Nean ha d’hur hondui d’inou.

Nezè er Belêg e lar a voéh ihuel Symbol en Apostolèt, hac e ourhæmèn d’er Pærén ha d’er Værén ou larèt assambl guet-t’ou é hanhue en hani e vadèér, pèhani e vehai obligét d’ou larèt ean memb p’en devehai en oaid a ræzon ; rac en Ilis ne receu de vout badèét nameid er-ré e ra profession a gredein é Jesus-Chrouist, hac a héli é Zoctrin. Larèt e rér ehue er Pater a voèh ihuel, eit rein d’antand penaus en Ilis ne guemér eit hé bugalé nameid er-ré e ouair er Bedèn-ze en dès ansaignét temb Jesus-Chrouist.

Avance e rér arlerh quemènt-ce de-dall er Fonce a Vadiènd, hac inou, goudé en dout goulènnét guet en hani e vadè, hac ean e renonci d’en diaul, d’é vobanceu ha d’é ol ævreu, er Belêg en oignemantt guet en Oleàu sacrét ar é ziscoai hac ar é galon, eit senéfiein græce en Eutru-Doué, péhani e ra nærh d’er Grechénion ér poénieu ha brizélieu ag er vuhé spirituel, ha péhani e scanna er yàu a Lezèn Jesus-Chrouist, e hum obligeant de héli.

Nezè er Belêg e oulèn guet en hani e vadè, hac ean e grèd é Doué en Tad, é Doué er Mab hac ér Speret-Santel ; hac ean e grèd en Ilis Santel, Catholiq, er Gommunion ag er Sænt hac er Vuhé éternel ; ha goudé m’en dès rescondét, pé m’en dès é Bærén hac é Værén rescondét eit t’ou, é crèd ol en treu-ze, er Belêg e oulèn guet-t’ou hoah hac ean e zezir bout badèét : rac en Ilis e vènn boud assurét a Fé hac a gredèn er-ré e guemér eit hé bugalé, ha n’accord er græce-ze n’ameid d’er-ré hé dezir hac hé goulèn.

Quentéh èl m’en devai rescondét d’er péh e oulènnér guet-t’ou, er Belêg er badè ér fæçon ma hun nès larét.

Nezè er Belêg e ra Sign er Groès ar lein é bèn guet en Oleàu sacrét, eit rein dehou d’antand é ma deit én ur certæn fæçon de vout Belêg ha Roué dré er Vadiènd, revè er honzeu-men ag en Apostol S. Pierr : er Grechénion e zou un Nation choægét, ur Bobl santel, composét a dud péré-zou Belean ha Rouanné, dré en union e zou itré-omb ha Jesus-Chrouist, péhani-zou Roué ha Belêg. Eèllein e rér ehue larèt é homb ur Bobl composét a Velean, dré ma homb obligét, èl ma lar S. Paul, de hum offrein dalh-mad de Zoué èl un Hosti purifiét dré er mortificationeu ; hac ur Bobl composét a Rouanné, dré er berh e ra demb græce en Eutru-Doué ar hur goal inclinationeu.

Goudé quemènt-ce er Belêg e laq ur houiff pé ul lién gùèn ar bèn en hani en dès badèét, eit en avertissein de gonservein beèd er marhue er græce hac er santeleah ag er Vadiènd. Én amzér ne vadèait nameit Sadourn-Vasq ha Sadourn er Pantecoust, é rait d’er-ré nehué badèét ur saï gùèn, eit merchein en innoçance ag er Vadiènd ; obligét oènt de zoug en abid-ce durand eih-dé : ind e assistai én Officeu durand en amzér-ze, hac e gommuniai bamdé én Overèn e oai larét én ou intantion ; er Sul ma qùittènt ou saï gùèn, e zou hoah hanhuét hinihue, Dominica in albis (depositis) ; de larèt-è, er Sul ma qùittér en abideu gùèn eit quemér en abideu ordinær. (Sul Quasimodo).

Presantein e rér ehue ur oleuèn alumét d’en hani badèét, eit rein dehou d’antand é teli splannein er béd avèl ur goleu, dré er pratiq ag en ol vertuyeu ha dré er santeleah ag é vuhé.

Nezè er Belêg e olh é zeourn dré respèt eid en Oleàu sacrét ; er Pærén hac er Værén e olh ehue ou ré, eit represantein er burtæd a intantion guet péhani en ou dès rescondét eid en hani ou des dalhét ar er Fonce a Vadiènd.

Anfin leinein e rér er hommancemand ag en Aviél, revè S. Yehan, eit pedein Jesus-Chrouist d’obér é zamurance guet en hani-zou bet badèét, ha de rein dehou er græce de gonservein beèd er marhue er galité a groaidur de Zoué en dès receuét ér Vadiènd. Nezè er Belêg e ra d’er Pærén ha d’er Værén en avertissemanteu e zou merchét ér Rituel. (Ar er Sacremand-ce hac er-ré-ral, leinet Magasin spirituel er Beurerion, &c).


Articl II.
Ag er Sacremand a Gonfirmation.


ER Gonfirmation e zou ur merche sansibl instituét dré hur Salvér Jesus-Chrouist eit hur gobér Crechénion parfæt, dré ma receuamb én-ou er Speret-Santel guet é ol donæzoneu.

Er Gonfirmation e zou ur merche sansibl, dré ma laq en Éscob é zeourn ar bèn en hani e gonfirm, ha ma ra Sign er Groès ar e dal, én ul larèt er honzeu-men : Signo te signo Crucis, &c. Instituét-è dré Jesus-Chrouist avèl en ol Sacremanteu ag el Lezèn nehué. Hanhuét-è Confirmation, rac ma ra nærh d’er Grechénion de gonservein er vuhé nehué ou dès rèceuét ér Vadiènd. Er Sacremant-ce e zoug ehue caractær én inean, quer clous èl er Vadiènd, guet en differance-men : er Vadiènd hur groa Crechénion, hac er Gonfirmation hur groa Crechénion parfæt ; er Vadiènd hur groa bugalé de Zoué, hac er Gonfirmation hur groa soudardèt de Jesus-Chrouist. Er Gonfirmation e zou enta èl en achemand ag er Vadiènd.

Receu e rér ér Sacremant-ce er Speret-Santel péhani e zésquên én inean guet é ol donæzoneu, eit rein dehi nærh de feahein en ol tantationeu interior hac exterior. Hanhuein e rér tantation interior er revolt a hur goal inclinationeu, péré e chervige d’en diaul eit hur solitein de droein cain de Zoué. Hanhuein e rér tantation exterior en drougueu, en anjulieu, er goal-exampleu, hac é general ol er péh e eèll en dud gouniét guet en diaul impléein eit laquad er Grechénion de zivarchein ag en hènd mad. Er Speret-Santel e ra demb nærh de resistein doh en tantationeu-ze, en ur grésquein er garanté én hun inean.

A fæd donæzoneu er Speret-Santel, er Scritur e gontt seih : er Barfætion, er Gonseil, en Antandemant, en Nærh, er Silance, en Devotion, ha Dougeance Doué.

Er barfætion e zou un donæzon ag er Speret-Santel, péhani e zistag hur halon doh er béd, hac e ra demb clasq ha carein hemb quin en treu a Zoué.

En antandemand e zou un donæzon péhani e ra demb comprênein ha sontéal er gurionnéeu ha Misterieu ag er Religion.

Er gonseill e zou un donæzon péhani e ra demb perpet choæge er péh e zoug muyan de hloër en Eutru-Doué ha d’hur salvedigiieah.

En nærh e zou un donæzon péhani e ra demb feahein guet courage en ol trezèlleu ha diæzemanteu e hum bresantt demb én hènd a hur salvedigueah.

Er Siance e zou un donæzon péhani e ra demb hanàuein en hènd e zeliamb quemér, hac en dangérieu doh péré é teliamb dihoal, eid arrihue én Nean.

En devotion e zou un donæzon péhani e ra demb hum zoug guet plijadur d’obér er péh e ouiamb e blige de Zoué.

Dougeance Doué e zou un donæzon péhani e inspir demb ur respèt carantéus eit Doué, hac e ra demb dougein a zisplige dehou.

N’en dès meid en Éscobèt e eèll confirmein ; hac eit receu er Sacremant-ce, réd-è : 1.° bout badèèt ; 2.° réd-è en doud en oaid a ræzon, eit ma vehèr gùel ér stad de hum breparein. Guharal ne seèllait quet doh en oaid eit confirmein ; ha hoah bermen én Ilis Grêq é confirmer er vugalé quentéh èl ma vènt badèét. Mæs a oudé gùerço en Ilis Latin e zezir m’en devou er-ré e hum bresantt eit bout confirmét, groeit memb ou hettan Communion. 3.° Réd-è boud ér stad a hræce Doué, de larèt-è, en dout conservét er santeleah ag er Vadiènd, pé en dout hé reparét dré ur gùir bénigèn : 4.° réd-è goud er Misterieu principalan ag er Fé, ha boud ar yun, mar dès moyand. Eèllein e rér bout salvét hemb bout confirmét : mæs ur péhet marvel vehai neoah manquein pé dré zisprifance, pé dré lizidantæt, a receu er Sacremant-ce a pe gavér en tu ; rac quemènt-ce e vehai diaboeissein de Zoué ha d’en Ilis, péhani e ordrén d’er Grechénion er receu ur uéh hemb quin én ou buhé, quentéh èl ma cavant en occasion.

Er-ré ne vènt quet bet confirmèt, e zou obligét de monèt, mar dès tu, de gavouét ou Éscob, a pe uélant é vènt én dangér a goll er Fé, pé é commancér gobér brizél d’er Religion. Rac ér circonstanceu malheurus-ce é hès muyan dobér a nærh eit discoein é vér Crechén.

Éxplication ag er Ceremonieu ag er Gonfirmation.

En Éscob e astènn é zeourn drès er-ré e hum bresantt eit Bout confirmét, eit pedein er Speret-Santel de zisquên én ou inean, ha d’ou disposein de receu é zonæzoneu. Nezè guet é vèd trampét én Oleàu sacrét ean e ra Sign er Groès ar dal en hani e gonfirm, én ul larèt Pedènneu péré e verche vertu er Sacremant-ce. En Oleàu a béhani en hum chervige, e zou composét a yvI-Olivèt ha baum, péré en dès ur senéfication misterius. En yvl, péhani en dès er vertu de zouçad ha de rein nærh, e ra demb d’antand penaus græce er Speret-Santel e ra cavouét douce hac æz er péh e seblantt bout cri ha calét é Lezèn Doué, hac e ra demb nærh d’antreprênein guet courage er péh e zisplige muyan d’en natur corromplét. Er baum, péhani en dès ur vlaz huêq hac e breserv doh er gorruption, e ra demb d’antand penaus græce er Speret-Santel hur preserv doh er péhet, hac e ra demb streàuein partout dré hun exampleu mad en doustér hemb par e gavér é héli Jesus-Chrouist.

Ar dal en hani e gonfirm ra en Éscob Sign er Groès guet é vèd, eit rein d’antand penaus er vertu principal ag er Sacremant-ce e zou de virèt dohemb a hur bout méh ag en Aviél, ha de rein demb courage d’avouéein a voéh ihuél er Fé a Grechéneah, memb hac é teliehèmb coll hur buhé, ha de laquad hun ol gloër é Croès Jesus-Chrouist, péhani-zou bet er bènhuêq a hur Redamption.

Anfin en Éscob e ra ur jottad d’en hani e gonfirm, én ul larèt : Er peah re-vou gueneoh, eit rein d’antand penaus n’en dès na peah na lehuiné eid-omb ér béd-men, nameid é quemènt ma homb prest d’andur tout a balamor de Jesus-Chrouist.

Er mod oai guharal rein ur Pærén hac ur Værén d’er-ré e yai de vout confirmét : mæs quemènt-ce n’en dai quet mui requis.


Articl III.
Ag er Sacremand ag en Autær.


ER Sacremand ag en Autær e zou ur merche sansibl instituét dré Jesus-Chrouist, é péhani é ma én éffæd hac é gurionné Corv, Goaid, Inean ha Divinité hur Salvér idan en aparanceu ag er bara hac er gùin.

Hanhuét-è Sacremand ag en Autær, rac m’en dai ar en Autær é ma offrét ha consacrét. Hanhuét-è er Sacremant santel dré excellance, rac ma hum gav én-ou en éffæd hac é gurionné Jesus-Chrouist, péhani-zou er vamèn ag en ol santeleah. Hanhuét-è en Daul santel, rac m’en dai ur banquet spirituel, de béhani é couvi Jesus-Chrouist en ol Fidelèt eit ou maguein guet é Gorv ha guet é Oaid propr. Hanhuét-è en Hosti santel, rac ma comprên Jesus-Chrouist, péhani-zou en Hosti sacrifiét aveid-omb. Hanhuét-è er Gommunion, a gaus d’en union e laq itré—omb ha Jesus-Chrouist. Anfin hanhuét-è Bara en Ælèt, rac ma comprên é gurionné Jesus-Chrouist, péhani-zou bara en Ælèt disquênnét ag en Nean.

Er Sacremand ag en Autær e zou ur merche sansibl : rac, penaus-benac, arlerh er guirieu ag er Gonsecration, ne chom mui ar en Autær na bara na gùin, chom e ra neoah en aparanceu a nehai. Dré en aparanceu ag er bara hac er gùin, me antand er péh e gouéh idan er squêndeu, èl mei el lihue, er figur hac er oust. Er memb lihue, er memb figur hac er memb goust en doai er bara hac er gùin quênd er Gonsecration, m’ou hav hoah goudé : mæs me ouair sur n’en dai quet bara na gùin e uélan ; rac dré er guirieu ag er Gonsecration er sustance ag er bara e vai changét ér sustance a Gorv hur Salvér, hac er sustance ag er gùin er sustance ag é Oaid, hac er changemant-ce e hum hroa dré er vertu ol-buissant a gonzeu Jesus-Chrouist, e brononce er Belêg é Hanhue hun Salvér. Er changemant-ce e zou hanhuét transubstantiation, de larèt-è, changemand ag ur sustance én ur sustance-aral. Cavouét e rér ér Scritur exampleu a changemanteu haval ; èl mei er changemant a voès Loth én ur yoh halén ; a uialèn Aaron én ur serpand ; a zeur é gùin én Æredeu é Cana. En hani en dès groeit en ol changemanteu-ze, en dès ehue eèllét changein er bara én é Gorv hac en dès ean changét én éffæd, rac ean en dès ei larét ha n’eèll quet hun trompein.

lnstituét-è dré hur Salvér Jesus-Chrouist en noz quênd é Bassion, arlerh en dehuehan coén e ras guet é Apostolèt. Chetui penaus é téviz en Aviélerion ha S. Paul en histoër ag é institution : Jesus, arlerh en dout coéniet guet é Apostolèt, e sàuas a-zoh taul eit golhein ou zreid. Arlerh, ean e hum laquas arrè doh taul, ha durant ma hoènt é taibrein, ean e gueméras bara, e drugairicas Douè, e vénigueas er bara, en torras a dameu, hac er rannas itré e Zisciplèt, én ul larèt : quemeret ha daibret ; en dra-men e zou me Horv péhani e vou laqueit d'er marhue eid-oh. Groeit quemènt-men guet chonge a hanan. Nezè ean e gueméras ehue er Halice ; de larèt-è, er goupèn guet péhani é hivai ; ha goudé en dout trugairicait Doué, ean er bénigueas hac er ras tehai, én ul larèt : ivet ol ag en dra-men ; rac hennen e ou men Goaid, er Goaid ag en aliance nehué, péhani e vou scùillét eid-oh hac eit hilleih é remission ag er péhedeu : groeit quemènt-men guet chonge a hanan.

N’en dai un dra éstrange ma hès hum gavét a oudé tud disquêntt assès eit larèt penaus Jesus-Chrouist ne ras d’é Zisciplèt nameid er figur ag é Gorv, ha penaus er-ré e gommuni, ne receuant meid er figur a Gorv hur Salvér ? Pe vehai gùir quemènt-ce, penaus en en devezai Jesus-Chrouist eèllét larèt d’é Apostolèt é rai dehai er memb Corv e yai de vout laqueit d’er marhue, hac er memb Goaid e yai de vout scùillét é remission ag er péhedeu ? Mæs, e lar en Héritiquèt, penaus Jesus-Chrouist goudé m’en dai montét de lein en Nean, é heèll ean boud ér Sacremand ag en Autær ? Er Fé ne lar quet demb sontéal penaus é heèll bout quemènt-ce : mæs hi e lar demb credein ferm é ma Jesus-Chrouist ér Sacremant guet er memb Corv en doai guharal ar en doar, e zou bet conceuét itré digosté er Uériès glorius Vari, e zou bet grucifiét, hac e zou montét d’en Nean. Ne glasquamb quet comprênein penaus é heèll bout quemènt-ce ; ur Mistèr-è : ni e zeli credein ; Jesus-Chrouist en dès ean revelét : petra e oulennamb-ni davantage ?

Ne hum arrestamb quet d’examinein a bèh sort bara en hum chervigeas hur Salvér eid instituein er Sacremand ag en Autær. Assès vou demb goud penaus n’en dai quet permettét én Ilis Latin consacrein nameit guet bara hemb bihouil, penaus-benac én Ilis Grêq ma hum chervigér a vara guet bihouil.

En Apostolèt ne zeliènt quet bout souhét ag ur Mistèr quer bras ; rac hur Salvér en doai int disposét a ziabeèll, dré er promèss en doai groeit de rein dehai é Gorv de zaibrein hac é Oaid d’ivèt. Gùir-è é hoai bet abandonnét ér circonstance-ze guet ur-ré-benac ag é Zisciplèt, péré haval doh en Héritiquèt ag en amzér-men, e hum scandalisas é cleuèt é gonzeu, rac ma chongènt en en devezai reit é Gorv de zaibrein a béhieu, èl er hiq e bernér ér vocereah. Mæs en Apostolèt e gredas er péh e larai dehai, penaus-benac ne gomprênènt quet penaus é vezai bet quemènt-ce ; hac er Grechénion fidel e ra er memb tra.

N’en dai quet hemb quin én un Hosti ê hunan en hum gav Jesus-Chrouist ér mod-ce : mæs én ol Hostieu e gonsacr er Belêg, ha memb én ol partieu a bep-Hosti, laqueit int quen distér èl ma carehait. Rac-ce a pe dorr er Belêg en Hosti, Corv hur Salvér n’en dai quet torrét eit quemènt-ce : mæs er mémb Corv e hum gav quen antiér é peb-parti e eèll bout spurmantét ag en Hosti, èl ma hoai én Hosti quênt bout torrét, hac en distérran parti e gomprên quemènd èl en Hosti antiér, dré ma comprên Corv, Goaid, Inean ha Divinité Jesus-Chrouist.

Ne faut quet chongeal n’en dès meit Corv Jesus-Chrouist hemb quin idan en aparance ag er bara, hac é Oaid hemb quin idan en aparance ag er gùin ; rac èl m’en dai bihue hur Salvér, n’eèll quet boud é Gorv hemb é Oaid, nac é Oaid hemb é Gorv. Rac-ce ne vern idan pèh aparance é communiér, receu e rér Corv, Goaid, Inean ha Divinité Jesus-Chrouist : hac èl-ce er-ré e receu idan en aparance ag er bara hemb quin, e receu quemènd èl er Belêg, péhani e gommuni idan en aparanceu ag er bara hac er gùin. Permettét oai guharal d’er Fidélèt communiein idan en aparanceu ag er bara hac er gùin : mæs a oudé er Honcil a Gonstance, en Ilis en dès dihuènnét quemènt-ce a gaus de certæn Héritiquèt, péré e gavai occasion dré-ze de larèt penaus er-ré ne gommuniènt nameid idan un aparance hémb quin, ne receuènt quet Jesus-Chrouist én antiér. Bermen n’en dai permettét communiein idan en eu-aparance nameit d’er Velean hemb quin a pe larant en Overèn, ha de var-a-unan-aral é certæn circonstanceu, èl mei d’er Rouanné a France en dé ma vènt sacrét, d’en Diacr ha d’er Soudiacr péré e assist hun Tad Santel er Pab, a pe lar en Overèn...

Ne laran quet hemb quin é teliamb adorein hur Salvér ér Sacremand ag en Autær : mæs me lar é vehai péhet bras é vanquein a er gobér. Rac Jesus-Chrouist e véritt boud adorèt partout él léh me ma ; hac èl mei én éffæd hac é gurionné ér Sacremant-ce, ean e véritt boud adorét. Ne laran quet adorein er Sacremant : rac n’en dai quet er sign sansibl e adorér, mæs Jesus-Chrouist cuhét ér Sacremant. A pe oai Jesus-Chrouist ar en doar, ne oai quet é zillad e adorait, mæs Mab-Doué en eil Person ag en Drindèd, péhani ou douguai. Rac-ce er fæçonieu-men de gonz, er Sacremant adorabl ; adorein er Sacremant ; adoration ag er Sacremant, &c. ne senéfiant nameid, é ma adorabl Jesus-Chrouist ér Sacremant ; adorein Jesus-Chrouist er Sacremant ; adoration a Jesus-Chrouist er Sacremant, &c. Èl-ce en en dès conzét er Honcil a Trante, péhani e éscommuni pihue-benac e larehai ne zeliét quet adorein Jesus-Chrouist ér Sacremand ag en Autær.

En usage de gonservein er Sacremand én Ilisieu, e zou pratiquét a oudé en Apostolèt, eit ma vou cavét prestoh de gass d’er-ré clan a pe vai d’obér, hac eit m’en dou er Fidelèt er gonsolation de monèt d’en adorein. En exposein e rér ar en Autær de certæn déieu, eit couvi én ur fæçon spéciai er Grechénion de hum joéntein guet en Ælèt eit en adorein. Er gobér e rér guhavè a gaus d’un dobér publiq-benac, eit presantein de Zoué er merche caërran ag é garanté én hur hevir, a-cel fin en ur seèllèt doh é Vab uniq, ma seèllou ehue dohemb guet truhé, ha ma rei demb misericord. En doug e rér guhavè é Prehecion, eit reparein dré ur manniél triomfl e rér dehou, direspèt er fal Grechénion, hac eit ma taulou é vénidiction partout él léh ma tremén.

Jesus-Chrouist en dès instituét er Sacremand ag en Autær : 1.° Eit rein demb er merche préciussan ag é garanté én hur hevir. 2.° Eit bout magadur spirituel hun ineanneu, hac eit rein demb peb-sort græceu.

1.° Jesus ér Sacremand ag en Autær e ra demb er merche préciussan ag é garanté én hur hevir : durand ma hoait é complodein el laquad d’er marhue, Jesus ne seèllai meit doh é garanté. Ag un tu ean e uél é ma rét tehou merhuel eit hun tènnein a sclavage er péhet ha méritein demb er vuhé éternel : ean e hum abandon d’er marhue. Mæs eit cavouèt en tu de chom attàu guenemb eit bout hur honsolation ha magadur spirituel durand er perhindæd anquinus ag er vuhé-men, é garanté en doug d’instituein er Sacremand ag en Autær. Quel liès gùéh ma rehait quement-men, e lar ean, hui er groei guet chonge a hanan.

2.° Jesus ér Sacremand ag en Autær e zou magadur spirituel hun ineanneu. Me zou, é-m’ean, er bara a vuhè... rac me Horv e zau é gurionné ur magadur, ha men Goaid e zou é gurionné ur breuage ; en hani e receu me Horv hac e ive men Goaid, e chom èn-an ha me chom èn-ou... Hennen e zou er bara disquênnét ag en Nean ; en hani en daibrou e vihuou éternelemant.

3.° Anfin Jesus e zou ér Sacremand ag en Autær eit rein demb peb-sort graceu. 1.° Dré-ze ean e gav en tu d’obér guenemb un union quer sterd, ma chom én-amb, ha ma chomamb én-ou, ha ma heèllamb larèt guet S. Paul, n’en dai quet mui ni e vihue, mæs Jesus-Chrouist e vihue én amb. 2.° Er Sacremand ag en Autær e joéntt assambl er Fidelèt én ur fæçon n’ou dès ol meid ur galon hac un inean, dré en union e zou itré d’ai ol ha Jesus-Chrouist. 3.° Ean e gonserv caranté Doué én hur halon, hac e grésq er vuhé a hræce hun nès receuét ér Vadiènd hac ér Sacremanteu-aral, dré ma comprên er vamèn ag en ol græceu hac a santeleah, ha ma rantt hun inean santelloh ha préciussoh dirac Doué, eit ne ra er Sacremanteu-aral. 4.° Ean e oanna hac e ziminu en inclination hun nès d’en droug, hac en hærr a hur goal daicheu, hac e ra demb én nærh necessær eid avance é parfætion : rac-ce er-ré ne brezant quet hum chervige ag ur remæd quen excellant, e goussantt liès d’en tantationeu, hac e gouéh ér péhet ag er guettan gùéh ma vènt attaquét. 5.° Ean e zou aveid omb un arrès ag er Resurrection glorius hac ag er Vuhé éternel, en dès Doué grateit temb, mar miramb é Ourhæmeneu ha mar bèmb fidel dehou. En hani e receu me Horv hac e ive men Goaid, é-mé Jesus-Chrouist, hennèh en dès er vuhé éternel, ha m’er resuscitou én dé dehuehan ag er béd.

De remerquein hun nès neoah penaus ol er-ré e receu er Sacremant-ce é stad vad, ne receuant quet quemènd a hræceu en eil èl éguilé ; rac peb-unan ne receu meit revè en dispositioneu a duemzér hac a garanté en dès doh Doué, péhani e hum ra dehou dré garanté ; hac er-ré er receu guet dispositioneu péré n’en dint na tuem na yein, e vanq d’er respèt e zou deliét d’er Sacremant-ce, hac ou Hommunioneu ou hondui a nebedigueu d’ur Gommunion sacrilege.

Gobér ur Gommunion sacrilege e zou receu er Sacremant hemb en dispositioneu e oulèn hur Salvér, par-exampl, er receu ér stad a béhet marvel. Er-ré e gommuni ér stad-ce, e receu, gùir-è, Corv, Goaid, Inean ha Divinité Jesus-Chrouist quer clous èl er-ré e gommuni é stad-vat : mæs ar ou malheur en er receuant ; rac S. Paul e lar penaus, en hani e gommuni indignemant, e zaibr hac e ive é Jugemant. Terriplæd ur santance ! Quemènt-ce e ra demb d’antand éma diæz bras reparein ur Gommunion fal hroeit. Ur Hrechén e gommuni é goal stad e gommèt un torfæt brassoh eit hani Judas, péhani e uerhas hur Salvér ; eit hani Herod ha Pilat péré er receuas eit gobér goab anehou, hac eit hani er Juivèt péré er staguas doh er Groès. Dré ur Gommunion èl-ce e tér de vout cablus ha rescondabl a Gorv hac a Oaid hur Salvér.

N’en dès quét a fin d’en drougueu e stleige ar hé lerh ur fal Gommunion. Er-ré principal e zou en abandon guet Doué, en dalledigueah a speret, en obstination a galon, un imur chiffus, en ahurtemant ér péhet, er resistance doh er urionné, er Jugemant terriplan hac en dannation éternel. N’en dès nitra e arfleu davantage colèr en Eutru-Doué, eid er profanation sacrilege a Gorv hac a Oaid précius Jesus-Chrouist ; ha S. Paul e lar é puniss liès er fal Gommunioneu dré glinhuedeu corporel, ha dré er marhue subit.

Ag en dispositioneu requis eit communiein erhad.

Deu sort dispositioneu e zou requis eit communiein erhad, bout-ç’ou ré eid er horv, ha ré-ral eid en inean.

A fæd dispositioneu er horv, bout-ç’ou dihue principal : 1.° Réd-è boud ar yun a oude creis-noz, meit hac ean e vehér én dangér a varhue ; de larèt-è, ne faut quet en dout daibrét nac ivét nitra a oudé creis-noz. 2° Réd-è tostad d’en Daul Vasq guet respèt ha modesti.

A fæd dispositioneu en inean, bout-ç’ou ehue dihue principal : 1.° Er burtæd a gousciance, hemb péhani ér Gommunion e zou sacrilege ; 2.° En devotion a galon, hemb péhani er Gommunion n’en dai na tuem na yein.

1.° Réd-è tostad guet purtæd a gousciance, hemb péhani er Gommunion e zou sacrilege ; de larèt-è, réd-è en dout conservét er santeleah ag er Vadiènd, pé en dout hé reparét dré ur gùir bénigèn, pé mar carét, èl ma lar er Hatechén ; réd-è bout pur ha næt a bep-sort péhet marvel, de larèt-è, boud ér stad a hræce Doué. Rac-ce en-n’emb e hum santt cablus ha ne vehai meid ag ur péhet marvel hemb quin, e zeli dihoal a monèt de gommuniein hemb gobér ér raug ur Govezion guet en ol conditioneu requis. Bout bet é covessad n’en dai quet attàu ur merche assurét ag er burtæd a gousciance. Ul lod vad e chonge guet-t’ai bout pur ha næt a béhet rac ma vènt bet é covessad, hac e vai neoah perpet criminel dirac Doué. Èl-ce é rér hilleih a sacrilegeu. Eit ne vehait quet trompét ér mod-ce, choæget er Hovezour abillan e eèllehait cavouét, ha treménet dré ol er péh e gonseillou deoh. Désquet ehue guet sourci ol er péh-ç’ou requis eit gobér ur Govezion vat, ha pratiquet int poént-oh-poént guet er brassan sourci.

2.° En devotion a galon, hemb péhani er Gommunion n’en dai na tuem na yein, e gonsist é hantréein é santimanteu ag ur Fé bihue, un Esperance ferm, ur Garanté berhuidant, un humilité parfæt, un obligation vras de Zoué, hac un dezir santel de hum joéntein doh Jesus-Chrouist.

Réd-è tostad guet ur Fé lén a respèt hac a gonfiance, rac ma houyamb é hamb de receu Jesus-Chrouist hur Roué, hur Juge, hun Ami, hur Brær, hun Avocad, hur Medicinour spirituel, hur Salvér, hun Doué... Caërræd un action !

Réd-è tostad guet ur galon ambrasét guet en tan a garanté Doué, rac ma hamb de receu er Sacremand a garanté. Jesus-Chrouist e hum ra demb dré garanté : rein dehou caranté eit caranté, n’en dai quet raï.

Réd-è tostad guet un humilité parfæt, én ur chongeal pihue omb-ni, ha pihue-è en hani e yamb de receu. Pihue omb-ni ? Ur yoh doar, peudr ha ludu ; un afin a visèr, a beuranté hac a fallanté... Pihue-è en hani e yamb de receu ? Crouéour en Nean hac en doar, er Mæstr general drès ol quemènt-tra-zou... Ræzon hun nès enta de larèt ne véritamb quet er receu, meit hac ean memb e breparehai hur haloneu eit quemènt-ce : rac ne faut meid ur guir ag é berh eit gùellad d’hun inean.

Réd-è tostad guet un obligation vras de Zoué ; rac opèn er vad en dès groeit temb hac e ra hoah hemb cèss, ean e ra ur Miracl pamdièq, hac e guh ol er splandér ag é hloër, ol er vrastæd ag é buissance ha majesté idan en aparance ag er bara, eit donnèt de guemér position a hur halon ha de gonfortein hun inean, &c.

Anfin réd-è tostad guet un hirreah santel de hum joéntein doh Jesus-Chrouist ; rac a pe ra demb en inour de zisquên beèd-omb, damb ehue én arbèn dehou guet ur grèd carantéus. Mar santamb en dobér hun nès ag é secour, hun inean ne zeli quet cessein a larèt tehou : Deit, me Jesus ; ne dardet quet, me hou suppli. (Hui e gavou en Acteu él Livr Pedènneu).

Mar tostét guet en dispositioneu-ze, n’hou pou quet de zougein a obér Communioneu péré n’en dint na tuem na yein, ha péré-zou quen dangérus. N’hou pou quet chonge a gommuniein, èl ma ra ul lod-vat, eit bout seèllét, eit boud istimét guet en dud. É contrel, hou studi principal e vou communiein, èl mei recommandét, guet en intantion a inourein Doué, a hum joéntein doh Jesus-Chrouist, hac a obtenein guet-t’ou græceu eid-oh hac eid er-ré-ral. Manq a obér attantion ar er poénd-ce, en darn-muyan e gommuni rac m’en dai er mod, dré acustumance, eit bout seèllét, hemb chongeal petra e rant, nac eit petra é communiant.

Souhét vér bermen a pe gleuér larèt penaus er guettan Crechénion e gommuniai bamdé a pe gavèht en tu : mæs n’en dès quet léh de vout souhét mar considérér er burtæt hac er santeleah ag ér vuhé e gonduiènt. En Ilis e zezir hoah bermen ma hum laquehai ol hé bugalé ér stad, dré ur vuhé santel hac a scuir vat, de gommuniein liès. Mæs, allas ! quer bras-è er horrompl én hur mésq, ma hès mui a ræzon de larèt d’en darn-muyan gobér pénigèn ag er Hommunioneu ou dès groeit, eit de gonseillein dehai communiein liès.

Eit communiein liès, réd-è bout pur hac exant a bep-sort péhet marvel, a bep-sort inclination d’er péhet marvel, ha memb d’er péhet veniel, hac en doud un hirreah santel hac ur grèd berhuidant de hum joéntein doh Jesus-Chrouist. En doud inclination d’er péhet veniel, e zou bout taichét d’ur péhet veniel hemb en dout quæ a nehou a p’er hommettér, ha hemb gobér cas a hum gorrigein. Un disposition quen digas é quevir en Eutru-Doué e zou caus ma rér Communioneu péré n’en dint na tuem na yein, ha péré e gondui a nebedigueu d’er Gommunion sacrilege.

A fæd er-ré e bass ul lod-vad ag ou buhé én divertissemanteu, én arouaredigueah, é hoari, ér hompagnoneaheu, én ur guir, en dud péré e heli modeu ha custumeur er béd, ne zeliant jamæs communiein, ma ne brezant laquad poén de changein a vuhé. Mæs er-ré e hum boéni a zevri de dorrein en taiche malheurus ou dès d’er péhet veniel ha péré neoah deusto d’ou resolutioneu mat, e gouéh liès dré fragilité ér memb fauteu, er-ré-ze e gav ur remæd souveræn ér Gommunion, hac e zeli communiein liès, mar ou juge ou Hovezour disposét a hènd-aral d’er gobér. (Leinet er Chapistr XX, Parti II ag er Vuhé devod).

En Ilis ne gommand d’hé bugalé communiein meid ur uéh ér blæ. Mæs peb-unan e santt assès n’en dai quet erhoalh quemènt-ce. eit rescond d’en intantion en dès bet Jesus-Chrouist é hinstituein er Sacremand ag en Autær. Ur horv hemb é vihuance ne zalh quet peèl én é sàu ; hac un inean hemb hé magadur spirituel ne ouhai quét resistein peèl doh hé enemisèt. Rac-ce er-ré ne hum boéniant quet eit communiein liessoh eit ne ordrén en Ilis, e eèll larèt guet David : Me inean e zou fatiquét ha disséhét, rac ma mès ancoeheit a zaibrein mem bara. Jesus-Chrouist e venace en dud paressus-ce ag er marhue spirituel, a pe lar : É gurionnè, ma ne receuét me horv... n’hou pou quet er vuhê spirituel én-ah.

Guharal é rait er Gommunion d’er vugalé memb péré n’ou doai quet en oaid a ræzon. Mæs bermen é hortér eit rein dehai ou hettan Communion, beèd quen e vènt ér stad de hum examinein, ha de zifforh Corv Jesus-Chrouist doh er bara ordinær. Eit quemènt-ce en Ilis e recommand d’en tadeu ha mameu désquein é cource ou bugalé de vihuein santelemant, ou degass d’er Hatechén, hac ou instrugein d’obér ur Govezion vat. Ul lod-vad e néhance ur Person eit laquad ou bugalé d’obér ou hettan Communion é sigur ma vènt bras, ha ma vènt oaidét : mæs ne rant quet paud a gas hac ind e vai ér stad d’hé gobér pé ne vènt quet. D’er Hovezour-è de jugein quemènt-ce. En darn-muyan ne rant ou hettan Communion nameit rai abrèd : rac, haval vehai é seèllér er Hatechén avèl un hoarièl necessær ; hac ur uéh ma vér sortiét a nehou, é hancoehér er péh e vai bet désquét, èl pe eèllehér bout salvét hemb goud en Doctrin a Grechéneah, ha ne laquér quet mui a boén d’er pratiquein, eit pe ne vehai meid ur ceremoni inutil. A-va-ze é ta el libertinage hac en desordreu e uélér bamdé ér Grechéneah.

Er guettan Communion e zou ur vamèn a vonheur a pe vai groeit mat, hac ur vamèn a valheur a pe vai fal-hroeit. Eit hé gobér erhad, réd-è goud en Doctrin a Grechéneah, hac en doud en ol dispositioneu hun nès merchét eit gobér ur Gommunion vat. Réd-è drès pèb-tra pé en dout conservét en innoçance ag er Vadiènd, pé en dout hé reparét dré ur gùir bénigèn, ha dré ur Govezion groeit guet er honditioneu requis ha necessær. Eit conservein er græce ag ou hettan Communion, er vugalé e zeli quemér scùir ar hur Salvér én amzér ma hoai croaidur ; de larèt-è, hum aqùittein erhad ag ou deværieu a Grechéneah, aboeissein a balamor de Zoué d’er-ré e gommand ar nehai, ha crésquein bamdé é santeleah hac é parfætion dirac Doué ha dirac en dud. De zihoal ou dès doh en arouaredigueah, doh er fal gompagnoneaheu, doh en hantiss raï hardéh, doh modeu ha custumeu er béd, ha doh peb-sort occasioneu-aral d’offancein Doué ; ha quentéh èl ma hum santant cablus ag ur péhet-benac, ind e zeli quemér er resolution de govessâd prestan ma heèlleint, ha gobér étretant ur bénigèn jaugeabl péhani e rei dehai bout gùel ar ou goard én amzér de zonnèt. Bugalé, groeit èl-ce, ha n’hou pou quet quæ. (A zivoud en excellance ag er Sacremand ag en Autær, er breparation ha dispositioneu requis eit er receu, er fæçon de gommuniein, hac er Gommunion spirituel, leinet er buarvèt Livr a Imitation Jesus-Chrouist ; er Chapistreu XX ha XXI, Parti II ag er Vuhé devod, hac er Chapistreu LII, LIII, LIV ha LV ag er Hombat spirituel. Me lausq beèd er Chapistr ag er Bedèn de gonz ag er Sacrifice ag en Overèn).


Articl IV.
Ag er Sacremand a Bénigèn.


ER Bénigèn e eèll bout considérét pé èl Vertu, pé èl Sacremant.

Er vertu a Bénigèn e zou ur hæ en doud offancét Doué hac ur haz doh er péhedeu commettét guet ur resolution ferm n’ou hommettehér mui, ha de hum gastiein a nehai.

Er Sacremand a Bénigèn e zou ur merche sansibl en dès instituét Jesus-Chrouist, dré béhani en hun nès remission ag er péhedeu hun nès commettét goudé er Vadiènd.

Bout-ç’ou en differance-men itré er Sacremand a Bénigèn hac er vertu a Bénigèn : er Sacremant-ce n’en dai necessær nameid a oudé Jesus-Chrouist, hac er vertu a bénigèn e zou bet necessær a ol viscoah eit bout pardonnét guet Doué. Rac a ol viscoah Doué n’en dès pardonnét ou féhedeu nameit d’er-ré en dès groeit pénigèn a nehai, de larèt-è, en dès bet quæ ha caz ou doud offancét Doué, hac en dès quemérét ur résolution sincèr n’en offanceint mui, ha de hum gastiein ag er péhedeu ou dès commettét.

Quentéh èl ma hum santamb cablus a béhet, ne zeliamb quet gortoz beèd en trenoz eit gobér pénigén : rac er-ré e zeræn eit hum gonvertissein beèd un oaid avancét pé beèd un amzér n’eèlleint mui péhein, er-ré-ze e hum laq ér riscl ne hum gonvertisseint jamæs sinceremant, ha de zougein ou dès n’arrihuehai guet-t’ai èl guet Antiochus, péhani e oulènnai misericord, hemb ne brezas Doué er cheleuèt. Rac liès-mat Doué e ra goab én articl ag er marhue ag ur péhour, péhani en devai groeit goab a nehou durand é vuhé. Goud e ramb é ma misericordius en Eutru-Doué, hac é heèll accordein d’ur péhour ur græce haval doh en hani e ras d’el Lair mad ar er Groès. Mæs ne zeliér quet hum fiein ar ur Miracl èl hennéh : er gùellan-è hum gonvertissein é cource, eit ne vehér quet somprenét.

Er Sacremand a Bénigèn e zou ur merche sansibl ; rac consistein e ra ér Gontrition, ér Govezion hac ér Satisfaction a berh er Pénitand, hac én Absolvèn a berh er Belêg ; de larèt-è, réd-è d’er-ré en dès péhet a oudé ou Badiènd, 1.° ou dout quæ ag ou féhedeu ; 2.° ou hovessad d’ur Belêg aprouvét ; 3.° quemér er resolution d’obér satisfection a nehai ; 4.° ha receu en absolvèn guet er Belêg de béhani en ou devou int disclæriét.

Jesus-Chrouist en dès instituét er Sacremant-ce a p’en dès reit d’é Apostolèt en alhuyeu ag er Baraouis, hac er bouvoër de bardonnein er péhedeu. Receuet, é-m’ean dehai ha d’en dud a Ilis, receuet er Speret-Santel ; pardonnét vou ou féhedeu d’er-ré m'hou pou int pardonnét tehai... Rac-ce er Sacremand a Bénigèn e zou absolumant necessær eid éffacein er péhedeu marvel commettét goudé er Vadiènd. Gùir-è, a pe ne gavér quet en tu d’er receu, é heèllant boud éffacét dré un Act a Garanté pé a Gontrition parfæt guet en dezir sincèr de govessad quentéh èl ma cavehér en occasion : mæs gùir-è perpet é ma dré vertu er Sacremand a Bénigèn é vènt ehue pardonnét ér circonstance-ze.

A fæd er péhedeu e ouyér sur n’en dint meit veniel, penaus-benac m’en dai un dra forh profittabl d’er Bénitandèt ou hovessad, quemènt-ce n’en dai quet neoah necessær ; rac eèllein e rant boud éffacét dré er gontrition a galon ha dré en ævreu mat, èl mei er Bedèn, er yun, en alézon.

Én institution ag er Sacremand a Bénigèn é splann muyan madeleah ha misericord hun Salvér é quevir er béherion. Arlerh m’en dès hur golhét ér Vadiènd, hac hun delivrét a-zan berh en diaul, ean e eèllai larèt temb : » Groeit e mès eid-oh mui eit ne vériteoh ; m’hou lausq bermen ar bouis hou tivréh : labouret mar carét de gonservein er græceu e mès reit teoh ; rac mar ou hollét, n’em bou mui truhé er bet dohoh. » Mæs ean e uélai é homb goann ha fragil ; rac-ce ean en dès instituét er Sacremand a Bénigèn eit rein demb en tu de vout pardonnét, mar caramb, a hun péhedeu, ne vern pèh quen enorm ha quen nombrus é heèllehent bout. Mæs guet eun, é léh bout pardonnét, ne rehèmb ur sacrilege, ni e zeli hum breparein guet er brassan sourci de receu er Sacremand a Bénigèn.

Pèmb-tra-zou necessær eit gobér ur Govezion vat : 1.° en Examèn a gousciance ; 2.° ur gùir Gontrition ; 3.° ur Ferm propos ; 4.° ur Govezion vat ; 5.° un dezir sincèr d’obér Satisfaction de Zoué ha d’en Nessan.

————
Ag en Examèn a gousciance.


EN Examèn a gousciance e zou un inclasq perhuéh e ra un dén ag é ol péhedeu. Bout-ç’ou deu-sort ; unan e zeliér gobér denoz, ar er péhedeu ag en déuéh ; hac en aral a pe hum breparér de govessad, ar er péhedeu commettét a oudé en dehuehan Covezion d’er bihannan. En Examèn a gousciance quênd er Govezion e zou necessær, idan boén a obér ur sacrilege : rac pihue-benac e ancoehai a zisclæriein ur péhet marvel hemb quin faute a en doud examinét erhad é gousciance, ne receuehai quet er pardon ag é béhedeu, hac e vehai obligét de gommance èl a bèn, ha d’obér pénigèn ag er sacrilege en debai groeit. Er-ré e bratiq bamnoz en Examèn e zeliér gobér ar er fauteu ag en déuéh, ne vai quet diæz dehai gobér un Examèn perhuéh a pe hum breparant de govessad. Mæs anfin penaus gobér en Examèn-ze ?

Quênt commance, hum dènnet én ul léh-benac a costé, hum laqueit ar hou teulin, ha hum humiliet é presance Doué eit goulèn a greis hou calon assistance er Speret-Santel. eit ma hanàuehait en nombr, er vrastæt hac en infamité a hou péhedeu. Hum adresset doh hur Salvér guet fé ha confiance én ul larèt guet en Dall ag en Aviél : Jesus... hou peèt truhé doheign... groeit ma huélein. Scoeit ar hou calon èl er Publiquein, én ul larèt èl d’ou : Men Doué hou peèt truhé doheign péhour ma hon. N’en dai quet question a larèt calz a gonzeu. Er Béhourès ag en Aviél ne zeuhantéras quet ur guir durant ma hoai stouyét ital treid hur Salvér, durant m’ou golhai guet en dar a hé deulagad, ha m’ou séhai guet hé bleàu : ha neoah Jesus-Chrouist e laras, é hoai pardonnét tehi hilleih a béhedeu, rac ma hoai bras hé haranté. Doué e oulèn ur galon trezét guet anquin hac humiliét, ha non pas conzeu caër e larér a vêg hac e zislarér ér galon.

Commancet hum examinein ar Ourhæmeneu Doué, ar ré en Ilis, ar er seih-péhet Capital, hac ar én obligationeu e hoès revè hou stad. (El Livr Pedènneu e eèllou hou secour un tamiq). Un taul-seèl ar en differant circonstanceu a hou puhé, hou secourou bras d’hou pout chonge a hou péhedeu : par exampl, el léhieu ma hoh bet, en dud e hoès hantét, en affærieu e hoès bet... Groeit drès peb-tra attantion vras ar hou fal daicheu ha goal acustumanceu, ha remerquet peèd gùéh en ou dès arrè hou taulét er pèhet.

Ne chonget quet, èl ma ra ul lod vad, é ma assès hum examinein ar er péhedeu a action ; de larèt-è, ar er péh e hoès groeit hemb quin : réd-è hoah hum examinein ar er chongeu a speret ha dezirieu a galon ; rac quênt pé goudé ma hoès groeit ur péhet a action, hui e hoès marcè commettét mui eit cant-péhet a chonge hac a zezir. Liessoh e péhèr dré chonge, ha guhavè dré zezir, eit ne rér dré action. Er chonge hemb action e eèll bout péhet, èl m’hun nès remerquét en Articl ag er Baillardiah. Èl-ce er-ré ne brezant quet hum examinein ar ou chongeu ha dezirieu, forh liès ne govessant quet en derderan ag ou féhedeu.

Rac-ce : Seèllet a dost ha hui e hoès péhet : 1.° Dré chongeu fal, pé doh hum arrest én-ai ésprès, pé dré lizidantæt é peèllad doh-t’ai goudé ma hoès int remerquét. 2.° Dré zezir, pé fal volanté. 3.° Dre fal gonzeu larét pé cheleuét. 4.° Dré fal obereu. 5.° Dré omission, én ur vanquein d’hou teværieu. 6.° Mar doh bet caus d’er-ré-ral de béhein : 1.° Pé rac m’hou pehai ordrénét fal obér. 2.° Pé rac m’hou pehai reit fal gonseill. 3.° Pé rac m’hou pebai secourét gobér droug. 4.° Pé rac m’hou pehai mêlét er-ré e rai fal ha reit courage dehai d’obér hoah. 5.° Pé rac n’hou pehai quet mirét doh er-ré-zou én bou carg a fal-obér. 6.° Pé rac m’hou pehai cuhét pé soutirét er-ré-ral de fal-obér. 7.° Pé rac m’hou pehai dré hou fal exampl pé solitt douguét er-ré-ral d’er péhet. Ar guemènt-ce ol é ma rét hum examinein perhuéh.

Clasquet ehue en nombr a hou péhedeu : hac èl ma hoh obligét de zisclæriein sclærran ha justan ma heèllehait en nombr, en natur hac er circonstanceu differant a nehai, chetui penaus é rinquét hum examinein. Laqueit hou péhedeu é tri-rang ér fæçon-men, drès peb-tra mar fal deoh gobér ur Govezion general, pé ur revu a hou puhé treménét.

1.° Er péhedeu ne hoès quet groeit liès. Par exampl, hui-zou sur ne hoès groeit hennèn ha hennèn meit tair-gùéh, laret just tair-gùéh, ha non pas mui na bihannoh ; hac èl-ce ag er-ré-ral. 2.° Laoueit nezè er péhedeu e hoès commettét liessoh, mæs de béré n’en doh quet bet neoah acustumét bras, ha clasquet arrè en nombr a nehai justan ma heèllebait ; èl pe lareheoh : me mès groeit er péhet-ce ardro dec, pé deuzec, pé uguênt-gùéh... èl ma credét dirac Doué en e hoès ean groeit. Ul lod vad e grèd é ma gùel larèt mui, eit bihan : mæs n'en dai quet permettét larèt mui na bihannoh é Covezion : er just èl ma credér dirac Doué é zeliér larèt, ha jamæs doh en ahàu hac én avantur. 3.° Anfin laqueit er péhedeu de béré é hoh bet acustumet : sêèllet peguehæd-ç’ou é hoh taichét dehai, ha nezè peèd gùéh ér blæ, pé ér mis, pé ér suhun, pé én dé é couéheoh én-ai, &c. Èl-ce hui e gavou pe-dost en nombr. Ne oulènnér quin gueneoh meit ma larehait just èl ma credét en e hoès int groeit, goudé ma hoès hum examinét mat.

Eit cavouét hoah justoh en nombr a hou péhedeu, groeit attantion é hès guhavè istroh eid ur péhet comprênét én un action hé hunan. Laret er memb tra ag er fal chongeu, ag er fal zezirieu, ag er goal gonzeu, &c. Par exampl ; en-n’emb e hum arrestehai d’ur fal chonge guet tri a dud én un taul, e gommettehai tri-péhet : en-n’emb e zezirehai droug, pé er marhue de buar. a dud én un taul, e gommettehai puar-péhet. En-n’emb e scandalisehai, pé e lahehai, pé e lairehai huèh a dud én un taul, e gommettehai huéh-péhet ; En-n’emb e oal-gonzehai én un taul ag ur famill composét a zeuzec a dud, e gommettehai deuzec-péhet, &c. Remerquet hoah é commettér quel liès a béhet èl a uéh ma hum arrestér de chongeal guet un dra dihuènnét, pé de zezirein, pé de seèllèt un dra dihuènnét, ha ma changér a volanté goudé en dout cousantét d’er péhet. Par exampl, en-n’emb e hum arrestehai huéh-gùéh é corv un ær guet ur fal chonge, pé ur fal zezir.. hac e changehai a volanté itré peb-gùéh, pé e laquehai é chonge guet un dra-aral, pé memb e hum daulehai de gousquèt, mæs e hum abandonnehai arrè d’un tamiq goudé guet é guettan fal chonge, pé fal zezir... bet-ha huéh-gùéh, e gommettehai huéh-péhet. Rac bout-ç’ou peb-gùéh assès a vat volanté eit gobér ur péhet, hac assès a arsàu itré peb-action eit ma heèllehér larèt hemb riscl da fari, penaus unan n’en dai quet en aral.

Guhavè neoah ur stæd actioneu ne formant meid ur péhet, a pe vènt ol conduiét guet ur memb intantion d’ur fin-benac exterior. Par exampl, un dén en dès volanté de laireah, e roull én é bèn er moyandeu e fal de hou impléein eit quemènt-ce, e brepar er péh-ç’ou requis tehou, e chonge guet plijadur én taul en dès d’obér, hac anfin en accompliss, hennéh ne gommèt meid ur péhet ; rac penaus-benac ma ta paud a chongeu-aral én é bèn durant ma vai doh hum zisposein, é intantion principal ne vai quet neoah changét, hac e gontinu én actioneu exterior e ra eit hum breparein de laireah. Laret er memb tra ag er-ré e glasq en tu de goutantein ou dezirieu lous. En dud-ce e zeli neoah disclæriein peguehæd on dès laqueit de glasq accomplissein ou fal volanté, na peèd gùéh durand en amzér-ze en ou dès renehuéét on fal zezirieu.

A fæd en natur ag er péhedeu, examinet inemb de bèh vertu en e hoès péhet, hac é pèh mod en e hoès hé blessét, ha hui e hanèuou a bèh éspece vou hou péhet. Par exampl, er manq a gredein ferm er péh e ansaign en Ilis, en désespoër, er haz doh Doué hac er superstition e zou péhedeu differant én éspece, dré m’en dint contrel de vertuyeu differant, de larèt-è, d’er Fé, d’en Espéraoce, d’er Garanté ha d’er Religion. En idolatri, er magi, er parjur, er blasfæm hac er sacrilege pé profanation ag en treu santel, e zou péhedeu differant én éspece ; rac penaus-benac ma vlessant ol er memb vertu, (er Religion), contrel int neoah de zeværieu differant ag er vertu-ze, hac èl-ce n’hé blessant quet ol ér memb mod. Er bresomtion hac en désespoër e zou ehue differant én éspèce, deusto m’en dint contrel d’er memb vertu, (en Espérance) : mæs int hé blèss én ur fæçon differant : er bresomtion, dré raï, hac en désespoër, dré vihan. Én ur guir, er péhet e zou differant én éspece, revè ma vlèss vertuyeu differant, pé, deværieu differant ag ur memb vertu. Mæs èl ma ta er circonstanceu de changein liès en éspece ag er péhet, pé de grésquein er malice a nehou, réd-e ma hum examinehait hoah ar er poènd-ce.

Er circonstanceu péré e change en éspece ag er péhet, pé e grésq er malice a nehou, e zou comprênét ér seih pé eih-guir-men : quis, quid, ubi, quibus auxiliis, cur, quomodo, quando ; de larèt-è, pihue oh-hui ; petra e hoès-hui groeit ; mèn-è en e hoès an groeit ; a bèh moyandeu en e hoès hum chervigét eit er gobér ; perac en e hoès ean groeit ; é pèh mod en e hoès ean groeit ; pegource èn e hoès ean groeit ? Éxpliquamb er guirieu-ze en eil arlerh éguilé.

Quis, e verche qualité en hani en dès péhet, mar dai abil pé ignorant mar dai diméét, pé consacrét de Zoué, mar dai ingagét én ur fæçon spécial de bratiquein er vertu en dès blessét, pé de zihoal doh er péhet en dès groeit... Quemènt-ce e zeli bout remerquét drès peb-tra a pe vai quêstion a béhedeu inemb d’er burtæd, èl m’hun nès larét én Articl ag er péhedeu Capital ar er Baillardiah.

Quid, e verche qualité er péhet e zou bet commettét, mar dai bras pé bihan, mar dai quêstion ag un dra sacrét pé un dra-aral, &c. ; qualité en hani e zou bet offancét, mar dai un dén é carg, pé un dén a Ilis, pé un tad pé ur vam, &c. ; mar dai un dén pihuiq pé ur peur e zou bet lairét, ha qualité en anjulieu e zou bet larét, en touyadelleu e zou bet groeit, &c. ; mar dai quêstion arrè a chongeu, pé dezirieu, pé actioneu inemb d’er burtæt, réd-è examinein guet pèh sort tud é vai bet groeit er péhèdeu-ze ; rac a fæd paillardiah ne faut quet calz a dra eit changein en éspece ag er péhet.

Ubi, e verche qualité el léh mei bet commettét er péhet, mar dai én ul léh a costé, pé é publiq, pé én tiegueah, pé én Ilis, &c.

Quibus auxiliis, e verche qualité en dud, en treu hac er moyandeu e zou bet impléét eit commettein er péhet, èl pe hum chervieér a dreu santel, ag en Oleàu sacrét, a zeur béniguèt, a vaginage, a drompereah, &c. Èl er-ré e gommand d’ou bugalé, pé d’er-ré-zou én ou harg, ou secour de fal-obér...

Cur, e verche en intantion guet pébani é ma bet commettét er péhet ; mar dai eit gobér chèrvad é hès bet lairét ; mar dai eit bourdal, pé eit gobér gueu d’en Nessan é hès bet goal-gonzét a nehou, mar dai eit trompein, pé eit mirèt un droug é hès bet larét gueu, mar dai eid inspirein amourustæt de unan-benac é vér hum usquét brahue, &c.

Quomodo, e verche er fæçon mei bet groeit er péhet, hac ean e zou guet hanàuedigueah pé dré ignorance, a vad ha libr volanté pé dré gontraign, dré fragilité pé dré valice, dré inclination pé dré un taul somprèn ; hac ean e zou bet anjulius eid unan-benac, hac ean-zou padét hir-amzér, &c.

Quando, e verche pegource é ma bet groeit er péhet, hac ean-zou d’un dé Sul, pé Gouil, pé oberad ; hac ean-zou durand en Officeu pé d’un dé-yun é vér meàuét, &c.

Er circonstanceu-ze pé e change en éspece ag er péhet, pé e grésq er malice ag er péhet, pé e ziminu er malice a nehou.

1.° Changein e rant en éspece ag er péhet a pe laquant én-ou ur malice nehué differant doh en hani en dès er péhet a nehou é hunan. Par-exampl, ul laironci considérét én-ou é hunan ne vlèss meid er justice ; mæs mar dai un dra consacrét de Zoué e zou bet lairét, er Circonstance-ze e laqua guet er malice ag el laironci ur malice differant, dré m’en dai caus mei blessét er Religion, hac èl-ce n’en dai quet mui hemb quin ul laironci, mæs ur sacrilege. Eit meàuein ne vlessér meid er vertu a damperance ; mæs mar dér ér stad-ce ha larèt conzeu dishonest, er circonstance-ze e zou caus mei blessét er burtæt, hac e laqua guet er guettan malice ur malice nehué ha paud-aral liès-mat.

2.° Er circonstanceu e grésq er malice ag er péhet, a pe grésquant en enormité a nehou hemb er changein a éspece. Par-exampl, un dén e hanàu er malice ag ur fal-action, e gommèt brassoh péhet eid unan n’hé hanàu quet. Laireah un dén peur e zou ur péhet brassoh eit laireah un dén pihuiq. Hum arrestein peèl amzér guet ur fal chonge e zou brassoh péhet eit pe ne hum arrestér meid ur momant.

3.° Er circonstanceu e ziminu guhavè er malice ag er péhet, èl mei en ignorance, er manq a reflexion, en defaut a liberté, &c. Ha mar da er circonstanceu-ze bet-ha diminuein er malice ag er péhet én ur fæçon ne vai meit veniel, ne vér quet obligét d’er hovessad. Mæs é contrel, mar da ur circonstance-benac ha rantein marvel ur péhet péhani a nehou é hunan ne oai meit veniel, obligét vér nezè d’en disclæriein idan boén a obér ur Govezion sacrilege.

Contein e rér seih-circonstance pèré ag ur péhet veniel én-ou é hunan, e ra ur péhet marvel :

1.° En disposition é pèhani é vér d’obér ur péhet marvel. Par-exampl, un dén e lairehai ul liard guet er volanté de laireah ur scouét p’en devezai eèllét. Un dén e larehai ur gueu distér, penaus-benac ma credehai gobér ur péhet marvél doh el larèt, &c.

2.° Er fal intantion guet péhani é commettér er péhet. Par-exampl, larèt bourdeu væn ha conzeu inutil n’en dai quet péhet marvel ; mæs ou larèt guet en intantion a zebauchein unan-benac, e vehai péhet marvel. Digueor un or hemb permission, n'en dai quet péhet marvel, mæs hé digueor guet en intantion a laireah, e vehai péhet marvel, hac é vehai gùir ne vehai quet lairét, &c.

3.° Er scandal, de larèt-è, en occasion a béhet marvel e rer de unan-benac, én ur obér ur péhet veniel. Visitein unan-benac hemb necessité n’en dai quet péhet marvel ; mæs mar eér de rè-ral dré en hantiss-ze occasion a béhet marvel, er visiteu-hont e za dê vout péhet marvel. Péhet marvel-è larèt bourdeu inutil é compagnoneab, mar santér é vou douguét ré-ral dré guemènt-ce de larèt conzeu dishonest, &c.

4.° En dangér a béhein marvelemant de béhani en hum exposér é hobèr ur pehet veniel. Antréein én un davarn eid ivèt hemb dobér, n’en dai meit péhet veniel ; mæs péhein e rér marvelemant mar hum laquér dré-ze en dangér a veàuein. Coroll ur uéh-benac eit hum zivertissein, n’en dai quet péhet marvel ; mæs péhein e rér marvelemant mar hum exposer dré-ze d’en dout chongeu, pé dezirieu lous, &c. Rac en-n’emb e hum laq én dangér a gommettein ur péhet, n’eèll quet larèt é cousciance ne fal quet dehou er hommettein.

5.° En disprisance sclær ha splann ag ul Lezèn pé ag ur Ourhæmèn péhani e ordrén pé e zihuèn un dra a zistér consequance. Par-exanpl, ivèd ur uéh deur d’un dé-yun itré er prédeu, e zou un dra a zistér consequance ; ha neoah en-n’emb e ivehai dré zisprisance eit Gourhæmèn en Ilis, e gommettehai ur péhet marvel. Er péhedeu veniel e gommettér dré acustumance e zoug ordinæremant guet-t’ai ur certæn disprisance.

6.° Ur faus gousciance péhani e ra credein é commettér ur péhet marvel é hobér un dra ne vai én éffæd meit péhet veniel. Par-exampl, un dén e zaibrehai hemb dobér un tam-benac friand itré é repazeu, pé e ivehai d’un dé-yun ur ùéh-deur itré é brèdeu, hac e chongehai gobér ur péhet marvel é quemènt-ce, e gommettehai én éffæd ur péhet marvel, rac ma cousantehai én é galon de béhein marvelemant.

7.° En union ag un dra distér joéntét guet treu-aral distér groeit a guênt, a pe zant assambl d’obér un dra a vras consequance. Par-exampl, laireah ur blanq n’en dai meid ur péhet veniel : mæs mar da er blanq-ce joéntét guet treu-aral distér lairét a guênt, ha formein ur som a gonsequance, pé gobér un domage considérabl d’en hani m’eint bet lairét tehou, el laironci-hont ag ur blanq e vou ur péhet marvel ; ha mar manq en hani-zou cablus a reparein é béhet, ean e béhou marvelemant, ha ne lairehai-ean meid ul liard d’en hani m’en dès groeit gueu doh-t’ou. Remerquet erhad quemènt-men, bugalé ha serviterion, péré e srcrap d’ou tud a glei hac a ziheu hemb scrupul er bet, é sigur ne guemérét quet calz a dra peb-gùéh. Pihue e ouair memb mar ne béhét hoah marvelemant dré en intantion hac en implé e rét ag er péh e lairét èl-ce a nebedigueu ?

A vusul ma tei deoh disolein ou péhedeu, groeit Acteu a Gontrition ; laret èl David : O men Doué ! dirac-oh hou ç’hunan en e mès péhét, hac én hou presance en e mès groeit en droug. Mar e hoès poén é cavouét hou péhedeu, hac é houd peèd gùéh en e hoès péhet, laret : Men Doué, reit sclærdér d’em deulagad eit ne gousquein jamæs ér marhue ag er péhet, guet eun ne larehai deign m’enemis ; me mès gouniét ar nehou.

A pe falou deoh gobér ur Govezion general, pé ur revu a hou puhé passet revè avis hou Covezour, hum breparet a ziabeèl, hac eit quemènt-ce, goulènnet liès secour guet Doué ; groeit yuneu hac ævreu mat-aral ; cleuet Overènneu én intantion ze ; crésquet hou Pedènneu, eit ma rei Doué deoh er græce de hanàuein hou péhedeu, hou c’oal inclinationeu, hou fal acustumanceu, &c. Groeit ur Retræd, mar dès moyand. Eih-dé diambarassét ag er forb ag er béd, ag er sourci ag el labour, ne vou quet raï eit laquad reihtæd én hou cousciance. Assès é tispignét hac é poéniét aveid er horv ; reit ehue un eih-déiad-benac d’hou c’inean.

————
Ag er Gontrition.


ER Gontrition e zou ur hæ ag er galon, hac ur haz doh er péhedeu commettét, guet ur volanté ferm n’offancehér mui en Eutru-Doué. Er gontrition e zou bet necessær a ol viscoah eit bout pardonnét a bep-sort péhedeu. Eèllein e rér bout pardonnét guet en dezir de govessad ha d’obér satisfaction, a pe n’eèllér quet én éffæd receu er Sacremant : mæs jamæs ne vér pardonnét hemb contrition.

Er gontrition e zou enta ur hæ ag er galon, de larèt-è, un tristé, un affliction, un displijadur ag er galon en dout commettét er péhet : ur haz doh er péhedeu commettét ; delarèt-è, un anquin, un dongér ag er galon, péhani e garehai n’hi dehai quet péhet : guet ur resolution ferm n’offancehér mui en Eutru-Doué ; de larèt-è ne gousantehér mui de sort péhet marvel er bet ne vern petra e arrihuou. Er gùir gontrition e ra considérein er péhet èl un droug perpet presant beèd quen e vai éffacét dré er bénigèn : en droug-ce e laq é calon er Pénitand ur glahar hac un anquin en doud ean groeit, hac en doug de guemér er resolution ne béhou mui, de govessad é fauteu, de hum gastiein a nehai ha d’obér ol er péb-ç’ou necessær eit coutantein justice en Eutru-Doué.

Bout-ç’ou deu-sort contrition ; er gontrition parfet, hac er gontrition imparfæt e hanhuér Attrition. Er gontrition parfet e zou ur hæ en doud offancét Doué rac m’en dai infinimant mad, infinimant dign de vout carét ha ma tisplige er péhet tehou. A pe vai er garanté e zou deliét de Zoué drès peb-tra hac a gaus dehou é hunan, e ra demb hur bout quæ a hur péhedeu, er garanté-ze e rantt parfet er gontrition, er Govezion, er satisfaction, er Pedènneu, en alézonneu hac en ævreu mad e ra demb gobér a balamor de Zoué. Er gontrition diazéét ar er garanté-ze en dès memb en nærh de véritein demb é peb-momand er pardon a hur brassan péhedeu, meit ma vou joéntét guet en dezir d’ou hovessad prestan ma heèllehèmb. Caërræd ur moyand eit hum zerhel perpet ér stad a hræce Doué, hac eit méritein ne vou collét nitra ag er péhiq a vad e eèllamb gobér ér béd-men ! Un dra éstrange-è ma hum sourci quer bihan er Grechénion ag en avantageu-ze : rac ne faut quet chongeal é ma quer stanq er gontrition parfet é mésq er-re e dosta hoah mar a uéh d’er Sacremand a Bénigèn.

Er gontrition imparfet e zou ur hæ en doud offancét Doué, hac e za ordinairemand ag er méh en dout commettét er péhet, pé ag en dougeance a boénieu en ihuern. Hanhuét-è imparfæt, rac n’en dai quet diazéét èl en aral ar ur garanté excellant, ha non pas rac ma vanq dehi er halitéeu necessær eit bout ur gùir gontrition.

Er gontrition imparfæt n’hi dès quet, èl en hani parfæt, en nærh de véritein demb é circonstance er bet er pardon a hur péhedeu, ma ne vai joéntét guet en absolvèn. Mæs a pe receuamb én éffæd er Sacremand a Bénigèn guet ur gontrition imparfæt, hi e eèll obtenein demb er pardon a hur péhedeu, guet m’hi dou en ihue-gondition-men : 1.° ma forbannou ag er galon er volanté de bèhein ; 2.° ha ma hum gavou guet-t’hi ur hommancemand a garanté doh Doué èl er vamèn ag en ol santeleah. Rac Doué ne bardon er péhedeu nameid a pe vai convertissét er galon : er galon ne vai convertissét nameid a p’hi dès ur haz sincèr doh er péhet ; hac eit hi doud ur haz sincèr doh er péhet, réd-è ma changeou a inclination hac a garanté, ha ma commançou carein er santeleah. Ur péhour péhani ne gùitta er péhet nameit rac ma touge a vout dannét, ne zouge quet a béhein, é-mé S. Augustin, mæs a vout losquét éternelemant : rac ean e gommettehai hoah er péhet, pe eèllehai er gobér hemb bout dannér ; hac èl-ce é galon n’en dai quet hoah convertissét. En dougeance ag er poénieu e zispos neoah de hum gonvertissein, dré ma ra coll a nebedigueu en acustumance a béhet guet eun a vout punisset mar er hommettér, ha ma forban ag er galon er péh er virai doh Doué a guemér position a nehi. S. Augustin e gomparage en dougeance doh un adoué a béhani en hum chervigér eit grouyad deu-béh méhér en eil-doh-éguilé. Ne vai quet en adoué, mæs en næd hi devai passet én eu-béh méhér, ou dalh joéntét assambl : mæs en næd ne ouhai quet neoah ou zrezein hemb en adoué. N’en dai quet ehue en dougeance e gonvertiss er galon, mæs er garanté é hunan ; rac, é-mé S. Yehàn, en-n’emb ne gar quet Doué, e chom ér marhue ag er péhet ; penaus-benac ma ta ordinæremand en dougeance de zigueor calon er péhour eit receu caranté Doué.

Er gontrition e zeli hi dout pedair-condition ; réd-è ma vou interior, surnaturel, souveræn ha general.

1.° Réd-è ma vou interior, de larèt-è, ma tei ag en donn ag er galon, a béhani é sorti ol er péhedeu, ha n’en dai quet erhoalh huannadal, ouilein, na gobér a vêg Acteu a gontrition. Rac Doué e hanàu en donn a hur halon, ha ne ouhèmb quet en trompein dré gonzeu caër, na dré zareu. A-ze en hum dromp : ul lod vat, péré e chonge guet-t’ai en ou dès ur hæ bras assès, rac m’ou devai prononcét mad un Act a gontrition e gavant énou Livr, pé ou dès désquét én ou Hatechén. Necessær-è gobér Acteu a gontrition : mæs Doué ne seèll quet quemènt doh er honzeu èl doh er galon. En huannadeu hac en dareu n’en dint quet ehue ur merche assurét ag ur gùir gontrition. Bout-ç’ou ne cessant a ouilein, na ne cessant a béhein. Guhavè é ma er sort tud-ce e resist muyan doh ou Hovezour a pe vai obligét d’ou davai eid un amzér, pé d’ober déhai pardonnein ha goulèn pardon guet ou Nessan, pé de reparein un domage groeit, pé de gùittad ur goal occasion-benac. Bout-ç’ou neoah dareu ag ur gùir gontrition, hac e za ag er galon : mæs er-ré-ze n’en dint quet stang.

2.° Er gontrition e zeli bout surnaturel, de larèt-è, réd-è ma vou laqueit ér galon dré er Speret-Santel, ha ma vou diazéét ar er ræzonieu ha gurionnéeu e ansaign demb er Fé. N’en dai quet erhoalh enta ma hum affligehèmb a hur péhedeu dré en dougeance ag er béd, dré en eun a vout goapeit ha disprisét, pé a goll hun inour pé hun danné, pé a gaus d’er méh ha d’er boén hun nès doh ou hovessad, &c. Mar dai quemènt-ce e zou caus d’hun anquin, hur hontrition e zou naturel, faus hac hipocrit. Er gontrition surnaturel e zou un anquin a galon a gaus de Zoué infinimant mad offancét, a gaus d’en ihuern meritét, a gaus d’er Baraouis collét, a gaus de souffranceu Jesus-Chrouist renehuét dré er péhet. Réd-è hé goulèn guet Doue dré vériteu Jesus-Chrouist, dré intercessio ner Uériès, &c. Eit hé méritein a guemènt ma heèllamb, ni e zeli gobér ur mortification, ur bénigèn-benac, èl mei yunein, rein alézon, pedein, monèt d’en Ilis d’adorein Jesus-Chrouist ér Sacremand ag en Autær, &c.

3.° Er gontrition e zeli bout souveræn, de larèt-è, drès quemènt tra-ç’ou. Er péhet e zou un droug drès en ol drougueu : réd-è enta m’hur bou mui a guæ hac anquin hur boud ean commettét, eid ag en ol drougueu-aral e eèllehai arrihue guenemb. N’en dai quet quêstion a ouilein nac a hum zispèn guet anquin ; rac n’en dai quet necessær ma santehèmb er hæ-ze èl en hani e santamb a pe gollamb hur hærent pé un dra-benac-aral : mæs assès-è mâ vehèmb sinceremant disposét de goll er péh e garamb muyan ér béd, er vuhé memb, quêntoh eid offancein Doué, ha ma vehèmb prest d’andur peb-sort droug quêntoh eit cousantein d’er péhet én occasioneu péré en dès groeit temb er hommettein, hac én ol circonstanceu-aral. N’en dès quet a uir gontrition hemb en disposition-ze. Manquein e ra neoah de galz a dud, é spécial d’er-ré en dès tènnét ur profit-benac ag er péhet, pé en dès hum chervigét a nehou eit peèllad un droug-benac a-ziar-nehai : èl mei er-rè-zou arrihuét dré er péhèt én un diméein mat ; er-ré en dès sauvét ou inour dré ur multr ; er-ré en dès hum dènnét ag ur fal affær dré ur gueu ponnér ; er-ré en dès gouniét ur proçæs, pé groeit fortun dré fausoni, &c. Ne goust nitra d’er sort tud-ce larèt é mant prest d’andur er marhue quêntoh eid offancein Doué : mæs pe vehai hoah en dra d’obér, n’en dai quet sur é vehènt quer scrupulus-ce. Neoah hemb contrition ag en ol péhedeu marvel n’en dès quet a bardon.

4.° Er gontrition e zeli bout general, de larèt-è, réd-è en dout quæ d’er bihannan ag en ol péhedeu marvel a béré en hum gavér cablus, ha mar behai ur péhet marvel hemb quin a béhani ne vehai quet quæ, ne zeliér quet boud ingorto a vout pardonnét ag er ré-ral. A fæd er péhedeu veniel, penaus-benac n’eèllant quet bout pardonnét hemb contrition, ne virant quet neoah er Govezion a vout mad, hac é vehai ur ré-benac a béré ne vehai quet quæ. Ne zeliamb quet chongeal en hun nès ur gùir guæ a hun ol péhedeu marvel, ma n’hun nès ehue caz doh en ol inclinationeu, acustumanceu hac occasioneu péré en dès groeit temb ou hommettein, ha ma n’en domb én disposition d’impléein, cousteèt e goustou, en ol moyandeu jaugeabl eit ne gommettehèmb mui hanni én amzér de zonnèt. Rac gobér goab a Zoué vehai larèt en hun nès quæ hur boud ean offancét, mar caramb hoah er péh en dès groeit temb en offancein, ha ma ne hum laquamb quet é poén a guemér er moyandeu jaugeabl eit ne gouéhehèmb quet mui. Amen é hès de zihoal é spécial doh certæn péhedeu mignon, a béré ne rér quet paud a gas a hum gorrigein. Guæd a sacrilegeu ! Ræzon e zou de larèt penaus a gand-Covezion fal hroeit, é hès nandec ha puar-uguênt sacrilege, manq a gontrition.

Er gontrition e zou un donæzon a Zoué : rac-ce réd-è hé goulèn, ha Doué n’hé réfus quet d’en-n’emb hé goulèn a galon. Er-ré ne brezant quet hum boéniein eid obtenein guet Doué ur gùir gontrition ag ou féhedeu, en dès de zougein ne chomehai perpét ou halon yein, é spécial mar dai ésprès, dichonge caër, hemb bout douguét dré dantation creihue er bet en ou dès offancét Doué, ha drès péb-tra mar dint bet peèll ahurtét ér péhet, pé mar ou dès hum lausquét de monèt d’en infamité a baillardiah, a ivraignereah, a avarice, &c. péré e zoug d’en dalledigueah a speret, d’en obstination a galon ha d’er marhue malheurus.

N’en dai quet erhoalh pedein Doué de rein demb ur gùir gontrition : réd-è ehue hé secour de zisquên én hur halon, hac eit quemènt-ce, réd-è hé diazéein ar er ræzonieu ha guirionnéeu e ansaign demb er Fé, de larèt-è, chongeal én enormité ag er péhet, péhani e outrage un Doué er vamèn ag en ol santeleah ; considérein erhad hun ingratirud é andræd er gùellan ag en ol Tadeu, a p’hun nès hum chervigét ag er vad en dès groeit temb, eit hum sehuel inemp tehou ; chongeal a barfæt é homb bet dré hur péhedeu caus de Varhue ha Passion hur Salvér, hac é renehuéamb hoah é souffranceu quel liès gùéh m’hun nès en hardéhtæt de dorrein é Lezèn ; turel hun deulagad ar er recompance hemb fin e oai grateit temb én Nean, hac hun nès collét eit hur bout manquét d’er promesseu a hur Badiènd ; anfin disquên a speret én ihuern eit considérein el léh e zou preparèt temb inou a oudé m’hun nès troeit cain de Zoué eit héli bobanceu en diaul...

Penaus-benac n’èellér quet en dout mercheu assurét ag ur gùir gontrition, hui e hoès neoah léh d’espérein en e hoès hi a galon :

1.° Mar covesset hou péhedeu guet anquin hac humilité ; mar ou larét ol guet courage, reih ha splann, hemb cuhein hanni, hemb diguisein hanni, hemb turel er vlam ar er ré-ral ; mar conzét a hanah inemb teoh hui hou ç’hunan guet un hardéhtæt santel én drespèt d’er méh ha d’er houartiss e hoès doh hum acusein.

Mæs mar ou hovesset guet effronteri ha guet un hardéhtæt divergond lén a vrasoni, èl pe veheoh é teviz un histoër pé un taul-caër hou pehai groeit ; mar cuhét pé mar diguisét unan-benac ; mar hum éxcusét a nehou, pé mar taulét er vlam ar er-ré-ral eit hum gaërrad, &c. Quemènt-ce-zou ur merche ag un isprit dallét, ag ur galon scournét ér péhet : ne hoès quet a gontrition.

2.° Mar qüittét a galon vad en occasioneu ha dangérieu tost a béhet, a gaus d’er péhet memb, (rac er hùittad a gaus d’un dra-benac-aral, n’en dai quet ur merche en e hoès quæ a nehou). Mar santét hou calon quen anquinét hou poud offancét Doué, ma veheoh prest de goll tout, d’andur tout, er marhue memb, quêntoh eit hum gavouét mui a hou vat volanté ér memb occasioneu, pé gobér er péhedeu-ze pe vehènt hoah d’obér.

Mæs mar santét en hum blige hoah hou calon én occasion hac én dangér tost a béhet ; mar dai hoah hou chonge guet er plijadurieu, divertissemanteu hac amoædage er béd ; ma n’en doh prest d’andur bout goapeit, anjuliét, goal drætét, &c. quêntoh eit retourn mui jamæs d’er péhet, caër hou pou larèt en e hoès ur gùir gaz doh-t’ou èl ma véritt ; hum drompein e rét a vras.

3.° Mar tremenét dré ol er péh e reglou deoh hou Covezour ; mar receuét a volanté vad er pénigènneu rustan d’hou corv ha contrellan d’hou c’imur, meit ma vehait neoah ér stad d’ou gobér ; mar groét a zevri satisfaction d’hou Nessan, én ur zaccor er péh hou pehai goal-guemérét, doh en dizomagein ag er gueu hou pehai groeit dehou ne vern é pèh mod, é houlèn pardon guet-t’ou, mar hou pehai-ean anjuliét, &c.

Mæs mar ræzonét doh hou Covezour, mar refusét er bénigèn e gav necessær deoh, ma ne hum laquét quet é poén a bayein hou telé, a reparein en domage e hoès groet, ma ne brezét plæguein eit goulèn pardon guet er-ré e hoès offancét, pé ma n’er groét meid inemp d’hou calon, &c. Quemènt-ce e zisco ne santét quet er vrassæd a hou péhedeu, ha ne hoès quet a gontrition a nehai.

4.° Mar doh disposét de guemér é grad en ol poénieu, miserieu ha croèzieu e gouéhou ar-n’ah ne vern a beban é teint, pé a berh Doué, pé a berh en dud dré é bermission : mar doh prest d’andur ol quemènt-ce é pénigèn a hou péhedeu, é ma ur merche en e hoès contrition.

Mæs mar hum lausquét attàu de golèrein inemp d’hou poénieu, de hum glêm a Zoué, de hum guemér guet malice doh er-ré e chongét e zou caus d’hou troug, mar chongét a hum vangein èl quênd a pe gavehait en tu, &c. quemènt-ce e zisco n’en doh quet hoah humiliét idan dourn en Eutru-Doué, ha ne fal quet deoh ma hum vangeou ag en outrage e hoès groeit dehou : er gontrition e vanq.

Er gùellan merche e ouhèmb hur boud ag ur gùir gontrition, e zou er ferm propos.

————
Ag er Ferm Propos.


EN dairvèt condition absolumant necessær eit gobér ur Govezion vat, e zou er ferm propos, de larèt-è, ur gùir ha ferm resolution n’offancehér mui en Eutru-Doué. Hemb er resolution-ze n’eèllamb quet chongeal en hun nès quæ a hur péhedeu ; rac gobér goab a Zoué vehai larèt tehou en hun nès anquin hur bout groeit er péh e omb hoah én disposition d’obér. Faute a ferm propos, ul lod-vad e zou obligét d’obér pénigèn ag er Sacremant memb a Bénigèn, hac er péh e zeliai boud eit-t’ai ur vamèn a vuhé spirituel hac a vénidistion, e za de voud ur vamèn a valediction hac a varhue.

Er ferm propos e zèli en dout tair-condition : réd-è ma vou interior, courajus ha padus. 1.° Réd-è ma vou interior ; rac gùir changemand ur péhour e gonsist é tistag a zevri é galon doh er péhet, ha non pas é larèt conzeu caër, hac é hobér a vêg Acteu a gontrition. Réd-è ma tei er galon dé gùittad absolumant peb-sort péhet, ha ma larou é gurionné : Cousteèt e goustou me fal deign changein ; larét e mès men guir ; é han de gommance. 2.° Er ferm propos e zeli bout courajus, eit ma talhehèmb perpet doh hur honz, ha ma collehèmb quemènt mat hun nès, quêntoh eit coll græce Doué dré er péhet. Mar dai nærhus hur ferm propos, ni e rei guet courage brizél d’hur fal imur ; ni e oasquou sterd ar hur prontitud ; ni e beèllei guet horreur doh er hompagnoneaheu ha léhieu dangérus, e vehai hoah caus temb de gouéh ér péhet. 3.° Er ferm propos é zeli bout padus, de larét-è, quehæd èl ma vihuehèmb. N’en dai quet erhoalh, èl ma chonge eur-ré-benac, peèllad doh er péhet en dé ma vér bèt é Covessad pé é communiein, na durand ur misiad, pé davantage : er sort tud-ce e ra d’antand ne badou ou resolution nameit beèd quen e gaveint en occasion. Réd-è enta larèt a zevri èl S. Paul : Me zou sur ne vou nac er marhue nac er vuhê... na netra-aral em separou jamæs doh carante Doué, péhani-zou é Jesus-Chrouist.

Er mercheu doh péré é hanàuér er ferm propos, e zou er changemand a fal vuhé, ur sourci éhuebét de beèllad doh en occasioneu a bèhet ha de dorrein er fal acustumanceu.

1.° Changein a fal vuhé e zou gobér er hontrel d’er péh e rait a guênt : rac-ce mar continuét de vihuein èl ma reoh quênt, caër hou pou larèt en e hoès ur gontrition vras a hou péhedeu, hac ur volanté ferm ne retournehait mui dehai. U1 labourér péhani ne had meid yvrai, n’eèll quet boud ingorto a æstein gunéh : ha hui, mar dalhet doh hou fal vuhé èl quênt, n’eèllét quet é gurionné larèt en e hoès volanté de beèllad doh er péhet.

2.° Réd-è peèllad guet sourci doh en occasioneu. Bout-ç’ou a zeu-sort : ré e hanhuér occasioneu peèl, ha ré-ral e hanhuér occasioneu tost, a béré hemb quin é conzamb amen. Hanhuein e rér occasioneu tost a béhet, ol er péh hun doug ordinæremant d’er péhet, hac hul laqua én dangér sclær a er hommettein ; pé autremant, ol er péh e ouiamb, pé e eèllamb hac e zeliamb goud e vou caus temb revè tout en aparance de gouéh ér péhet. Obligét-omb absolumant de beèllad doh er sort occasioneu-ze, meit ha falein e rehai demb hum zannein. Rac en hani e gar en dangér e hum gollou én-ou, é-mé er Speret-Santel. Mar gouiamb enta, pé mar eèllamb ha mar deliamb goud penaus é monèt de certæn compagnoneaheu, é hobér pèn doh certæn tud, é cheleuèt certæn discourieu, é seèllèt certæn treu, &c. é vou caus quemènt-ce demb d’hur bout tantioneu creihue, pé degouéh ér péhet, réd-è absolumant peèllad : n’en dès quet de varhateah.

Ag en occasioneu tost a béhet er-ré cummunan bout-ç’ou ehue deu-fort : ré e zoug a nehai ou hunan d’er péhet, èl mei el limageu dishonest, er fal livreu, ér horolleu, en hoarieu desordr, er braguerisseu divodest, en hantiss a dud youanq pautrèt ha mèrhèt hardéh en éil doh éguilé... Ré-aral n’en dint occasion a béhet nameit de certæn tud hac é certæn circonstanceu, èl mei en davarn eid un dén taulét guet er gùin ; certæn hoarieu innoçant eit tud péré n’eèllant quet hum gavouét én-ai hemb péhein ; er hommerce, er foërieu, er marhadeu eid er-ré ne ouhènt quet ou gobér hemb trompein, hemb touyèt, hemb meèuein ; mechér un tavarnour eid er-ré n’ou dès quet er gourage de refus gùin d’er-ré-zou obligét de yun, pé d’er-ré e uélant tuèmmét d’ou fèn, &c. Pihue-benac n’en dai quet disposét de gùittad er sort occasioneu-ze, ne véritt quet en absolvèn.

Mæs petra gobér ma n’eèllér quet quittad en occasion hemb souffrein un domage considérabl, pé hemb boud é riscl a vout disinourét ? N’en dès quet de varhateah ; réd-è quittad gronce. Mar da hou lagad diheu, pé hou tourn diheu ha boud eid-oh occasion a béhet, é-mé Jesus-Chrouist, tènnet hou lagad diheu, trohet hou tourn, ha taulèt int peèl dohoh. Rac gùel-è monèt d’en Nean guet ul lagad hac un dourn, eit monèt d’en ihuern guet deu-lagad ha deu-zourn. Er honzeu-ze e senéfi penaus é vehai en treu e ra demb péhein, quen necessær demb el mei hul lagad hac hun dourn diheu, é teliamb neoah ou huittad, ma ne fal quet demb couéh én ihuern. Quemènt-ce e seblantt bout rust ha calét : mæs anfin n’en dès quin moyand d’assurein hur salvedigueah. Ne vern petra e larou en dud a hanamb : rac mar clasquamb pligein d’en dud, é-mé S. Paul, ne vehèmb quet amièt de Jesus-Chrouist. Chongeènt, ha lareènt er péh e gareint : meit ma vou coutant en Eutru-Doué a hanamb, chetui quemènd èl a faut : danné, inour, ha treu er-hoalh hur bou mar groamb é volanté.

Mæs ma n’en dès quet moyand de beèllad doh en occasion, èl ma arrihue guhavè a pe n’eèllér quet sorti ag el léh ma vér, pé qùittad ul labour e vai requis gobér ; a pe zouguamb en occasion guenemb ne vern mèn é hamb, &c. Ér sort circonstanceu-ze réd-è dastum ol er péh e eèllér a nærh hac a vertu eit peèllad en occasion ; hum zéfiein a hanamb hun hunan ; laquad hun ol confiance é Doué, er pedein de laquad ur oard ar hur squêndeu, qùittad en occasion prestan ma heèllehèmb, hac a pe gavehèmb en tu, hum adressein doh hur Hovezour eit goud guet-t’ou petra e zeliamb gobér. Bout-ç’ou perpet de hum zéfiein ag en occasioneu péré e gommance dré hoari ha deværrance é mat hac én honestiss ; rac en diaul e brofitt a nehai abrèd pé dehuehad.

3.° Anfin en drivèt hac er surran merche ag er ferm propos, e zou ur sourci éhuehét de dorrein er fal acustumanceu. Rac eèllein e rér gobér sebland a changein a fal vuhé ha peèllad doh en occasioneu dré hipocrisi, eit sauvein en inour, &c. Mæs ne zér quet ordinæremant d’obér brizél d’er goal acustumanceu hemb ne vai convertissét er galon. Hanhuein e rér goal acustumanceu un inclination, un æzemant guet péhani é commettér certæn péhedeu doh péré é vér hum hroeit, èl mei el lubricité, en touyereah, en ivraignereah, er goal-gonzereah, &c. Bout-ç’ou péhedeu de béré en hum acustumér burhud ag er guettan gùéh m’ou hommettér, èl mei er péhedeu lous. En acustumanceu a béhet e zou diazéét ar er garanté desordr e guemér er galon doh çertæn treu dihuènnét : réd-è enta distrugein er garanté-ze, eit laquad caranté Doué én hé léh. Eit quemènt-ce, réd-è ma vehèmb sourcius hac éhuehét ar-n’amb hun hunan ; ma castiehèmb hun isprit, hur halon hac hur squêndeu ; ma pedehèmb hilleih, ha ma peèllehèmb doh en occasioneu. (El Livr ag er Hombat spiritüel e zésq er fæçon de zistrugein er goal acustumanceu dré er pratiq ag er vertuyeu contrel dehai. Leinet ean).

Ne gavan quet é ma necessær avertissein é teliér ehue bout sourcius de gùittad en occasioneu hac acustumanceu a béhet veniel ; rac n’en dai quet requis d’em chonge avertissein bugalé de zihoal doh er péh e ouyant e zisplige d’ou zad. Er-ré e chom neoah ag ou vat volanté ér sort dispositioneu-ze hac e dosta liès d’er Sacremanteu, en dès de zougein hilleih eit ou Hovezioneu. Rac, èl ma lar S.Francæs a Sale ér hettan Parti ag er Vuhé devod, Chapistr XXII, n’en dai quet possibl d’un inean bout peèl amiét de Zoué, mar chom a hé vat volanté én disposition dalhabl de zisplige dehou. Me ouair é heèllér bout pardonnét ag er péhedeu veniel hemb ou hovessad : mæs n’eèllér quet neoah bout pardonnét a nehai hemb contrition ; él-léh n’en dès quet a ferm propos n’en dès quet a gontrition, hac er ferm propos n’eèll quet bout hemb ur sourci éhuehét de beèllad doh en occasioneu ha de dorrein er goal acustumanceu.

————
Ag er Govezion.


ER Govezion e zou un accusation humbl, splann ha fidel e ra un dén ag é ol péhedeu d’ur Belêg aprouvét, guet en intantion a obér pénigèn, hac a en doud en absolvèn a nehai. Me lar un accusation, eit rein d’antand n’en dai quet de zéviz histoérieu, de hum vantein, pé de hum éxcusein é teliamb monèt de govessad ; mæs eit hum accusein ni hun hunan. Me lar un accusation ag en ol péhedeu marvel d’er bihannan, rac n’en dai quet absolumant requis hum accusein ag er péhedeu e ouiér sur ne vènt meit veniel, eit rein d’antand penaus en-n’emb e vanq dré é faute a zisclæriein ur péhet marvel hemb quin, ne receu quet er pardon ag er-ré-ral, hac open ean e ra ur sacrilege. En accusation-ze e zeli bout groeit d’ur Belêg aprouvét, de larèt-è, d’er Person pé d’er Huré, pé d’ur Belêg-aral aprouvét guet en Éscob eit covessad. Rac-ce en-n’emb e hum adressehai hemb necessité doh ur Belêg ne vehai quet aprouvét, e vehai obligét de gommance èl a bèn é Govezion guet ur Belêg aprouvét.

Mar doh libr de choæge hou Covezour, queméret en hani e hanàu gùellan hou cousciance, hac e geinou muyan hou fal imurieu, hou c’oal inclinationeu. Ne yet quet de glasq unan e eèllehait trompein ; unan franq a vanche, èl ma larér, hac e bass libr. Æz-è trompein en dud, mæs Doué ne drompér quet. Jamæs ne yet de govessad hemb n’hou pou hum breparét mad ér-raug. Dihoallet ehue a govessad dré inclination naturel, eit pligein d’hou Covezour, eit bout seèllét hac istimét guet en dud. Er sort dispositioneu-ze e zou caus ma ra ul lod-vat, en dud youanq é spécial, hilleih a sacrilegeu. (Ar er choæge ag ur Hovezour, leinet er Chapistr IV, Parti I ag er Vuhé devod). N’en dai quet amen el léh de larèt pegource é vér obligét de govessad : expliquét hun nès quemènt-ce én dairvéd a Ourhæmeneu en Ilis.

Er Govezion e zou necessær dé guemènt-hanni en dès péhét marvelemand a oudé é Vadiènd ; ha hemb Covezion, a pe eèllér hé gobér, hanni n’eèll bout pardonnét ag é béhedeu marvel. Èl-ce é ma bét arrestét guet Jesus-Chrouist a p’en dès reit d’en dud a Ilis er bouvoër de bardonnein peb-sort péhedeu. Réd-è ou hovessad ol ; hac eit quemènt-ce réd-è hum examinein perhuéh ér-raug, hac impléein en amzér e laquér de ortoz bout covesseit, eit hum examinein hoah perhuéhoh hac eit goulèn ur gùir gontrition. De zezirein vehai ma tehai en ol de gomprênein ha de bratiquein er péh e lar S. Francæs a Sale èr Chapistr XIX, Parti II ag er Vuhé devod, a zivoud er fæçon de hum accusein, eit disolein splann d’hur Hovezour en donn a hur halon. Rac, eit gùir larèt, n’en dai quet stanq er-ré e ouair covessad èl ma faut.

Remerquet mad er péh e yan de larèt teoh quênt conz ag er honditioneu e zeli er Govezion hi dout. Jamæs ne cheleuet Covezioneu er-ré-ral, nac ehue en dud e hum blige doh hum vantein ag er péh e vai larét tehai é Covezion : ne remerquet quet pibue en devai bet en absolvèn, doh pihue n’en devai quet : hac é vehai mad un dra de vout larét, goarnet ean gueneoh ma n’eèllét el larèt hemb rein d’antand é ma é Covezion en e hoès ean cleuèt : jamæs ne gonzet ag er péh en dès hou Covezour larét teoh, meit hac ordrénèt en dehai deoh conz de unan-benac : ne hum vantet quet na dré vourd, na dré fal imur, é ma bet refusét en absolvèn deoh ; hum humiliet quêntoh dirac Doué... Anfin er Govezion ne zeli jamæs chervige de vourd na de langage é compagnoneah, guet eun, é sigur hoarhein, ne dènnehai de vlasfæmein.

Er Govezion e zeli hi devout tair-condition : réd-è ma vou humbl, sincèr hac antiér.

1.° Er Govezion e zeli bout humbl, de larèt-è, é teli ur Pénitand hum gonsidérein ital treid é Govezour èl ur hriminel é presance é Juge ; hum accusein guet santimanteu bras a hlahar hac a anquin, ha non pas larèt é béhedeu èl un histoër, na hum éscusein én ur durel er vlam ar er-ré-ral, èl ma ra ul lod vat, péré e hum vantt ag ou ævreu mat, hac e ra én un taul Covezion hou zud hac ou amision. En humilité e oulèn hoah ma cheleuehèmb guet attantion en avizeu mad e ra demb hur Hovezour ; ma tremenehèmb a volanté vat dré er péh e ordrénou demb, ha ma credehèmb a zevri, a pe refus temb en absolvèn, en en dès ræzon d’hun davaiein beèd ur uéh-aral, ha ne véritamb quet hé receu. Ne faut quet hum glêm, èl ma ra ur-ré-benac, na larèt é ma rust hou Covezour ; n’en dès quet a du de bad guet-t’ou ; é ma capabl de zannein en ol, &c. É contrel, trugairicaid en Eutru-Doué en dout reit teoh ur Hovezour péhani en dès mui a hoand d’hou salvein eit ne hoès hui. P’hou lausquehai de vihuein d’hou fantasi, ne veheoh quet tantét de hum glêm a nehou. Hou ponheur hemb quin e glasq, ha n’en doh quet coutant !... En humilité e vanq.

2.° Er Govezion e zeli bout sincèr, de laret-è, é teli er Pénitand hum accusein sclaér hag næt hemb crésquein na bihannad é béhedeu ; hum éxpliquein hemb clasq troyeu na distroyeu, eit ma huélou just er Hovezour é pèh stad é ma : én ur guir, disolein en ol plægueu ha displægueu ag é gousciance èl m’en dai dirac Doué. Er fauteu a béré é vér sur, réd-è ou disclærien èl un dra a béhani é vér sur ; hac er-ré a béré é vér én arvar, réd-è hum accusein èl ag un dra a béhani é vér én arvar. Ne faut quet caïgein guet peb-accusation circonstanceu inutil, pé histoërieu væn, péré ne chervigeant meit de zistroein attantion er Hovezour, ha de virèt doh-t’ou a remerquein tout en enormité ag er péhet. Réd-è hum éxpliquein a bèn-caër hemb clasq quemènt-ce a droyeu, ha hemb gortoz ma vou obligét er Hovezour d’hun interrogein. Ne faut quet ehue é sigur hum accusein, hanhuein hanni, meit ha requis vehai quemènt-ce eit discoein er vrastæd ag er péhet, pé goulèn conseill penaus é teliamb hum gomportein guet certæn tud e zou eid-omb occasion a béhet, hac e zou rét temb hanhuein eit goud avis hur Hovezour.

Guæd a Govezioneu sacrilege faute a sincerité ! Guæd a faus Pénitandèt de béré é vehai refusét en absolvèn, pe zisolehènt splann er stad ag ou housciance ! Ræzon e zou de larèt n’en dai quet é Covezion é hanàuér gùellan en dud. Er-ré youanq spécial e zouge perpet ne vehai gùélét raï sclèer én ou affærieu, hac e zihoal muyan ma heèllant a ziscoein en tu tihoél ag ou buhé. N’en dès ardeu ne vaginant eit hum ziguisein d’ur Hovezour, guet eun n’en devehai charité assès eit ou distroein ag en hènd a zannation. Coutant vènt a pe eèllant en trompein ; mæs ne chongeant quet é ma doh-t’ai ou hunan é rant gueu, hac é vou discoeit un dé e zel d’en ol, er péh e guhant bermen guet quemènd a sourci.

3.° Er Govezion e zeli boud antier, de larèt-è, é teli er Pénitand hum accusein d’er bihannan ag en ol péhedeu marvel a béré-en hum gav cablus. Obligét-è eit quemènt-ce de larèt gùellan ma heèll en nombr, en natur a nehai, er circonstanceu e grésq bras er malice a nehai, hac er-ré e change en éspece a nehai, ér mod m’en dai éxpliquét ihuelloh en Articl ag én Examèn a gousciance. Obligét-è de hum accusein ag er péhedeu marvel a béré é ma én arvar hac ean en dès int groeit pé n’en dès quet, hac ean en dès int covesseit pé n’en dès quet, hac ind e zou marvel pé veniel : rac p’hou huhehai ésprès, é rehai ur Govezion sacrilege. Obligét-è hoah de larèt er péhedeu marvel en dehai ancoeheit a zisclæriein én ur Govezion-aral : rac penaus-benac ma vènt pardonnét dré en absolvèn, a pe ne vai quet dré hur faute é vènt bet ancoeheit, obligét-omb neoah d’ou hovessad a pe za chonge temb a nehai. Mæs mar dai dré hur faute é vènt bet ancoeheit, réd-è commance èl a bèn er Govezion-hont, hac ol er-ré hur behai groeit hé goudé.

Tri-tra e zou caus ordinæremant ma lausquér liès lod ag er péhedeu hemb ou hovessad : 1.° Er manq a hum examinein erhad ; 2.° Er méh ; 3.° En ignorance. A pe vanquér a zisclæriein ur péhet marvel-benac faute a en dout hum examinét erhad, er Govezion e zou sacrilege, hac e zoug guet-t’hi un disprisance disolo caër ag er Sacremant a Bénigèn : rac quemènt-ce-zou ur merche é seèllér er Govezion èl un affær a zistér consequance, péhani ne véritt quet quemènd a attantion hac a sourci èl en affærieu tamporel ha clinhuedeu er horv. Obligét vér enta de hum examinein a nehué ér mod m’hun nès larèt, ha de gommance er Govezion-ze èl a-bèn.

Er méh e zou caus ehue mar rér calz a sacrilegeu. Hardéh vér de gommettein er péhet, ha memb de hum vantein a nehou : ne vai méh nameid a pe vai quêstion a er hovessad. Er-ré e guh ou féhedeu dré véh e zisco pé n’ou dès quet a Fé nac a Religion, pé n’ou dès quet ou isprit mat. Rac anfin, petra-è ou chonge ? Trompein en Eutru-Doué ? Ma ne fal quet dehai gobér ur Govezion vat, pérac é tant int de govessad ? Ne gavant quet merhad é houtrageant assès Jesus-Chrouist a hènd-aral : ha rac-cè é fal dehai goud hac ean e vou patiant assès eit ou lausquein de renehuéein é Bassion dré ur sacrilege. O tud foll ! Hum drompein e rét : é sigur cuhein hou péhet, hui e guemér er moyand d’en disolein. Rac er péhedeu cuhét è Covezion e vou discoeit sclær ha splann dirac en ol dé er Jugemant.

Anfin en ignorance e zou caus de baud a sacrilegeu. Quemènt-ce e arrihue a pe vanquér a zisclæriein ur péhet marvel, rac ne ouiér quet é vai marvel, penaus-benac ma heèllér ha ma teliér goud é ma marvel. Bout-ç’ou deu-sort ignorance : unan divlam, hac unan criminel. Divlam vai en ignorance a pe ramb tout er péh e eèllamb eit boud instrugét : par-exampl, a pe assistamb guet fidelité ér Hatechéneu, Instructioneu ha Perdegueu ; a pe oulènnamb én hun doutanceu conseil guet tud abil, avisét-mat ha santel. Mæs criminel-è hun ignorance, ma ne hum sourciamb quet a obér hum instrugein ; ma ne brezamb quet goulèn conseil én hun doutanceu, pé ne gonsultamb meit tud diavis ha digousciançus péré e bass tout ; ma ne laquamb poén er bet de hanàuein hun deværieu general ha particuliér. En ignorance-ze e zou caus ma commettér un afin a béhedeu marvel, a béré né chongér quet a hum accusein : receu e rér neoah en absolvèn : monèt e rér de gommuniein ; continuein e rér èl-ce durand er vuhé... Penaus vou a la fin contein ur stèd quen eahus a sacrilegeu. Rac scontein e rér é huélèt en nivér a Crechénion e vihue én ignorance criminel. (Ér Chapistr II hui e gavou un articl ag er péhedeu a ignorance).

A pe za unan-benac ag en tri-defaut-ce de vout caus temb d’obér ul fal Govezion, ne chom guenemb quin moyand d’hé reparein, meit d’hé hommance èl a bèn, hac ol er-ré hur behai groeit hé goudé, hemb ancoehad a hum accusein de guettan tout ag er péhet hur boai manquét a ziscleriein, hac ag er Hommunioneu hur behai groeit a oudé. Bout-ç’ou memb circonstanceu é péré n’en dai quet erhoalh gobér ur Govezion extraordinær, de larèt-è, commance er Govezion a oudé ur certæn amzér : mæs requis vai liès, eit laquad reihtæd ér gousciance, gobér ur Govezion general.

Er Govezion general e zou un accusation ag en ol péhedeu commettét a oudé er Vadiènd. Er Govezion general e zou necessær d’er-ré n’ou dès biscoah groeit Covezion vad er bet, ha forh prohttabl d’er-ré-zou poéniét a fæd ou Hovezioneu quettan. Larèt hun nès én examèn a gousciance é pèh fæçon é telièr hum guemér eit hé gobér erhad. Quênt hum avisal a obèr ur Govezion general, ni e zeli éxpliquein hur ræzonieu d’ur Hovezour abil hac avisét-mat, ha tremén dré er péh e gonseillou demb. Rac penaus-benac m’en dai er Govezion general forh profittabl a nehi he hunan, bout-ç’ou neoah certæn tud de béré é heèll gobér droug, èl mei er-ré n’eèllant quet hemb dangér chongeal én ou buhé tremenét, hac en dud scrupulus péré n’eèllant quet gobér un examèn quer bras ha quen hir, hemb ne droublehai ou sperét.

Er-ré e ra ur Govezion general ur uéh-benac én amzér hemb ne vai requis tehai, e dènn a nehi avantageu bras. Rac chervige e ra dehai, 1.° d’arrest er boén e eèllehènt ou dout ar ou speret a fæd ou Hovezioneu a ziaguênt : 2.° de laquad én ou halon brassoh glahar ag ou fauteu, é huélèt én un taul ou ingratitud é quevir en Eutru-Doué : 3.° d’obtenein dehai er remission ag er poénieu tamporel deliét d’er péhedeu a béré en ou dès deja receuét er pardon : 4.° de laquad ou Hovezour ér stad de hanàuein reih en donn ag eu housciance, hac er moyandeu e zeli impléein eit ou hondui én hènd a salvedigueah. Er gustum en dès ur ré-benac d’obér peb-plæ ur revu eit renehuéein er resolutioneu ou dès quemérét d’assurein ou salvedigueah, e zou mêlét ha recommandét guet S. Francæs a Sale ér buarvèt Parti ag er Vuhé devod, é péhani é hansaign penaus é teliér hum guemér eit hé gobér erhad.

A pe hum bresantét de govessad, chetui penaus é teliét commance hou Covezion. Remerquet erhad en ol poéndeu e yan de verchein amen, ha pratiquet int quel liès gùéh ma tostehait d’er Sacremand a Bénigèn. Hum laqueit ar hou teulin ital treid hou Covezour, groeit Sign er Groès guet humilité, ha larèt : Me zad spirituel, reit-teign hou pénidiction, rac péhèt e mès ; commancet quentéh : Me govessa doh Doué ol-Buissant, doh er Uèriès glorius Vari, doh en Eutru S. Miquêl Arhæl... ha dohoh hui, me zad spirituel, rac ma mès péhét raï dré chongeu, dré gonzeu ha dré fal obereu : arrestet a-zè. Quentéh èl ma santehait é vou hou Covezour doh hou cheleuèt, disclæriet : 1.° peguehæd-ç’ou a oudé n’en doh quet bet é covessad ; 2.° ha hui ou poai bet en absolvèn ; (ma n’hou poai quet hé bet, laret perac) ; 3.° ha hui e hoès accomplissét er bénigèn e oai bet reit teoh ; (ma ne hoès quet hé groeit, larèt ehue perac) ; 4.° ha hui e hoès groeit er péh e oai bet ordrenét teoh, ha pratiquet en aviseu-mat e oai bet reit teoh ; (remerquet mat en articl-mèn de béhani é vanq en darn-muyan ag en dud, ha ma ne hoès quet ean accomplisset, larèt arrè perac) ; 5.° ha hui ou poai manquét a zisclæriein ur péhet marvel-benac én hou tehuehan Covezion, pé quênt ; (mar e hoès manquét, larèt petra e vou bet caus : rac sacrilege é bet hou Covezion mar e hoès ean cuhét dré valice, pé dré véh, pé dré zougeance : mar dai ancoeheit e hoès ean, seèllet hac ean e vehai dré hou faute, pé rac n’hou poai quet examinét mat hou cousciance, pé dré hou pout hum hastét raï, hac èl-ce hou Covezion e vehai arrè sacrilege, ha de gommance èl a-bèn) ; 6.° ha hui hou poai laqueit poén d’hou poud ur gùir gontrition a hou péhedeu ; (rac hemb contrition er Govezion e zou sacrilege) ; 7.° anfin ha hui e hoès hum breparét d’hou poud en absolvèn. Chetui en articleu dré béré é teliét attàu commance, ha mar doh avisét mat, ne ortehait quet hou Covezour d’ou goulèn gueneoh.

Arlerh quement-ce disclæriet ol hou péhedeu guet humilité ha sincerité : commancet dré er-ré e zougeheoh hou poud ancoeheit a zisclæriein a ziaguênt : larèt pèh sort péhedeu int, peèd gùéh en e hoès commettét peb-hani, hac er circonstanceu considérabl a nehai, èl m’hun nès éxp1iquét én examèn a gousciance : ne lausquet quet er-ré vras hac e ra muyan poén dèoh, beèd er-ré dehuehan, guet eun ne ouniehai en diaul ar-n’ah d’ou huhein, ha mar dougét hou poud ancoeheit ur péhet-benac, pedet hou Covezour d’hou c’interrogein : quentéh èl m’hou pou achihuét hum accusein, larèt : Ag er péhedéu-men, hac a ol er-ré ne mès quet chonge a nehai, me oulen guet Doué pardon a greis me halon, ha gueneoh-hui, me zad spirituel, pénigèn hac absolvèn... dré me faute, dre me faute, dré me faute brassan ; rac-ce me bèd er Uiriès glorius Vari, en Eutru Miquêl Arhæl... ha hui, me zad spirituel, de bedein en Eutru-Doue aveid on. Èl ce re vou groeit. Laqueit nezè ol hou studi de cheleuèt ha degomprênein en aviseu mad e rei deoh hou Covezour. Mar hou c’interroge, rescondet guet gurionné d’er péh e oulènnou gueneoh, receuet guet aboeissance er bénigèn e rei deoh, ha ma n’hou juge capabl de receu en absolvèn, aboeisset dehou guet humilité. Durant ma vou hou Covezour e conz dohoh, ne hum abuset quet d’examinein ha hui hou pehai ancoeheit nitra : rac quemènt-ce e zou liès un tantation ag er goal-speret eit mirèt dohoh a brofittein ag en aviseu-mad e vehai reit teoh. Ne veaih quet neoah ingorto é vou groeit teoh ur perdêg quel liès gùéh ma hehait de govessad : mæs groeit erhad er péh e vou larét teoh peb-gùéh ; ha mar da chonge teoh ag ur pehet-benac, disclæriet ean quênt receu en absolvèn.

Ér momant ma vou reit teoh en absolvèn, souplet hou pèn ha joéntet hou teourn ; goulènnet guet Doué pardon ag en ol péhedeu e hoès covesseit, ag er-ré ne hoès quet chonge a nehai hac é general a ol er-ré e hoès commettét durant hou pubé ; groeit hou possibl eit hou poud ur hæ carantéus a nehai ol, ha groeit a greis hou calon un Act a gontrition. Goudé, hum dènnet a costé eit trugairicad Doué ag er pardon en dès accordét teoh dré é visericord ; groeit reflexion ar en aviseu-mad e vou bet reit téoh, eit hou diazéein sonn én hou speret ; renehuéet hou ferm propos, hac anfin goulènnet quêntoh er marhue eit retourn mui d’er péhet. Èl-ce re-vou groeit.

————
Ag er Satisfaction.


ER Satisfaction, péhani-zou en drivèt Parti ag er Sacremand a Bénigèn, e zou er reparation ag en offance groeit de Zoué ha d’en Nessan. Er resolution ferm ha sincèr d’obér satisfaction, e zou absolumant necessær eit gobér ur Govezion vat, penaus-benac n’en dai quet attàu requis en dout groeit er satisfaction-memb quênt monèt de govessad : rac hemb er volanté sincèr-zé den n’eèll bout pardonnét ag é béhedeu. Ne ouhèmb quet a hanamb hun hunan gobér satisfaction de Zoué ér vuhé-men : rac-ce hur satisfactioneu n’eèllant boud profittabl eid-omb, meid é quemènt ma vènt joéntét guet mériteu Jesus-Chrouist, a béré é tènnant ou ol nærh ha vertu. Jesus-Chrouist en dès groeit, gùir-è, satisfaction antiér de Zoué aveid omb ; mæs eit quemènt-ce n’en domb-quet exant a obér pénigèn ; rac n’en domb lodêq én é vériteu meit revè er boen e laquamb d’obér satisfaction eit hur péhedéu.

1.° Obligét-omb d’obér satisfaction de Zoué a guemènt ma heèllamb : 1.° dré er bénigèn e ra demb er Hovezour ; 2.° dré bénigènneu e gueméramb a hanamb hun hunan ; 3.° dré er poénieu e gouéh ar-n’amb é punition ag er péhet, èl mei er hlinhuedeu, er holleu, en amzér rust, el labour calét, en afflictioneu corporel ha spirituel, &c. 4.° Dré en Indulgeanceu, &c.

2.° Obligét-omb d’obér er bénigèn e ra demb hur Hovezour, ha péhein e ra pihue-benac e vanq dré é faute a hé accomplissein. Rac penaus-benac ma receuamb er remission a hur péhedeu ér Sacremand a bénigèn, ne vèmb quet neoah attàu qùitt ag er boén deliét d’er péhedeu, dré ma ta er boén éternel deliét d’er péhedeu marvel a béré en hun bai receuét er pardon, de voud ordinæremant changét é poénieu tamporel, e zou rét absolumant payein ér béd-men pé ér béd-hont. Rac-ce er-ré ne brezant quet gobér ou fénigèn, e zisco é tisprisant er Sacremant, ha n’ou dès quet a anquin ou doud offancét Doué. N’en dès quet ehue de fiein ar Govezioneu er sort-ze. Er pénigènneu e rér demb é Covezion, e zou gùel eid er-ré e gueméramb a hanamb hun hunan, rac m’en dint ur parti ag er Sacremant, ha rac ma pratiquér doh ou gobér, en humilité hac en aboeissance én un taul.

2.° Ne zeliamb quet hum goutantein guet er benigèn e ra demb hur Hovezour : mæs ni e zeli hoah quemér a hanamb hun hunan ré jaugeabl eit castiein hur goal inclinationeu ha torrein hur fal acustumanceu. En ævreu ordinær a bénigèn e eèllamb pratiquein, e zou er yun, er bedèn, en alézon. Er-ré n’en dint quet ér stad de rein alézon, e eèll ahoèl pratiquein en ævreu a visericord corporel ha spirituel a béré en hun nès conzét én Articl ag er Garanté a Grechéneah. Er-ré n’en dint quet capabl de yun, e zeli digol quemènt-ce dré vortificationeu-aral a gorv hac a speret, dré Bedènneu, èl mei hum humiliein dirac Doué ; offrein dehou ou foénieu, ou afflictioneu, ou labourieu é pénigèn ag ou féhedeu ; andur tout a balamor dehou ; assistein én Overèn ; gobér lecturieu spiriruel, &c. Mæs er uellan pénigèn e fehèmb gobér eit castiein hur goal inclinationeu, e zou er pratiq ag er vertuyeu contrel dehai. (Expliquet hun nès quemènt-ce é peb-Articl ag er péhedeu Capital, a Ourhæmeneu Doué ha ré en Ilis. Er Hombat spirituel e expliq er fæçon de gastiein er goal inclinationeu dré er pratiq ag er vertuyeu contrel dehai).

Pe hanàuehèmb erhad en avantageu ag er bénigèn, n’hé dougehèmb quet èl ma ramb. Er bénigén e ra satisfaction de Zoué hac e zistan é golèr. Er bénigèn e zou en arrestemand ag er goal imur, en dalh ag er goal inclination, hac e zistro er péhour ag é fallanté. Er bénigèn e laq er péhour de vout gùel ar é oard én amzér de zonnèt : rac a pe za dehou chongeal ér boén én dès doh hé gobér, ean e santt gùel er stad trist ha dangérus é péhani en en doai ér péhet el laqueit. Er bénigèn e uella d’er restageu ag er péhet, de larèt-è, d’en dioustemant doh er mad e chom hoah guenemb é oudé, d’er fal blæg hun nès hoah d’en droug, d’er yeinnion én devotion, d’er ponnérdæd a speret... Er bénigèn hur rantt, a guemènt ma heèllamb bout, haval doh Jesus-Chrouist, péhani en dès bet conduiét perpet ur vuhé calét, ur vuhé poénius, ha péhani e zezir ma partagehèmb é boènieu ér béd-men, eit ma partagehèmb é hloër ér joyeu, é-mé S. Paul.

3.° Doué e vènn hoah ma hum chervigehèmb ag er hroezieu, ag er poénieu e gouéh ar-n’amb, eit gobér satisfaction d’é justice. Eit quemènt-ce ean e ordrén demb ou andur a volanté vat ha guet ur grèd carantéus é pénigèn a hur péhedeu. Pe hur behai Fé assès eit considérein en afflictioneu e arrihue guenemb a zourn hun Tad carantéus, péhani n’hur hasti nameit rac m’hur har, ha péhani e fourniss demb dré-ze ur moyand assurét de bayein dré boénieu distér ér béd-men, poénieu éternel hun nès méritét ér béd-aral, ne vehèmb quet tantét de hum glêm a nehai, na de vurmurein. Pe garrehai er gueih tud a ziar er mæzeu hum chongeal ha comprênein erhad quemènt-ce, guæd a nehai e eèllehai bout Sænt ha Santezèt bras ! Rac n’en dès stad er bet calettoh na poéniussoh eit ou hani : æffæt vehai dehai hum santefiein ! Mæs en darn-muyan é léh quemér ou foénieu é grad èl ur bunition ou dès méritét, e hum glêm a nehai, hac e fache bet-hac hum guemér doh Doué.

Eit ma vou receuét hur satisfactioneu guet Doué, réd-è ma vou distag hur halon doh peb-sort péhet marvel ; de larèt-è, m’hur bou quæ a nehai ha ma vehèmb ér resolution ferm n’ou hommettehèmb mui. Rac gobér goab a Zoué, bout gueuyad hac hipocrit vehai goulèn guet-t’ou pardon ag ur péhet e garamb hoah, hac e omb hoah én disposition de gommettein. É general, eit ma vou profittabl eid-omb dirac Doué hun ol ævreu hac obereu, deu-dra-zou necessær : er hettan ma veint groeit ér stad a græce Doué ; en eil, ma veint groeit guèt en intantion de bligein de Zoüé. Guet en ihue-gondition-ze, ol er péh e ramb hac e anduramb a vitin beèd en noz, e eèll chervige temb eit gobér satisfaction de Justice en Eutru-Doué, eit tènnein ar-n’amb ur hrésquance a hræce hac a secour, hac eid arrihue én heurustæd éternel.

1.° Réd-è ma veint groeit ér stad a græce Doué : rac, e lar er Scritur santel, donæzoneu en dud impi n’eèllant quet boud agréabl de Zoué. Quemènt-ce e ra demb Jesus-Chrouist d’antand a pe lar : Me zou ur ressinèn, ha hus er branqueu : en hani e chom én-an ha mè én-ou, hennèh e zoug fréh hilleih ; rac hemb-on n’eèllét gobér nitra. De larèt-è, é-tré ma chomamb staguét doh Jesus-Chrouist dré el liameu précius ag é garanté, ni e zougou fréh eid er vuhé éternel : mæs quentéh èl ma hum zistagamb doh-t’ou dré ur péhet marvel-benac, ne ramb meit séhein èl ur branq difflosquét doh ur uèn. N’en dai quet larét eit quemènt-ce, ne chervige de nitra d’er-ré-zou ér stad a béhet marvel, pedein, yun, rein alézon, &c. É contrel, sèl mui ou dès commettét a béhedeu, sèl mui a boén e zeliant laquad d’obér ævreu mad eit touchein calon en Eutru-Doué, ha tènnein ar nehai ur seèll a visericord. Er gonseiil e ras er Profæt Daniel d’er Roué Nabuchodonosor d’obér alézoneu bras eid arrest colèr un Doué offancét, e ra d’antand é heèll en ævreu mat groeit ér stad a béhet marvel obtenein d’er péhour er græceu necessær eit hum dènn ag er vouillèn ag é behedeu.

2.° Eit ma vou profittabl aveid-omb hun obereu dirac Doué, réd-è ma veint groeit guet en intantion de bligein dehou. Me gonz ag en ævreu péré n’en dint quet contrel d’é Lezèn : rac peb-unan e ouair n’eèllér quet gobér un dra e zisplige de Zoué, guet en intantion de bligein dehou. Mæs en ævreu memb péré n’en dint na droug na mat, hac e zou cummun itré-omb hac el lonnèt brutal, èl mei daibrein, ivèt, cousquèt, quêrhèt, labourad, &c. A pe vènt groeit eit gloër en Eutru-Doué, ne chomeint quet hemb recompance. Rac-ce é lar demb S. Paul : Pé a pe zebrehait, pé a pe ivehait, pé ne vern petra e rehait, groeit ol eit gloër en Eutru-Doué. (Leinet er Chapistr IX ag er Hombat spirituel). Mar goulènnét perac Doué ne recompance meid er péh e vai groeit eit pligein dehou, me oulènnou ehue gueneoh perac ne bayét-hui ur gounidêq e za de oulèn é zéuéh gueneoh hemb en dout labourét eid-oh. Caër hur bou larèt a pe barissehèmb dirac Doué, en hur bou poéniét noz ha dé eit gounid hur bihuance, en hur bout treménét hur buhé é misèr hac é peuranté ; ma n’hur bai offrét er poénieu-ze dehou, ma n’hur bai ind andurét guet patiantæd eid en inourein, ean e rescondou demb, ne hoès quet labourét eid-on ; n’hou ç’hanàuan quet. Mar credamb bout éscusabl én ul larèt, ne chongèmb quet, é zehuehan rescond e vou, peèlleit doheign... Hilleih e hum gavou forh dibourvai dirac-t’ou, penaus-benac ma tostant liès d’er Sacremanteu, ma vourrant é monèt d’en ilisieu, é visitein er-ré clan, é yun, é rein alézon, é hobér pénigènneu calét, &c. Rac m’ou devou groeit en ævreu-ze dré acustumance, dré fantasi, dré ma cavant é ma ur mod honest gobér èl-ce, hemb chongeal nac a ou offrein de Zoué nac a glasq pligein dehou : receuét ou dès deja ou recompance, é-mé hur Salvér.

4.° Anfin, Doué e zezir ma hum boéniehèmb d’obér satisfaction d’é justice, en ur ounid Indulgeanceu. Hanhuein e rér Indulgeance, er remission e ra en Ilis ag er poénieu tamporel a béré er péhour e hum gav ordinæremant déléour goudé m’en devai receuét er pardon ag é béhet ér Sacremant a Bénigèn. Eit gounid un Indulgeance, réd-è boud ér stad a hræce, hac accomplissein perhuéh-mad er péh e ordrén en Ilis, guet ur gùir dezir d’obér satisfaction de justice en Eutru-Doué. Bout-ç’ou Indulgeanceu e eèllér gounid eid en ineanneu ag er Purgatoër, en ur obér én ou intantion en ævreu ordrénét dré en Ilis, (Leinet el Livr Pedènneu, édition nehué).

Eit ma comprenehait petra e senéfi un Indulgeance pleniér, un Indulgeance a seih-vlæ, un Indulgeance a zeu-uguênt dé, &c., réd-è éxpliquein un tamiq er regleu e héliait guharal én Ilis a zivoud er pénigènneu. Obligét oait eit certæn pèhedeu d’obèr ur bénigèn publiq ér fæçon-men : quentéh èl ma tai d’ur péhour, hum gonvertissein, en obligein e rait de chom ar é zeulin é toul dor en Ilis, ha de hum recommandein de Bedènneu er Fidelèt. Er bénigèn-ze e badai peèl amzér eit lod.

Arlerh en el lausquait d’antréein just én Ilis eit cheleuèt er Hatechèn hac en Instructioneu-aral : mæs obligét oai de sorti quênt ma commançait er Pedenneu hac en Overèn.

Goudé m’en doai accomplisset en amzér déstinét tehou eit boud ér bazèn-ze a bénigèn, en el lausquait d’assistein ér Pedènneu publiq, ha memb én Overèn beèd goudé en Aviél : gobér e rait nezè Pedènneu aveit-t’ou, hac obligét oai durand en amzér-ze de stouyein a blad e creis en Ilis. A pe oai paré er Pedènneu, en en avertissait de monèt ér mæz.

Anfin goudé m’en doai treménét dré en dairvèt pazèn-ze a bénigèn, é rait tehou en absolvèn solamnel, ha nezè en el lausquait d’assistein én ol Pedènneu publiq, ha memb ér Sacrifice ag en Overèn ; mæs ne oai quet permettét tehou tostad d’er Gommunion beèd quen e oai achihue en amzér déstinét tehou. Obligét oai, durant ma padai é bénigèn, de yun ar vara hac ar zeur, gùéh bamdé, gùéh tri pé puar-dé ér suhun, de larèt Pedènneu reglét, de rein alézon revè é gommodité, de hum dènnein a gompagnoneah en dud, de hum forhein ag en deværranceu ha divertissemanteu permettét, &c.

Gùir-è ne vér quet bet attàu obligét aveit péhedeu segrèt de dremén dré er pazènneu-ze a bénigèn : mæs boud e oai neoah pénigènneu reglét, burhud eit peb-péhet marvel. Chetui ur-ré-benac : car raï hir vehai ou scrihuein ol. Doh er-ré-men, hui e jugeou ag er-ré-ral.

Eit en dout renonciét d’er Fé, dec-vlæ a bénigèn.

Eit en dout consultét un divinour, pèmb-blæ a bénigén.

Eit en dout touyét é gueu, yunein deu-uguênt-dé ar vara hac ar zeur, ha boud é pénigèn durant seih-vlæ.

Eit en dout touyét en Hanhue a Zoué ur uéh hemb perdérein, seih-dé a bénigèn ar vara hac ar zeur : pembzec-dé eid en eil guéh. A p’er groait é publiq, er bénigèn e oai terribl.

Eit en dout labourét d’er Sul pé d’er Gouil, yun tri-dé ar vara ha deur.

Eit en dout dévizét én Ilis durand en Office, yun dec-dé ar vara ha deur.

Eit en dout torrét hemb necessité ur yun ordrénét, yun deu-uguênt-dé ar vara ha deur.

Eit en doud anjuliét é dad pé é vam, tri-blæ a bénigèn.

Eit en dout groeit goab ag é Éscob, pé ag é Berson, yun deu-uguênt-dé ar vara ha deur.

Eit en dout lahét ur Belêg, deuzec vlæ a bénigèn.

Eit bout bet caus d’ur faus gulevoud, tri-blæ a bénigèn.

Eit bout bet caus de varhue hur hroaidur eit cuhein er péhet ha sauvein en inour, dec-vlæ a bénigèn.

Eit en dout lahét un dén ésprès, pé bout bet caus d’é varhue dré un accusation injust, seih-vlæ a bénigèn d’er bihannan.

Eit en dout goarnét caz doh en Nessan, yun ar vara ha deur quehæd amzér èl ma hoait bet é caz doh-t’ou.

Eit en dout lairét un Ilis, seih-vlæ a bénigèn d’er bihannan, opèn er restitution.

Eid ul laironci distér, mæs neoah marvel, ur blæ a bénigèn, opèn er restitution.

Eit en dout touchét usur, yun ur blæ ar vara ha deur, ha deu-aral a bénigén.

Eid er péhedeu inemp d’er burtæt, lod tri-blæ, lod pemb-blæ, lod seih-vlæ, lod dec-vlæ, lod durand er vuhé. Eid ur simpl dezir, deu-vlæ, &c.

Eit en dout goal-gonzét é fæd a dra distér, tri-dé a bénigèn.

Er-ré ne oènt quet ér stad de yun, e oai obligét de zigoll quemènt-ce dré alézoneu revè ou moyand, dré vortificationeu-aral, dré Bedènneu, hac ævreu mat, revè avis ou Hovezour. Er pénigènneu-ze e zou bet én usage tost de unec-cant-vlæ. Bermen n’obligér quet mui d’ou gobér, gùir-è ; ha quemènt-ce e zeliehai laquad er Grechénion de ruein guet méh : rac mar en dès en Ilis douceit hé regleu, n’en dès meit fallanté ha goannedigueah hé bugalé e zou caus. Én éffæd, ér péhet n’en dai quet bihannoh bermen eit ne oai nezè : n’en dai quet ehue changét justice en Eutru-Doué ; rét vou enta gobér satisfaction dehou, pé réd-è larèt é rai er-ré-hont raï, a pe gredamb-ni hur bout ræzon de hum glêm mar n’hur mignonér quet a pe yamb de govessad. Ne laquér quet calz a brèss ar èr Govezerion : mæS bihannoh e vehai hoah laqueit pe vehai rét gobér er pénigènneu e rait guharal.

Haval gueneign è teliét bermen comprênein petra e senéfi un Indulgeance pleniér, un Indulgeance a seih-vlæ, a gant-dé, &c. Un Indulgeance pleniér e zou ur remission ag er péh e chom d’accomplissein ag er bénigèn e vezai bet rét temb gobér guharal eit hur péhedeu, hac ag er boén tamporel deliét aveit-t’ai de justice en Eutru-Doué. Un Indulgeance a seih-vlæ, pé a zeu-uguênt-dé, &c. e zou ur remission a seih vlæ, pé a zeu-uguênt-dé a bénigèn e vezai bet rét temb accomplissein, guharal revè er regleu ag en Ilis, eit payein er boén tamporel deliét eit hun péhedeu. Rac-ce un Indulgeance pleniér, a p’hé gouniér parfætemant, e aqùitt en ol poénieu deliét d’er péhedeu ; hac en Indulgeanceu-aral ne aqùittant liès mat meit lod ag er poénieu-ze : de larèt-è, en-n’emb en dehai commettét ur péhet eit péhani é vezai bet rèt tehou gobér guharal dec-vlæ a bénigèn, ha ne ouni meid un Indulgeance a seih-vlæ, hennèh ne receu quet er remission antiér ag er poénieu deliét d’é béhet. Mæs en Indulgeance-ze e vehai pleniér eid un dén n’en dehai méritét meit pemb-blæ a bénigèn.

Er Jubilé e zou un Indulgeance pleniér e accord er Pab peb-pemb-blæ ar-n’uguênt de ol er-ré e visitou guet en dispositioneu requis en Ilisieu principal a Rom. Peb-unan e eèller gounid én é Barræs, é hobér er Stationeu reglèt dré é Berson, hac é haccomplissein perhuéh mad er péh e vai ordrénét é Lihér er Pab. Er Jubilé n’en dai hanàuét én Ilis meid a oudé er blæ mil-tri-hant, ha hoah ne oai accordét a gommance meit peb-cant-vlæ. Goudé é hoai bet laqueit de beb-hantér-hant-vlæ, hac anfin ér blæ mil-puar-hant-dec ha tri-uguênt er Pab Paul II el laquas de beb-pemb-blæ ar-n’uguênt. Er guir Jubilé e za demb ag er goh Lezèn. Én amzér-hont er Juivèt e oai obligét peb-hantér-hant-vlæ de zaccor en doar ou doai pernét guet ré ag ou nation, ha de rein ou liberté d’er sclavèt Juiv ou doai idan ou berh, é mémoër ag ou delivrance ag en Egypt ; hac er blæ-ze e oai hanhuét blæ er Jubilé, péhani, revè en Tadeu santel, e oai ur figur ag er péh e zeliai Jesus-Chrouist gobér eid en ol dud doh ou delivrein a sclavage er péhet.

Hum drompein a vras vehai chongeal é teliamb bout dispancét a obér pénigèn a pe ouniamb un Indulgeance-benac. N’en dai quet honnéh-è intantion en Ilis : é contrel, hé dezir e zou ma rehèmb hur possibl eit gobér ur gùir satisfaction de justice en Eutru-Doué, ha ne accord temb Indulgeanceu meid eit hun accouragein hac hur secour de reparein hun offanceu dré un dign pénigèn. En dezir bras en dès hun Mam santel en Ilis ma rehèmb satisfaction de Zoué ag er vuhé-men, e ra demb d’antand é ma terribl er poénieu ag er Purgatoër, é péré é ma purifiét en ineanneu santel péré n’ou dès quet aqùittét ér béd ol er péh e zeliènt de justice en Eutru-Doué eit ou féhedeu. (Leinet er Chapistr VII ag er Reflexioneu ar er pedair fin dehuehan, ag er Purgatoër).

Er musul ag er satisfactioneu e zeliamb gobér de Zoué, e zeli bout pé brassoh pé bihannoh revè en nombr hac en enormité a hur péhedeu, hemb jamæs ancoehad é ma perpet hur pénigènneu hilleih douçoh eit ne véritamb, a p’en dai gùir en hun nès méritét poénieu éternel. Rac-ce assès-è en dout péhét ur uéh eid ouilein de jamæs. En-n’emb e hum glêm ag é Govezour é sigur ma cav rust ha calét er pénigènneu e ra dehou, e zisco assès ne hanàu quet calz er vrastæd ag é béhedeu, ha ne chonge quet calz én tourmanteu e véritant. Hur pénigènneu ne zeliant quet bout hemb quin ur bunition ag er péhedeu commettét ; mæs ehue ur remæd eit hur preservein a gouéh én-ai én amzér de zonnèt.

Obligét vér hoah hemb dispance er bet d’obér satisfaction d’en Nessan a guemènt m’en dai possibl ; hac èl-ce, de reparein en domage e hoès groeit tehou én é gorv, doh en anjuliein pé doh er goal-drætein ; én é inean, é vout caus tehou de béhein ; én é inour, doh en décriein ; én é zanné, doh ou hemér pé ou derhel inemp d’er ræzon ; ha ma ne hoès ur gùir intantion d’er gobér, ma n’er groét a guemènt mei possibl deoh, n’eèllét quet bout pardonnét. A fæd er péhedeu inemp de Zoué ne faut meid ur Govezion vat eid bout pardonnét a nehai : mæs er péhedeu inemp d’en Nessan, caër hou pou hou hovessad ha larèt en e hoès contrition a nehai, ma ne hoès intantion d’ou reparein, ma ne laquét poén d’er gobér a guemènt ma heèllét, ne vehait quet pardonnét.

En-n’emb e zou bet caus d’er-ré-ral d’offansein Doué dré scandal pé goal-exampl, e zeli : 1.° Rein exampl vat. 2.° Gobér é bossibl eit distrugein en droug en dès groeit. 3.° Condui ur vuhé santel. 4.° Pedein Doué eid er-ré de béré é ma bet caus de béhein. A pe n’eèllamb quet reparein ol en domage hun nès groeit d’hun Nessan, réd-è gobér é cousciance tout er péh e eèllamb, hac hur bout ur gùir volanté d’obér dehou satisfaction antiér quentéh èl m’hur bou er moyand d’hé gobér. Laquamb poén de bratiquein ol er péh e reglou hur Hovezour a zivoud quemènt-cé ; ha ne hum avisamb quet de changein a hanamb hun hunan er pénigènneu en devou ordrénét temb.

————
Ag en Absolvèn.


ER Sacremand a Benigèn, èl m’hun nès larét, e gonsist ér gontrition, ér govezion hac ér satisfaction a berh er pénitand, hac én absolvèn a berh er Hovezour. En absolvèn e zou ur santance e brononce er Belêg é hanhue Jesus-Chrouist, dré béhani é ma pardonnét ou féhedeu d’er-ré e ra tout er péh e oulèn en Eutru-Doué eit ou fardonnein. Quemènt-ce e zisco splann n’en dai quet é dalh guet ur Hovezour, èl ma chonge ul lod-vad, rein en absolvèn d’er-ré e gar, ha ne zeli hé rein meit d’er-ré e juge preparét ha disposét d’hé receu. Penaus-benac n’en dai quet requis ma houyehait er regleu e zeli ur Hovezour héli én Tribunal ag er Bénigèn, é han neoah de verchein amen ur ré-benac ag er circonstanceu é péré é teli bout refuset pé derænét en absolvèn, eit ne vehait quet digousciançus erhoalh eit hé receu, mar e hoès jamæs er malheur de gavouét ur Hovezour lache ha digas assès eit hé rein deoh ér sort dispositioneu-ze.

Dihuènnét-è rein en absolvèn : 1.° D’er-ré ne ouyant quet er péh-ç’ou requis goud eit bout salvét, ha ne brezant quet laquad poén d’ou désquein ; d’er-ré-zou carguét a salvedigueah er-ré-ral, ha ne laquant quet poén d’ou instrugein pé d’ou horrigein.

2.° D’er-ré e vihue én dissancion, é caz hac é malice doh ou Nessan, hac e refus hum accordein guet er-ré e hanhuant ou enemisèt, pé ne vènnant quet ancoehad ha pardonnein en anjulieu e gavant e vai bet groeit tehai.

3.° D’er-ré en dès groeit un domage-benac considérabl d’ou Nessan, pé én é gorv, pé én é inean, pé én é inour, pé én é zanné, ha ne fal quet dehai er reparein a guemènt ma heèllant.

4.° D’er-ré-zou én acustumance a béhet marvel, èl mei a vlasfæmereah, a ivraignereah, a lubricité, &c. ha ne brezant quet hum gorrigein : d’er-rê-zou én occasion tostan a béhet marvel, ha ne vènnant quet qùittad, a pé eèllant ; pé ma n’eèllant quet absolumant peèllad, e refus impléein er moyandeu requis eit resistein doh er péhet.

5.° D’er-ré ne hum aqùittant quet ag ou deværieu goudé bout bet avertissét ; ha d’er-ré ne vènnant qùittad ur garg, ur vechér, ur hommerce e ouiant dré ou experiance n’eèllant quet excelsein hemb péhein marvelemant.

6.° D’er-ré e ra occasion a béhet d’er-ré-ral ; èl mei er-ré e fourniss tiér d’er filagerion, d’er gorollerion, d’en hoarierion cartès ; er-ré e ra meèlladeu, leigneu vras, assambléyeu a vobance ; er-ré e lar sonnenneu dishonest, dirac tud youanq é spécial ; en davarnision péré e ra d’ivèt de dud youanq hemb goud ou zud, pé de ré e santt deja d’er gùin, &c. Anfin deliét-è refus en absolvèn d’er-ré ne gavér quet disposét mat, beèd quen e laqueint poén de hum breparein, èl ma houlèn en Eutru-Doué, hac èl ma ansaign er Hatechén.

Bout-ç’ou neoah circonstanceu é péré peb-sort Covezerion n’eèllant quet rein en absolvèn d’ou fénitandèt, hac é vehent-int disposét mat ahènd-aral. Rac-ce ur Hovezour péhani e hanàu é zevær ha péhani n’en dai quet aprouvét eid er hazieu ha çansurieu reservét, ne hum avançou quet de rein un absolvèn inutil d’ur pénitand e gavou cablus ag er sort péhedeu-ze, meit hac ean e vehai én articl ag er marhue. Er hazieu reservét e zou certæn péhedeu marvel a béré en hum reserv en Éscob er bouvoër de rein en absolvèn, pé dré-d’ou é hunan, pé dré certæn Covezerion de béré é ra pouvoërieu spécial. Er çansurieu e zou poénieu spirituel dré béré é puniss en Ilis hé bugalé eit péhedeu spleitabl ha scandalus. Bout-ç’ou ré reservét, ha ré n’én dint quet reservét. En-n’emb en dès er malheur de gouéh idan ur çansur reservét, é zou obligét de hum adressein pé doh en Éscob, pé doh ur Hovezour aprouvét eid er hazieu ha çansurieu reservét. Ne gonzér amen meid a zeu-sort çansurieu, en éscommunication hac en interdit.

En éscommunication e zou ur ç’ansur dré béhani é ta hur Mam santel en Ilis de forhein ur Hrechén ahurtét én é béhet, ag en droæd en doai de vout lodêq én hé madeu spirituel. Bout-ç’ou un éscommunication vras hac unan vihan. Er-ré e gouéh idan un éscommunication vras, ne vènt quet mui lodêq é Pedènneu, é ævreu mat, é avantageu spirituel er Fidelèt-aral ; ha coll e rant en droæd de voud intèrrét én doar béniguét. Mæs en éscommunication vihan ne forh meid ag en droæd de receu er Sacremanteu ha de vout presantét d’er hargueu ag en Ilis.

Obligét-è er Fidelèt idan boén a éscommunication vihan, de beèllad doh cansortiss ha compagnoneah er-ré e vai disclæriét é publiq ha dré ou hanhue éscommuniét. Rac-ce ne zeliér nac ou saludein, na pédein, na chom, na trafiquein, na labourad, na memb daibrein guet-t’ai. Eèllein e rér neoah ha memb deliét-è pedein é segrèd eid er sort-tud-ce : mæs ne zeliér ou andur én Ilisieu meit de cheleuèt er Hatechén hac en instructioneu.

En Ilis e bermètt hoah en dout cansortiss guet er-ré éscommuniét publiquemant : 1.° Eit conz tehai a hum gonvertissein hac ou doug d’obér pènigèn.

2.° Deu brièd ne zeliant quet hum separein, eit boud unan a nehai éscommuniét ; mæs en hani direbræche ne zeli quet antretenein en hani cablus én é béhet.

3.° Bugalé ha serviterion e eèll hac e zeli hum gomportein èl quênt é quevir ou zad hac ou mam, pé ou méstr éscommuniét ; mæs non pas ou otorisein ér péhet eit péhani é vènt bet éscommuniét.

4.° En Ilis ne buniss quet ehue er Fidelèt péré e ra cansortiss guet er-ré disclæriét publiquemand éscommuniét, a pe ne ouzant quet é vènt éscommuniét.

5.° Permettét-è hoah conz doh er-ré disclæriét publiquemand éscommuniét, a pe vai requis eid un affer a gonsequance. Mæs ne zeliér conz tehai meid ag en affær hemb quin a béhani é vai quêstion.

Er-ré éscommuniét, mæs n’en dint quet disclæriét publiquemant éscommuniét, e eèll assistein én Officeu hac én Overèn guet er fidelèt : mæs n’eèllant quet hemb péhet receu er Sacremanteu beèd que n’ou devou receuét en absolvèn, pé guet en Éscob, pé guet ur Belêg aprouvét eid ér çansurieu reservét.

En interdit e zou ur çansur dré béhani é tihuèn en Ilis a sacremantein, a obér en Officeu divin é publiq, hac a interrein guet er ceremonieu Ordinær, eit punissein un diaboeissance spleitabl ha scandalus én ur guær pé én ur Barræs.

Permettét-è neoah badèein durand un interdit, deværein er-ré clan ha memb diméein é segrèd er-ré ne vènt quet bet caus d’en interdit.

Er monitoër e zou un avertissemant hac ur ourhæmèn e ra en Ilis d’er Fidelèt, de zisclæriein er péh e ouzant a zivoud un dra-benac a gonsequance, idan boén a voud éscommuniét ma ne zisclæriant quet.

En Ilis n’hi dès intantion d’accordèin ur monitoër nameit d’er Fidelèt a scùir vad, hac eit treu a gonsequance a béré n’eèllér en dout prouv er bet ér mod-aral. Er-ré en dès un hanàuedigueah-benac, e zou obligét, idan boén a éscommunication, de zisclæriein idan en amzér merchét ér monitoër. Mæs bout-ç’ou ré exant a monèt de revelation ; èl mei er-ré en dès ur gùir ræzon de zougein a vout goal-drætét én ur mod-benac diarbèn ou disclæration ; er-ré-zou a guærent tost d’en hani en dès reit occasion d’er monitoër... (A fæd er çansurieu hac er monitoër, peb-unan e eèll éxpliquein é ræzonieu d’ur Hovezour abil hac avisét mat, ha tremén dré er péh e gonseillou dehou).

————
Articl V.
Ag er Sacremand a Nouyèn.


DOué e zegass temb trebilleu ha clinhuedeu eit hun humiliein, eit huh distag doh er béd ha dohemb-ni hun hunan, eit hun avertissein de hum breparein d’er marhue, eit hur punissein a hur péhedeu ha rein demb léh d’ober satisfaction a nehai, eit hun désquein de vout patiant ha d’andur guet resignation d’é volanté.

Rac-ce un clan e zeli offrein é boénieu de Zoué, ha gobér un implé mad ag é glinhuèt. (Er Vuhé dévod, Chapistr III, Parti III e éxpliq er pratiq parfæt ag er batiantæd). Ean e zeli, mar hum santt cablus ag ur péhet-benac, galhuein prontt ur Hovezour, laquad é cource reihtæd én é affærieu spirituel ha tamporel, receu er Sacremanteu d’er prestan, ha mar gùél er marhue é tostad, gobér de Zoué ur sacrifice generus ag é vuhé. Er-ré e orto beèd en dehuehan requis eit galhuein ou Hovezour, e hum laq ér riscl bras a obér ur fal Govezion. Rac goud e rér erhoalh n’en dai quet a pe vér clan, é cavér gùellan en isprit disposét de chongeal én treu a Zoué.

Eit laquad reihtæd én affærieu ag é gousciance, un clan e zeli : 1.° hum gaërrad a uir galon guet é enemisèt ; reparein en domage en dehai groeit d’é Nessan én é gorv, pé én é inour, pé én é zanné ; 3.° mar dai bet caus d’ur-ré-benac de béhein, reparein er scandal revè avis é Govezour ; 4.° anfin, reglein quen erhad é affærieu tamporel, ne vou arlerh é varhue na disputt na dissancion diar-bèn é dreu.

En-n’emb e zezir gobér un testamand, e zeli galhuein é Berson ha deu-Notær, pé deu-dest d’er bihannan, tud leal ha cousciançus, ha disclæriein reih ha splann én ou fresance é zispositioneu hac er péh e fal dehou ma vou groeit arlerh é varhue.

Er hettan tra e zeli recommandein, e zou paiein é zelé, mar en dès, restituein en danné deit dré oal-hènd, pé dalhét inemp d’er gùir ha ræzon, ha reparein en domage groeit én ur mod-benac d’en Nessan. (En-n’emb e eèll gobér en treu-ze dré-d’ou é hunan, ne orteèt quet d’ou gobér dré ré-ral).

En-n’emb en dès danné, e zeli testamandein un dra-benac d’er beurerion, é spécial d’er-ré méhus, pé d’en Hospital, pé d’en Ilis. Mæs é sigur alézoneu, ne faut quet gobér gueu doh en hériterion, é spécial mar dint peur. En-n’emb e zezir laquad ur Fondation-benac, e zeli goulèn conseill hac héli en ordrénanceu a zivoud en donæzoneu dré testamand.

Un testamand e zeli bout signét guet er Person en dès ean scrihuét, guet en eu-dest, mar gouiant signein, ha memb guet en hani e ra er gobér : ha ma ne ouair quet signein, réd-è ma vou groeit mantion ar en testamand penaus, é vou bet leinét tehou, en en dou ean cavét mat ; mæs ne ouair quet signein.

En Nouyèn e zou ur Sacremand instituét eit soulagemant corv hac inean en dud clan.

En Nouyèn e zou ur Sacremand ; rac m’en dai ur merche sansibl péhani e laqua græce Doué én inean. Én éffæd, er péh e ra er Belêg, hac er Pedènneu e lar én ur rein en Nouyèn, e gouéh idan er squêndeu : dré vertu er péh e ra hac e lar er Belêg, Doué e ra er yéhæd d’inean er hlan, ha memb d’é gorv a pe juge profittabl quemènt-ce eid é hloër. Rac-ce é lar en Apostol S. Jâq : A pe vou unan-benac clan én hou mésq, galhueèt er Velean... eit ma pedeint Doué eit t’ou durand m’en oignemanteint guet yvl, de larèt-è, guet en Oleàu sacrét, é Hanhue en Eutru-Doué, hac er Bedèn ag er Fé é mériteu Jesus-Chrouist e sauvou er hlan ; Doué er soulageou, hac é béhedeu e vou pardonnét tehou, mar en dès commettét ur-ré-benac.

Er Sacremand a Nouyèn e zoug enta guet-t’ou tair-græce principal : 1.° Ean e éfface er rest ag er péhedeu, hac er péhedeu memb mar bai hoah ur-ré-benac d’éffacein. 2.° Ean e ra nærh ha secour de souffrein guet patiantæt, de resistein doh tantationeu en diaul ha de feahein er sconteu ag er marhue. 3.° Ean e ra memb er yéhæd d’er horv a pe juge en Eutru-Doué quemènt-ce profittabl eid é hloër propr hac eit salvedigueah er hlan.

Mæs ne zeliér quet gortoz ma vehér én dangér a varhue eit er receu : rac er-ré er receu guet squênd vat ha guet ur jugemant parfæt, e zou gùel ér stad de hum breparein ha de dènnein mui a brofitt a nehou. Én éffæd tantein Doué vehai én ur certæn fæçon goulèn guet-t’ou dré er Sacremand er yéhæd ag er horv eid un dén e vehai én agoni.

Eit hum breparein d’er receu erhad, réd-è covessad mar eèllér ; ha ma n’eèllér, en dout d’er bihannan ur hæ bras ag é béhedeu guet en dezir ag en absolvèn : réd-è er receu guet Fé, ha guet un isprit a Bedèn, a bénigèn, a gontrition hac a resignation de volanté Doué ; ha rac-ce e larér é ma gùel er receu é cource, eit gortoz beèd en dehuehan requis.

Ur hlan a pe vér doh en nouyein, e zeli joéntein é Bedènneu guet ré en Ilis, ha goulèn pardon guet Doué ag er péhedeu en dès commettét dré é squêndeu naturel, a vusul m’ou frottér guet en Oleàu sacrét. Rac-ce, d’en eulagad, ean e zeli hum humiliein ag é fal seèlleu ha goulèn pardon a nehai. D’en discoharn, ean e zeli goulèn pardon ag er fal implé en dès groeit a nehai eit cheleuèt treu e zisplige de Zoué. D’en diffrèn, ean e zeli hum humiliein en dout quemérét goust en treu e offance Doué. D’er bêg, ean e zeli goulèn pardon ag é fal langage, ag er péhedeu inemp d’en tamperance dré chérvadeu ha friantage. De boul er galon, ean e zeli hum humiliein ag é fal chongeu ha dezirieu. D’en deourn, ean e zeli goulèn pardon en doud ind impléét eit goal-obér. D’en treid, ean e zeli huannadein ag er fal implé en dès groeit a nehai eit ridêq d’er bobanceu hac héli custumeu er béd.

Arlerh m’en dès ur hlan receuét en Nouyèn, ean e zeli derhel é chonge guet Doué ; en trugairicad ag er græce en dès receuét ; chongeal ér marhue hac én éternité.

Er Fidelèt péré e assist én un Nouyèn, e zeli joéntein ou Fedènneu guet ré en Ilis eid en hani e nouyér ; distroein doh-t’ai ou hunan eit considerein pèh quer bean é tremén er vuhé-men, hac pebèh folleah-è staguein er galon doh en treu crouéèt, e zou réd ol qùittad a pe berdérér bihannan.

Eèllein e rer receu er Sacremand a Nouyèn quel liès gùéh ma vér clan, mæs n’en dai quet permettét er receu istroh eid ur uéh durand er memb clinhuèd, nameit ha gùelleit vehai un tamiq d’er hlan goudé m’en dès ean receuét, ha ma vehai couéhét arrè én dangér a varhue a-bèn ur certæn amzér.

Eèllein e rér bout salvét hemb er Sacremand a Nouyèn. Mæs er-ré ne brezant quet er receu, pé dré zisprisance pé dré lizidantæt, e zisco en ou dès caz doh ou inean, a p’hé lausquant hemb ur secour quen æz ha quer salvus : ind e ra offance de Zoué, ha de zougein ou dès n’er havehènt quer garhue én ou hevir, èl m’en dint digas én é andræd.

N’en dès meid en Éscob hac er Velean e eèll nouyein : er Venéh n’ou dès quet er bouvoër-ze, nameit ha carguét vehènt a gondui er Barræs. Er Græciannèd e ra en Nouyèn d’en dud yah quer clous èl d’er-ré clan : mæs én Ilis Latin ne nouyér meid er-ré clan (coh ha youanq) deit d’en oaid a ræzon, hac e vai én dangér a varhue. (Réd-è bout sourcius de losquein quentéh er stoup pé coton en devai chervigét de dorchein en Oleàu sacrét).

Goudé ma vai bet deværét ur hlan, er-ré e vai ital d’ou, e zeli degass chonge tehou liès ag en obligation en dès de Zoué, ag er moyandeu en dès pourvæét temb de hum zisposein de barissein dirac-t’ou, hac er secour de hum breparein d’er marhue. (Eèllein e rér leinein dehou er pratiq eit hum breparein d’er marhue, e gavér én achémand ag el Livr ag er Vuhé devod, pé en Acteu e zou merchét él Livr Pedènneu.

————
Articl VI.
Ag er Sacremand a Urh.


EN Urh e zou ur Sacremand dré béhani certæn tud e zou consacrét de chervige en Ilis, hac e receu græce ha pouvoër de hum aqùittein santelemand ag er hargueu en dès en Ilis.

En Urh e zou ur Sacremand, rac m’en dai ur merche sansibl, péhani e laqua græce Doud én inean. Én éffæd, er péh e ra en Éscob én ur rein en Urheu, hac er Pedènneu e lar, e gouéh ol idan er squêndeu : ha dré vertu er péh e ra en Éscob, hac er Pedènneu e lar, Doué e ra d’er-ré e receu en Urheu er bouvoër hac er græce d’excelsein er hargueu sacrét, èl mei, de larèt en Overen ; de bardonnein er péhedeu ; de berdêg ; de vadèein, &c. Opèn er græceu-ze, er Sacremand a Urh e zoug ehue caractær én inean, quer clous èl er Vadiènd hac er Gonfirmation ; hac èl-ce n’eèllér quet er receu istroh eid ur uéh.

N’en dès meid en Éscob e eèll rein er Sacremand a Urh ; hac en Ilis en dès perpet condannét èl Héritiquèt ol er-ré en dès avancét en en doai er Velean er bouvoër-ze ; just èl er-ré en dès larét penaus en Éscobèt n’en dint quet drès er Velean, ha n’ou dès quet mui a bouvoër eit-t’ai.

Bout-ç’ou seih Urh : puar e hanhuér Urheu bihan ; ha tri e hanhuér Urheu bras. Mæs ol en Urheu-ze ne rant meid ur Sacremand. Er puar-Urh bihan e zou en Urh a Borhér, en Urh a Lectour, en Urh a Exorcist hac en Urh a Acolyt. En tri-Urh bras e zou en Urh a Soudiacr, en Urh a Ziacr, hac en Urh a Velêg, é péhani é ma comprênét ol er-ré-ral. En Tonsur Clerical n’en dai quet un Urh ; mæs un disposition hac ur breparation d’en Urheu. (Ni e larou ur guir pé deu a zivoud er hargueu a beb-Urh, én un éxpliquein er ceremoni ag en Urheu.

En dispositioneu requis eit receu en Urheu, e zou : 1.° Bout distag doh er béd ha doh en danné. 2.° En doud ur grèd berhuidand eit gloër en Eutru-Doué hac eit salvedigueah en Nessan. 3.° Bout courajus, ferm, avisét-mat ha patiand én trebilleu. 4.° Carein el labour, er sciance santel, er vuhé distorb hac er Bedèn. 5.° Condui ur vuhé pur, humbl hac a scùir vat. 6.° En doud er halitéeu requis eit chervige en Ilis, ha bout galhuét guet Doué d’ér hargueu santel-ze. Malheur d’en tadeu ha mameu péré e ingage ou bugalé de receu en Urheu, hemb n’ou dès en dispositioneu-ze, hemb consultein Doué ar ou vocation, marcè memb inemp d’ou volanté. Quemènt-ce-zou pèn-caus d’en darn-muyan ag er scandal ha desordreu e arrihue én Ilis.

N’en dai quet erhoalh en doud en dispositioneu-ze : réd-è opèn boud exant a bep-sort irregularité ; rac en Ilis e zihuèn doh er-ré irreguliér a hum bresantein d’en Urheu, èl mei er-ré fol pé innoçant ; er-ré en dès un defaut-benac spleitabl én ou horv ; er-ré n’en dint quet legitim ; er-ré n’ou dès quet én oaid pé er siance requis ; er-ré-zou bet diméét istroh eid ur uéh, pé e zou bet diméét d’un intanvès ; ... er-ré en dès lahét, pé blessét unan-benac bet-ha torrein é vambreu ; er-ré en dès collét ou reputation dré ur vechér scandalus, pé dré ur vince-benac infam, èl en touyereah, er blasfæm, el lubricité, en ivraignereah, &c. ; er-ré e ra profession publiq ag un Doctrin condannét dré en Ilis, &c. En Ilis e ordrén ma vou bannét tair gùéh é Pron en Overèn er-ré e hum bresantt de receu en Urheu sacrét, eid avertissein er Fidelèt de bédein Doué eit-t’ai, ha de zisclæriein mar hanàuant ar ou houst un defaut-benac ag er-ré hun nès merchét.

En Ilis e vènn m’en dou er-ré e hum bresantt de receu er Soudiaconat, pé ur benefice, pé un titr diazéét ar ur fond pé ar un defice ardro talvouédigueah cant-livr a rantt d’er bihannan, eit ma heèlleint bihuein hemb boud obligét de labourad eit gounit ou bouéd.

Er-ré en dès ur benefice-benac idan ou dourn hac en dès droæd d’er presantein, e zou obligét idan boén a béhet marvel, (é spécial mar dai quêstion ag ur Bersonage), d’er rein d’en hani er méritt muyan ; de larèt-è, d’en hani e hanàuant gùellan ér stad de rantein chervige d’en Ilis. En dud-ce quênd gobér ou choæge, e zeli consultein en Eutru-Doué ha tud capabl d’ou secour én un affer a gonsequance èl honnéh. Ne zeliant quet enta seèllèt doh ou interèss, na bout douguét eit ou hærènt drès er-ré-ral, na cheleuèt er-ré e zehai d’ou fedein pé de guenig tehai un dra-benac, eit ou ingagein d’ou choæge-int pé ou amièt. Ne fautehai meit quemènt-ce eit commettein ur simoni, péhani e gonsist é trafiquein guet en treu santel. Eèllein e rér hum rantein cablus ag en torfæt infam-ze é tair-fæçon : 1.° A pe rér argant pé un dra-benac e tall argant, eit en dout un dra spirituel ; pé ma receuér pé argant pé ur chervige-benac eit rein un dra spirituel. 2.° A pe hum accordér guet un-aral de rein dehou un dra spirituel eid un dra tamporel. 3.° A pe rér un dra spirituel pé tamporel d’un-aral guet en intantion ma rei, èl é pèn-troq, un dra-benac spirituel pé tamporel, èl mei rein presandeu pé rantein chervige d’un-aral guet en intantion a dènnein guet-t’ou pé ur benefice, pé un dra-benac sacrét.

Bout-ç’ou hoah. ur sort simoni e hanhuér confidance, hac e gonsist é rein ur benefice de unan, é condition ma rei er rantt a nehou, pé lod ag er rantt d’un-aral ; pé é condition ma rei er benefice memb d’un-aral é pèn ur certæn amzér.

Er-ré-zou simoniaq én éffæd, e gouéh idan un éscommunication reservét, e goll ou benefice pé en droæd d’er presantein én amzér de zonnèt. Mæs er-ré n’en dint simoniaq meid a intantion, ne gouéhant quet idan en éscommunication, penaus-benac ma péhant marvelemant, ha m’en dint obligét é cousciance de gùittad ou benefice.

A fæd en implé e zeliér gobér a zanné en Ilis, guharal é reglait ou lod d’en Éscob ha d’er Velean : ul lod e oai destinét eid er beurerion, hac ul lod-aral eid antretenein en Ilis. Rac-ce en-n’emb e zou carguét ag er sort-danné-ze, e zeli considérein a dost n’en dint quet reit tehai eit bihuein én ou æz, nac eid avantagein ou hærènt, mæs eit chervige en Ilis, ha soulagein er beurerion hac en enevadèt. Ne zeliant quet caigein en danné-ze guet er-ré e eèllant ou doud a hènd-aral, guet eun ne zehai ou hærènt de brofittéin a héritage er beurerion. Güæd e vou condannét é Jugemand en Eutru-Doué a gaus d’er goal-implé a zanné en Ilis. Quemènt-ce e zeliehai laquad de greinein er-ré e héritt de dud a Ilis. (En-n’emb e hum gavehai ambarasset ar er poénd-ce, e zeli consultein unan-benac abil hac avisét mat, ha tremén dré er péh e larou dehou).

Éxplication ag en Urheu.

Goudé ma vai montét en Éscob doh en Autær, ean e ra galhuein er-ré e zeli bout tonsurét, péré e hum bresantt guet ur Surpeliss ar ou bréh hac ur oleuèn én ou dourn. Ean e droh ou bleàu é croès, eit merchein dehai é teliant renonciein d’er béd ha d’é vanitéeu, ha quemér Doué hemb quin eit ou héritage. Arlerh ean e usq dehai ou Surpeliss, eit discoein é mant deit de vout tud a Ilis, hac eit merchein dehai é teli bout quer caër ou buhé dirac Doué ha dirac en dud, èl mei gùèn en abid e usq dehai. Er oleuèn e zougant én ou dourn, e verche dehai é teliant bout disposét de hum sacrifiein eit gloër en Eutru-Doué, ha chervige en Ilis. Ordrénét-è d’en dud a Ilis douguein perpet en tonsur, eit m’ou dou attàu chonge ne zeliant ou dout nitra commun guet en dud ag er béd, arlerh m’ou dès quemérét Doué hemb quin éit ou fartage.

Arlerh en Introït, en Éscob e ra galhuein er-ré e zeli receu en Urheu bihan, péré e hum bresantt guet ur Surpeliss gusquét dehai, hag ur oleuèn én ou dourn. En Éscob e ra dehai alhuéyeu en Ilis de douchein én ur plad ; ou hondui e rér arlerh de doul dor en Ilis, e zigueorant hac e chairrant ; hac anfin rein é rér dehai ur hloh de sonnein, eit merchein dehai é mant carguét : 1.° a chairrein doreu en Ilis hac a ou digueor ; 2.° a virèt n’antréou abarh na lonnèt na nitra divodest ; 3.° a zerhel el lieinage, en Orlemanteu hac en Autærieu prop hac honest ; 4.° a sonnein er hlehér eid assamblein er Fidelèt d’en Officeu ha d’en instructioneu.

Eit rein en Urh a Lectour, en Éscob e ra touchein el Livr ag er Scritur sacrét d’er-ré er receu, eit merchein dehai é mant carguét a leine a voéh ihuel pé a gannein én Ilis el Leçonnieu tènnét ag en ancién Testamand, hac a éxpliquein er Hatechén d’er vugalé.

Eit rein en Urh a Exorcist, en Éscob e bresantt d’er-ré er receu, el Livr Pedenneu e chervige én Ilis eit conjurein en diaul de gùittad, eit merchein dehai é mant carguét a breparein er péh-çou requis eid er Badiènteu, eit gobér en deur béniguét, hac a assistein er Velean a pe vai quêstion a gonjurein en diaul én ur mod-benac.

Eit rein en Urh a Acolyt, en Éscob e bresantt d’er-ré er receu, un antulér guet ur oleuèn, hac arlerh en orçolieu e vai é terhel er gùin hac en deur eid en Overèn, eit merchein dehai é mant carguét a alum er goleu én Ilis d’en Officeu, a breparein en tan hac en ançans, en deur hac er gùin eid en Overèn, hac a secour en Diacr hac er Soudiacr doh en Autær.

Quênd en Abostol en Éscob e ra galhuein er-ré e hum bresantt eid er Soudiaconat, péré e zeli bout gusquét guet un Aub hac un Amitt é quis ur frog ar ou discoai, guet ur Manipul én ou dourn clei hac ur oleuèn én ou dourn diheu. En Éscob ou avertiss ag en obligationeu e yant de guemér, hac é spécial ag ér rô a uerhtæd e yant d’obér ; hac arlerh m’ou dès groeit ur pas ér-raug eit discoein é hagrèant er péh e brononce en Éscob én ou hanhue, ean e ra galhuein er-ré e zeli receu en Urh a Ziacr hac en Urh a Velêg. Nezè ind e stouy ol a blad durand ma vér é larèt Litanieu er Sænt, eit couviein en Ilis e zou én Nean, de hum joéntein guet en hani-zou ar en doar, eit goulèn guet Doué ma scùillou en tresor ag é hræceu é ineanneu er-ré e ya de receu en Urheu sacrét.

Eit rein en Urh a Soudiacr, en Éscob e bresantt d’er-ré er receu, er Halice guet er Blatinèn, eit merchein dehai é receuant er bouvoær de velæstrein en treu sacrét, hac é teliant hum zerhel perpet pur é presance en Eutru-Doué.

Arlerh ean e laqua en Amitt ar ou fèn é quis ur houif, eit merchein dehai é teliant bout marhue eid er béd ha gobér brizél d’é vodeu ha vanitéeu.

Ean e laqua ehue er Manipul ar ou bréh-clei eit merchein dehai é teliant splannein partout dré ou ævreu mat.

Arlerh ean e laqua en Dalmatiq ar ou discoai, eit merchein dehai é rinquant laquad ou ol joé é haccomplissein Lezèn Doué.

Anfin ean e bresantt dehai ur Missel, eit rein d’antand é receuant er bouvoër de gannein en Abostol én Overèn, hac é teliant hum bligein é studial conzeu Doué, eit ma veint un dé ér stad d’instrugein er Fidelèt.

Quênd rein en Urheu a Ziacr hac a Velêg, en Éscob e oulèn guet en Archidiacr ha guet er bobl hac ind e gav é ma dign er-ré e hum bresantt, a receu en Urheu-ze : rac en Ilis ne oulèn d’hé chervige meit tud a vuhé vat hac examplus, ha capabl de gondui er bobl én hènd mat.

Arlerh en Éscob e laqua é zourn diheu ar bèn er-ré e zeli receu en Urh a Ziacr, én ur oulèn eit-t’ai, dré vertu er Speret-Santel, ma veint creihue de resistein doh en diaul ha doh é dantationeu.

Nezè ean e sàu er Stôl a ziar ou bréh clei ar ou scoai, eit merchein dehai é receuant dré vériteu Jesus-Chrouist en nærh ou dès collét dré béhet Adam. Ean e laqua ehue en Dalmatiq ar ou discoai, eit rein dehai d’antand é teliant hum boéniein d’avance é santeleah ha de usquein ou inean guet peb-sort vertuyeu.

Anfin ean e bresantt dehai el livr ag en Aviél eit merchein é receuant er bouvoër de gannein en Aviél én Overèn, ha d’en éxpliquein d’er bobl.

Quênd en Aviél en Éscob e ra galhuein er-ré e zeli receu en Urh a Velêg, ha goudé ma vènt arranquét ar ou deulin, ean e ya guet er Velean e vai guet-t’ou, de laquad, hemb sannein griq, é zeourn ar ou fèn, èl pe vehai eit ou avertissein de hum breparein de receu er græceu e reserv tehai er Speret-Santel.

Goudé m’en dès pedèt eit-t’ai, ean e sàu er Stol a ziar ou divréh é crehèn ou goug, hac é hroès ar ou halon, eit merchein dehai é teliant laquad ou ol joé ha studi de zoug guet courage er yàu a Lezèn Doué. Nezè ean e laqua er Gasul ar ou discoai, én ur oulèn guet Doué ma crésqueint bamdé é caranté hac é santeleah. Mæs er Gasul e chom plæguét ar ou discoai beèd en achémand ag en Overèn ; hac èl m’en dai er Gasul er merche ag er bouvoër e receu er Velean dré en Urheu, eèllein e rér larèt penaus en Éscob ne ra hoah nezè dehai meid er bouvoër d’offrein er Sacrifice ag en Overèn, hac é reserv beèd en achémand de rein dehai er bouvoër de bardonnein er péhedeu, a pe zisplæg er Gasul a ziar ou discoai.

Durand ma cannér en Hymn Veni Creator, &c. er Velean e stouy ar ou deulein ital treid en Éscob, péhani guet en Oleàu e ra ur Groès é pod ou deourn joéntèt, én ur gommance a bèn ou mêd diheu beèd pèn er bis youdeu ag en dourn clei, ha a bèn ou mêd clei beèd pèn er bis youdeu ag en dourn diheu, eit consacrein ou deourn hac eit goulèn guet Doué ma vénigueou ha ma consacrou dré vertu er Speret-Santel, ol er péh e vénigueou hac e gonsacrou deourn er Velean.

Goudé m’ou dès golhèt ou deourn, ean e bresantt dehai er Halice guet er gùin, en deur hac er bara déstinét eit larèt en Overèn, eit merchein dehai é receuant er bouvoër d’offrein er Sacrifice-ze eid er-ré vihue hac eid er-ré varhue.

Arlerh en Aviél ol er-ré e receu en Urheu, e ya d’offrein ou goleuèn d’en Éscob, péhani e represantt Jesus-Chrouist, eit discoein é fal dehai ma vou losquét ou halon, èl ur oleuèn, guet ur grèd berhuidant eit gloër en Eutru-Doué ha salvedigueah er Fidelèt.

Arlerh quemènt-ce er Velean nehué e lar en Overèn guet en Éscob hac e gonsacr guet-t’ou. Goudé er Gommunion ind e lar a Voéh ihuel Symbol en Apostolèt, eit gobér profession solamnel ag er Fé e zeliant perdêg d’er bobl a berh Doué hac a berh en Ilis. Nezè ind e hum bresantt ital treid en Éscob péhani e laqua é zeourn ar ou fèn, eit rein dehai er bouvoër de bardonnein er péhedeu : ha quentèh ean e zisplæg er Gasul a ziar ou discoai, eit merchein dehai en ou dès receuét en ol pouvoërieu ag en Urh a Velèg. Anfin en Éscob e guemér ou deourn joéntét itré é zeu-zourn-ean, hac e ra dehai promettein dehou respèt, aboeissance ha fidelité.

Ol er-ré e assist ér ceremoni ag en Urheu, e zeli pedein Doué de rein d’er-ré ou receu, er græceu hac er vertuyeu e oulèn en Éscob aveit-t’ai.

————
Articl VII.
Ag er Sacremand a Briedereah.


DOué en dès instituét er Briedereah ag er hommancemand ag er béd ér Baraouis terrestr, èl ur hontrad ordinær eit padein beèd marhue unan ag en eu-barti : mæs quênd el Lezèn nehué er Briedereah ne oai quet ur Sacremand. Er goh Lezèn a gaus d’ahurtemand er Juivèt, e bermettai de zeu-brièd dispartiein en eil doh éguilé : mæs Jesus-Chrouist én ul laquad er Briedereah de voud ur Sacremand, en dès ehue laqueid en treu ér mod ma hoènt a gommance. Hac en dès dihuènnét doh er priedeu a chongeal a ziméein durand ma vai bihue ou farti, hac a hum separein é sigur bout libr de ziméein d’un-aral.

Er Briedereah e zou ur Sacremand instituét dré Jesus-Chrouist eit santefiéin en aliance legitim itré un dén hac ur voès, hac eit rein dehai er græce de vihuein santelemand ér stad-ce, ha de zessàu ou bugalé él Lezèn a Grechéneah.

Er Briedereah e zou ur Sacremand, de larèt-è, ur merche sansibl : rac cousantemand en eu-brièd hac er vénidiction e ra er Belêg tehai, e gouéh ol idan er squêndeu : ha S. Paul en hanhue ur Sacremand bras é Jesus-Chrouist hac én Ilis. Hur Salvér en dès ean instituét, revè, en Tadeu santel, a pe assistas én un æredeu è Cana. (Histoër en Testamand nehué, Figur XVI).

Er græceu principal e ra er Sacremant-ce, e zou er fidelité, er peah hac en union itré en eu-brièd, dessàu ou bugalé é dougeance Doué, ha hum secoür d’obér ou salvedigueah.

Larét-è é santefi er Briedereah en aliance legitim itré un dén hac ur voès, eit rein d’antand é ma rét boud ér stad a hræce Doué eit er receu, ha boud libr a bep-sort ampechemant. Bout-ç’ou puarzec-ampechemant e hanhüér torrus, ha tri e hanhuér dihuènnus. Pihue-benac e vènnehai hum aliein guet un ampechemant torrus, e gollehai é boén hac é amzér, ha n’eèll boud aliance er bet itré-d’ou hac é barti, beèd quen e vou sàuét (mar dès moyand) en ampechemant-ce dré un dispance legitim. En ampechemanteu dihuènnus ne virant quet en aliance a vout legitim : mæs ur péhet bras-è hum aliein guet unan-benac a nehai hemb en dout bet dispance.

Chetui lod ag en ampechemanteu torrus. En-n’emb en devou d’obèr a oud er-ré-ral, e hum éxpliquou guet é Govezour.

Boud trompét a fæd en hani guet péhani en hum aliér. Par exampl, Pierr e zezir hum aliein guet Mari : en trompein e rér én ur rein dehou Therès é léh Mari. É aliance guet Therès n’en tall de nitra. En ol e ouair ehue penaus er Venéh, el Leannesèt hac en dud ingagét én Urheu sacrét n’eèllant quet diméein.

Bout quærent beèd er bembvèt pasèn a guærentage. Eit cavouét just er basèn ma vér quærent, réd-è clasq er pèn ag er guærentage, ha contein quel liès a basèn èl a rum tud ma vér peèlleit doh er pèn cummun. Par exampl, deu-vrær e zou ér guettan pasèn : où bugalé (quenderhui germén) e zou én eil pasèn : bugalé er guenderhui germén e zou én dairvèt-pasèn, hac ur rum peèlloh e form er bedairvèt-pasèn. Ur uéh ma vai unan ag en eu-barti ér bembvèt-pasèn, n’en dès mui a ampechemand a guærentage itré-d’ai.

Boud aliét én ur mod-benac guet en hani e zezirér de brièd. Bout-ç’ou tri-sort aliance : 1.° Unan e sàu ag er Briedereah legitim, dré bèhani en dén e za de voud aliét de ol quærent ha ligné é voès ; hac er voès e za ehue de voud aliét de ol quærent ha ligné hé dén. Contein e rér en aliance èl er guærentage : quel liès a rum, quel liès a basèn.

2.° En eil sort aliance e sàu ag er péhet lous : par exampl, un dén e gouchi ur verh pé ur voès, e za de voud aliét de ol hé hærent beèd en dairvèt-pasèn a guærentage, ha n’eèll quet hemb dispance diméein de hanni a nehai. Er voès pé er verh couchiét e zou ér memb stad vis-a-vis de dud en hani en dès hé houchiét.

3.° En drivèt sort aliance e sàu ag er Sacremand a Vadiènd. Rac-ce en hani e vadè ur hroaidur, e za de voud aliét tehou ha d’é dad ha d’é vam. Er-ré e zalh ur hroaidur ar er Fonce a Vadiènd, e za de voud aliét tehou ha d’é dad ha d’é vam : ha chetui perac n’en dai quet permettét d’un tad na d’ur vam badèein ou hroaidur, meit ha requis vehai. Bout-ç’ou hoah un éspece aliance péhani e sàu ag er promesseu a Briedereah groeit é face en Ilis, itré en hani e bromètt ha tad ha mam ha berdér en hani de béhani é promètt.

En ol e ouair n’en dai quet permettét de hanni diméét hum aliein guet un aral durand ma vai bihue é barti ; na chongeal hum zizobér ag é barti eit quemér un aral. Pe zehai memb un dén de gouchi ur voès guet promèss a hum aliein ou deu a pe vou marhe é voès pé hé dén, en aliance e rehènt n’en tallehai de nitra.

Garnagein én ur mod-benac un dén pé ur voès de ziméein inemp d’ou vat volanté. Él léh n’en dès quet a gousantemant, n’eèll quet boud a aliance. Pé scrapein ur verh en drespèt tehi pé d’hé zud, é sigur diméein dehi. Er-ré e ra pé e gonseill er sort treu-ze, e zou éscommuniét.

Diméein é cuh inemp d’el Lezèn. Ordrenét-è gobér tri bann dré dri-Sul pé Gouil é Pron en Overèn. Réd-è receu er Sacremand é presance puar-test guet Person unan ag en eu-barti e vènn hum aliein, pé gùet ur Belêg en dès a berh er Person pé a berh en Éscob permission d’ou æredein.

Er Pab ha memb en Éscobèt en dès er bouvoër d’accordein dispance a baud ag en ampechemanteu-ze, a pe vai ræzonieu legitim d’hé goulèn. Rac en Ilis n’antand quet dispancein hemb ræzon. Chetui petra e lar er Honcil a Trante a zivoud quemènt-ce : Ne faut quet accordein liès dispance ag en ampechemanteu torrus ; ha hoah réd-è ma vou ræzonieu creihue... Hum drompein a vras vehai enta credein n’en dès meit supliein pé presantein argant, eit bout dispancét, pé é heèllér boud én assurance dirac Doué guet un dispance attrapét dré ur gueu pé dré un trompereah-benac. Er-ré e hum avis de oulèn dispance, e zeli ér raug sontéal erhad ou affærieu, eit n’ou devou nitra de hum demall goudé.

En ampechemanteu dihuènnus e zou en dihuèn e ra en Ilis, a hum aliein guet certæn tud-ç’ou, èl mei en Héritiquèt hac er-ré éscommuniét ; pé a æredein de certæn courceu-zou, èl mei a oudé er hettan Sul ag en Avèhd beèd en trenoz Gouïl er Rouéèt, hac a oudé dé Malardé beèd en trenoz Sul Quasimodo.

Dihuènnét-è ehue doh ne vern pihue en dès reit de unan promesseu a Briedereah é face en Ilis, a æredein d’un-aral hemb en dout torrét, revè el Lezèn, er promesseu groeit d’er hettan parti.

Dihuènnét-è hoah doh er-ré en des groeit rô a uærhtæd, pé de chom hemb diméein, a æredein hemb ou devout bet dispance ag er promèss ou dès groeit de Zoué.

En ampechemanteu-ze, èl m’hun nès deja remerquét, ne dorrant quet en aliance itré en eu-barti ; mæs ur péhet bras vehai hum ingagein èl-ce inemp de Ourhæmèn en Ilis, pé inemp d’ur promèss groeit de Zoué.

Ag er choæge ag ur stad a vuhé.

Doué n’en dès quet hul laqueit ér béd-men eit monèt perpet d’hur chonge, nac eit quemér ur stad a vuhé revè hur fantasi. Èl un Tad mat péhani e regl erhad é diegueah, ean e regl ehue é pèh stad é teliamb bout, hac e bourvai græceu spécial de bep-unan eit hum aqùittein èl ma faut ag en deværieu ag er stad de béhani en er galhue. Réd-è enta hum avisal erhad ha pedein eit gobér ur choæge revè volanté Doué : rac er choæge-ce doh ma vai mat pé droug, e ra ordinæremant bonheur pé malheur mab-dén eid er vuhé hac eid en éternité.

Ne feut quet credein é vou én ur uéh na dihue é hanàuehait de bèh stad é hoh galhuét guet Doué : ur blæ na deu n’en dint quet guhavè assès eit quemènt-ce. Consultet liès hou Covezour hac éxpliquet tehou hou tispositioneu. Disclæriet tehou reih ha splann er péh e lar deoh hou speret, hou calon, hou c’imur.

Er vugalé ne zeliant jamæs laquad ou chonge ferm de hum ingagein én ur stad, hemb cousantemant just ha ræzonabl er-ré de béré é teliant aboeissance. Mæs en tadeu ha mameu ne zeliant euue jamæs contraignein ou bugalé de guemér ur stad en drèspèt tehai. Abusein ag ou otorité vehai quemènt-ce. D’er sort-ze é heèllehér larét :

Mam divergond, affolus Tad,
É sigur hou ç’otorité ;
Hui e zou scùir hou pugalé,
Mæs non pas er véstr ag ou stad :
Ræzonabl-è ou cheleuèt ;
Deoh-è rein avis mat tehai ;
Discoein er stad e jauge doh-t’ai :
Conseillet, mæs ne forcet quet.


De beb-unan-è enta hum avisal erhad ha considérein pèh quer miserabl-è unan en dès quemérèt ur stad ne jauge quet doh-t’ou. Perpet é poén, guet bihannoh a hræceu : perpet idan er béh, guet bihannoh a secour : perpet croësieu ponnér, hemb courage d’ou doug : perpet obligationeu a béré en hum aqùitt en drespèt d’é galon, hac èl-ce beèd er marhue ! Tristæd ur vuhé ! Quemènt-ce e arrihuou gueneoh mar hum ingagét hemb consultein Doué. Ma ne fal quet deoh bout trompét, considérét ne hoès quin affær d’obér ér béd-men, meit hou salvedigueah. Mæs eit bé gobér guet assurance, goulènnet guet Doué sclærdér eit hanànein é volanté ; hac eit ma vou cheleuét hou Pedèn, rénonciet d’en ol pènnadeu péré hou touguehai de héli hou fantasi ; d’er garanté raï vras doh unan-benac, ha d’en inclination fal, péré e ouni er galon hac e zall er speret ; d’én dougeance raï vras a hou tud, péhani e rehai deoh sèntèin doh-t’ai quêntoh eit doh Doué ; d’en ol hoand ha dezir de zastum danné, de voud inourét ha considérét, péré ou laquehai marcè d’ancoehad hou salvedigueah.

Dihoallèt drès peb-tra a gommance dré en debauche hac el libertinage, èl ma arrihue guet en darn muyan. Ne vou quet é héli lorbage, folleah, vanitéeu ha bobanceu er béd, é hanàuehait volanté Doué én hou quevir ; hac en hani e gommance dré er péhet, ne ra quet liès fin vad. Ag er sort-ze é lar er Speret-Sahtel : Ind em pedou, ha n’ou cheleuein quet : ind em hlasquou, ha n’em haveint quet, rac nou dès quet prezét quemér reglemant mad er bet, ha dougeance Doué n’en dai quet bet én-ai... Conduiet enta ur vuhé santel a vihan : hum aqùitted erhad a hou teværieu : tosteit liès d’er sacremanteu : groeit bamdé ur mortification-benac, un ævr mat-benac eit méritein guet Doué er græce de hanàuein é volanté : hum recommandet d’er Uériès glorius Vari, d’hou ç’Æl-Gardién, d’hou Sant Patrom... Laret liès èl S. Paul : Men Doué, petra e fal deoh ma rein mé eid accomplissein hou volanté santel ? Pé avel Samuël : Conzet, men Doué, rac hou servitour e cheleu. Pé avel er Profæt David : Men Doué, discoeit teign en hènd e zelian quemer, hac ansaignet teign er routt doh péhani è telian derhel... (El Livr Pedènneu e fourniss deoh ur Bedèn eit goulèn er græce d’obér ur choæge mat).

N’en dai quêstion meid a zeu-stad : pé diméein, pé chom hemb diméein. Hum laqueit é balance itré d’ai hemb bout douguettoh de unan eit d’en aral. Éxaminet nezè de betra éh obligeant ; pèh dangerieu, pèh diæzemant ha pèh æzemant e zou é peb-hani, &c. Arlerh seèllet péré-è hou c’uellan hac hou fallan dispositioneu hac inclinationeu ; de betra é hoh mat ha de betra n’en doh quet, de betra en hum zouguét muyan revè Doué. Considéret anfin é pèh stad é careheoh merhuel, ha péhani vou er gùellan deoh é Jugemand en Eutru-Doué ; Rac er marhue hac er Jugemand e zou deu-vestr mat, hac e gondui d’en hènd sur er-ré e gar ou honsultein hac ou cheleuèt.

Goudé m’hou pou hum éxaminét èl-ce istroh eid ur uéh, mar santét hou calon é pignein de chom hemb diméein, sontéet hoah hou tispositioneu, guet eun ne veheoh trompét. Deu-sort tud e chom bemb diméein : lod e chom èl-ce dré choæge hac ésprèss : lod-aral, rac n’en dai quet possibl dehai diméein, pé a gaus d’ur hlinhuèd, pé a gaus d’un occasion-benac-aral. Ne vou quet secour e vanquou d’er-ré-ze, mar carant hum boéniein de bratiquein er vertuyeu e jauge doh ou stad.

Mæs er-ré e chom ésprèss hemb dlméein e zeli éxaminein a dost pèh ræzon ou dès de choæge er stad-ce, ha penaus é ma ou chonge bihuein. Rac mar chomant èl-ce guet eun ag er boén, pé guet en dezir de voud attàu libr de rein d’ou horv é oulèn a fæd plijadurieu ha divertissemanteu, n’en dai quet mat ou intantion ; ou choæge n’en dai quet revè Doué : trompét int guet er goal-speret.

Mæs mar quemérant er stad-ce ésprèss eit bout liproh de chervige Doué, eit ne chongeint meid a bligein dehou hac a obér ou salvedigueah, ou intantion e zou mat ha santel, hac e gondui surroh d’en heurustæd ag en éternité. Ne zeliér quet neoah choæge er stad-ce én ur momand bèrr a zevotion, pènnadus : réd-è consultein Doué hac ur Hovezour mat quênd er hemér ; rac dangérus bras-è eid er-ré n’en dint quet galhuét dehou.

Arlerh m’hou pou hum avisét erhad, mar e hoès léh de gredein é hoh galhuét guet Doue eid er stad-ce, considéret pèh quer bras-è hou ponheur ; rac, é-mé S. Paul, en hani e zimé, e ra erhad : mæs en hani ne zimé quet, e ra hoah gùel. Renonciet a grènn d’er béd, ha hum daulet aquêrh de bratiquein en ol vertuyeu : studiet dalh-mad el Livr ag er Hombat spirituel, pé en or ag er Vuhé devod dré S. Francæs a Sale : groeit brizél d’er béd ha d’é vodeu : én ur guir, renonciet deoh hou ç’hunan, quemérét hou Croès, hac héliét Jesus-Chrouist.

Mar santét hou calon é pignein de ziméein, considéret é ma en dispositioneu desordr guet péré en hum ingage en darn muyan ér stad-ce, e zou caus de baud ag er scandal ha malheurieu e arrihue ér Grechéneah. Pihue e gredehai é huélèt er péh e bass ér béd, é hès ur Sacremant de receu en dé ma timéèr. Ne uélér é mésq en dud youanq meit libertinage, boufonereah, hantiss criminel : ne gleuér guet-t’ai meit bêgadeu lous, bourdeu sot, mêlodiage, conz a vragueriss, a zanné, a zivertistemant, a vanité... Mar dai èl-ce en e hoès bihuét, distroeit dohoh hou ç’hunan, laqueit reihtæd én hou puhé ha consultet erhad quênd gobér hou choæge.

Considéret é ma ponnèrroh en obligationeu ag er stad a Briedereah eit ne chongér ér béd, hac é vou dehuehad teoh bout nezè é tésquein pratiquein er vertuyeu necessær eit hum aqùittein erhad a nehai. Éxaminet drès peb-tra mar doh én disposition de zessàu gùel hou famill eit ne ra en darn-muyan : rac n’en dès deja meit raï a fal Grechénion ér béd, ha gùel vehai deoh chom hemb diméein, eit hum laquad él léh de grésquein er chagrin e ra d’en Ilis en tadeu ha mameu lache ha dissourci é tessàu santelemant ou bugalé.

Ur uéh m’hou pou hanàuét hou vocation, taulet hou spi de hanàuein er parti e zestin deoh en Eutru-Doué. Ne gonsultet quet hou c’inclination naturel ; ne seèllet quet quemènd doh en danné, na doh er vrahuité, na doh er vaillantiss, èl doh er vertu hac er santeleah ; ha pe vehai possibl deoh cavouét un Æl, ne glasquet quet gùel. A-zè en e hoès dobér arrè a bedein hac a obér peb-sort ævreu mat eit méritein guet Doué er græce de hanàuein en hani é compagnoneah péhani é fal dehou ma tehait de hum santefiein.

É-tretant antréein ér stad-ce, hum daulet de bratiquein en ol vertuyeu : dihoallet mat doh er chongeu, dezirieu, conzeu hac actioneu dishonest : ne hantet quet é cuh na hemb requis en hani guet péhani é teliét hum aliein, pé hui e rei d’en diaul léh d’hou ç’attaquein é peb-mod. Ne chonget quet, èl ma ra ul lod-vad, é ma permettét tout itré er-ré-zou promettét en eil d’éguilé. Er fal gredèn-ze e zou caus ma rér paud a sacrilégeu én un antréein ér stad a Briedereah.

En dé ma receuehait er Sacremant, crésquet hou Pedènneu hac hou ç’ævreu mat, eit ma vou eid-oh un dé a hræce hac a vénidiction. Permettét-è gobér ul leign honest guet er guærent tostan ha guet en amièt : mæs dihuènnét-è, é sigur gobér fest, a rein d’er-ré-ral occasion d’offancein Doué. Caër e vou larèt é ma er mod gobér èl-ce : modeu ha custumeu er béd ne vireint quet en ivraignereah, er horolleu scandalus, en tabut hac en dissancion a vout péhedeu a béré en hum rantt cablus er-ré e ra occasion dehai dré ou digueoreu caër hac ou leigneu saffarus. Mar e hoès fest d’obér, couviet er beurerion ha tud devod, péré hou secourou de dènnein ar-n’ah bénidiction en Eutru-Doué. Mæs ne veaih quet disquêntt assès eit quemér delé é sigur gobér chérvad guet tud, péré en trenoz e rei goab a hanah. Ul lod-vad guet eun petra e vou larét a nehai ma re rant èl er-ré-ral, e ra dispigneu mal-a-propos, a béré en hum santant durand ou buhé ! Chetui petra e ouniér guet custumeu er béd.

Devær er Prièdeu en eil é quevir éguilé.

Deu-brièd e zeli hum garein, hum respettein, bout fidel en eil d’éguilé, ha hum gomportein é peb-tra guet honestiss. Mæs èl m’en dai éxpliquét en deværieu-ze él Livr ag er Vuhé devod, Chapistr XXXVII, Parti III, ne larehèmb amen meid ur guir pé deu ar beb-hani a nehai.

1.° Deu-brièd e zeli hum garein. Doué en dès reit tehai er Ourhæmèn-ze dré guêneu en Apostol S. Paul. Rac-ce er garanté-ze e zeli bout revè Doué, ha non pas eit hum goutantein en eil guet éguilé èl lonnèt brutal. Eit reglein erhad ou haranté, considéreènt er garanté en dès Jesus-Chrouist eid en Ilis, hac en dès en Ilis eit Jesus-Chrouist.

2.° Deu-brièd e zeli hum respettein, eit ma teint en eil de suportein defauteu éguilé, eit ne vou hanni caus d’en-aral d’offancein Doué ; eit ma hum vireint, èl ma lar S. Paul, doh peb-sort infamité, ha ma hum gomporteint guet honestiss ha santeleah, ha non pas guet un inclination desordr.

3.° Deu-brièd e zeli bout fidel en eil d’éguilé, hemb jamæs hum gùittad dré fantasi, colèr pé pènnad. Er fal deicheu e eèllant ou dout, n’en dai quet ur ræzon dehai de hum separein. Hui moès, é-mé S. Paul, penaus é houzoh-hui ne gonvertissehait quet hou prièd, mar laquét poén de hum obér revè Doué doh é imur ? Ha hui prièd, penaus é houzoh-hui ne gonvertissehait quet hou moès, mar carét hum gomportein erhad én hé hevir ? Ur voès ne zeli gobér na rein ag en tiegueah nitra a gonsequance inemp de gousantemant just ha ræzonabl hé frièd. Hi e zeli sèntein doh-t’ou ol ér péh n’en dai quet inemp de volanté Doué, hac er honsidérein èl hé mæstr. Reènt en eil d’éguilé, e lar hoah S. Paul, er péh zou deliét : meit hac ind e gousantehai hum bassein eid un amzér eit bout liproh de bedein Doué.

4.° Deu-brièd e zeli hum gomportein é peb-tra guet honestiss. Mar dai ordrénét tehai boud itré dai inourabl hac honest, terriplæd é vou condannét guet Doué er-ré e vou malheurus assès eit hum lausquein guet un aral. Dihoalleènt ne zehai en eun ag ou dout rai a vugalé pé a goncevein raï bront dré er méh diræzonabl ag en dud, d’ou zurel é péhedeu (hanhuét ér Scritur abominabl dirac Doué), péré en dès taulét Onan hac hilleih-aral én ihuern. A guemènt-ce é ma hoah cablus paud a dud miserabl, péré e fal dehai derhel doh ou fallanté hemb coll ou inour. Lahein e zou sur ur péhet horribl, ha neoah mirèt a gonceuein ha lahein e zou er memb tra, é-mé S. Augustin. (Er-rest e zou éxpliquét él Livr ag er Vuhé devod, Chapistr XXXVIII, Parti III).

Deværieu en tadeu ha mameu é quevir ou bugalé e zou éxpliquét ér bedairvèd a Ourhæmeneu Doué.

Deværieu en Intannion hac Intanvesèt.

A pe za er marhue de zisparti deu-brièd, ou haranté, mar dai sincèr ha revè Doué, ne zeli quet achihue guet er vuhé. Rac-ce er parti e chom arlerh en aral, e zeli, é léh hum abandonnein d’un tristé divusul, pedein ha gobér peb-sort ævreu-mad eit repos inean en hani treménét. Mar dai requis gobér un invantoër, èl ma arrihue a pe vai minourèt ha ma chongér a hum avance hoah ér béd, ne faut quet distroein na souffrein ma vou distroeit nitra ag en tiegueah, é sigur mirèt doh raï a frayeu. Quemènt-ce-zou caus ma rér gueu doh paud a vugalé hac a hériterion. Me lar hoah ur uéh d’er-ré-zou carguét a zanné minourèt, é mant obligét idan boén ag ou digoll, de laquad en danné-ze de brofittein revè Doué.

En intannion hac en intanvesèt pére e zezir pratiquein er vertuyeu e jauge doh ou stad, e zeli leine guet sourci en instruction e ra dehai S. Francæs a Sale ér Chapistr XXXIX, parti III ag er Vuhé devod.


CHAPISTR VI.
Goulènnet hac é vou reit teoh.


ER Bedèn e zou ur sàu a hur speret hac a hur halon trema Doué, eit en adorein, er mêlein, en trugairicad, hum offrein dehou ha goulèn guet t’ou hun dobérieu. Rac-ce adorein Doue, er mêlein, en trugairicad, goulèn guet-t’ou un dra-benac, hum offrein dehou e zou quel liès a fæçon de bedein.

Eèllein e rér pedein pé a galon hemb quin, pé a galon hac a vêg. Eèllein e rér pedein é particuliér pé é publiq. Er bedèn a galon hemb quin, e zou hanhuét Oræson mantal : er bedèn a vêg e zou hanhuét Oræson vocal. Mæs honnén n’en dai agréabl de Zoué meid é quemènd ma vai er galon de unan guet er bêg a pe hum adressér doh Doué. Er bedèn particuliér e zou en hani e ra peb-unan a costé : hac er bedèn publiq e zou en hani e ra er Fidelèt assamblét é Hanhue en Eutru-Doué. En eil hac éguilé e zou agréabl de Zoué, mar dint groeit èl ma faut ; mæs er bedèn publiq en dès neoah mui a nærh hac a véritt, rac m’en dai groeit é Hanhue en Ilis, ha rac m’en dès Jesus-Chrouist grateit en hum gavou perpet él léh ma vou deu pé tri assamblét én é Hanhùe.

Requis-è absolumant pedein. Rac d’obér hun nès a baud a dreu : hac a hanamb hun hunan n’en domb capabl de nitra eit hur salvedigueah. Ne ouhèmb quet hur bout pas memb ur chonge mat, é-mé S. Paul : mæs ol er péh e eèllamb, e za demb a Zoué. Rac-ce é larai er Roué santel David : Eid-on-mé me zou peur ha miserabl, men Doué secourét mé. Doué e ra sur mar a hræce hemb n’ou goulènnér ; mæs bout-ç’ou hilleih n’en dint reit meit d’er-ré ou goulèn, èl mei, revè S. Augustin, er græce a berseverance. Goulènnamb er græce-ze drès er-ré-ral. Ne hoès quet receuèt, é-mé S. Jâq, rac ne hoès quet goulènnét, pé rac ne hoès quet goulènnét èl ma faut. Er bedèn e zou er moyand d’hur boud er græceu hemb péré ne rehèmb quet hur salvedigueah. Réd-è enta pedein.

Jesus-Chrouist en dès ehue ordrénét temb pedein. Réd-è, é-m’ean, perpet pedein hemb scùéhein. Ean en dès reit temb hoah en exampl a guemènt-ce, a pe hum dènnai ar lein er Manné, ha ma passai en noz é pedein.

Réd-è pedein é spécial : 1.° De vitin a pe sàuér ha de noz a pe yèr de gousquèt : hac er-ré ne brezant quet pedein ahoèl d’er hourceu-ze, e vihue èl tud hemb Fé, hemb Lezèn ha hemb Religion. En dud n’ou dès quet sourci a obér d’er-ré-zou idan ou berh, larèt ou fedènneu de noz ha de vitin, e vanq de unan ag en deværieu principal a Grechéneah.

2.° A pe gommancér un dra vras-benac eit gloër en Eutru-Doué, pé ma hum gav ur biæz-benac én hènd a hur salvedigueah ; èl pe vèmb tantét én ur mod-benac. Doué ne refus jamæs é assistance d’er-ré hé goulèn, ha ne bermettou quet ma vehèmb tantét mui eit n’eèllamb feahein. Dihoallet ha pedet guet eun ne gouéheheoh én tantation, é-mé hur Salvér.

3.° A pe dostér d’er Sacremanteu, pé ma fal demb hur bout contrition a hur péhedeu. Rac n’hur bou quet er gontrition-ze a hanamb hun hunan ; ha ni e zeli hé goulèn guet Doué a greis hur halon.

4.° A pe vér clan, pé én un dangér-benac pé én ur misèr bras-benac, èl mei ur goal vlæad, ur brizél, ur guêrteri, ur vocèn... Pedet mé én hou ç’affliction, ha m'hou telivrou. A pe ouiamb é vai hun Nessan én dangér a hum goll hac a hum zannein. Pedet en eil eid éguilé, eit ma vehait salvét, é-mé S. Jâq.

Penaus-benac m’en dai en Ilisieu el léhieu destinét eit pedein, n’en dai quet rét bout attàu én-ai, nac attàu ar en eulin eit gobér ur bedèn vat. Doué e zou partout : eèllein e rér ehue partout hum adressein doh-t’ou. Petra e vir doh peb-unan é creis er sorb ag en affærieu hac en tracass ag el labour, a sehuel liès é speret hac é galon trema Doué ; a zezirein perpet pligein dehou, ha peèllad a en offancein ; a offrein dehou é boénieu, é chongeu, é gonzeu hac é ævreu ? Mar e hoès er malheur d’obér ur péhet-benac, goulènnet quentéh pardon guet contrition ha confiance : queméret er resolution de govessad prestan ma heèllehait : clasquet perpet gobér volanté Doué, hac èl-ce hui e bedou perpet. En hani ne cess quet a obér erhad, ne cess quet a bedein, é-mé S.Basil. Rac-ce é vènnai S. Paul m’en devezai en ol dud pedét partout.

Réd-è hoah trugairicad Doué quênd ha goudé er prèd, ha larèt ol assambl er pedènneu de noz ha de vitin, mar dai possibl. En amzér e laquér ol assambl de bedein Doué, ne vèrra quet en déuéh : ur bedèn groeit èl-ce, e tall mui eid el labour. M’el lar deoh, é-mé hur Salvér, mar hum accord deu ar en doar de bedein, ne vern petra e oulènneint, ind er receuou guet me Zad péhani-zou én Nean.

Mæs quênd er bedèn, disposet hou c’inean, é-mé er Speret-Santel ; de larèt-è, groeit un Act a gontrition a hou péhedeu ; hum laqueit é presance Doué, doh péhani é hét de gonz ; groeit un istim bras ag er péh e yét de oulèn guet-t’ou eid é hloër hac hou salvedigueah.

Bout-ç’ou deu-sort preparation d’er bedèn : er guettan e gonsist én ur vuhé vat ha santel, én ur zihoal a zisplige de Zoué dré chonge, na dré gonz, na dré zezir pé action. En eil e gonsist é terhel er chonge hac é hinteressèin er galon guet er péh e yér de larèt, hac é houlèn secour hac assistance er Speret-Santel. (Hui e gavou quemènt-ce éxpliquét ér hommancemand ag er Honsidérationeu santel, pé én eil-Parti ag er Vuhé devod).

Réd-è pedein é Hanhue Jesus-Chrouist, guet purtæd a intantion, guet attantion, guet humilité, guet fé ha confiance, guet tuemzér ha perseverance.

1.° Réd-è pedein é Hanhue Jesus-Chrouist ; de larèt-è, én union guet é vériteu. Rac n’eèllamb bout salvét meid é Hanhue Jesus-Chrouist. Rac-ce é hachihue en Ilis el lod-muyan a hé Oræsoneu dré er honzeu-men : Per Dominum, nostrum Jesum-Christum, &c. Dré Jesus-Chrouist hur Salvér, &c. Mæs ne bedamb é Hanhue Jesus-Chrouist, meid é quemènd ma houlènnamb treu agréabl de Zoué. Rac-ce, revè S., Augustin, er-ré e oulèn guet Doué treu e zilplige dehou, ne bedant quet dré Jesus-Chrouist, hac é prononcehènt-ind é Hanhue mil-gùéh durand ou fedèn.

2.° Réd-e pedein guet purtæd a intantion ; de larèt-è, ne faut goulèn meid er péh e eèll bout profitabl demb eit gloër en Eutru-Doué hac eit hur salvedigueah ; èl mei, ma vou hanàuét, carét ha chervigét guet en ol ; ma touguehèmb er victoër ar hur goal inclinationeu ; ma pratiquehèmb er vertuyeu e vanq demb.... Ne zeliamb goulèn en treu tamporel meid é quemènd ma heèllant chervige temp eid arrihue ér gloër éternel. Rac-ce goulèn vaillantiss, yéhæd eit hum daillein ér béd ; goulèn inourieu ha danné eit gobér chérvad, &c. e vehai goulèn treu ne veint quet accordét temb. Doué hur har raï eit ma rehai demb treu e chervigehai demb d’en offancein. Hilleih e bèd ehue hemb profitt er bet, rac ne ouiant na ne chongeant quet petra e oulènnant.

3.° Réd-è pedein guet attantion ; de larèt-è, ne zeliamb chongeal meid é Doué hac ér péh e oulènnamb guet-t’ou, guet eun ne gouéhehai ar-n’amb er rebræche e rai hur Salvér guharal d’er Juivèt : Er bobl ze em inour a vég ; mæs ou halon e zou peèl doheign. Diæz-è sur bout peèl é pedein hemb ne ya en isprit de valè : mæs mar dai en drespèt teoh é ha hou chonge él léh-aral, n’en dès quet a béhet. Mar dai dré hou c’oal, hui e ra faute : mar dai durand ur bedèn de béhani é hoh obligét, èl d’en Overèn, pé d’ur bénigèn ; é ma brassoh er péhet. A pt bedét, é-mé hur Salvér, hum dènnet én hou cambr ha chairret en or ; de larèt-è en or a hou calon, é-mé S. Augustin, eit ne zei nitra de zistroein hou speret ag er bedèn. Pedet bèrroh ; pedet liessoh : mæs pedet erhad peb-gùéh. É quemènt-tra e rehait, deziret pligein de Zoué, ha hui e bedou hemb arsàu, èl ma oulèn Jesus-Chrouist.

4.° Réd-è pedein guet humilité ; de larèt-è, hanàuein dirac Doué é homb ignorant, peur, clan, miserabl, nuah, ha ne véritamb meid é golèr. Èl-ce é pedai David, Mari-Magdelén, el Lair mat doh er Groès. En disposition-ze e vanq perpet d’er-ré e chom ag ou vat volanté ér stad a béhet ha ne brezant quet hum boéniein de hum dènn a nehou. Ou fedènneu e zou faus hac hipocrit, ha falein e ra dehai gobér goab a Zoué a pe hum adressant doh-t’ou guet un disposition e ouiant sur e zisplige dehou.

5.° Réd-è pedein guet fé ha confiance ; de larèt-è, réd-è credein é ma Doué puissant ha mad eit hur secour, hac en en dès volânté de rein demb er péh e oulènnamb, meit ma oulènnehemb erhad, ha ne oulènnehemb meid er péh e zoug d’é hloër ha d’hur salvedigueah. Jesus-Chrouist en dès ean larét : Ol er péh e oulènnehait guet fé én hou pedèn, e vou accordét teoh. Mæs èl n’eèllamb quet a hanamb hun hunan méritein é hræceu guet Doué, laquamb hun ol confiance é mériteu hur Salvér carantéus, péhani en dès larét : Mar goulènnét un dra-benac guet me Zad ém Hanhue, ean er rei deoh.

6.° Réd-è pedein guet tuemzér ha devotion ; de larèt-è, guet un disposition a garanté doh Doué, ha guet un dezir sincèr d’obér un implé mad ag é zonæzoneu. Ne rét quet paud a stad ag er péh e oulènnét, na calz a gas a hræceu Doué, mar ou goulènnèt guet lisidantæd, guet ur galon yein, ha marcè staguét doh er péhet. D’er-ré digas ha paressus é lar en Eutru-Doué : Prest on d’hou turel a mem bêg, rac n'en doh na tuèm na yein.

7.° Anfin rèd-è pedein guet perseverance ; de larèt-è, derhel mat de bedein beèd quene vehèmb cheleuèt. Doué eid aproein hur Fé hac hur honfiance, ne ra quet demb attàu hur goulèn ag er uéh quettan. Ean e vourr boud importunét dré hur pedènneu, hac e vènn ma houlennehemb liès ; ma clasquehemb, ma scoehemb ar en or ; ha ma n’accord quet-ean demb er péh e oulènnamb, rac ma huél ne vehai quet profitabl eid-omb, ean e ra demb un dra-benac gùel abrèd pé dehuehad, mar dalhamb mat de oulèn é-tré ma vou é volanté.

Bout-ç’ou treu e zeliamb goulèn guet Doué absolumant, ha ré-ral ne zeliamb goulèn meid idan condition. En treu e zeliér goulèn absolumand e zou er vuhé éternel hac en ol moyandeu eid arrihue én-hi. Par exampl, er remission ag er péhedeu, er vertuyeu, er græce de hanàuein ha d’accomplissein Gourhæmeneu Doué ha ré en Ilis, hac en deværieu a hur stad, &c. Doué ne refus jamæs en treu-ze d’er-ré ou goulèn èl ma faut.

En treu ne zeliér goulèn meid idan condition, e zou er-ré e eèll hur secour de hum santefiein ha de ounid en Nean, mæs n’en dint quet ur moyand necessær eid arrihue inou ; èl mei er madeu temporel, er yéhæd, en avantageu a gorv hac a speret, &c. Ne zeliamb dezirein na goulèn er-ré-ze meid idan condition ma vehènt profitabl eit hur salvedigueah. Ni e zeli memb pedein Doué d’ou refus temb, mar gùél é tehèmb d’abus a nehai eit en offancein.

Delièt-è ehue pedein er Uériès, en Ælèt hac er Sænt ; mæs non pas ér memb fæçon ma pedamb Doué. RaC ni e bèd Doué èl er vamèn ag en ol madeu de rein demb en treu a béré en hun nès dobér ; mæs ni e bèd er Uériès, en Ælèt hac er Sænt èl hun Avocadèt hac Amièt en Eutru-Doué de bresantein dehou hun dobérieu, ; ha de oulèn guenemb hac aveid-omb é Hanhue Jesus-Chrouist er græceu ha secourieu a béré en hun nès dobér. (Hui e gavou quemènt-ce éxpliquét hirroh én achémand ag en eil Parti ag er Vuhé devod).


Articl V.
Ag er Beden particulier.

(N'en dai quet requis hum abus d’éxpliquein amen er péh e gavér é Livreu-aral : rac-ce a fæd en Oræson mantal, consultet er Chapistr XLIII ag er Hombat spirituel. A fæd er Méditation, leinet en eil Parti ag er Vuhé devod, pé er hommancemand ag er Honsidérationeu santel. Un dra sur-è n’en dès hanni n’en dai capabl d’obèr méditation mar car hum impléein erhad. N'en dai quêstion eit quemènt-ce meid a obèr reflexioneu sonn ar ur urionnè-benac ag er Religion, pé ar un instruction-benac e gleuér, ha quemér ur ferm resolution de reglein erhad er vuhè én occasioneu mat pé droug e hum bresantt. Er Speret-Santel e ra d’antand é ma er bihan a gas e ra en dud a vaguein ou inean guet er gurionnéeu sacrèt, e zou caus m'en dai goleit en doar a fallanté).


EN Oræson vocal e zou en hani e rér a galon hac a vêg. Me lar a galon hac a vêg ; rac ma n’en dai er galon de unan guet er bêg eit pedein, er bedèn n’hi devou quet er seih-condition hun nès merchét ihuelloh, hac èl-ce ne vou quet agréabl de Zoué. A-zè en hum dromp ul lod vat péré e chonge guet-t’ai ou dout groeit treu erhoalh a p’ou dès larét pedènneu caër e gavant é Livreu, pé ou dès désquét a vihan ; a p’ou dès prononcét a vêg Acteu a Fé, a Garanté, a Gontrition, a Drugairé.... pé m’ou dès larét ur stèd pedènneu hemb goud guhavè petra e larant. Eit ne gouéhehait quet én abusance-ze, groeit ma vou hou calon de unan guet hou pêg a pe bedèt ; diaséet én hou c’inean er santimanteu éxprimét ér pedènneu pé én Acteu e brononcét a vêg, ha goulènnet guet Doué er græce ma veint hou c’éré-hui quer clous èl ré en hani en dès int composét. Ne vern hac ean e vou hir pé bèrr hou pedèn, credet ferm ne vou agréabl de Zoué meid é quemènt m’hé groehait guet fé, humilité, tuemzér ha devotion. Er bedèn n’en dai jamæs raï hir a pe gonz er galon : mæs er bedèn vèrran e zou perpet rai hir, a pe ne gonz quet er galon. Pedet muyan ma heèllehait én ul langage e antandét, ha ne vou quet diæz teoh laquad hou speret hac hou calon de unan guet hou tivès.

Er bedèn excellantan e ouhèmb gobér de Zoué, e zou er Pater noster... (Hun Tad péhani-zou én Nean)... Rac hur Salvér en dès hi composét ha comprênét én-hi é bèrr guirieu ol er péh e zeliamb goulèn guet Doué eid é hloër hac hur salvedigueah. Commance e ra dré ur bèrr preparation, arlerh péhani é ta seih-goulèn, a béré en tair-quettan e hum zoug a bèn-caër de Zoué, hac er pedair-aral e seèll hun dobérieu.

Chetui er preparation :

Hun Tad péhani-zou én Nean.

Chetui er seih goulèn :

1. Hou ç’Hanhue re-vou santefiét.
2. Hou Ranteleah degasset temb.
3. Hou volanté re-vou groeit ar en doar avèl én Nean.
4. Reit temb hinihue hur bara pamdiêq.
5. Pardonnet temb hun offanceu èl ma pardonnamb d’er-ré en dès hun offancét.
6. N’hun délausquet quet én tantation.
7. Mæs delivret ni ag en droug.
Èl-ce re-vou groeit

Obligét-omb de larèt er bedèn-ze bamdé, rac m’en dai ur remæd doh hur péhedeu pamdiêq, é-mé S. Augustin. Mæs ul lod vad e hérissehai doh hé larèt pe ouiéhènt erhad petra e larant.

Éxplication ag er Pater.

Doué e vènn m’er galhuehèmb hun Tad, eit degass chonge temb en en dès hur hrouéét ha quemérét eid é vugalé, eit hun doug d’er pedein guet mui a gonfiance, ha de zihoal guet mui a sourci a zisplige tehou. Pebèh outrage e ramb-ni dehou doh er galhuein bamdé hun Tad, mar torramb é Ourhæmeneu ; mar hoarhamb a pe uélamb pé ma deuamb en offancein ! Mèn é ma er hroaidur dessauét mat hac e hoarhehai pe vehai outragét é dad, én é bresance ?

Doué e vènn ma larehèmb hun Tad, ha non pas me Zad ; eit degass chonge temb é homb ol berdér é Jesus-Chrouist, ha mambreu d’ur memb corv, péhani-zou en Ilis, hac é teliamb ol pedein en eil-aveid-éguilé, ha memb eit hun enemisèt, a p’en dint é vugalé quer clous èl omb.

Ni e lar péhani-zou én Nean : rac penaus-benac m’en dai Doué partout, én Nean é ra neoah splannein é hloër en ur fæçon spécial, hac en Nean e zou hur gùir bro é péhani é teli boud en ol dezirieu a hur halon.Penaus é heèllamb-ni arlerh quemènt-ce bout quer staguét doh en treu tamporel ?

Quettan goulèn. Hou ç’Hanhue re-vou santefiét.

Dré er guirieu-ze ni e oulèn ma vou hanàuét hac inourét Hanhue en Eutru-Doué guet en ol dud ha guenemb-ni é particuliér, ha ma vou chervigét ar en doar èl m’en dai én Nean. Rac-cè ni e oulèn guet Doué ma tei er Bayannèt hac en Héritiquèt de hanàuein er urionné ha de hum gonvertissein ; ma tei er béherion d’obér ur bénigèn sincèr ha de bratiquein er vertuyeu ; ma tiscoei en ol Grechénion, ha ni é particuliér, dré hur honzeu ha dré hun ævreu é homb bugalé de Zoué, ha ma havancehèmb muyoh-mui é parfætion beèd er fin a hur buhé.

Er oulèn-ze quer clous èl er-ré-ral, e zou diazéét ar er gùir garanté. Rac en-n’emb é gar Doué, e zezir ma vou hanàuét, chervigét hac inourét. En-n’emb e hum gar èl mei deliét, e zezir hanàuein, chervigein hac inourein en Eutru-Doué : hac en-n’emb e gar é Nessan èl d’ou é hunan, e zezir ma tei en ol de hanàuein, de chervigein ha d’inourein en Eutru-Doué. Mæs er-ré-zou teichét de sacrein ha de douyèt, pé e gondui ur fal vuhé hemb gobér cas a hum gorrigein, er-ré-ze e brononce ou hondannation quel liès gùéh ma larant de Zoué, hou ç’Hanhue re-vou santefiét. Rac ou halon e zislar er péh e brononce ou zead. Ind e lar é tezirant ma vou santefiét hac inourét Hanhue en Eutru-Doué : perac é mant ind enta er-ré quettan doh er profanein ha doh en disinourein ? Rac-ce eit ma vou sincèr hou conzeu, hum impléét dré ur vuhé santel hac a scùir vat de santefiein Hanhue en Eutru-Doué, ha de zoug er-ré-ral d’er santefiein.

Eil goulèn. Hou Ranteleah degasset temb.

Dré er honzeu-ze ni e oulèn guet Doué ma triomflou én-n’amb dré é hræce, ha ma rei demb triomflein guet-t’ou én é hloër durand en éternité. Rac-ce ni e oulèn ma tei en ol dud de hanàuein Doué èl er Mæstr souveræn drès quemènt tra-zou, ha ma laqueint ou ol joué é haboeissein dehou : ma rei d’en dud just er græce a berseverance, ha d’ou enemisèt er græce de hum gonvertissein : ma vou streàuét en Ilis partout dré er béd, ha ma renonciou en ol d’en diaul ha d’é ævreu. Mæs er béherion ahurtét e brononce ou hondannation dré er honzeu-ze : rac ind e lar de Zoué a vêg, triomflet én-n’amb dré hou cræce, hac e lar a galon d’en diaul, hui-è hur Roué ; ne sèntamb ha ne fal demb sèntein meit dohoh.

Goudé m’hun nès goulènnét guet Doué ma vou santefiét é Hanhue, ni er pèd de zegass temb é Ranteleah ; rac ne ouhèmb quet santefiein erhad Hanhue en Eutru-Doué dré hur buhé, ma ne za Jesus-Chrouist de driomfiein én hur halon dré é hræce.

Tairvèt goulèn. Hou volanté re-vou groeit ar en doar avèl én Nean.

Dré er honzeu-ze ni e oulèn guet Doué er græce de hanàuein é volanté, de souplein idan d’hi, ha d’hé accomplissein ar en doar èl m’hé accompliss en Ælèt hac er Sænt ér Baraouis.

Volanté Doué e zou ma resistehèmb doh hur goal deicheu, ha ma laquehèmb poén d’ou feahein : ma tihoallehèmb doh peb-sort péhedeu, ha ma rehèmb pénigèn ag er-ré hun nès commettét, ma pratiquehèmb en ol vertuyeu, ha ma tehèmb dré hur pedènneu hac exampleu mat de zoug er-ré ral d’ou fratiquein : ma quemérehèmb er stad a vuhé en des merchét de bep-unan, ha ma vehèmb fidel de hum aqùittein erhad a hun deværieu beèd er marhue : anfin ma receuehèmb guet trugairè ha resignation d’é brovidance ol er péh e arrihue guenémb ag é berh pé dré é bermission, hac e hanhuér ér béd chanche, accidandeu, malheurieu... Volanté Doué e zou ma quemérehèmb en treu-ze é grad pé èl punitioneu a hur péhedeu, pé èl moyandeu d’avance é santeleah. Rac-ce mar jaugeant guet hun inclination, ni e zeli en trugairicad, hac er pedein d’ou lamein guenemb quêntoh eit ma hum chervigehèmb a nehai eit en offancein : ha mar dint contrel d’hun inclination, èl mei er holleu, er hlinhuedeu, en afflictioneu... ni e zeli goulèn guet-t’ou er græce d’obér un implé mad a nehai, ha ma chervigeint d’hun distaguein doh er béd ha de laquad hun ol chonge guet en treu ag en Nean.

Doué e vènn ma larehèmb tehou bamdé, hou volanté re-vou groeit, eit ma santehèmb gùel hun inclination dalhabl d’en droug, ha ma hanàuehèmb n’eèllamb, hemb é secour, nac aboeissein dehou na gobér nitra e blige tehou. Mæs ne veèmb quet effrontét assès eit larèt tehou, hou volanté re-vou groeit, ma ne fal demb sèntein meit doh hur fantasi ha doh modeu er béd. Pebèh anquin eid un Tad gùélèt é vugalé é houlèn a vêg ma vou groeit é volanté, hac é chom a vat volanté én disposition dalhabl de zisplige tehou ! Èl-ce é ra neoah en darn muyan ag er Grechènion.

Goudé m’hun nès pedét Doué de zegass temb é Ranteleah eit ma heèllehèmb santefiein é Hanhue, ni e oulèn guet-t’ou er græce d’obér é volanté : rac Jesus-Chrouist ne driomflou én-n’amb dré é hræce ha n’hul laquei de driomflein guet-t’ou én é hloër, meid é quemènt ma rehèmb é volanté ar en doar.

Pedairvèt goulèn. Reit temb hinihue hur bara pamdiéq.

Dré er honzeu-ze ni e oulèn guet Douéer péh-ç’ou necessær demb peb-dé eit dobérieu er horv ha ré en inean. Jesus-Chrouist en dès comprênét en dobérieu-ze idan er guir bara, eit rein demb d’antand ne zeliamb dezirein na goulèn nitra istroh eit hun necessær. Ean en dès vènnét m’hur bezai larét, reit temb hinihue, eit m’hur bezai comprênét ne zeliamb quet hum sourciein petra e vou arhoah, hac é vehèmb obligét de oulèn hun dobérieu arhoah just èl hinihue. A pe laramb hur bara, ni e ra d’antand é fal demb hum boéniein, revè Doué, eit er gounid, hac éma obligét er-ré pihuiq quer clous èl er-ré peur, de oulèn guet Doué bamdé ou dobérieu corporel ha spirituel, hac é teliant hanàuein e ma d’é brovidance hemp quin en ou dès obligation ag er péh ou dès mui eid er-ré-ral. Jesus-Chrouist ne zihuèn quet neoah a armerh un dra-benac eid en amzér de zonnèt ; mæs ean e zihuèn a ober quemènt-ce guet néhance ha guet ur sourci raï hærrus, péhani-zou perpet caus ma hancoehér en Eutru-Doué ha ma laquér ol er chonge guet en treu ag er béd.

Er bara pamdiêq e zeliamb goulèn guet Doué eid er horv, e zou hur bihuance necessær, gusquemant ha logeriss. Mæs én ur oulèn quemènt-ce ne zeliamb quet ancoehad en hun nès ean pedét ér raug d’obér é volanté, hac èl-ce é vehèmb coutant hac é tehai dehou refus temb er péh e oulènnamb. Doué e bermèt guhavè ma vanq d’é serviterion en dobérieu necessærran eid er horv, eid aproein ou Fé, eit ou distag doh er béd, ha rein dehai er moyand de bratiquein er batiantæt, ha d’obér ag er vuhé-men pénigèn ag ou féhedeu. Ag un Tad carantéus ne zeliér jamæs hum glêm.

Er bara pamdiêq e zeliamb goulèn eit hun inean, e zou : 1.° Ma vehèmb gredus de cheleuèt conzeu Doué ha de sèntein doh é Ourhæmeneu. 2.° Ma vehèmb sourcius de brofitein a hræceu Jesus-Chrouist ha de bratiquein er vertuyeu. 3.° Ma vehèmb dign de receu er Sacremand ag en Autær quel liès èl ma rai er Grechénion guharal. Er poénien hac en afflictioneu ag er vuhé, e zou ehue bara pamdiêq hun inean ; rac ind e chervigede zistag hur halon doh er béd, ha d’hé lusquein trema hé Hrouéour ; rac ma pourvæant temb moyandeu excellant de bratiquein er vertuyeu... Én éffæd, diæz-è d’un dén pratiquein er batiantæt, par-exampl, ma n’en dès nitra d’andur.

Goudé m’hun nès larét de Zoué, hou volanté re-vou groeit ar en doar avèl én Nean, ni e oulèn guet-t’ou er péh e ouair e zou requis temb eit dobérieu er horv ha ré en inean, eit ma heèllehèmb accomplissein é volanté santel, hac èl-ce ma triomflou én-n’amb dré é hræce, ha dré er moyand-ce ma vou santefiét é Hanhue én-n’amb ha dré-omb.

Pembvèt goulèn. Pardonnet temb hun offanceu èl ma pardonnamb d’er-ré en dès hun offancét.

Dré er honzeu-ze ni e hanàu dirac Doué é homb péherion, hac eit bout pardonnét guet-t’ou, ni e zisclæri é pardonnamb a greis hur halon d’er-ré en dès hun offancét. Jesus-Chrouist en dès laqueit itré hun deourn, er moyand de dènnein ar-n’amb é visericord ; Pardonnet, é-m’ean, hac é vou pardonnét teoh. Mæs a fæd er-ré e oarn én ou halon caz doh en Nessan, pé e zezir hum vangein, ean en-dès vènnét m'ou devezai prononcét int memb ou santance hac ou hondannation quel-liès gùéh m’ou devai larét er bedèn-ze. Rac larèt de Zoué ; pardonnet temb èl ma pardonnamb, e zou larèt : groeit temb èl ma ramb d’er-ré ral ; ne bardonnet quet demb ma ne bardonnamb ; discarguet ar n’amb hou vangeange hac en drougueu e zeziramb d’er-ré-ral.

N’en dai quet larét eit quemènt-ce penaus er-ré e oarn caz ha malice doh en Nessan, ne zeliehènt quet gobér er bedèn-ze : mæs ind e zeli changein a santimant, ha pardonnein a greis ou halon, eit ma veint ér stad de larèt èl ma faut ur bedèn e ordrén hur Salvér gobér bamdé. Rac, ha ne hum santehèmb-ni cablus a béhet er bet, ne ouzamb quet penaus é homb dirac Doué ; hac assès vehai demb chongeal bout dibéh, eit bout cablus dirac é zeulagad. En hani e lar n’en dai cablus a bèhet er bet, e hum dromp, é-mé S. Yehàn, hac er urionné n’en dai quet guet-t’ou.

N’en dai quet larét ehue é homb obligét absolumant de bardonnein en argand pé entreu e zeliér demb, a pe uélamb ne vai quet volanté d’ou daccor. Permettét-è de bep-unan impléein er moyandeu legitim, eit en devoud é dra. Mæs obligét-omb perpet de bardonnein en affront e ra demb er-ré e refus a zaccor demb hun treu. S. Augustin e gonseill memb èl un ævr a charité, pardonnein d’er-ré-ze er péh e zeliant : rac, e lar ean, hac é vehènt-int pihuiq, peur erhoalh ind a pe n’ou dès nitra de rein.

En ol e ouair penaus opèn en disposition de bardonnein d’er-ré-ral eit bout pardonnét guet Doué, é ma requis hoah en doud ur gùir gontrition ag er péhedeu guet ur ferm propos n’ou hommettehér mui : rac gobér goab a Zoué vehai goulèn guet-t’ou pardon a béhedeu, é vér hoah disposét de gommettein.

Goudé m’hun nès goulènnét guet Doué ma vou santefiét é Hanhue, ha ma triomflou én-n’amb dré é hræce eit ma rehèmb é volanté, ni e avoué en hun nès dobér a secourieu spirituel ha corporel eit ma heèllehèmb é accomplissein, hac a visericord ha pardon a hur péhedeu, eit ne vireint quet dohemb a receu er secourieu-ze.

Huéhvèt goulèn. N’hun délausquet quet én tantation.

Dré er honzeu-ze ni e oulèn guet Doué : 1.° Ne bermettou quet ma hum laquehèmb én dangér a en offancein. 2.° Ma rei demb er græce de resistein doh en tantationeu ha de zoug er victoër ar nehai. 3.° N’hul lausquou quet de sèntein doh en dezirieu a hur halon, a pe veint contrel d’é volanté. 4.° Ma tegassou demb afflictioneu tamporel quêntoh eit prospérité, péhani e vehai caus demb marcè de goll hun inean. 5.° Ma rei demb nærh de feahein en diaul guet é ardeu ; de zisprisein er béd guet é vobanceu, ha de gastiein er horv guet é oal-inclinationeu. 6.° Anfin mar hul lausq de gouéh guet en tantation, ma rei demb er græce de hum sehuel pront ha de reparein hur faute.

Mab-dén e zou exposét de dantationeu continuel : attaquét-è ag un tu guet er goal-speret ; ag en tu-aral guet er béd ha guet er hiq, ha n’en dai quet possibl dehou, hemb græce Doué, resistein peèl doh enemisèt quer puissant. Guir-è, en tantation a nehi hé hunan n’en dai quet ur péhet : é-contrel, un occasion a véritt-è eid er-ré e resist doh-t’hi guet courage, hac e ouair profitein a nehi. (Leinet er buarvèt Parti ag el Livr ag er Vuhé devod). Mæs dré ur just jugemant Doué e abandon guhavè en dud d’en dezir ag ou halon, hac e accord dehai danné, inourieu hac avantageu tamporel, a béré é houair é habuseint eit en offancein. Quemènt-ce e arrihue guet-t’ai é punition ag ou féhedeu ; ha Doué e glasq èl-ce ou laquad de zigueor ou deulagad eit ma hanàueint ar ou houst pèh quer miserabl-è en hani ne héli meid é volanté propr.

Mar fal demb enta bout cheleuét guet Doué a pe laramb tehou, n’hun délausquet quet én tantation, ni e zeli peèllad doh ol er péh e zou eid-omb occasion de vout tantét. Rac gobér goab a nehou-è er pedein d’hur secour én tantation, durand ma clasquamb ha ma caramb en tantation.

Goudé m’hun nès goulènnét guet Doué pardon ag er péhedeu hun nès commettét, ni e oulèn guet-t’ou er græce de vout preservét a gouéh én-ai én amzér de zonnèt, a-selfin ma vehemb cavet dign de receu er secourieu spirituel ha corporel eid accomplissein é volanté ar en doar, hac èl-ce ma triomflou én-n’amb dré é hræce, ha ma vou santefiét é Hanhue santel.

Seihvèt goulèn. Mæs delivret ni ag én droug.

Dré er honzeu-ze ni e bèd Doué d’hur preservein doh er péhet, ha doh en occasioneu a béhet, doh malice en diaul, doh furi hur goal-inclinationeu ha fal acustumanceu, doh er revolteu ag er hiq, doh en ignorance ha disprisance eid en inspirationeu a ziar-hlué, doh en obstination a galon, doh custumeu ha goapereah er béd, doh er marhue é goal stad, ha doh en dannation éternel.

A fæd er miserieu ag er vuhé presant, èl mei er hlinhuedeu, er beuranté, er holleu, er brizél, er vocèn, er guerteri, &c., péré ne arrihuant guenemb meid é punition a hur péhedeu, pé eit purifiein hur vertuyeu, ni e oulèn guet Doué m’hur preservou, pé m'hun delivrou a nehai, mar dai é volanté ha non pas quin. Rac ne oulènnamb meit bout delivrét ag en droug ; hac er miserieu ag er vuhé-men, n’en dint quet é gurionné un droug, a pe hur secourant quemènt de hum salvein. É contrel, er yéhæd, er brosperité, en danné, en inourieu... e zou ur gùir droug aveid-omb, mar abusamb a nehai eid offancein Doué : hac ag er sort-ze é houlènnamb bout delivrét a pe laramb, delivret ni ag en droug.

Arlerh quemènt-ce petra chongeal a bedèn er-ré e abus ag ou madeu, ag er yéhæd, ag er brosperité ?... Petra chongeal nameid é ma faus ou fedèn, hac é larant de Zoué er péh ne fal quet dehai larèt. Rac ind e oulèn er péh ne zezirant quet, de larèt-è, é léh er yéhæd, er madeu hac er brospérité, péré-zou un droug aveit-t’ai, ind e oulèn poénieu ha misèr, péré e vehai ur vad aveit-t’ai.

Er seihvèt goulèn ag er Pater, e gomprên é bèrr-guirieu en huéh-aral. Rac goulèn guet Doué m’hun delivrou ag en droug, e zou goulèn guet-t’ou m’hur preservou doh en tantationeu, ma pardonnou demb hun offanceu, ma rei demb dobérieu en inean ha ré er horv, ma hroei demb accomplissein é volanté, ma triomflou én-n’amb dré é hræce eit ma triomflehèmb guet-t’ou én é hloër, ha ma vihuehèmb quen erhad ma vou santefiét partout é Hanhue santèl.

Éxplication ag er guir Amen.

Er guir, Amen, e larér én achémand ag er Pater, hac ag en ol pedènneu e ra en Ilis, e senéfi, Èl ce re-vou groeit ; me gousantt, me zezir ma vou èl-ce. Er guir-ze é hunan e zou ur bedèn excellant, hac e éxprim én un taul en ol santimanteu a Religion hac a zevotion hun nès én hur halon, er gousantemand e ramb d’er péh e oulèn en Ilis aveid-omb, hac en attantion e laquamb de bedein ehue guet-hi. Réd-è enta dihoal a er prononcein dré acustumance, mæs guet respèt ha devotion, quel liès guéh m’el laramb pé én Overèn, pé en achemand ag er pedènneu-aral.

Éxplication ag en Ave, Maria.

En excellantan pedèn e fehèmb gobér d’er Uériès, e zou en Ave, Maria, rac ma comprên ol er péh e eèllamb larèt caërran én hé inour, hac ol er péh e eèllamb goulèn guet Doué dré hé intercession. Composét-è : 1.° A gonzeu en Arh-Æl Gabrièl, a pe annonças d’er Uériès er Mistèr ag en Incarnation. 2.° A gonzeu Santès Elizabeth, mam S. Yehàn, a pe oai bet visitét guet er Uériès santel, hé heniterhue. 3.° A gonzeu en Ilis assamblét ér Honcil a Nicé.

I. Conzeu en Æl.

Me hou salud ; de larét-è, m’hou respètt hac hou c’inour, rac ma hoh déstinét a ol viscoah eit bout Mam de Zoué, ha ma hoh bet goalhét a hræceu drès en ol Sænt hac Ælèt.

Mari e senéfi sauèt drès en ol treu crouéét.

Lén a hræce ; de larèt-è, n’en dès én-ah péhet er bet : hui-zou tout pur ha santel : carguét-oh a zonnæoneu préciussan en Eutru-Doué, hac ag en ol vertuyeu e jauge doh hou calité a Vam de Zoué.

En Eutru-Doué e zou gueneoh ; de larèt-è, Doué en dès hou preservét én ur fæçon spécial drès en ol dud doh peb-sort péhet : ean e hum blige é hobér é zamurance én hou calon, èl en é Dampl.

Hui zou béniguét drès en ol groaguê ; de larèt-è, ag en ol mèrhèt e zou bet biscoah, hac e eèll bout de jamæs béniguét guet Doué, hanni n’hi dès receuét na ne receuou, ur faveur haval doh en hani e hoès-hui bet, de vout choægét a ol éternité eit bout Mam de Zoué, eit bout Mam ha Gùériès assambl.

II. Conzeu Santès Elizabeth.

Ha béniguét-è er fréh a hou corv, Jesus ; Jesus-Chrouist revè mei dén, e zou bet béniguét ha santefiét guet Doué drès en Ælèt hac en ol dud assambl : Jesus-Chrouist revè mei Doué ha dén, e zou er vamèn ag er vénidiction reit d’en Ælèt ha d’en dud, ha d’er Uériès santel é particuliér.

III. Conzeu en Ilis.

Santès Mari, Mam de Zoué. A pe laramb d’er Uériès é ma Mam de Zoué, ne fal quet demb larèt é ma Mam d’en Divinité : rac Doué n’en dès quet bet a gommancemant, na n’en dévou quet a fin. Mæs ni e antand en en dès Mab Doué en eil Person ag en Drindèt, quemérét ur horv itré digosté er Uériès, hac èl-ce en hi dès conceuét ha laqueit er béd Jesus-Chrouist, Doué ha dén assambl.

Pedet eid omb. Deusto pèh quel ihuel é ma sàuét er Uériès, ne hum avisamb quet neoah de oulèn guet-hi er græceu a béré en hun nès dobér ; mæs ni hé fèd de oulèn aveid-omb er græceu-ze guet Doué, péhani-zou é hunan er vamèn ag en ol græceu, rac ma houiamb é ma bras hé fouvoër ital hé Mab Jesus, hac é ma dré-d’hi é spécial é haccord Doué demb er secourieu necessær eit gobér hur salvedigueah.

Queih péherion. Er Uériès e zou Avocadès er béherion hac e zezir ma hum gonvertisseint, rac ma houair n’en dai deit hé Mab Jesus ar en doar meid eit ou salvein. Rac-ce sèl mui ma hanèuehèmb é homb péherion ha miserabl, sèl assurettoh vehèmb a hur bout dré hé intercession ol er péh e oulènnehèmb.

Bermen ; de larèt-è, durand er perhindæt trist ag er vuhé-men, é péhani en hun nès dalh-mat péhedeu nehué d’éffacein, scosselleu nehué de dræzein, deværieu nehué d’accomplissein, enemisèt nehue de feahein, &c.

Hac en ær a hur marhue ; rac nezè é tisplægou en diaul é ol ardeu inemp temp, hac en hur bou muyan dobér a secour. Doh ma treménehèmb er momand-hont, é vehèmb heurus pé malheurus durand un éternité.

(Ne gonzamb quet amen ag er Chapelèt. El Livr Pedènneu e éxpliq assès é petra é consist en devotion-ze, ha pèh quer profitabl-e).

Éxplication ag en Angelus.

En Ilis e recommand sonnein er hloh de vitin, de greisté ha de noz, eid avertissein er Fidelèt : 1.° de drugairicad Doué ahoèl tair-gùéh én dé ag er Mistèr a Incarnation Jesus-Chrouist : 2.° de oulèn nezè guet en Drindèd Santel er græce de vout lodêq ér gloër éternel, dré vériteu Marhue ha Passion ur Salvér : 3.° de hum rejouissein guet er Uériès santel ag er bonheur hi dès bet de vout choægét eit bout Mam de Zoué, ha de hum laquad idan hé frotection. Chetui er bedèn e zeliér larèt nezè.

Angelus Domini nuntiavit Mariæ, & concepit de Spiritu Sancto. Avé, Maria...

Un Æl a berh Doué e annonças de Vari (é vezai bet Mam de Zoué), hac hi e gonceuas dré operation er Speret-Santel. Me hou salud, Mari...

Maria respondit.

Ecce ancilla Domini ; fiat mihi secundum verbum tuum. Ave, Maria...

Mari e rescondas.

Me zou matéh d’en Eutru-Doué ; re-vou groeit teign revè hou conz. Me hou salud, Mari...

Et Verbum caro factum est, & habitavit in nobis. Ave, Maria...'

Ha Mab Doué en dès quemérét ur horv, hac en dès chomét én hur mésq. Me hou salud, Mari...

(Hui e gavou él Livr Pedènneu er bedèn e larér arlerh, guet en Indulgeanceu e accord en Ilis d’e-ré e lar en Angelus guet devotion, non pas dré acustumance ha hemb attantion, èl ma ra ul lod vat. Ne vér quet obligét de larèt er bedèn-ze idan boén a béhet.


Articl II.
Ag er Pedènneu publiq.


IDan en hanhue a bedènneu publiq é ma comprênét ehue er ceremonieu ha pratiqueu e implé en Ilis, eit doug er Fidelèt d’inourein Doué pé er Sænt.

Ag en Deur béniguét.

Laquad e rér deur béniguét ital doreu en Ilisieu, eit degass chonge d’er Fidelèt a oulèn guet Doué er græce de vout purifiét ag ou féhedeu, eit ma vou profitabl dehai er pedènneu e yant d’obér. Guharal ne oai quet én Ilis, mæs ér mæz ag en Ilis, é laquait en deur béniguét én ul lestr bras, eit m’en devezai eèllét er Fidelèt golhein ou deourn hac ou face quênd antréein én Ilis.

Ér pedènneu e ra en Ilis eit béniguêdein en deur, hi e oulèn guet Doué ne bermettou quet m’en devou en diaulèt berh er bet ar en dud, pé ar en treu ma touchou en deur-ze doh-t’ai ; mæs ma veint santefiét dré bresance er Speret-Santel.

Turel e rér en espergès ar er bobl quênd en Overèn, eit goulèn guet Doué ne bermettou quet ma tei er goal-speret de dreboulein hanni durand en Overèn, mæs ma tei er Speret Santel de burifiein caloneu er Fidelèt, eit ma veint devod ér Sacrifice.

En Ilis e recommand d’hé bugalé cass guet-t’ai deur béniguét d’ou ziér, eit ma heèlleint hum groezein guet-t’ou guet respèt ha devotion, de vitin ha de noz quênd commance ou fedènneu, a pe veint tantét, a pe veint én un dangér-benac, &c.

Turel e rér deur béniguét ar gorveu hac ar véyeu er-ré varhue, eit goulèn guet Doué dré vertu er pedènneu en dès groeit en Ilis ar en deur-ze, peah ha repoz éternel d’en ineanneu e andur ér Purgatoër.

Ag er Bara béniguét.

A oudé m’en dai deit er Grechénion de vout quer yein ha quen digas doh er Gommunion, ital ma hoai er-ré guharal, péré en doai custum de gommuniein én Overèn ma hassistènt, en Ilis en dès quemérét en usage de véniguèdein bara ha d’er rannein itré er Fidelèt, eit degass chonge tehai ag er bara disquênnét ag en Nean, e receuér ér Gommunion, hac é teliant èl mambreu d’ur memb corv, péhani-zou Jesus-Chrouist, bout joéntét assambl dré ur garanté parfæt.

Er bara béniguét e zeli bout quemérét ha daibrét guet respèt. Eèllein e rér en daibrein pé én Ilis ér momand ma rér de gommuniein, pé én ur monèt d’er guær, mæs ne zeliér quet er heigein é-mésq bouéd-aral. Mad-è ehue cass a nehou d’er-ré n’ou dès quet eèllét assistein én Overèn-Brèd.

Ag er Prehecioneu.

En usage d’obér Prehécion quênd en Overèn-Brèd, hac é circonstanceu-aral, en dès commancét burhud guet en Ilis. Ne hum abusehèmb quet de verchein amen en occasioneu différant en dès reit léh d’én usage-ce : mæs ni e ouair penaus er Prehecioneu é general e zegass chonge temb n’en domb meit perhinderion ar en doar ; n’en dai quet honnèn-è hur bro ; mæs é havançamb bamdé trema hul logeriss éternel. Douguein e rér attàu é pèn er Prehecion, ur Groès, guhavè ur Banniél ha Limageu-aral, eit rein demb d’antand penaus, mar fal demb gobér ur voyage heurus ér vuhé-men, hac arrihue guet assurance én Nean, réd-è ma quêrhehèmb arlerh Jesus-Chrouist crucifiét, én ur guemér scùir ar er vertuyeu en dès pratiquét, hac en dès ansaignét temb én é Aviél santel.

Ne faut quet monèt d’er Prehecioneu èl d’ur foër, pé d’un divertissemant, eit gùélèt ha bout gùélét : mæs réd-è monèt dehai guet en intantion m’en dint bet instituét dré en Ilis ; assistein én-ai guet modesti ha devotion, ha derhel er chonge guet un dra vat-benac durand en amzér-ze.

Ag er Proveu hac ag en Deaugueu.

Er Proveu e zou actioneu santel ordrénét dré en Ilis, dré béré er Fidelèt doh hum offrein de Zoué, e offr ehue un dra-benac ag ou madeu eid antretènein en Ilisieu, eit tènnein bénidiction en Nean ar nehai hac ar ou zreu, hac eit merchein é ma de Zoué hemb quin en ou dès obligation ag er péh ou dès.

En ol e ouair é vér obligét de bayein en Deaugueu, ha n’eèllér quet manquein d’en obligation-ze, hemb torrein Gourhæmeneu Doué. Ol er péh hun nès, e zou de Zoué ; hac ean e vènn ma sacrifiehèmb ul lod-benac a nehai, eit discoein é houiamb grad tehou ag é vadeleah én hur hevir, hac ag er sourci en dès de bourvaiein demb hun dobérieu.

(Conzét hun nès él léh-aral ag er Pron hac ag en instructioneu).

Ag er Goleu hac ag el Lampreu.

Er mod d’alum Goleu durand en Officeu, e oai hanàuét ag er buarvèt cant vlæad (siècle). Er goleu-ze e eèll bout considérét èl er symbol a Jesus-Chrouist, péhani-zou sclærdér er béd, hac a Fé er Fidelèt, péhani èl ur oleuèn spirituel, e ra dehai sclærdér eit monèt drèd de Zoué.

Alum e rér ehue goleu ital er-ré varhue, eit discoein en ou dès quêrhét durand ou buhé doh er sclærdér ag er Fé, hac é hès espérance é veint lodêq ér Resurrection glorius, dré vériteu Jesus-Chrouist é péhani en ou dès credét hac espérét.

El Lampr e alumér én Ilisieu dirac er Sacremand, e eèll bout considérét èl er symbol ag ag en dezir e zeli er Fidelèt ou dout de chom dalh mat én adoration dirac Jesus, ha de losquein guet caranté eit-t’ou, èl ma losqer goleu-ze, én é inour.

Ag en Ançans.

En Ançans e zou er figur a bedènneu er Fidelèt : en offrein e rér de Zoué èl ur merche ag en inour hac aboeissance e zou deliét tehou èl d’er Mæstr general drés ol quemènt tra-zou, hac eit discoein en dezir hun nès ma sàuou hur pedènneu bet-hac é dronn, guet er moguêt ag en ançans-ze.

Ançansein e rér en Autærieu, eit pedein Jesus-Chrouist figurét én Apocalyps dré en Autær d’agréein hur pedènneu figurét dré en ançans.

Ançansein e rér er Hroésieu hac el Limageu, eit ma pligeou guet er Sænt e represantant, offrein hur pedènneu de Zoué.

Ançansein e rér er Fidelèt, eit ou avertissein de hum sehuel trema Doué dré bedènneu gredus, ha de vihuein quen erhad, ma streàueint partout er oust vad a Jesus-Chrouist.

Ag er Han en Officeu.

En Ælèd hac er Sænt én Nean e gan hemb cèss mêlodi de Zoué, hac en Ilis en dès reglét er han én Officeu eit hun désquein d’er mêlein ha d’en trugairicad guet-t’ai, ahoèl a pe hum assamblamb eit en inourein. Ul lod vade eèll larèt ar ou houst n’ou dès quet bet méh é cannein treu e zispligeai de Zoué ; perac en hur behai-ni méh é cannein gloër hac inour dehou ?

Mæs en llis e vènn ma cannehèmb modestemant ha posét ; ha hoah poséttoh d’er Suiieu ha d’er Gouïlieu bras, aveit d’er-ré ordinær. Réd-è prononcein erhad er honzeu ha hum accordein perpet : cannein a galon quêntoh eid a vêg, ha chongeal erhad é fal de Zoué bout chervigét, mêlét hac adorét a speret hac é gurionné.[2]


Articl III.
Ag er Sacrifice ag en Overèn.


ER Sacrifice ag en Overèn e zou en excellantan ag en ol pedènneu. Er guir Sacrifice é général e senèfi ol en actioneu a Religion, dré béré é ta mab-dén de hum offrein de Zoué ha de hum joéntein doh-t’ou ; èl mei pedein Doué, er mêlein, mirèt é Lezèn, er gontrition, en ævreu a visericord, hum zizobér ag un dra-benac a balamor de Zoué, &c.

Er guir Sacrifice é particuliér e senéfi en offrand ag un dra sansibl groeit de Zoué, eit bout distrugét pé changét eid é vrassan gloër hac inour.

Er Sacrifice e zou interior pé exterior. Er Sacrifice interior e zou en offrand e ramb de Zoué a hanamb hun hunan eit hum joéntein doh-t’ou, hac eit gobér ol é volanté. Ag er Sacrifice-ze é conz S. Paul a pe lar penaus Jetus-Chrouist en ur zonnèt ar en doar, e adressas d’é Dad Éternel er honzeu-men ag er Profæt David : Er Sacrificeu en dès offrét en dud eit ou féhedeu, n’en dint quel bet agréabl deoh ; nezè me mès larét : Chetui mé eit gobér hou volanté. Ya, men Doué, me venn hé gobèr, ha me zoug hou Lezèn ém halon. Ne rér er sort Sacrificeu-ze de Zoué, meid a p’er harér a uir galon.

Er Sacrifice exterior e zou en offrand ag un dra-benac sansibl, èl ma hoai guharal en offrand a lonnèt hac a einèt, hac èl mei bermen en offrand a Gorv hac a Oaid hur Salvér idan en aparanceu ag er bara hac er gùin. Mæs eid inourein Doué dré er Sacrificeu exterior, réd-è ma vou interior en offrand, de larèt-è, réd-è ma hum offrou er galon guet en dra sansibl e offrér de Zoué. Rac-ce ér goh Lezèn, er-ré e offrai Sacrificeu de Zoué, n’en inourènt quet, ma ne joéntènt guet ou offrand exterior, en offrand a nehai ou hunan hac a hou haranté. Èl-ce ehue er Grechénion péré e assist ér Sacrifice ag el Lezèn nehué, mar manquant a hum offrein int memb de Zoué, mériteu Jesus-Chrouist, péhani-zou offrét hac e hum offr ean memb dré zeourn er Belêg, e zou ur Sacrifice perpet agréabl de Zoué ; mæs action er Grechénion-ze, n’inour quet Doué : rac n’en inourér, é-mé S. Augustin, meid, a p’er harér. En offrand exterior e zeli bout perpet ur merche sincèr ag en dispositioneu a galon é quevir en Eutru-Doué.

N’en dès enta hanni exant a offrein de Zoué er Sacrifice interior ag é garanté. Rac Doué n’en dès hur hrouéét meid eit en inourein hac er glorifiein ; ha ne fehèmb quet en inourein hac er glorifiein, meit doh er harein a greis hur halon drès quemènt tra-zou ol.

Obligét-omb d’offrein ehue de Zoué ur Sacrifice-benac exterior : hac en diaulèt, revè S. Augustin, n’ou dès goulènnét Sacrificeu guharal guet er-ré ou adorai, nameit rac ma houiènt é ma obligét mab-dén d’offrein de Zoué ur Sacrifice-benac exterior. Er Sacrifice exterior e zou bet considérét guet en ol pobleu ag er béd, èl er moyand excellantan eit discoein de Zoué en dispositioneu a hur halon é quevir é Vajesté souveræn, ha n’eèll quet boud a Religion él léh n’en dès quet a Sacrifice exterior.

Mæs é petra é consist er Sacrifice él Lezèn nehué ? Quênt Lezèn Moyse peb-unan e oai libr d’offrein de Zoué er Sacrifice e gavai jaugeaplan eit en inourein. Abel e offrai é lonnèt gùellan : Caïn e offrai ag er péh, e æstai : Melchisédech e offras bara ha gùin é Sacrifice. Ér goh Lezèn Doué e ras d’er Juivèt regleu certæn eid er Sacrificeu hac eid er péh e zeliènt offrein. Mæs èl ne oai quet possibl, èl ma lar S. Paul, ma vezai bet distannét colèr en Eutru-Doué guet goaid el lonnèt-hont e offrait dehou, Jesus-Chrouist en dès dismantét er Sacrificeu-ze hac ou homprênét ot én hani en dès offrét ar er Groès, hac e zou continuét ar en Autærieu partout ér Grechéneah.

Ne hum abusehèmb quet amen de gonz a Sacrificeu er Juivèt : assès-è ma houiehait é hoènt ol er squèd hac er figur a Sacrifice Jesus-Chrouist, ha ne oènt agréabl de Zoué meid é quemènt ma hoènt offrét tehou guet er santimanteu ag ur galon humiliét, ha guet ur Fé bihue ér Messi e ortai er Juivèt, hac e oai represantét ha burhud offrét dré er Sacrificeu-hont. Gobér injur de Jesus-Chrouist vehai, chongeal bermen é heèllér inourein Doué dré ne vern pèh Sacrifice dihaval doh en hani en dès-ean instituét, hac e vou continuét én Ilis beèd er fin ag er béd.

Er Sacrifice ag en Overèn e zou enta er Sacrifice a Gorv hac a Oaid précius Jesus-Chrouist, e offr Jesus-Chrouist hac en Ilis de Zoué dré zeourn er Velean, idan en aparanceu ag er bara hac er gùin, eit continuein ha represantein er Sacrifice ag er Groès : pé, èl ma lar er Hatechén, en Overèn e zou er Sacrifice ag er Groès offrét a nehué én ur fæçon n’en dès quet a Oaid scùillét.

En Overèn e zou ur gùir Sacrifice : rac dré er guirieu ag er Gonsecration e brononce er Belêg é Hanhue Jesus-Crouist, er sustance ag er bara e zou changét ér sustance a Gorv bur Salvér, hac er sustance ag er gùin ér sustance ag é Oaid. En Overèn e zou er Sacrifice ag Groès offrét a nehué ; rac én eil hac éguilé en hum gav er memb Sacreficatour hac er memb Hosti, dré ma hum offr Jesus-Chrouist ar en Autær dré zeourn er Belêg, quer gùir èl m’en dès hum offrét ar er Groès.

Jesus-Chrouist en dès instituét er Sacrifice-ze én noz ma hoait doh er gùêrhein, doh en trahissein, é complodein el laquad d’er marhue. Nezè é ras pouvoër d’en Apostolèt ha d’er Velean ar ou lerh, d’obér er péh en doai-ean groeit, ha d’offrein er Sacrifice èl m’en doai-ean offrét ; ha penaus-benac ma larér en Overèn én un afin a léhieu ér memb momand, n’en dès neoah meid ur memb Sacrifice, péhani-zou er Sacrifice ag er Groès continuèt ha représantét dré bep-Overèn : rac n’en dès partout meid er memb Sacrificatour hac er memb Hosti.

Ér goh Lezèn boud e oai Sacrificeu a adoration, Sacrificeu a drugairé, Sacrificeu é remission ag er péhedeu, ha Sacrificeu a oulèn ; él Lezèn nehué er Sacrifice ag en Overèn é hunan e gomprên ol Sacrificeu er Juivèt, hac instituét-è eit rein demb er moyand caërran hac excellantan e fehai boud : 1.° eid adorein Doué quemènd èl ma véritt boud adorét ; 2.° eit en trugairicad, quemènd èl ma teli bout trugairicaït ; 3.° eit gobér satisfaction antiér d’é justice, èl ma teli bout groeit ; 4.° eit goulèn guet-t’ou er secourieu e zou necessær demb revè er horv ha revè en inean.

1.° A hanamb hun hunan n’en domb quet capabl d’adorein Doué èl er Mæstr a guemènt tra-zou ol, na d’en inourein quemènd èl ma véritt : mæs dré er Sacrifice ag en Overèn Jesus-Chrouist Doué ha Dén e hum offr hoah bamdé d’é Dad Éternel aveid-omb, èl m’en dès hum offrét ar er Halvær, ha ni e hum offr ehue dré d’ou ha guet-t’ou eid hanèuein en ol droæd, puissance hac otorité en dès Doué ar-n’amb hac ar guemènt tra-zou crouéét.

2.° Doué en dès reit demb hac e ra hoah bamdé, peb sort græce, secour ha bénidiction revè er horv ha revè en inean. Penaus vehai demb-ni en trugairicad quemènd èl ma véritt ? N’hun nès nitra a hanamb hun hunan de bresantein dehou. Mæs ni hun nès d’offrein dehou aveid-omb dré zeourn er Belêg, er Sacrifice a Gorv hac a Oaid Jesus-Chrouist é Vab carantéus : èl-ce ni hun nès gùel moyand d’en trugairicad, eit pe vehèmb mæstr ag en ol treu crouéét ha m’ou offrehèmb ol dehou én un taul é trugairé ag er vad en dès groeit temb hac e ra hoah bamdé.

3.° Méritét hun nès er bouis a golèr hac a vangeance hun Doué : ne fehèmb quet hun hunan gobér satisfaction antiér d’é justice eit hur péhedeu. Mæs er Sacrifice ag en Overèn en dès ur briz hemb som eit distannein colèr hun Tad, eid arrest é vangeance, eit désarmein é justice, a pe offramb dehou Corv ha Goaid adorabl é Vab, péhani e hum laqua bamdé ar en Autær itré é justice ha ni, hac e offr hoah bamdé er méritt ag é Bassion eit satisfaction aveid-omb. Ne oulèn guenemb meit ma hassistehèmb ér Sacrifice-ze guet contrition ha guet er santimanteu en doai el Lair mat doh er Groès.

4.° Dobér hun nès a græceu hac a bep-sort secourieu ér vuhé-men : n’eèllamb receu nitra guet Doué meit dré Jesus-Chrouist : rac-ce én Overèn ni e offr d’en Tad Éternel é Vab carantéus, eit goulèn dré-d’ou ha guet-t’ou en ol græceu ha secourieu a béré en hun nès dobér, pé ni ou goulèn aveid er-ré-ral.

El-ce ni e gav én un taul ér Sacrifice ag en Overèn er moyandeu excellantan d’adorein Doué, d’en trugairicad, de dènnein ar-n’amb é visericord, (en Overèn cleuét guet Fé e véritt demb er remission a hur péhedeu veniei, hac en dispositioneu necessær eit hur boud ér Sacremand a Bénigèn er pardon a hur péhedeu marvel), ha d’hur boud er secourieu necessær, non pas hemb quin aveid-omb, mæs memb aveid-er-ré-ral. Rac er Sacrifice e zou offrét eid en ol dud, é spécial eid er Fidelèt bihue ha marhue, de larèt-è, e zou hoah ar en doar, pé e zou ér Purgatoër. Rac a fæd er-ré-zou én ihuern, ou foénieu e zou éternel, ha ne fehènt quet bout bèrreit na bihanneit.

Offrein e rér er Sacrifice aveid er-ré vihue, eit goulèn guet Doué conversion er béherion, perseverance er-ré just, salvedigueah en ol, hac er moyandeu neeessær de bep-unan eit gounid er Baraouis. En offrein e rér eid en ineanneu ag er Purgatoër, eit ma pligeou guet Doué ou soulagein én ou foénieu hac ou zènnein guet-t’ou d’er joyeu éternel.

Ul lod vad a pe recommandant Overènneu eit ou ré dreménét, e fal dehai perpet ma vou larèt en Overèn a Requiem, guet er chonge ou dès é ma profitaploh eid er-ré varhue un Overèn larét guet un Orlemant du, eid unan larét guet un Orlemant ag ul lihue-aral. En dud-ce e hum dromp a vras : el lihue ag en Orlemant ne change nitra én Overèn, ha quer clous é pedér én ur Overèn-aral, èl é unan a Requiem, eid er-ré varhue e zezirér é particuliér recommandein de Zoué.

Er Sacrifice ag en Overèn n’en dai offrét meit de Zoué hemb quin : rac-ce a pe larér, Overèn S. Pierr, Overèn S. Yehàn, Overèn er Uériès, Overèn er-ré varhue, &c., n’en dai quet larét é hoffrér er Sacrifice d’er Sænt-ce : quemènt-ce ne senéfi nameid en Overèn e offrér de Zoué dé ou Gouïl, hac é péhani é hadressér dehai é particuliér er pedènneu e larér quênd er Sacrifice ; just èl ma hanhuér Overèn er-ré varhue, en hani e larér guet Orlemanteu du, hac é péhani é pedér e spécial eid er-ré treménét. Mæs é gurionné ol en Overènneu e larér ne vern de bèh dé durand er blæ, e zou offrét de Zoué hemb quin é mimoër ag er Sænt, eid er Fidelèt bihue ha marhue. Èl-ce en Overèn e zou Sacrifice en Ilis antiér. Jesus-Chrouist er pèn a nehi, e offr er Sacrifice : en Ilis e zou ar en doar, de larèt-è, en assamblé a Fidelèt Crechénion, e hum joéntt guet Jesus-Chrouist eit en offrein guet-t’ou : hi e hum joéntt ehue guet en Ilis e zou én Nean ; hac èl-ce er Fidelèt hac er Sænt joéntét assambl guet Jesus-Chrouist e oulèn guet Doué misericord eid en Ilis e zou ér Purgatoër.

A fæd en Orlemanteu hac en dillad e chervige de larèt en Overèn, ni hun nès larét petra e represantant, en un éxpliquein er ceremoni ag en Urheu. Eèllein e rér hoah gobér ar nehai reflexioneu devod. Par exampl :

En Amit e eèll bout considérét èl er figur ag er mouchèd e laquas er Soudardèt ar face hur Salvér, a pe stouyènt ital é dreid eid gobér goab a nehou.

En Aub e represantt er saï-uèn e oai bet reit de Jesus é ti Herod, eit ma vezai bet seèllét èl ur foll.

Er Hordon e represantt er gordèn guet péhani é hoai bet garrottét ér Jardrin-Olivèt.

Er Manipul, péhani ne oai a gommance meid ur mouchèd e laquait ar vréh er Belêg eit chervige dehou de dorchein é zeourn, e eèll bout considérét èl er figur ag er gordèn guet péhani é hoai bet staguét deourn Jesus doh er pilær én é Flagellation.

Er Stol e represantt er gordèn e oai bet laqueit é quêrhèn goug Jesus eit monèt d’er Halvær ; hac er Gasul, er Groès ponnér e oai bet laqueit ar é ziscoai.

Er Chapeu, péré a gommance ne oènt meit mantelleu e zougait ér Prehecion, a pe rai glàu, e eèll bout considérét èl er figur ag er vantèll ru e oai bet laqueit ar ziscoai Jesus a pe oai bet discoeit d’er bobl.

Er Gasul a gommance ne oai quet feutét èl mei bermen. Groeit oai ér mod guet ur sah, nameit ur feutt e oai d’er hlué eit passein er pèn. Hé zronsein e rait ar zivréh er Belêg a pe oai requis tehou en doud é zeourn libr, hac a va-ze é ma deit er mod e uelamb hoah bermen, de sehuel er Gasul, a pe sàu er Belêg en Hosti.

Hum chervigein e rér én Overèn a Orlemanteu gùéh ag ul lihue, gùéh ag ul lihue-aral, revè er Misterieu, pé er Sænt e inourér. Par exampl, er-ré e lar er Breviér Parisiein, e hum chervige a Orlemanteu gùèn eit Misterieu glorius hur Salvér, eit Gouilieu èr Gùériezèt, &c. A Orlemanteu ru eit Sul er Pantecoust hac er Sulieu-aral beèd en Avènd, eit Gouïl er Sacremant ha Gouïlieu er Vartirèt. A Orlemanteu violèt eid en Avènd, eid en déieu a bénigèn, eit Gouïlieu er Sænt Menéh ha Belean, hac er-ré en dès bihuét ér stad a Briedereah. A Orlemanteu gùerh eit Gouïlieu er Sænt Pabèt hac Éscobèt. A Orlemanteu lihue ludu eid er Hoaris ; hac a Orlemanteu du guet ur vordèn ru eid er Bassion. En ol e ouair é ma libr en Ilis de changein hé reglemanteu a fæd er sort treu-ze, hemb touchal doh er sòl ag er Religion.

A fæd en dispositioneu guet péré é ma rét assistein én Overèn, éxpliquét hun nès ind assès én eil a Ourhæmeneu en Ilis.


Articl IV.
Éxplication ag er Pedènneu ha Ceremonieu ag en Overèn.

Durand ma vai er Belêg doh hum usquein, hum represantét en Arh-Æl Gabriël é hannoncein d’er Uériès er Mister ag en Incarnation ; hac a pe za rr Belêg doh en Autær, hum represantét hur Salver é monèt d’er Jardrin-Olivèt.

Er Psalm Judica.


ER Belêg e gommance en Overèn dré Sign er Groès ; eit discoein é ma Hanhue en Drindèd Santel en hum assamblér eid inourein er mimoër a Bassion Jesus-Chrouist. Arlerh ean e lar gùéh-t’er-uéh guet er bobl er Psalm, Judica me, Deus... péhani-zou un avertissemant demb de hum breparein, eit ma heèllehèmb tostad guet confiance ha guet ur joé santel d’en Autær, ar béhani é teli boud offrét er Sacrifice. Er Psalm-ze e zou bet composét guet David én amzér ma téhai éraug Sàul, ha ma hoai contraignét de vihuein ér mæz ag é vro. Er Profæt santel e hum accourage dré en espérance en dès de retourn un dé de Jerusalem, ha de hum bresantein dirac Doue ital é Autær, eid offrein dehou Sacrificeu. Contraign-è demb ehue bihuein peèl doh en Nean hur gùir bro ; ni e zeli hum accouragein ha hum gonsolein dré en espérance a arrihue inou. En Autær e zou er figur ag en Nean ; réd-è tostad dehi guet confiance ha guet ur joé santel. Er Belêg e gommance er Psalm, hac er bobl e rescond.

Er Belêg. Me dostei d’Autær Doué.

Er Bobl. D’en Doué e ra ol joé me youantiss.

Er Belêg. Juget mé, men Doué, ha difforhet mé doh en nation péhani n’en dai quet santel ; delivret mé ag en dén diléal ha trompour.

Er Bobl. Rac, o men Doué ! hui-zou me nærh : perac en e hoès hui me forbanét, ha perac é vehèn-mé hemb joé, durand ma hon affligét guet m’enemis.

Er Belêg. Groeit ma splannou hou sclærdér hac hou c’urionné ; int vou em honduiou hac em laquei ar hou Manné santel hac én hou Tabernaqueu.

Er Bobl. Me dostei d’Autær Doué, d’en Douè e ra ol joé me youantiss.

Er Belêg. Me gannou mêlodi deoh, o men Doué ! ah ! m’inean, perac é hous-té trist, ha perac en em zroublés-té ?

Er Bobl. Espér é Doué ; rac m’en trugairiquei hoah, a p’en dai ean-è men Doué, me ol joé ha confortance.

Er Belêg. Gloër d’en Tad, ha d’er Mab, ha d’er Speret-Santel.

Er Bobl. Èl mei bet a gommance, re-vou bermen ha bamdé, ha de virhuiquin.

Ol er bobl e zeli larèt, ahoèl a galon, er Psalm-ze guet er Belêg ; rac ol en hun nès dobér a dostad d’en Autær guet santimanteu a fé hac a gonfiance, eid offrein er Sacrifice dré zeourn er Belêg. N’el larér quet durand er Bassion nac é Overènneu er-ré varhue ; rac é circonstanceu quen trist en Ilis ne gaige nitra joyus én hé Officeu publiq. Bout-ç’ou ehue paud a Gouvandeu é péré éléh er Psalm-ze, é larér Pozènneu tènnét a Psalmeu-aral.

Er Confiteor beèd en Introït.

Disquênnet a speret guet Jesus ér Jardrin-Olivèt : a pe vou er Belêg d’en Autær, chonget gueneoh peh tarh-calon oai bet eit-t’ou bout trahissét guet unan ag é Apostolèt.


ARlerh er Psalm Judica me... er Belêg hac er bobl e ra ou Hovezion general, eit hum burifiein ag er fauteu distér, péré e eèllehai mirèt ne dostehèmb d’en Autær santel, guet confiance ha guet joé. En ol e ouair er Confiteor, (Me govessa doh Doué, &c.) n’en dai quet requis en éxpliquein.

Quênd commance é Govezion general, er Belêg e lar er honzeu-men ag er Psalm 123.

Er Belêg. Hur secour e zou é Hanhue en Eutru-Doué.

Er Bobl. Péhani en dès groeit en Nean hac en doar.

Nezè ean é gommance é Confiteor ; mæs él léh ma lar èr bobl ha dohoh hui, me Zad ; ha hui, me Zad : ean e lar, ha dohoh hui, mem berdér ; ha hui mem berdér, &c. A pe vai achihue Covezion er Belêg, er bobl e lar :

» Re-zei en Doué ol-buissant d’obér deoh misericord, de bardonein deoh hou péhedeu ha d’hou condui d’er vuhé éternel. »

Er Belêg e rescond ; El-ce re-vou groeit. (Amen.)

Arlerh m’en devai groeit er Fidelèt ou Hovezion general, er Belêg e ra eit-t’ai er memb pedèn, ha nezè ean e oulèn eit-t’ou hac eit-t’ai misericord guet Doué dré er bedèn-men :

» Re-zei en Doué ol-buissant hac ol-misericordius d’accordein demb er pardon, en absolvèn hac er remission a hur péhedeu. »

Er Bobl e rescond : El-ce re-vou groeit.

Èl-ce er Belêg e oulèn misericord dré bedènneu er bobl, hac er bobl dré bedènneu er Belêg, eit ma pligeou guet Doué ou furifiein en eil hac éguilé, ha ma heèlleint offrein er Sacrifice santel guet confiance.

En ul larèt er Confiteor, ni e avoué dirac en Nean hac en doar é homb cablus a hilleih a béhedeu : ni ou hovessa doh Doué, hun nès offancét, doh en Ælèt hac er Sænt, péré e zeli bout azéét guet Jesus-Chrouist eit jugein er béd, ha doh er Belêg, péhani e zalh én hur hevir léh en Eutru-Doué ar en doar ; hac arlerh ni e bèd en Ælèt hac er Sænt de oulèn aveid-omb misericord ha de vout hun Avocadèt ital en Eutru-Doué. Anfin ni é sco ar hur halon, avèl er Publiquein, eit discoein é hanàuamb hur fauteu hac en hun nès quæ a nehai.

Er Belêg hac er bobl e gontinu de oulèn pardon ag ou fauteu, hac er græce de vout purifiét, eit ma veint dign de dostad d’en Autær santel. Chetui er pedènneu e larant gùéh-t’er-uéh :

Er Belêg. Men Doué, taulet ar-n’amb ur seèll amiabl, eit rein demb ur vuhé nehué.

Er Bobl e rescond : Hac hou pobl e hum rejouissou én-ah.

Er Belêg. Discoeit temb é hoh misericordius.

Er Bobl. Ha reit temb er Salvér e za a hanah.

Er Belêg. Men Doué, cheleuet me fedènneu.

Er Bobl. Ha re-sàuou mem boéh beèd-oh.

Er Belêg. En Eutru-Doué re-vou gueneoh.

Er Bobl. Ha guet hou speret.

Nezè er Belêg quênd monèt doh en Autær, e sàu-é zeourn d’er h’lué, hac e lar a voéh ihuel, Oremus, (Pedamb), eid avertissèin er bobl de larèt guet-t’ou er pedènneu-men :

» Men Doué, hou supliein e ramb de bardonein demb ha d’éffacein hur péhedeu, eit ma vehèmb pur assès eit tostad d’er vamèn ag en ol santeleah dré Jesus-Chrouist hur Salvér. Èl-ce re-vou groeit. »

» Men Doué, hou supliein e ramb dré vériteu er Sænt e zou ou Relégueu amen (A-ze er Belêg e voq d’en Autær) de bardonein deign me féhedeu. »

Liès durand en Overèn er Belêg e voq d’en Autær hac e zistro doh er Fidelèt en ul larèt, en Eutru-Doué re-vou gueneoh ; eit ou saludein a berh Jesus-Chrouist represantét dré en Autær, hac eit ou avertissein de laquad ol ou chonge ér Sacrifice : hac er bobl e rescond dehou, ha guet hou speret, eit discoein é rant én éffæd attantion ar er péh e bass ar en Autær.

En Introït.
Héliet Jesus ag er Jardrin-Olivèt beèd Palès Caiph.


EN Introït e zou un Antién tènnét ordinæremand ag ur Psalm-benac ; ha guharal é larait er Psalm pèn-d’er-bèn. Arlerh é larér : Gloër d’en Tad, ha d’er Mab, ha d’er Speret-Santel, &c. èl én achémand ag en ol Psalmeu. Hanhuét-è Introït, rac m’er hannér ér momand ma ha er Belêg doh en Autær, ha rac m’en dai er guettan pedèn e lar er Belêg a voéh ihuel goudé ma vai montét doh en Autær. En Ilis e zezir ma tei er bobl de gannein, pé de larèt é secrèd en Introït guet er Belêg.

Er mod de larèt lod ag er pedènneu én ur horn ag en Autær, lod é creis, ha lod ér horn aral, e zou deit a nebedigueu. Ne chervige de nitra hum abus de zévis er ræzonieu naturel en dès reit léh d’en usage-ce : mæs rein e rér dehi ehue un éxplication misterius. Er horn diheu ag en Autær e represantt er Juivèt, péré-zou bet er-ré quettan galhuét d’er Fé ; hac er horn clei e represantt en Idolatrèt, péré en dès receuét guet joé en Aviél en doai er Juivèt disprisét. Eit degass chonge temb ag er græce-ze reit d’en Idolatrèt diarbèn refus er Juivèt, é leinér ér horn diheu ag en Autær er péh-zou é raug en Aviél, hac é leinér, pé é cannér en Aviél ér hosté clei. Mæs anfin er Juivèt e hum gonvertissou ; hac eit quemènt-ce-è é tegassér arrè el Livr d’er hosté diheu ag en Autær, quênd achihue en Overèn.

Er Kyrie, eleison. Er Gloria in excelsis.
Hum represantet Jesus é seèllèt guet truhé doh S. Pierr eit touchein é galon.


ER bedèn Kyrice, eleison e zou guirieu grêq ; péré e senéfi, Eutru-Doué, hou peèt truhé dohemb. En Ilis e adrèss er bedèn-ze tair-gùéh de bep-unan ag en tri-Person adorabl ag en Drindèd, hac e recommand d’er bobl hé larèt guet er Belêg, pé hé hannein guet santimanteu bras a humilité ha guet en disposition ag ur galon péhani e santt hé misèr, hac e oulèn misericord, en un avouéein en hi dès nahét Jesus-Chrouist muit eit tair-guéh, èl m’en doai groeit S. Pierr.

Én un Overèn-Brèd er Belêg e ançans en Autær durand ma cannér er Kyrie, eleison, eit presantein de Zoué pedènneu er bobl péré e oulèn misericord, hac eit supliein é Vajesté divin de receu er pedènneu-ze, dré Jesus-Chrouist figurét dré en Autær.

Er hommancemand ag en Hymn Gloria in excelsis, e zou bet composét guet en Ælèd a pe annoncezant d’er Vugulion Gannedigueah Jesus-Chrouist. En Ilis en dès ean achihuét, hac e zezir ma tei er bobl d’el larèt, pé d’er hannein a galon mui eid a vêg.

» Gloër de Zoué é lein en Nean, ha peah ar en doar d’en dud a volanté vat. Ni hou mêl a guemènt ma homb capabl. Ni hou ç’ador. Ni hou clorifi. Ni hou trugairica diarbèn hou cloër infini. O Doué, Roué en Nean ! O Doué, Tad ol-buissant ! O hun Eutru Mab uniq Doué, Jesus-Chrouist ! O Eutru-Doué, Oén Doué, Mab en Tad ! O hui péhani e éfface péhedeu er béd, hou peèt truhé dohemb ! O hui péhani e éfface péhedeu er béd, receuet hun humbl pedèn ! O hui péhani-zou azéét én tu diheu d’en Tad, hou peèt truhé dohemb ! Rac hui zou hou ç’hunan santel, hou ç’hunan er Mæstr souveræn ; hou ç’hunan drès en ol treu crouéét, o Jesus-Chrouist, guet er Speret-Santel é gloër Doué en Tad. El-ce re-vou groeit. »

Èl men dai er Gloria in excelsis, ur Hantiq a joé, n’el larér quet é Overènneu er-ré varhue, nac én déieu a bénigèn.

Er Bedèn hanhuét Collect, hac en Abostol.
Héliet Jesus cassét ha digassét a di-de-di ér guær a Jerusalem.


GOudé er Gloria in excelsis, er Belêg e voq d’en Autær hac e zistro doh er Fidelèt eit ou saludein, èl m’hun nès deja larèt. Ean e zigueor é zivréh en ul larèt, Dominus (en Eutru-Doué), hac ean e joéntt é zeourn en ul larèt, vobiscum (re-vou gueneoh) ; eit discoein dré er gest-ze en dezir en dès ma hum joéntou Doué guet er bobl, ha ma vou guet-t’ai. Nezè ean e dro arrè doh en Autær, hac e lar, Oremus (Pedamb), en ur sehuel é zeulagad hac é zeourn trema er Grucifi, eid avertissein er bobl de hum joéntein guet-t’ou a intantion hac a attantion, ha de lusquein, èl-d’ou, ou halon trema Doué. Rac-ce é ma hanhuét er bedèn e larér nezè, Collect, de larèt-è, dastum hac union a santimanteu ha dezirieu er Fidelèt eit bout presantét de Zoué. Er bedèn-ze e change revè er Gouïlieu hac er Misterieu e inourér durand er blæ. Durant ma vai er Belêg doh hé larèt, ean e zalh é zivréh digueor, revè er ourhæmèn en dès reit S. Paul d’en dud, de bedein en ur sehuel deourn pur trema Doué.

A pe vai achihue er Collect, er bobl e rescond, Amen (El-ce re-vou groeit), eit rein d’antand en ou dès laqueit ou attantion, ha goulènnét ehué guet Doué er péh en dès er Belêg goulènnét, é hanhue en assamblé. Rac-ce eit ma heèlleint larèt guet gurionné en ou dès laqueit ou attantion, ind e zeli hum joéntein guet er Belêg, eit pedein èl-d’ou ha guet-t’ou é Hanhue Jesus-Chrouist.

Arlerh er bedèn-ze er Belêg e leine, pé e gàn en Abostol, péhani-zou ul Leçon tènnét ag er Scritur santel, e rér d’er bobl eit ou instrugein hac ou disposein de brofittéin ag er Sacrifice. Hanhuét-è Abostol rac ma vai tènnét ordinæremand a Lihéreu S. Paul pé en Apostolèt-aral. Guharal é larait perpet dihue Leçon èl-ce, unah ag en ancién Testamant, hac en aral ag en Testamant nehué, èl ma rér hoah guhavè d’en déieu yun. Nezè er Belêg goudé m’en devai larét, Oremus (Pedamb)quênd er Collect, e soupl en ul larèt, Flectamus genua (toujamb ar hun deulin), ha quentéh en ur sehuel, ean e lar, levate (sàuet) ; rac guharal a pe rai er Belêg er ceremonieu-ze, er bobl e hum brosternai eit pedein un hærrad é silance, hac e sàuai eit cheleuèt er Collect hac el Leçon e larait ar hé lerh.

Er Fidelèt e zeli cheleuèt en Abostol guet respèt hac attantion, ha laquad poén de brofittein ag el Leçon-ze.

Er Graduel e zou pedènneu e larér itré en Abostol hac en Aviél. Tènnét-ind ordinæremand ag ur Psalm pé ag un andræd-benac ag er Scritur santel. Ind e change revè en amzér hac er Gouïlieu, hac e chervige de breparein er bobl de cheleuèt erhad en Aviél.

Arlerh er Graduel é en Alleluia, de larèt-è, mêlamb Doué, péhani-zou ur han a joé, eit discoein é houiamb grad de Zoué ag er græce en dès reit temb de hanàuein er urionné. Guhavè, é spécial d’er Gouïlieu bras, é cannér hoah ar er memb ton guet en Alleluia, ur Brozèn, péhani-zou ordinæremand un instruction ar er Mistèr, pé ar er Gouïl e inourér.

D’en déieu a bénigèn ne larér quet Alleluia : mæs larein e rér én é léh ul lod-benac ag ur Psalm, pé memb ur Psalm pèn-d’er-bèn ; hac er bedèn-ze e zou hanhuét Træt, rac m’hé hannér ar un ton canvéus, pé rac m’hé hannér pèn-d’er-bèn èl d’hun henal.

Er bobl e zeli ehue larèt, pé cannein er pedènneu-ze, pé gobér méditation ar en instructioneu ou dès cleuét én Abostol, pé laquad ou chonge guet un dra vat-benac, pé gobér ur bedèn-benac é particuliér eit hum zisposein de cheleuèt en Aviél.

En Aviél.
Considéret pebèh dezir en dès bet Jesus d’hul laquad ér gùir hènd, a p’en dès signét guet é Oaid er gurionnieu e yét de gleuèt.


QUênd commance en Aviél er Belêg e soupl é creis en Autær, hac e lar er bedèn-men :

» Doué ol-buissant, purifiet me halon ha men divès, avèl m’hou poai purifiét guêneu er Profet Isaï guet ur hleuèn tan : pligeèt guet hou misericord me rantein ehue pur, eit ma heèllein, èl ma faut, annoncein hou ç’Aviél santel, dré Jesus-Chrouist hur Salvér. El-ce re-vou groeit. »

Durand er bedèn-ze er bobl e zeli goulèn guet Doué er græce de brofittein ag en Aviél e yér de larèt ; hac a pe lar er Belêg, Dominus vobiscum (en Eutru-Doué re-vou gueneoh), ind e zeli renehuéein ou attantion, en ur gonsidérein é hant de gleuèt conzeu ha Doctrin Jesus-Chrouist.

Er Belêg e ra Sign er Groès ar el Livr ag en Aviél, eit rein d’antand ne brofittér a Zoctrin Jesus-Chrouist meid é quemènt ma carér é Groès, é boénieu hac é souffranceu. Ean e ra hoah Sign er Groès ar é dàl, ar é zivès hac ar é galon, hac er Fidelèt e rinq ehue gobér èl-d’ou, eit disclæriein n’ou devou jamæs méh ag er gurionnéeu ag en Aviél, mæs en ou avouéeint a voéh ihuel, hac é laqueint ou ol joé d’ou héli ha d’ou fratiquein.

Er Fidelèt e chom én ou sàu durand en Aviél, eit discoein é mant prest d’aboeissein de voéh Jesus-Chrouist, péhani e gonz doh-t’ai én Aviél, hac é tougant respèt d’é Zoctrin.

A pe vai achihue en Aviél ha ma voq er Belêg d’el Livr, er bobl e rescond, Laus tibi, Christe (Jesus, re-vehet mêlét), eit discoein en dezir ou dès ma tei en ol de zoug d’en Aviél er respèt hac en aboeissance e rantant-int dehou guet er Belêg.

Ordrénét-è gobér, d’er Sulieu é spécial, er Pron arlerh en Aviél, eid éxpliquein d’er bobl un dra-benac ag er péh e vai bet leinét, pé ur poénd-benac ag er Religion. (Larét hun nès deja eit petra é rér er Pron, en un éxpliquein en eil a Ourhæmeneu en Ilis).

Er Credo.
Considéret guet anquin en disprisance e rér ér béd a Zoctrin Jesus-Chrouist.


GUharal a pe oai achihue er Pron, é havertissait er bénitandèt hac er-ré ne oènt quet badèét, de sorti ag en assamblé, ha nezè é larait, pé é cannait, èl ma rér bermen, er Symbol hanhuét a Nicé, rac mei bet composét a greihue ér Honcil general a Nicé, assamblét inemp d’en héritiq Arius, péhani e nahai Divinité Jesus-Chrouist. Er Fidelèt e zeli ehue larèt er Symbol-ze, pé er cheleuèt, pé er hannein én ou sàu, eit disclæriein guet solamnité é credant ol er péh e vai bet leinét tehai én Aviél hac éxpliquét ér Pron, hac é general ol er péh e grèd en Ilis.

» Me grèd én un Doué hemb quin, en Tad ol-buissant, péhani en dès groeit en Nean hac en doar, hac ol er péh e uélér ha ne uélér quet ; hac én un Eutru hemb quin Jesus-Chrouist Mab uniq Doué, ha gannét ag en Tad a ol éternité. Doué a Zoué, sclærdèr a sclærdér, gùir Doué a uir Doué ; péhani n’en dai quet bet groeit, mæs engeandrét, péhani-zou lodêq én ur memb sustance guet en Tad, ha dré béhani é ma bet groeit quemènt-tra-zou. Péhani-zou disquênnét ag en Nean aveid-omb-ni tud, hac aveit hur salvedigueah. Péhani en dès quemérét ur horv hac e zou gannét ag er Uériès Vari dré operation er Speret-Santel, Hac en dès hum hroeit Dén. Péhani zou bet ehue grucifiét eid-omb idan Ponce-Pilat, en dès andurét hac e zou bet laqueit én ur bé. Péhani-zou resuscitét en drivèt dé revè er Scritur. Péhani-zou montét d’en Nean hac azéét én tu diheu d’en Tad. Péhani e zei un eil gùéh lén a hloër eit jugein er-ré vihue hac er er-ré varhue, hac a béhani er Ranteleah e vou hemb fin. Me grèd ér Speret-Santel, péhani-zou ehue Doué hac e ra er vuhé ; péhani e za ag en Tad hac er Mab ; péhani-zou adorét ha glorifiét assambl guet en Tad hac er Mab ; péhani en dès conzét dré guêneu er Profætèt. Me grèd en Ilis péhani-zou Unan, Santel, Catholiq hac Apostoliq. Me hanàu ur Vadiènd hemb quin eid er remission ag er péhedeu ; hac ingorto-on a resurrection er-ré varhue, hac ag er vuhé de zonnèt. El-ce re-vou groeit. »

Er Symbol-ze e zeli bout cannét ol assambl, èl d’un henal, ha non pas pozèn-ha-pozèn èl er Psalmeu. N’el larér ordinæremant meit d’er Sulieu ha d’er Gouïlieu principal, èl mei Gouïlieu er Uériès, ré en Apostolèt ha ré en Doctorèt ag en Ilis, a gaus d’er péh ou dès groeiteit perdêg ha dihuèn er Fé.

En Offertoër, Prov ag en Hosti.
Contamplet Jesus doh hum offrein d’é Dad Éternel é Sacrifice eit hur péhedeu.


ARlerh er Symbol er Belêg e salud er bobl dré er honzeu-men ; en Eutru-Doué re-vou gueneoh : ha goudé m’ou dès rescondét, ha guet hou speret, eit discoein é mant attàu joéntét a attantion guet-t’ou, ean ou avertiss de renehuéein ou devotion, en ul larèt, Oremus (Pedamb). Nezè er Belèg e lar un Antién tènnét ag er Scritur santel, ha péhani e jauge guet er péh e ya d’obér.

Guharal, opèn en Antién, é cannait ur Psalm durand ma hoai occupét er Belêg é receu proveu er Fidèlèt. Mæs a oudé mei torrét er mod de monèt de brov én Overèn, a gaus d’en abusanceu e arrihuai diarbèn quemènt-ce, béniguein e rér bara, péhani-zou offrét é hanhue er bobl, eit bout rannét itré-d’ai é sign a union hac a Gommunion. Èl-ce er Belêg n’offr bermen de Zoué meid er bara hac er gùin déstinét eid er Sacrifice, hac e oai provét guharal dré er bobl. Quemér e rait én amzér-hont ag er proveu er péh e oai requis eid en Overèn hac eit sacremantein er-ré e oai disposét de gommuniein, ha béniguein e rait er rest eit bout rannét é sign a Gommunion, itré er-ré e assistai én Overèn hemb communiein.

Er Belêg en un offrein er bara de Zoué, e lar er bedèn men :

» Receuet, o Tad santel ! Doué ol-buissant hac éternel, en Hosti-men pur ha glan, e offran deoh, mé hou servitour indign, deoh-hui men Doué, en Doué bihue ha véritabl : m’en offr deoh eit me fehédeu, péré-zou hemb nombr, eit m’offanceu ha lisidantæt, eid ol er-ré-zou amen presant, ha memb eid en ol Fidelèt Crechénion bihue ha marhue, eit ma vou aveid-on hac aveit-t’ai ur vamen a salvedigueah eid er vuhé éternel. El-ce re-vou groeit. »

A pe lar er Belêg quênd er Gonsecration, un Hosti pur ha glan, ne gonsidér quet a nehou er bara hac er gùin revè er péh m’en dint a nehai ou hunan, mæs revè ma teliant bout changét ér sustance a Gorv hac a Oaid Jesus-Chrouist, péhani-zou é gurionné en Hosti pur ha glan offrét eid éffacein hur péhedeu.

En ur gaigein en deur guet er gùin ér Halice, er Belêg e lar er bedèn-men ;

» O Doué, péhani dré un éffæd admirabl a hou ç’ol-buissance, en dès crouéét Mab-Dén ag un natur quen excellant, ha péhani dré ur marveill hoah brassoh, en dès reparét hou labour couchiét dré er pèhet ; accordet temb dré er Mistèr e represantt er gùin hac en deur-men caigét assambl, er græce de vout lodêq é Divinité hur Salvér Jesus-Chrouist ho Mab, péhani en dès bum humiliét bet hac hum obér Dén èl-omb, ean péhani e vihue hac e jouiss ag er memb gloër gueneoh ha guet er Speret Santel, un Doué hemb quin, a viscoah de virhuiquin. El-ce re-vou groeit. »

Er Belêg e gaige ur banniq-deur é mésq er gùin, èl m’en doai groeit Jesus-Chrouist a pe instituas er Sacremand ag en Autær, eit represantein : 1.° Er Mistèr ag en natur a Zén hac en natur a Zoué joéntét assambl é Jesus-Chrouist ; 2.° en union misterius e zou itré er Fidelèt ha Jesus-Chrouist ; 3.° en deur hac er Goaid e ridas ag é gosté ar er Halvær. Er Belêg e vénig en deur, ha hon pas er gùin ; rac er gùin a-zè e represantt hur Salvér : en deur e represantt er bobl, hac er bobl hemb quin en dès dobér a vout béniguét ha purifiét eit bout joéntét guet Jesus-Chrouist. Èl-ce é Overènneu er-ré varhue en Ilis ne vénig quet en deur, eit rein d’antand n’hi dès mui berh er bet ar en ineannneu treménét ag er béd-men.

Durand ma ra er Belêg er ceremoni-ze, er bobl e zeli hum humiliein ha goulèn er græce de vout purifiét ha santefiét, eit ma veint cavét dign de dostad de Jesus-Chrouist.

En un offrein er Halice de Zoué, er Belêg e lar er bedèn-men :

» O Doué ! ni e offr deoh er Halice-men a salvedigueah, hac e supli hou misericord ma vou agréabl d’hou Majesté divin, eit hur salvedigueah ha hani ol er béd. El-ce re-vou groeit. »

Er bedèn-ze e zou hoah ur merche é ma é hanhue er bobl é hoffrér er Sacrifice, hac é ma offrét eid en ol. Er Fidelèt e zeli enta hum joéntein arrè guet er Belêg eit gobér en offrand-ce de Zoué, ha hum offrein ehue guet-t’ou.

Nezè er Belêg e soupl é creis en Autær, hac e ra de Zoué é hanhùe er bobl er bedèn-men tènnét ag er Scritur santel :

» Ni e hum bresantt dirac-oh, men Doué, guet ur speret humiliét ha guet ur galon glaharét ; receuet ni guet truhé dohemb, ha groeit ma vou agréabl hur Sacrifice d’hou Majesté. »

Arlerh ean e sàu é zeulagad hac é zeourn trema en Nean, èl pe vehai eit degass a inou græce ha vertu er Speret-Santel, hac ean e ra Sign er Groès ar er bara hac er gùin, en ul larèt :

» Deit, Speret santeficatour, Doué ol-buissant hac éternel, deit ha béniguet er Sacrifice-men déstinét ha preparét eid inourein hou ç’Hanhue santel. »

Nezè ean e vénig en ançans, gùet péhani e hançans er bara hac er gùin, hac en Autær, en ul larèt er bedèn-men :

» Groeit, men Doué, ma sàuou beèd-oh en ançans-men e hoès béniguét, ha ma tisquênnou ar-n’amb hou misericord, &c. »

Er Fidelèt e zeli ér momand-ce rein lusq d’ou halon trema Doué, crésquein ou fedènneu gredus, ha goulèn guet er Belêg er péh e oulèn aveit-t’ou hac aveit-t’ai.

El Lavabo.
Considéret pebèh un tarh-calon oai bet eit Jesus bout condannét guet ur Juge, péhani e ouiai sur é hoai innoçant. Hilleih e ra hoah dehou bamdé er memb affront guet Pilat.


ER Belêg e olh é zeourn eit rein d’antand é teliér bout pur a speret hac a gorv eid offrein er Sacrifice santel ; rac-ce ean e supli en Eutru-Doué de burifiein é galon ag en distérran fauteu, en ul larèt er Pozènneu-men ag er Pfalm 25. Hac er bobl ne ouhai quet gobér gùel eit ou larèt ehue guet-t’ou. Rac mar dai rét bout pur eid offrein er Sacrifice, réd-è ehue bout pur eid assistein én-ou ér mod ma houlèn Jesus-Chrouist.

» Me olhou men deourn guet er-rè dibéh hac innoçant, ha me hum zalhou tost d’hou ç’Autær, men Doué, eit cleuèt hou mêlein, hac eit brudein hou marveilleu. Me mès bourrét ma vezai bet brahue hou ti, hac el léh a zamurance hou cloër. Ne gollet quet m’inean guet er-ré n’ou dès quet hou tougeance, na mem buhé guet en dud malicius, péré durand ma rant ag un tu gueu é peb-mod doh en Nessan, e fal dehai hou c’inourein ha pligein deoh ag en tu-aral. Mæs eid-on-mé, me mès goarnét m’inean divlam, delivret mé, hac hou peèt truhé doheign. Me mès quêrhèt attàu guet en hènd a urionné. M’hou mêlou, men Doué, én assambléieu. Gloër d’en Tad, ha d’er Mab, ha d’er Speret-Santel, &c. »

Arlerh el Lavabo, er Belêg e sàu é zeulagad hac é zeourn trema en Nean, eid offrein hoah de Zoué er bara hac er gùin, en dès deja offrét peb-unan d’é du. Eit quemènt-ce ean e soupl é creis en Autær, en ul larèt :

» Receuet, Drindèd Santel, en offrand-men e ramb teoh é mimoër a Bassion, a Resurrection, hac a Asçansion Jesus Chrouist hur Salvér, hac é inour en Itron Vari perpet Gùériès, é inour S. Yehàn er Badèour, en Apostolèt S. Pierr ha S. Paul, é inour er-ré-zou ou Relégueu amen (en ol e ouair é hès Relégueu ér mein sacrét), hac en ol Sænt-aral, eit ma caveint én-ou ou gloër, ha ni hur salvedigueah, hac eit ma pligeou guet er Sænt e inouramb ou mimoër ar en doar, pedein aveid-omb én Nean, dré Jesus-Chrouist hur Salvér. El-ce re-vou groeit, »

Er bedèn-ze joéntét guet er-ré-zou én hé raug, e zou ur merche é ma offrét er Sacrifice ag en Overèn eit represantein er Misterieu principal a vuhé Jesus-Chrouist. Er gùin hac en deur caigét assambl e represantt Incarnation hur Salvér, dré béhani en natur a Zoué hac en natur a Zén e zou bet joéntét assambl én ur memb Person. En offrand e ra er Belêg ag er bara hac er gùin quênd er Gonsecration, e represantt Gannedigueah hur Salvér, péhani, èl ma lar S. Paui, en dès hum offrét aveid-omb d’é Dad Eternel, én un antréein ér béd. Er Gonsécration a Gorv hac a Oaid hur Salvér idan en aparanceu ag er bara hac er gùin, e represantt é Varhue ar er Groès. Anfin en offrand e ra er Belêg a Gorv hac a Oaid hur Salvér arlerh er Gonsecration, e represantt é Resurrection, dré béhani é ma antréét én ur stad n’en dai mui chujét de zroug er bet, hac é Asçansion, dré béhani é ma hum bresantét lén a hloér én tu diheu d’en Tad Éternel. Èl-ce a pe yamb d’en Overèn, ni e eèll larèt é hamb de uélèt Jesus-Chrouist é quemér ur horv, é tonnèt ér béd, é verhuel, é resuscitein, é vontein d’en Nean, &c.

Offrein e rér ehue er Sacrifice eit gloër er Sænt, rac m’ou dès obligation ag ou gloër d’er vertu a Sacrifice Jesus-Chrouist, péhani-zou continuét én Overèn ; rac èl m’en dai glorifiét Jesus-Chrouist dré er Sacrifice ag en Overèn, er Sænt, péré-zou é vambreu, e zou ehue lodêq én é hloër ; rac er Sænt e gav ou gloër doh hum offrein guet Jesus-Chrouist ou fèn, hac èl-ce en Overèn e zou assambl Sacrifice er pèn hac er mambreu.

Er bobl e zeli contamplein er Misterieu comprênét ér bedèn-ze, ha hum joéntein guet er Belêg eit hé larèt.

En Orate, Fratres.
Considéret pebeh mèh oai bet eid Jesus bout presantét d'er bobl guet ur goh vantell ru ar é ziscoai, ur gorzèn én é zourn, ha bout comparagét doh Barabas, ul lair, un torfætour. Ne rét-hui bamdé er memb insult dehou ?


ARlerh er bedèn hun nès éxpliquét, er Belêg e voq d’en Autær, hac e zistro doh er bobl en ul larèt :

» Pedet, mem berdér, ma vou me Sacrifice, péhani-zou ehue hou ç’hani, agréabl de Zoué en Tad ol-buissant. »

Er bobl e sèntt doh er Belêg, hac e hum joéntt guet-t’ou eit pedein ér mod-men :

» Pligeèt guet Doué receu er Sacrifice e offrét dehou, hac e offramb ehue dre hou teourn, eid inour ha gloër é Hanhue, eit hur profitt particuliér, hac éid avantage ol é Ilis santel. »

Réd-è ma teï er Fidelèt de larèt er honzeu-ze a greis ou halon, en ur gonsidérein penaus : 1.° Er Belêg e offr er Sacrifice non pas hemb quin é Hanhue Jesus-Chrouist, mæs ehue é hanhue en Ilis. 2.° Er bobl e zeli hum joéntein guet er Belêg, hac offrein guet-t’ou er Sacrifice. 3.° Er Sacrifice e zou offrét eid inourein Doué, hac eit profiit er Fidelèt péré en offr, de larèt-è, eit méritein dehai er remission ag ou féhedeu, hac en ol græceu ha secourieu spirituel ha tamporel. 4.° Ol en Overènneu e larér, e zou eid avantage en Ilis, penaus-benac m’en dès er-ré e recommandér é particuliér, ul lod spécial én-ai.

Goudé m’en dès er Belêg dastumét dezirieu ha santimanteu er bobl, en ur rescond, Amen (El-ce re-vou groeit), ean e lar ur bedèn e hanhuér Secrètt, (merhad) rac n’hé larér quet a voéh ihuel.

En Ilis en dès reglét ma vezai larét èl-ce én Overèn lod ag er pedènneu a voéh ihuel, lod-aral dissonniq, non pas ma fal dehi cuhein doh er Fidelèt er péh e oulèn guet Doué aveit-t’ai, mæs eit lausquein léh guet-t’ai d’obér ou reflexioneu particuliér durand ma pèd er Belêg é hanhue en assamblé, pé quêntoh eit degass chonge tehai penaus Jesus-Chrouist durand é Bassion ne zeuhantéras quet burhud ur guir, deusto peguemènd en en anjuliait hac en en outrageait.

Er Préface. Er Sanctus.
Considéret guet pèh doustér é souffr Jesus bout condannét de verhuel doh ur Groès.


ER Belêg e achihue er bedèn hanhuét Secrètt, èl en ol pedènneu ag en Ilis, dré er honzeu-men : Dré hur Salvér Jesus-Chrouist, péhani e vihue hac e jouiss ag er memb puissance ha gloër guet en Tad ha guet er Speret-Santel ; nezè ean e sàu é voéh èl eit goulèn guet er bobl mar dint coutant ag er péh en dès goulènnét guet Doué aveit-t’ai, en ul larèt : A viscoah de virhuiquin ; quentéh er bobl eit discoein en ou dès laqueit ou attantion ha pedét ehue guet er Belêg, e rescond tehou : El-ce re-vou groeit. Ean e gontinu, hac e salud er bobl èl en ordinær, dré er honzeu-men :

Er Belêg. En Eutru-Doué re-vou gueneoh.

Er Bobl. Ha guet hou speret.

Er Belêg. Reit lusq d’hou, caloneu trema en Nean.

Er Bobl. Ni ou dalh sàuét trema Doué.

Ean e ra dehai en avertissemant-ce, rac m’en dai requis hum sehuel drès er squêndeu ha montein a speret beèd lein en Nean eit bout ér stad de hum joéntein guet en Ælèt, ha de gannein guet-t’ai er Hantiq, Santel, Santel, Santel, &c. Ha mar manquamb nezè a renehuéein hun attantion hac a sehuel hur halon trema Doué, ni e larou gueu en ul larèt, habemus ad Dominum.

Goudé m’en devai er Fidelèt disclæriét ou dispositioneu, er Belêg e gontinu :

Er Belêg. Trugairicamb er Mæstr souveræn hun Doué.

Er Bobl. Just ha ræzonabl-è quemènt-ce.

Réd-è ma vou er bêg hac er galon de unan eit prononcein er rescond-ce.

Er Belêg. » Ya sur, dign ha just-è, un dra ræzonabl ha salvus-è hou trugairicad de bep-cource ha partout, o Tad santel, Doué ol-buissant hac éternel, dré Jesus-Chrouist hun Eutru ; dré béhani en Ælèt e vêl hou Majesté, en Dominationeu hé ador, ér Puissanceu hé inour guet un dougeance respètuus ; ol en Nean hac er Vertuyeu ag en Nean hac er Serafinèt heurus e gan ol assambl gloër dehi guet er brassan joé. Guet-t’ai é teziramb ehue, mar plige gueneoh, joéntein hur boéhieu, eit larèt teoh guet un humbl avouéance :

» Santel, Santel, Santel-è er Mæstr souversen, Doué en Arméieu : en Nean hac en doar e zou carguét a hou cloër, Hosanna é lein en Nean.

» Re-vou mêlét ha trugairicait + en hani e za é Hanhue en Eutru-Doué. Hosanna é lein en Nean. »

Er guir Hosanna e senéfi, salud, gloër ha bénidiction. Er Préface-ze e zou en hani cummun hac ordinær : rac bout-ç’ou ré propr d’er Sulieu ha Gouïlieu principal durand er blæ : hui ou havou él Livr a Officeu en Ilis.

En Ilis en dès désquét ér Hantiq Sanctus... guet er Profæt Isaï, péhani, én ur vision, e gleuas Cherubinèt doh er hannein. Hi hé dès ean hirreit guet er honzeu e laras bugalé er Juivèt eid inourein Jesus-Chrouist èl ma hantréai é Jerusalem : Re vou mêlét en hani e za é Hanhue en Eutru-Doué... Hac en ur brononcein er honzeu-ze er Belêg e ra Sign er Groès, eit rein d’antand penaus en action drè béhani é ta Jesus-Chrouist devad-omb ar en Autær, e zou ur represantation ag er Sacrifice ag er Groès.

Durand er Préface er bobl e zeli hum joéntein guet er Belêg eit trugairicad Doué èl d’ou, hac eit hum zisposein de larèt a greis ou halon guet en Ælèt : Santel, Santel, Santel, &c. ; ha guet en Ilis : Re-vou mêlét en hani e za, &c.

Canon en Overèn.
Héliet Jesus é monèt d’er Halvær, guet é Groès ar é ziscoai.


RAï hir vehai éxpliquein guir ha guir er pedènneu-men : erhoalh-è ma houiou er Fidelèt é general petra e oulèn er Belêg aveit-t’ai. Hanhuét-int Canon, rac ma comprênant er regl certæn, hac er honzeu dré béré é ma bet groeit attàu, hac é vou groeit perpet er Gonsecration.

Arlerh er Sanctus, er Belêg e sàu é zeulagad hac é zeourn trema en Nean, hac e gommance er bedèn-men, en ur souplein hac en ur voquein d’en Autær :

» Ni hou supli enta, Tad lén a zoustér hac a visericord, ha ni e oulèn gueneoh dré Jesus-Chrouist hou Mab uniq hun Eutru, ma hagrèehait ha ma véniguêhait er proveu-men + e offramb teoh de guettan eit hou c’Ilis Catholiq, eit ma pligeou gueneoh rein dehi er peah, hé honservein, hé laquad» de unan, hac hé hondui partout dre er béd, guet hun Tad Santel er Pab, guet hun Éscob, hac er-ré hur hondui hac e gommand ar-n’amb a hou perh, ha guet ol er-ré e ra profession ag er Fé Catholiq hac Apostoliq. »

Er Belêg en ul larèt, ma véniguêhait er proveu-men, &c., e ra tair-guéh Sign er Groès ar er bara hac er gùin, eit rein d’antand n’en dai meit dré er vertu a Groès Jesus-Chrouist é heèll en offrandeu-ze bout béniguét hac agrèét guet Doué.

Er bedèn-ze e zou hoah ur merche splann penaus : 1.° Ol en Overènneu e zou offrét eid en ol Fidelèt Catholiq, hac é spécial eid er-ré-zou carguét a hur hondui revè en inean ha revè er horv, eit ma heèllehèmb, èl ma lar S. Paul, bihuein é santeleah, é peah ha tranquilité.

2.° Én ol Overènneu é houlènnèr guet Doué eid en Ilis, 1.° ma rei dehi er peah inemp d’er-ré e ra brizél dehi a zianvès : 2.° m’hé honservou ér gùir Fé inemp d’er-ré e attaq hé Doctrin, èl mei er Juivèt, er Bayannèt hac en Héritiquèt : m’hé laquei de unan inemp d’er Sismatiquèt ha d’er-ré e glasq laquad dissancion itré hé bugalé : m’hé honduiou en ur rein dehi Bugulion mat ha sourcius de zistroein er béherion ag er goal-hènd ha d’ou laquad én hènd a urionné.

3.° Ne bedér quet é publiq eid en Huguenaudèt, en Héritiquèt hac er-ré éscommuniét ; mæs delièt-è goulèn eit-t’ai é segrèd ma hum gonvertisseint.

Goudé m’en dès er Belêg pedét eid en Ilis é general, ean e bèd eid er-ré-zou presant én Overèn, hac eid er-ré e fal dehou recommandein de Zoué é spécial, en ul larèt :

» Hou peèt chonge, men Doué, a hou serviterion hac a hou servitourezèt N. N. »

A-ze er Belêg e ra un tamiq arsàu eit recommandein é particuliér er-ré ma lar en Overèn én ou intantion.

Leinein e rait guharal én Overèn tri roll : ér hetan é hoai merchét hanhueu er Fidelèt pérè e oai én ur garg-benac ihuel, pé en doai rantét ur chervige-benac d’en Ilis ; ha hennéh e oai leinét a voéh ihuel én andræd-men ag en Overèn.

Én eil roll é hoai merchét hanhueu er Sænt, é spécial er Vartirèt ; hac a pe gavait en en doai méritét unan-benac dré é viracléu ha Vertuyeu bout laqueit é rang er Sænt, ne rait quin meit merchein é hanhue ér roll-ze, pé ér Hanon, èl ma larait nezè ; a-va-ze é ma deit er guir canonisein ur Sant, hac en usage de leine hanhueu er Sænt é Canon en Overèn. Er roll-ze e formai er bedèn e yamb d’éxpliquein touchant.

Anfin ar en drivèt roll é hoaï merchét hanhueu er Fidelèt e Varbuai ér Gommunion ag en Ilis ; ha hennéh e oai leinét én andræd ma pedér eid er-ré varhue arlerh er Gonsecration. Mæs a oudé ne vourr quet mui er bobl ag en Officeu hir, en Ilis en dès groeit ur regl general, ha lausquét peb-unan libr én ur certæn fæçon de bedein eid er-ré ma toug é intantion.

Goudé m’en dès er Belêg offrét er Sacrifice eid ol en Ilis, ha recommandét er-ré ma fal dehou pedein aveit-t’ai, ean en offr é spécial eid er-ré e assist én Overèn, hac e hanhue hilleih a Sænt, eit ma pligeou guet Doué dré ou intercession scùillein é vénidiction ar en Ilis. Chetui pe-dost er bedèn e lar eit quemènt-ce.

» Hou peit chonge ehue a ol er-ré-zou amen presant, eit péré é hofframb, pé péré e offr deoh dré hun deourn er Sacrifice-men, aveit-t’ai, hac aveit ou ré, (er guirieu-ze e zisco é homb obliget de bedein en eil aveid éguilé ér Sacrifice ag en Overèn), aveid er remission ag ou féhedeu, aveit tènnein ar nehai er secourieu necessær revè er horv ha revè en inean, aveit hou ç’adorein hac hou trugairicad, (er pedair-intantion guet péré é ma offrét er Sacrifice), én union guet er Uériès glorius Vari, Mam d’hun Doué ha Salvér Jesus-Chrouist, ha guet en Apostolèt ha Martirèt Pierr ha Paul, Andreu, Jâq, Yehàn, Philipp, Bartholomé, Maheu, Hémon ha Thadé, Lin, Clet, Cleman, Xist, Corneli, Cyprian, Laurance, Chrysogòn, Yehàn ha Paul, Com ha Damian, ha guet en ol Sænt-aral, eit ma pligeou gueneoh dré ou mériteu ha pedènneu accordein demb attàu ha partout hou secour ha protection dré Jesus-Chrouist hur Salvér. »

Durand er bedèn-ze er bobl e zeli hum joéntein guet en Ilis e zou én Nean, eid offrein er Sacrifice, ha goulèn guet Doué er græce de guêrhèt ar bazeu er Sænt, eit ma veint un dé lodêq én ou zriomfl.

Er Belêg e olo en Hosti guet é zeourn.
Considéret pebèh ur méh oai bet de Jesus, er burtæd memb, bout diusquét dirac er bobl, ha bout staguét nuah doh er Groès.


ÉR goh Lezèn a pe falai de unan-benac offrein ur Sacrifice, ean e laquai é zeourn ar bèn el lon e bresantai eit bout sacrifiét, èl pe vezai bet eit disclæriein dré en action-ze é hanàuai en en doai méritét er marhue, mæs èl ne oai quet mæstr ar é vuhé, é presantai en Hosti-ze eit bout sacrifiét én é léh, hac é pedai Doué de seèllèt doh en dezir ag é galon diarbèn en offrand e rai d’é Vajesté, ha de bardonein dehou é béhedeu. Guet er santimanteu-ze é hastèn ehue er Belêg é zeourn ar en Hosti é hanhue er Fidelèt, èl pe vehaieit larèt : Men Doué, méritét hun nès er marhue drè hur péhedeu ; mæs èl n’en dai quet capabl hur goaid-ni d’éffacein hur fauteu na de zistannein hou coler, é hamb de bresantein én hul léh hou Mab uniq, e gargamb a hou ç’adorein aveid-omb, hac a bayein huh delé. Er bobl e zeli a-ze hum offrein de Zoué dré Jesus-Chrouist ha guet Jesus-Chrouist, èl un Hosti bihue péhani e hum zispos de souplein é peb-tra idan é volanté santel. Ne fehènt quet gobér gùel eit larèt er bedèn-men e lar nezè er Belêg :

» Ni hou supli enta, men Doué, d’agrèein en offrand-men, dré béhani é hanàuamb ol é homb chujét ha deléabl deoh, eit ma pligeou gueneoh rein demb er peah ér vùhé-men, hun delivrein ag en dannation éternel, hac hul laquad én nombr ag er-ré choægét eit bout heurus gueneoh de virhuiquin, dré Jesus-Chrouist hur Salvér. El-ce re-vou groeit. »

Arlerh er bedèn-ze er Belêg e ra Sign er Groès istroh eid ur uéh ar er bara hac er gùin, eid annoncein ér raug Marhue Jesus-Chrouist, péhani-zou represantét ha continuét ér Sacrifice ag en Overèn. Honnèn-è er bedèn e lar nezè : n’en dès quet ur guir de goll a nehi.

» Pligeèt gueneoh, o Doué, ni hou supli, gobér ma vou en offrand-men béniguét é peb-mod +, receuét +, aprouvét +, ræzonabl hac agréabl dirac hou teulagad, eit ma tei de voud aveid-omb Corv + ha Goaid + hou Mab Jesus-Chrouist hur Salvér. »

Jesus-Chrouist-è en Hosti-ze, péhani-zou bet béniguét ha santefiét revè mei Dén, dré é Incarnation, offrét ha receuét én é Gannedigueah, sacrifiét hac aprouvét ar er Groès, deit de vout tout spirituel ha ræzonabl dré é Resurrection, presantét hac agréabl de Zoué drè é Asçansion. Ni e oulèn ehue drè er bedèn-ze er græce de receu santelemant hac eid hur salvedigueah, Corv ha Goaid Jesus-Chrouist ér Sacremand ag en Autær. Er bobl e zeli durand m’hé larér, renehuéein ou attantion, ou Fé hac ou devotion, rac tost-è Jesus de zisquên ar en Autær.

Er Consecration.
Adoret Jesus sàuét ér Groès.


A Pe dosta d’er Gonfecration er Belêg e change a langage. Beèd er momand-ce ean e gonz én é hanhue propr hac é hanhue er bobl ; mæs, a-ze ean e guemér léh Jesus-Chrouist, pé quêntoh Jesus-Chrouist-è e gonz hac e gonsacr dré é guêneu. Ehue ne ra-ean meit dévis er péh en dès Jesus-Chrouist groeit ha larét. Ean e guemér er bara, hac er Halice arlerh, èl ma ras Jesus-Chrouist : ean e sàu é zeulagad trema en Nean en ur drugairicad Doué, èl ma ras Jesus-Chrouist : ean e brononce er guirieu e brononças Jesus-Chrouist, ha dré ér guirieu-ze ean e change, èl ma ras Jesus-Chrouist, er bara é Corv, hac er gùin é Goaid Jesus-Chrouist : quênd achihue en Overèn, ean e dorr en aparanceu ag er bara, hac ou rann, èl ma ras Jesus-Chrouist. Goudé m’en dès dré er honzeu divin-ze changét er sustance ag er bara ér sustance a Gorv hur Salvér, hac er sustance ag er gùin er sustance ag é Oaid, ean ou ador gùéh-t’er-uéh, hac ou disco d’er Fidelèt, eit m’ou adoreint, hac eit represantein Jesus-Chrouist sàuét ér Groès.

Durand er Gonsecration er bobl e zeli contamplein er péh e bass ar en Autær, gobér un Act a Fé ar en transustantiation, ha pedein Doué d’ou changein ol é Jesus-Chrouist.

Arlerh er Gonsecration er Belêg e soupl iséllan ma héèll, en ul larèt er honzeu-men a Jesus-Chrouist :

» Quel liès gùéh ma rehait quemènt-men, groeit ean guet chonge a hanan. »

Nezè ean e gontinu d’offrein de Zoué Corv ha Goaid adorabl Jesus-Chrouist, dré er bedèn-men :

» Rac-cè, men Doué, ni hou serviterion, ha guenemb hou pobl santel, guet chonge a Bassion er memb Jesus-Chrouist, ag é Resurrection hac a é Asçansion glorius, ni e offr d’hou Majesté, ag en donæzoneu e hoès groeit temb hac e hoès laqueit itré hun deourn, un Hosti pur +, un Hosti santel +, un Hosti glan +, er bara ag er vuhe éternel +, hac er Halice ag er salvedigueah perpetuel +. »

N’en dai quet mui eit béniguein en Hosti é ra er Belêg Sign er Groès ar nehou arlerh er Gonsecration ; mæs eit rein d’antand penaus er Sacrifice ag en Overèn e dènn ol é nærh ha vertu ag er Sacrifice ag er Groès, péhani-zou, èl m’hun nès liès remerquét, represantét ha continuét ar en Autær.

En offrand-ce e ra er Belêg de Zoué a Gorv hac a Oaid Jesus-Chrouist arlerh er Gonsecration, e zou, èl m’hun nès larét én un éxpliquein er bedèn e zou itré el Lavabo hac Orate Fratres, ur represantation ag en offrand e ras Jesus-Chrouist ag é Gorv hac é Oaid en un antréein én Nean dé en Asçansion, hac e rei dalh-mat durand en éternité. Rac-ce é lar er Belêg en en offr de Zoué guet chonge hac é mimoër a Resurrection hac a Asçansion Jesus-Chrouist. Ean e lar hoah é hoffr de Zoué, ag en donæzoneu en dès laqueit itré hun deourn un Hosti pur... rac en Hosti pur-ze ne hum gav presant ar en Autær nameit dré er changemand admirabl e zou bet groeit ag er bara hac er gùin, péré-zou donæzoneu hun nès receuét guet Doué, é Corv hac é Goaid hur Salvér, péré-zou en Hosti pur, santel ha glan, hac er bara a vuhé disquênnét ag en Nean, revè conzeu ha promèss Jesus-Chrouist.

Er Belêg e oulèn guet Doué ma tei en ol de brofittein ag er Sacrifice e offr d’é Vajesté.
Considéret peguemènd en doai bet Jesus d’andur durand tair-ær ma hoai bet é buhé doh er Groès.


GOudé m’en dès er Belêg offrét de Zoué er Bara a vuhé hac er Halice a salvedigueah, éan e oulèn ma tei en ol dé vout lodêq é mériteu Jesus-Chrouist quer presant ar en Autær, èl ma hoai ar er Halvær. Ean e gommance dré er bedèn-men :

» Pligeèt gueneoh, men Doué, agrèein er Bara-men a vuhé hac er Halice-men a salvedigueah, èl ma hoès agrèét donæzoneu Abel hou servitour, ha Sacrifice er Patriarche Abraham, hac hani hou Pelêg-bras Melchisedech, rac bout ç’ou amen ur Sacrifice santel hac un Hosti pur, é comparage doh er-ré hont. »

Er bedèn-ze en dès dobér a voud éxpliquét. Jesus-Chrouist eit boud agréabl d’en Tad éternel, n’en dès quet dobér a vout recommandét : n’en dai quet enta a gaus tehou, mæs a gaus temb-ni é ra er Belêg er bedèn-ze, péhani e zeli boud antandét ér mod-men :

» Men Doué, a pe ne hoès agrèét guharal Sacrificeu Abel, Abraham ha Melchisedech, nameit rac ma hoènt er figur ag en hani e offramb teoh hinihue, ha dré guemènt-ce chérissét en dud ou offrai deoh ; ni hou conjur de durel ar-n’amb ur seèll amiabl, a p’en dai gùir é hofframb teoh Jesus-Chrouist, en Hosti figurét dré er Sacrificeu-hont. »

(Mar carét leine Histoër en ancién Testamand, hui e uélou petra-è bet Sacrifice Abel, hani Abraham, hac hani Melchisedech, hac é pèh fæçon é hoènt, drès er Sacrificeu ag er goh Lezèn, er figur a hani Jesus-Chrouist).

Arlerh er péh hun nès éxpliquét, er Belêg e soupl é creis en Autær, eit hum humiliein dirac Doué, hac e lar er bedèn-men :

» Doué ol-buissant, ni hou supli d’ordrénein ma vou douguét en Hosti-men bet-hac hou ç’Autær santel dré zeourn en Ælèt, a-celfin goudé m’hur bou receuét Corv ha Goaid sacrét hou Mab uniq, ma vehèmb carguét ag en ol bénidictioneu ha græceu ag en Nean, dré er memb Jesus-Chrouist hun Eutru. El-ce re-vou groeit. »

Er bedèn-ze e oulèn arrè boud éxpliquét : rac Jesus-Chrouist, eit boud-ean ar en Autær, ne gùitta quet en Nean, hac èl-ce n’en dès quet dobér a vout douguét d’inou dré zeourn en Ælèt. Mæs èl m’en dai carguét en Ælèt a bresantein de Zoué pedènneu ha sacrificeu en dud, er Belêg é hanhue er bobl e oulèn ma tei un Æl èl pe vehai de chairrein en dezir hun nès ma vou er Sacrifice ag en Overèn profitabl aveid-omb, ha de bresantein en dezir-ze de Zoué. Just-èl pe larehai :

» Men Doué, n’en domb quet ni dign de bresantein deoh en Hosti pur-men én ur fæçon ma vou profitabl aveid-omb, èl ma teziramb ; rac-ce commandet de unan ag en Ælèt e zou dalh-mat dirac-oh, presantein hun dezirieu d’en Autær santel (Jesus-Chrouist) én Nean, ha hum joéntein guenemb eit ma vou profitabl aveid-omb en offrand e ramb a nehou ar en doar. »

Er bedèn-ze e zou ur suitt ag en aral, hac er bobl ne ouhai quet gobér gùel, eit ou larèt a galon guet er Belêg.

Er Belêg e bèd eid er-ré treménét.
Caërræd-oai cleuèt Jesus é pedein eid er-ré el laquai d’er marhue, hac é héscusein ou zorfæt !


AMen oai é leinait guharal en drivèd ag er rolleu a béré en hun nès conzét.

Goudé m’en dès er Belêg hum groesét én achemand ag er bedén hun nès éxpliquét, ean e sàu é zeourn trema en Nean, en ul larèt :

» Hou peèt chonge ehue, men Doué, a hou serviterion ha servitouresèt N. ha N. péré en dès bihuét én hur raug ér profession ag er memb Fé guenemb, hac e zou marhuét é peah gueneoh. »

A-ze ean e ra un tamiq arsàu eit recommandein é particuliér en ineanneu treménét eit péré é fal dehou pedein, hac arlerh ean e gontinu ér fæçon-men :

» Ni hou supli d’accordein dehai dré hou misericord, ha de ol er-ré e repos é Jesus-Chrouist, el léh a refræscadur, a sclærdér hac a beah, dré er memb Jesus-Chrouist hun Eutru. El-ce revou groeit. »

En Ilis n’offr quet er Sacrifice eid ol er-ré varhue é general, mæs eid er-ré-zou marhuét guet er Sacremand ag er Fé, hac é peah guet Doué, ha n’en dint quet hoah arrihuét él lehuiné éternel. Èl-ce n’en offrér quet eid er Sænt, rac m’en dint deja él léh a refræscadur, a sclærdér hac a beah : n’en offrér quet ehue eid er-ré dannét, rac n’ou dès quet receuét, pé n’ou dès quet conservét er Sacremand ag er Fé, ha m’en dint marhuét é malgræce Doué. Mæs a fæd en ineanneu ag er Purgatoër, n’en dès hanni a nehai n’en dai recommandét de Zoué é quemènd Overèn e larér ; hac en Ilis e oulèn aveit-t’ai er refræscadur, a gaus d’er pouahand ag en tan e andurant ; er sclærdér, a gaus d’en tihoéldæd é péhani é mant ; er peah, a gaus d’en néhance ha treboulance e santant.

Er Bobl e zeli ehue, peb-unan én é barticuliér, recommandein de Zoué en ineanneu eit péré en en dès intantion ; hac arlerh pedein é general eid ol er-ré-zou ér Purgatoër.

En Nobis quoque peccatoribus.
Pedét Jesus d’acordein deoh a vremen er memb græce e ras ar er Groès d’el Lair mat.


QUênd er Gonsecration, er Belêg e oulèn guet Doué ma tei en Ilis é zou ar en doar, de vout lodêq guet er Sænt : arlerh er Gonsecration ean e oulèn er memb græce eid en Ilis e zou ér Purgatoër, hac anfin eit-t’ou hac eid er-ré-zou presant ér Sacrifice. Rac-ce ean e sàu é voéh ér hommancemand ag er bedèn-men, eid avertissein er bobl de hum joéntein guet-t’ou, hac ean e sco ar é galon, èl er Publiquein ag en Aviél, en ul larèt :

» Ha ni ehue queih péherion ma homb, hemb quin espérance meid én hou misericord hemb musul, groeit ma vehèmb lodêq ha participant guet hou ç’Apostolèt santel ha Martirèt, guet Yehàn (er Badeour), guet Stevan (Diacr), Maheu (Apostol), Barnabé (Discipl), Ignace (Éscob), Alexandr (Pab), Marcellin (Belêg), Pierr (Exorcist), Felicité, Perpetu (Mèrhet diméét), Agath, Luce, Agnès, Cécil, Anastasi (Gùériesèt), é compagnoneah péré en hou pedamb d’hur receu, non pas a balamor d’hur mériteu, mæs rac ma hoh mad ha misericordius. Dré Jesus-Chrouist hun Eutru » :

» Dré béhani é rét perpet germein ol er madeu-men, en ou santefiét +, é rét dehai crésquein +, en ou béniguét +, hac en ou rét temb. Dré-d’ou +, guet-t’ou +, hac én-ou +, é ma deliét teoh en ol inour ha gloër, o Doué +, Tad ol-buissant assambl guet er Speret-Santel +, a viscoah de virhuiquin. »

Er Belêg e hanhue a-ze ur Sant a bep condition, mæs ol Martirèt, hac ean e oulèn ma vehèmb receuét én hou hompagnoneah, non pas a gaus d’hur mériteu :... rac, pe ne seèllehai Doué meit doh mériteu en dud, pihue e eèllehai pad én é bresance.

Eit comprênein er honzeu-ze : dré Jesus-Chrouist... dré béhani é rét germein ol er madeu-men, en ou santefiét, é rét dehai crésquein, en ou béniguét, hac en ou rét temb ; réd-è remerquein é hoai én andræd-ce ag en Overèn, é rait guharal er vénidiction ag er fréh, ag er potage, ag el leah, ag er mél, ag er hiq, &c. eit goulèn guet Doué er græce d’obér un usage vad a nehai. Penaus-benac mei changét er mod de véniguein er madeu-ze durand en Overèn, en Ilis en dès conservét er bedèn e rait ar nehai, rac ma jauge assès guet Corv ha Goaid hur Salvér, péhani-zou reit temb idan en aparanceu ag er bara hac er gùin.

Éxpliquét hun nès deja perac-è é ra er Belêg Sign er Groès ar en Hosti arlerh er Gonsecration. A-ze ean e ra guet en Hosti memb tair-gùéh Sign er Groès ar er Halice, ha dihue-uéh vis-a-vis d’er Halice, en ul larèt : dré-d’ou, guet-t’ou hac én-ou é ma deliét teoh en ol inour ha gloër, o Tad ol-buissant assambl guet er Speret, &c. eit rein d’antand n’en dès meit Sacrifice Jesus-Chrouist e eèll rantein de Zoué en inour e zou deliét tehou, ha n’eèllér inourein Doué nameit dré Jesus-Chrouist, (hanni ne ya d’em Zad n’ameit dré-on) ; guet Jesus-Chrouist, (en-n’emb n’en dai quet gueneign, e zou inemp teign) ; hac é Jesus-Chrouist, (ur branq distaguét a-zoh er chouche, ne fehai quet doug fréh).

Er Belêg en ul larèt er guirieu-men, é ma deliét téoh en ol inour ha gloër, e sàu er Halice hac en Hosti assambl, eit discoein dré en action-ze quer clous èl dré er honzeu, n’en dai meit dré Jesus-Chrouist, guet Jesus-Chrouist, hac é Jesus-Chrouist, é heèll en Drindèd adorabl receu en ol inour ha gloër e zou deliét dehou. Sonnein e rér nezè ur hloh bihan, eid avertissein er bobl d’adorein Doué dré Jesus-Chrouist. Guharal ne oai quet quentéh arlerh er Gonsecration, mæs én andræd-men ag en Overèn é sàuait en Hosti hac er Halice eit bout adorét guet er Fidelèt.

Er bobl durand er bedèn, Nobis quoque peccatoribus, e zeli ehue scoein ar ou halon, èl er Belêg, eit goulèn guet Doué misericord, hac er græce de voud un dé lodêq guet er Sænt é Ranteleah en Nean : ind e zeli trugairicad Doué ag en ol madeu e ra demb dré Jesus-Chrouist, hac en adorein dré Jesus-Chrouist, guet Jesus-Chrouist, hac é Jesus-Chrouist, ér momand ma sàu er Belêg er Halice hac en Hosti.

Er Pater noster.
Caërrad un Testamand en dès groeit temb Jesus ar er Groès, en ur rein demb er Uiriès eit bout hur Mam.


ÉN achémand ag er bedèn, Nobis quoque peccatoribus, er Belêg e brononce a voéh ihuel er honzeu-men, Per omnia secula seculorum (A viscoah de virhuiquin), eit goulèn guet er bobl mar dint coutant ag er péh en dès groeit ha larét én ou hanhue ; ha goudé m’ou devai reit ou housantemant en ur rescond Amen (El-ce re-vou groeit), ean ou houvi dré er guir-men, Oremus (Pedamb), de hum joéntein guet-t’ou eid adressein de Zoué er bedèn admirabl en dès hur Salvér désquét temb. Mæs quênt hé hommance ean e ra d’antand n’hur bezai jamæs credét hum adressein doh Doué guet quemènd a gonfiance, quenevè m’en dès Jesus-Chrouist désquét hac ordrénét temb er gobér. Rac-ce ean e lar a voéh ihuel é hanhue er bobl :

» Instrugét ma homb dre Ourhæmeneu salvus, ha revè en instruction divin e zou bet reit temb, ni e guemér en hardéhtæt de larèt : Hun Tad péhani-zou én Nean, &c. » (Éxpliquét hun nès deja er bedèn-ze).

Guharal ne larait quet calz, mui eit bermen, er Pater hac er Credo a voéh ihuel nameid én Overèn : rac èl ma hoai permettét d’er-ré ne oènt quet hoah badèét, assistein én Officeu-aral, cuhein e rait doh-t’ai er Misterieu, guet eun ne vezènt bet profanét guet tud a béré ne oait quet hoah assurét. Mæs én Overèn, èl ne oai meid er Fidelèt én assamblé a oudé en Aviél, ne zougeait quet a ou larèt a voéh ihuel. Mæs er bobl é léh rescond, Amen, èl d’er pedènneu-aral, e lar pèn-d’er-bèn er seihvèt goulèn ag er Pater : Sed libera nos a malo, (Delivret ni ag en droug), hac èl-ce é bèrr-guirieu ind e oulèn quemènd èl er Belêg ; rac, èl m’hun nès deja remerquét, ér seihvèt goulèn-ze é ma comprênét en huéh-aral : ind e lausq guet er Belêg de rescond, Amen (El-ce re-vou groeit) ; hac èl ma talh léh Jesus-Chrouist én ou hevir, er guir Amen én é vêg e senéfi, ya, me Zad, delivret ind ag en droug. Ean e bouïs memb ar en Eutru-Doué de seèllèt doh dezir er Fidelèt, hac én ou hanhue ean e gontinuou goulèn ér fæçon-men :

» Delivret ni, men Doué, ni hou supli, ag en ol drougueu treménét, presant ha de zonnèt ; ha dré intercession en Itron Vari Mam de Zoué, perpet Gùériès, hac hou ç’Apostolèt heurus Pierr, Paul hac Andreu, accordét temb er peah ér vuhé-men, a-celfin dré er secour a hou misericord, ne vehèmb jamæs é sclavage er péhet, ha ma vehèmb perpet én abri doh peb-sort dangérieu, dré Jesus-Chrouist hou Mab uniq, hun Eutru, péhani e vihue hac e jouiss ag er memb puissance gueneoh ha guet ér Speret-Santel, un Doué hemb quin a viscoah de virhuiquin. »

En drougueu treménét, a béré é houlènnamb, guet er Belêg, bout delivrét, e zou hur péhedeu ; en drougueu presant, e zou en tantationeu péré hun doug d’er péhet ; hac en drougueu de zonnèt, e zou er poénieu tamporel pé éternel, e stleige ar é lerh er péhet. Rac-ce a pe oulènnamb guet Doué bout delivrét ag er péhet, ni e oulèn ehue bout delivrét ag en ol drougueu, a p’en dai er péhet er brassan droug e fehai bout, hac er ourièn ag en ol drougueu ; hac a pe oulènnamb er peah, ni e oulèn en ol madeu ; rac hemb er peah guet Doué, petra-è ol en treu ag er béd ?

En ul larèt er honzeu-men, reit temb er peah... er Belêg e hum Groès guet er Blatinèn-Calice, péhani-zou er symbol ag er peah eit rein d’antand n’eèllamb hur boud er peah nameit dré Groès Jesus-Chrouist. Ean hé goulèn dré intercession er Sænt, eit bout surroh a vout cheleuét guet Doué ; rac-ce ean e hanhue é spécial er Uériès glorius Vari péhani-zou Mam d’en Doué a beah, hac en tri-quettan é-mésq en Apostolèt, péré en dès annoncét er peah d’en ol pobleu ag er béd, a berh Jesus-Chrouist.

Er bobl ne ouhai quet gobér gùel eit larèt er bedèn-ze é segrèd guet er Belêg.

Er Belêg e dorr en Hosti.
Contamplet Jesus é verhuel doh er Groès eit salvedigueah en ol.


ER Belêg en un achihue er bedèn hun nès éxpliquét, e rann en Hosti é tri-péh, eit gobér èl ma ras Jesus-Chrouist péhani e dorras er bara sacrét quênd er rannein itré é Apostolèt : ean e ra en action-ze quentéh arlerh m’en dès goulènnét er peah, eit rein d’ahtand penaus Jesus-Chrouist n’en dai marhuét ar er Groès, ha ne hum ra demb ér Sacremand ag én Autær, meid eit rein demb er peah, hac hun delivrein ag en ol drougueu. En ol e ouair penaus a pe dorr er Belêg en Hosti, ne dorr quin meid en aparanceu ag ag er bara, èl m’hun nès larét en un éxpliquein er Sacremand ag en Autær.

É Spagn guharal er Belêg e rai nàu-péh ag en Hosti, eit represantein nàu-Mistèr a Jesus-Chrouist. Er hettan e oai hanhuét Incarnation, en eil Gannedigueah, en drivèt Circoncision, er buarvèt Transfiguration, er bempèt Passion, en huéhvèt Marhue, er seihvèt Resurrection, en eihvèt Gloër Jesus én Nean, hac en nàuvèt Ranteleah Jesus a pe zei de jugein er-ré vihue hac er-ré varhue.

Mæs én Ilis Latin é general ne rér meit tri-péh ag en Hosti : er Belêg e gommuni bermen guet deu a nehai, (me lar bermen, rac guharal ne gommuniai meit guet unan, hac ean e rannai en aral itré er Fidelèt e zezirai communiein), hac en drivèt e vai caigét ér Halice guet er Goaid précius. Er Belêg quênt er haigein guet er Goaid précius, e ra guet-t’ou Sign er Groès tair-gùéh ar er Halice en ul larèt : re-vou perpet peah en Eutru-Doué gueneoh ; eit rein er vénidiction d’er bobl dré véritt en Hosti e zou bet torrét eit-t’ai ; hac er bobl e zezir d’er Belêg er memb bénidiction en ur rescond tehou, ha guet hou speret.

Er gustum-ze de gaigein ur péh ag en Hosti guet er Goaid précius, e zou deit diarbèn en usage e oai guharal de rein er Gommunion d’er Fidelèt idan en aparanceu ag er gùin, quer clous èl idan en aparanceu ag er bara : èl ne oai quet attàu assès a uin consacrét eit rein d’en ol, laquad e rait ér Halice gùin péhani ne oai quet consacrét, ha caigein e rait én é vésq ur péh ag en Hosti, èl ma rér hoah Gùinèr er Groès, eit ma vezai bet ahoël santefiét dré Gorv adorabl Jesus-Chrouist. Penaus-benac ne rér quet mui er Gommunion d’er bobl idan en ihue-aparance, en Ilis en dès conservét er mod de laquad ur péh ag en Hosti ér Halice, eit represantein dré en aparanceu-ze joéntét assambl, Resurrection Jesus-Chrouist, avèl m’en dai represantét é Varhue dré er bara hac er gùin consacrét peb-unan d’é du. Er Belêg en ur obér er ceremoni-ze e lar er bedèn-men :

» Re-zei Corv ha Goaid sacrét Jesus-Chrouist caigét assambl, de Voud aveidomb-ni péré e hum zispos d’ou receu, ur vamèn a vuhé éternel. El-ce re-vou groeit. »

Durand ma torr er Belêg en Hosti, er bobl e zeli trugairicad Jesus-Chrouist en dout hur haret bet-ha rein demb é Gorv hac é Oaid précius eit bout magadur hun inean, ha goulèn ma vou é Resurrection un arrès aveid-omb ag er Resurrection glorius hac ag er vuhé éternel.

En Agnus Dei.
Considéret a vras er burhudeu e arrihuas ar en doar hac én Nean ér momand ma varhuas Jesus doh er Groès.


ARlerh er ceremoni hun nès éxpliquét, er Belêg e lar tair-gùéh en ur scoein ar é galon :

» Oén-Douè, pèhani e éfface péhedeu er béd, hou peèt trubé dohemb ».

Mæs en dairvèt guéh é léh, hou peh truhè dohemb, ean e lar, rait temb er péah ; eit goulèn guet Doué er peah én Ilis, hac itré er Brincèt Crechénion. Er bobl e zeli ehue larèt er bedèn-ze guet er Belêg, pé hé hannein guet fé ha devotion.

Én Overènneu a requiem, é léh hou peèt truhé dohemb, reit temb er peah, é larér, reit tehai er repos éternel, ha ne larér quet ér guettan Oræfon e za amen arlerh. Rac en Ilis n’offr er Sacrifice meid eid en ineanneu e zou ér Purgatoër ; hac èl m’en dint marhuét é peah guet Doué, ne chom mui de oulèn aveit-t’ai meit ma veint delivrét ag ou foénieu ha ma heint d’er repos éternel.

Arlerh en Agnus Dei, er Belêg e soupl é creis en Autær eit larèt er bedèn-men :

» O Salvér Jesus-Chrouist, péhani en dès larét d’en Apostolet : me lausq gueneoh er peah ; me ra deoh me feah, ne seèllet quet doh me féhedeu, mæs doh fé hou ç’Ilis, ha pligeèt gueneoh rein dehi er peah hac hé laquad de unan revè hou volanté ; hui péhani-zou Doué, e vihue hac e driomfl a viscoah de virhuiquin. El-ce re vou groeit. »

A-ze-è é rér er peah de voquein én Overèn-Brèd, eit rein d’antaud d’er Fidelèt é teliant bihuein é peah en eil guet-éguilé, ha hum laquad ol de unan é Jesus-Chrouist, eit ne reint mui meid ur horv hac ur speret, èl ma lar S. Paul, mar fal dehai bout dign de receu en Doué a beah. Eit quemèm-ce é lar er Belêg er bedèn hun nès éxpliquét. Arlerh ean e ra é particuliér en ihue-bedèn-men, eit hum breparein d’er Gommunion :

» O, Salvér Jesus, Mab Doué, péhani dré volanté hou Tad assambl guet er Speret-Santel, en dès reit dré hou marhue er vuhé d’er béd, delivret mé dré hou Corv santel hac hou c’Oaid sacrét, a ol me féhedeu hac ag en ol drougueu-aral ; groeit ma talhein-mat perpet doh hou c’Ourhameneu, ha jamæs n’em lausquet de hum separein dohoh-hui, péhani e vihue hac e jouiss ag er memb gloër guet en Tad ha guet er Speret-Santel, un Doué hemb quin, a viscoah de virhuiquin. El-ce re-vou groeit. »

» Salvér Jesus, ne bermettet quet ma chervigeou d’em Jugemant na d’em hondannation, hou Corv hac hou c’Oaid adorabl e yan de receu, deusto n’er méritan quet ; mæs groeit dré hoü misericord ma vou me Hommunion un dihuèn eid me inean hac eit me horv, hac ur remæd salvus aveid-on. Accordet teign er græce-ze hui péhani e vihue hac e jouiss ag er memb gloër guet en Tad ha guet er Speret-Santel, un Doué hemb quin, a viscoah de virhuiquin. El-ce rè-vou groeit. »

Er-ré e zezir communiein, ne fehènt quet gobér gùel eit larèt er pedènneu-ze a galon guet er Belêg.

Nezè er Belêg e guemér Corv Jesus-Chrouist en ul larèt dissonniq er honzeu-men ag er Psalm 115 :

» Me guemérou er bara ag en Nean, ha me bedou Hanhue en Eutru-Doué. »

Nezè ean e sàu é voéh hac e lar tair-gùéh én ur scoein ar é galon, er honzeu-men e laras er Çantenier a pe hum bresantas dirac Jesus-Chrouist :

» Men Doué, n’en don quet dign ma hantréehait ém halon ; mæs laret hemb quin ur guir, hac é vou gùelleit d’em inean. »

Arlerh, eit ma tei chonge tehou én ur gommuniein, a Bassion hur Salvér, ean e hum groès guet en Hosti, en ul larèt :

» Re-zei Corv Jesus-Chrouist hur Salvér de oarn me inean eid er vuhé éternel. »

Goudé m’en dès communiét idan en aparanceu ag er bara, ean e chair guet respèt er berhonneu e eèllehai bout chomét ag en Hosti ar er Horporal, hac ou laq ér Halice en ul larèt :

» Petra e zacorein-mé de Zoué eid en ol vad en dès groeit teign ? Me guemérou er Halice a salvedigueah, ha me bedou Hanhue en Eutru-Doué : me bedou Doué en ur gannein mêlodi dehou, ha me vou delivrét a m’enemisèt. (Ag er Psalm 115).

Nezè ean e guemér er Halice, hac e hum groès guet-t’ou en ul larèt :

» Re-zei Goaid Jesus-Chrouist hur Salvér de oarn me inean eid er vuhé éternel. »

Durand ma communi er Belêg, er Fidelèt péré en dès dezir de gommuniein, e zeli hum breparein. Er-ré n’en dint quet disposét d’er gobér, e zeli hum humiliein, ha larèt guet er santimanteu brassan a hlahar hac a gontrition : Domine, non sum dignus... Men Doué, ne véritan quet hou receu...

Mar hum bresantt unan-benac eit communiein, larèt e rér er Confiteor a voéh ihuel, eid avertissein er Belêg, hac eit ma tei er-ré e-hum bresantt d’obér hou Hovezion general, mar ou dès manquét a hé gobér guet er Belêg ér hommancemand ag en Overèn.

Guharal quentéh èl m’en doai communiét er Belêg, ean e rai er Gommunion d’er bobl, hemb larèt pedèn er bet. Mæs a oudé mei deit er mod de rein er Gommunion quênt ha goudé en Overèn, èl ma hoai requis ér circonstanceu-ze larèt er Confiteor, &c., en Ilis en dès reglét ma vezènt ehué larét quênt Communion er bobl én Overèn.

A pe vai achihue er Confiteor, er Belêg e zistro un tamiq doh er bobl eit larèt, èl ér hommancemand ag en Overèn, Misereatur... hac Indulgentiam...

Arlerh ean e guemér en Hosti, hac e lar er honzeu-men :

» Chetui Oén-Doué, péhani e éfface péhedeu er bed. »

Quentéh ean e lar tair-gùéh er bedèn-men é hanhue er-ré-zou prest de receu :

» Men Doué, n’en don quet dign ma hantréehait ém halon ; mæs laret hemb quin ur guir, hac é vou gùelleit d’em inean. »

Laquad e rér un duèll ar zeourn er-ré è gommuni, non pas eit ma séheint ou bêg guet-ni, èl ma ra ul lod-vat, mæs eit receu er berhonneu e eèllehai couéh a-zoh en Hosti. Er mod d’hé derhel, a fæçon, n’en dai quet enta joéntein en deourn idan-d’hi. Peb-unan e zeli digueor é vêg modestemant, avance un tamiq é dead ar é zivès, ha sehuei é bèn ihuel assès eit ma huélou er Belêg petra e ra.

En ur zistribuein er Gommunion de bep-Fidel, er Belêg e lar :

» Re-zei Corv Jesus-Chrouist hur Salvér de oarn hou c’inean eid er vuhé éternel. »

De zezirein vehai ma tehai peb-unan ér momand ma prononce er Belêg, Corpus Domini nostri Jesu-Christi, de larèt, amen, eit gobér un Act a Fé ar bresance hur Salvér ér Sacremand ag en Autær, quênt er receu.

Er-ré ne gommuniant quet én éffæd, e zeli communiein a zezir ; de larèt-è, hum humiliein dirac Doué ; hum joéntein a galon doh Jesus-Cbrouist ; goulèn guet-t’ou en dispositioneu necessær eit communiein santelemant, hac er supliein d’accordein dehai er memb græceu èl p’ou dehai er bonheur de gommuniein én éffæd. (Éxpliquét hun nès en dispositioneu requis eit communiein erhad én articl ag er Sacremand ag en Autær).

Péden goudé er Gommunion.
Considéret pebèh ur joé oai bet eid en Disciplét a pe gleuezant é hoai resuscitet Jesus !


GOudé er Gommunion er Belêg e guémer gùin ér Halice eit er purifiein, hac arlerh ean e guemér gùin ha deur eit golhein é visièt, en ul larèt :

» Groeit, men Doué, ma receuehèmb guet ur galon pur er péh-ç’ou antréét én hur bêg, ha ma tei ag un donæzon tamporel, de voud aveid-omb ur remæd éternel. »

» Doué ol-buissant, re-zei Corv Jesus-Chrouist e mès receuét, hac é Oaid e mès ivét, de voud bihuance continuel me inean ; ha groeit dré hon cræce ne vou mui én-n’an nitra couchiét dré er péhet, arlerh ma hon bet maguét guet Sacremanteu quer pur ha quer santel ; hui péhani e vihue hac e driomfl a viscoah de virhuiquin. El-ce re-vou gròeit. »

Arlerh ma vai goleit er Halice, er Belêg e leine ér horn diheu ag en Autær un Antién, hanhuét Communion, rac m’hé hannait guharal durand ma rait er Gommunion d’er bobl. Nezè ean e retourn de greis en Autær eit saludein er Fidelèt dré er honzeu-men, en Eutru-Doué re vou gueneoh, ha goudé m’ou dès rescondét, èl en ordinær, eit merchein ou attantion, ean ou avertiss (Oremus) de hum joéntein guet-t’ou ér bedèn e ya de larèt, eit trugairicad Doué ag er græce ou dès bet de receu Jesus-Chrouist. En Oræson-ze hanhuét post-Communion, (pedèn arlerh er Gommunion) e zou un temall d’er Grechénion lache ha digas, péré ne brezant quet hum laquad ér stad de gommuniein a pe assistant én Overèn, èl ma rai er Fidelèt guharal. Hi-zou ehue ur merche ag en dezir en dès en Ilis ne vou quet reit de gommuniein nameit durand en Overèn, penaus-benac ma hum gav paud a circonstanceu é péré é ma requis gobér autremant, é spécial ar er mæzeu.

Én achémand ag er post-Communion, er bobl e rescond Amen (El-ce re-vou groeit) eit discoein é mant coutant ag er péh en devai goulènnét er Belêg én ou hanhue.

De Goaris er Belêg e lar hoah un Oræson-aral, e hanhuér pedèn ar er bobl ; ha quênt hé hommance, ean ou avertiss de hum zerhel humiliét, dré er honzeu-men, hum zalhet prosternét dirac Doué. Guharal ma larait d’en déieu yun er Gospereu quentéh arlerh er Gommunion, er bedèn goudé er Gospereu e chervigeai de post-Communion, èl ma ra hoah én déieu dehuehan ag er suhun santel. Mæs a oudé mei deit er mod de dorrein er yun quentéh èl creisté, en Ilis en dès reglét ma vezai larét ur post-Communion èl d’en déieu-aral, hac ar hé lerh, en Oræson e zeli bout larét goudé er Gospereu, de béhani é hès reit en hanhue a bedèn ar er bobl.

Goudé m’en devai er Belêg saludét er bobl ér mod ordinær, ean e lar, ite, Missa est, (hui e eèll hum dènn, achihue-è en Overèn) ; hac er bobl e rescond, Douè re-vou trugairicait. D’en déien yun ha d’en déieu a bénigèn, é-léh ite, Missa est, er Belêg e lar, benedicamus Domine, (mêlamb Doué) ; hac er bobl e rescond arrè, Deo gratias. D’Overènneu er-ré varhue ean e lar, requiescant in pace, (deènt de reposein é peah), hac er bobl e rescond, amen. Chetui er ræzon ag en differance-ze : guharal ne larait ite, Missa est, meid a pe zeliai er bobl sorti quentéh arlerh en Overèn : ha n’el larait quet d’en déieu a bénigèn na d’Overènneu er-ré varhue, rac ma hoai attàu ur bedèn, pé ur ceremoni-benac d’obér arlerh en Overèn.

Er mod de rein er vénidiction én achemand ag en Overèn ha de larèt en Aviél revè S.Yehàn, n’en dai quet ancién. Er vénidiction e oai reservét guharal d’en Éscobèt, ha quentéh èl m’en doai er Belêg larét ite, Missa est, ean e hum dènnai quer clous èl er bobl. É Paris é héliér hoah pe-dost en usage-ce én Overènneu ar-gan. Mæs èl ma tai d’er Fidelèt dré zevotion goulèn boud aviélét arlerh en Overèn, eit tènnein ar nehai græceu Doué dré vertu er honzeu divin ag en Aviél, er Velean en dès hum accourcét a nebedigueu de leine arlerh en Overèn er hommancemand ag en Avièl revè S. Yehàn, hac anfin en Ilis en dès groeit a guemènt-ce ur regl general.

Quênt rein er vénidiction d’er bobl, er Belêg e soupl é creis en Autær eit gobér er bedèn-men, péhani-zou un Act a drugairé :

» Agrèet, Drindèt santel, en avouéance a me sujidigueah hac aboeissance ; ha groeit ma vou agréabl deoh er Sacrifice e mès offrét d’hou Majesté pebèh quen indign ma hon, ha ma tènnou hou misericord ar-n’an hac ar ol er-ré eit péré en e mès ean offrét, dré Jesus-Chrouist hun Eutru. El-ce re-vou groeit. »

Durand ma ra er vénidiction, er bobl e zeli hum humiliein ; ha pedein Doué de rein dehai é vénidiction dré zourn er Belêg. Ind e zeli sehuel eit cheleuèt guet respèt en Aviél ; adorein er Verb éternel angeandrét a ol éternité ag en Tad, ha deit de vout Dén aveid-omb ; en trugairicat mei pligét guet-t’ou disquên én hur mésq eit hun instrugein, ha chom guenemb eit bout bihuance hun inean ér Sacremand ag en Autær ; anfin goulèn guet-t’ou er græce de gonservein er galité a vugalé de Zoué en dès méritét temb dré é Incarnation, dré é Varhue, dré é Resurrection ha dré é Asçansion.

Quênt sorti ag en Ilis, arrestet un tamiq hou speret de gontamplein er Misterieu e hoès gùélét represantein ar en Autær, ha goulènnet guet Doué er græce ne vou quet en Overèn e hoès cleuét, hemb profit aveid-oh. Retournet d’er guær èl unan e zehai a ziar er Halvær a uélèt laquad Jesus-Chrouist d’er marhue. El-ce re-vou groeit.


Articl V.
A certæn Pratiqueu a bur Devotion.
Ag er Perhindedeu.


PEnaus-benac m’en dai Doué partout, un dra sur-è neoah en hum blige é tiscoein é buissance hac é vadeleah é certæn léhieu, dré er Miracleu hac er secourieu spécial e accord d’er-ré ou visitt guet devotion. Er gustum d’obér Perhindedeu é béyeu er Vartirèt, én Ilisieu, pé Chapélieu ma repos Relégueu er Sænt, él Léhieu en dès Doué inourét dré ur Miracl-benac, &c., en dès commancét guet en Ilis. Er voyageu-ze a zevotion e zou ur merche a Fé er Fidelèt péré ou groa guet un isprit a respèt hac a Religion. Er boén e vai doh ou gobér, e gasti er horv, hac e eèll bout profitabl eid en inean. El Limageu, er Proveu, er Relégueu, er Miracleu e uélér él léhieu santel-ze, é ziousq er Fé hac e duèm en devotion...

Mæs treménét-è en amzér-hont ma hait dré zevotion d’er Perhindedeu : en darn-muyan bermen ne yant dehai, meit dré guriosité, dré vanité, meid eit cavouét en tu d’obér chérvad, de goroll, de hun zivertissein, de uélèt ha de vout gùélét... ha quemènd a ræzon e vehai bermen d’ou dihuèn, èl e oai guharal d’ou-honseillein.

Mar fal deoh tènnein profit ag er Perhindedeu, quêret dehai guet modesti ha devotion. Ne hum abuset quet guet peb-sort langageu durand en hènd ; mæs conzet a dreu mat, ha pedet liès. Ne yet quet dehai é sigur cavouét Covezerion péré e bass tout ; gùel vehai deoh chom ér guær. A pe vehait arrihue él léh, groeit hou tevotion a uellan ma heèllehait, ha goulènnet dré intercession er Sant e inourér inou, er græce de zistag ou calon muyoh-mui doh er béd, de renonciein deoh hou ç’hunan, ha de guêrhet ar bazeu Jesus-Chrouist. Retournet d’er guær guet er memb santimanteu e zeliét hou pout bet en ur monèt.

Ag er Berdiaheu.

Un dra vad-è hum laquad ér Berdiaheu aprouvét dré en Ilis. Mæs quênt hum ingagein, éxaminet erhad ha hui e eèllou guet quémènt-ce accomplissein hou teværieu general ha particuliér. Rac lausquein en deværieu é sigur gobér devotioneu-aral, e zou un abusance hac ur sotiss ag er-ré lourtan. Ne hum ingaget quet dré vanité na dré er respèt ag er béd. Héliet er reglemanteu ag er Verdiah guet er memb speret meint bet instituét, ha ne hum goutantet quet a reglein hemb quin en dianvès ; doh er galon e seèll en Eutru-Doué. Ne chonget quet gueneoh, èl ma ra ul lod-vad, é ma assès boud én ur Verdiah eit bout salvét ; n’en dai quet en abid-è e ra er gùir Grechén. Eèllét vehai larèt d’er sort Crechenion-ze er péh e larai Jesus-Chrouist d’er Farisieinnèt, en ou dès un dianvès-caër, mæs é mant lous a ziabarh. Er mercheu e zouguér eit discoein é vér ag ur Verdiah, e zou un avertissemant continuel de vihuein santelemant, de rein exampl vat, d’er-ré-ral, ha d’avance dal-mad é vertu. Er-ré ne hum ingageant quet guet en intantion-ze, é zisco n’ou dès quet paud a Religion, hac é fal dehai gobér goab ag er gùir devotion.

Er pratiq de zoug Limageu, Croesieu, Chapeletteu, lieinage péré e vai bet touchét doh Relégueu er Sænt, e zou ehue otorisét dré en Ilis. Mæs hum drompein a vras vehai laquad ol en devotion ér sort-treu-ze. Doué e vènn boud adorét ha chervigét a speret hac é gurionné, ha liès-mad er-ré-zou quer pressét d’ou dout Relégueu èl-ce, ne rant quet paud a gas eit dizinourein Jesus-Chrouist hac er Sænt dré ur vuhé tout contrel d’en Aviél. Er guettan ha gùellan devotion e zou laquad poén de hum zizobér a hun defauteu beèd er-ré distérran. (Leinet er hettan Chapistr ag er Hombat spirituel).

Er mod d’aviélein er bobl e zou ehue ur pratiq santel hac ancién, ha bout-ç’ou léh de gredein arlerh er péh en dès Jesus-Chrouist ansaignét temb, é heèllamb tènnein ar-n’amb peb-sort græceu dré vertu é gonzeu divin. Mæs eit quemènt-ce ni e zeli laquad hun ol studi de bratiquein é Zoctrin ; rac un dra monstruus vehai discoein én aparance quemènd a respèt eid en Aviél, hac en disprisein én donn ag er galon, én ur obér tout er hontrel d’er péh e gommand.


Ag er péh e rantt mab-dén heurus é quemènt ma heèll boud ér vuhé-men.


CHeleuet er moyandeu e hoès de vout heurus é quemènt ma heèll mab-dén boud ér vuhé-men. Jesus-Chrouist ean memb-è ou ansaign deoh.

1.° Heurus er-ré peur a speret, rac Ranteleah en Nean e zou dehai.

2.° Heurus er-ré douce, rac ind ou devou doar er-ré vihue.

3.° Heurus er-ré e ouïl, rac consolét veint.

4.° Heurus er-ré en dès hoant ha féhæd d’er santeleah, rac goalhét veint.

5.° Heurus er-ré charitabl ha misericordius, rac ind e gavou misericord.

6.° Heurus er-ré pur a galon, rac ind e uéloü Doué.

7.° Heurus er-ré e gar er peah, rac galhuét veint bugalé de Zoué.

8.° Heurus er-ré e andur a balamor d’er santeleah, rac Ranteleah en Nean e vou debai.

Dré er-ré peur a speret, Jesus-Chrouist e antand, 1.° en ineanneu humbl ; 2.° en dud peur e vihue coutant én ou feuranté ; 3.° er-ré pihuiq e zou distag ou halon doh en danné.

Dré er-ré douce, Jesus-Chrouist e antand er-ré n’en dint quet vélimus, ne garant quet en disput nac en dissancion, ne vourrant quet hum glêm na murmurein. Doar er ré vihue e zou grateit dehai, n’en dai quin meid ér Baraouis.

Dré er-ré e ouïl, Jesus-Chrouist e antand : 1.° Er-ré e huannad a gaus d’ou féhedeu propr, pé diarbèn péhedeu er-ré ral. 2.° Er-ré e ra pénigèn. 3.° Er-ré e andur a balamor de Zoué en afflictioneu ag er vuhé-men.

Dré er-ré en dès hoant ha séhæd d’er santeleah, Jesus-Chrouist e antand er-ré e zezir guet grèd bout santel hac agréabl de Zoué, hac e guemér en ol moyandeu possibl eid avance é parfætion.

Dré er-ré charitabl ha misericordius, Jesus-Chrouist e antand er-ré e assist en Nessan, a guemènt ma heèllant, én é zobérieu spirituel ha corporel, pé ahoèl en dès truhé doh-t’ou, e suport é zefauteu, ou éscus, hac e bardon a uir galon en anjulieu e rér dehai.

Dré er-ré pur a galon, Jesus-Chrouist e antand er-ré-zou distag ou halon doh peb-sort péhet, hac e hum boéni dalh-mad eit feahein ou goal inclinationeu.

Dré er-ré e gar er peah, Jesus-Chrouist e antand er-ré e gommand perpet ar en dezirieu ag ou halon, e vihue é peah guet ou housciance, guet Doué ha guet en Nessan, hac e labour eit laquad en accord hac amité itré en ol.

Dré er-ré e andur a balamor d’er santeleah, Jesus-Chrouist e antand er-ré-zou câsseit, pé goal-drætét, pé décriét, pé disprisét rac ma sàuant perpet én tu guet er urionné hac en devotion ; én ur guir, er-ré e ra ou devær.

Hoc fac, et vives.
Groeit èl-ce, ha hui hou pou er vuhé éternel.
Luc, Chap. 10.


Accomplissét e més er péh em boai grateit :
Deoh-è héli bermen en hènd e mès discoeit.
Hanàuein, carein Doué, ér chervige guet courage
Eit bout heurus guet-t’ou ; hennêh-è hou partage.


Jesus re-vou mêlét.


FIN.
  1. Er Chiffreu Arab e zou er-ré a béré en hum chervigér ordinairemand, èl mei, 1, 2, 3, 4, 5, &C.
  2. Boud e vou ehue goudé Livreu Breton ha Latin ag en Officeu eid er Gouïlieu principal durand er blæ.