| ◄ | Map roue an Hiberni | Ar pesketaer bihan ► |
Gwechall-goz e oa eun tad hag eur vamm ; a ouenn uhel e oant hag an eil a varvas goude egile, en eur lezel war an douar eur map hag eur verc’h. Herri hag Henori a read eus an daou-man. An tad a varvas da ziveza. Pa welas n’en doa mui da zale dre ama, e c’halvas e vugale d’e gaout. Dont a reont o daou, hag o zad a lavar d’ezo :
— Klevit, bugale, a-barz nemeur e vezoc’h hoc’h-unan war an douar, rak mont a ran diganeoc’h ; a-raok mervel avad, e c’houlennan ouzoc’h ma en em garfoc’h ho taou e-pad ho puhez, ha ma chomfoc’h atao an eil gant egile.
Ar map neuze a lavar d’e dad e kar re e c’hoar evit lezel birviken anezi he-unan :
— Arabad eo ho pe aon rak an dra-ze, va zad ; chom a rin
gant va c’hoar atao ; ne vezo ket diês d’iu ober ar pez a
c’houlennit.
Maro an tad, an daou zen yaouank-ma (ar map en devoa triouac’h vloaz hag ar verc’h seitek), o veza ma en em garent e gwirionez, n’o devoe ket a boan o chom an eil gant egile.
Ahend-all, danvez a-walc’h o doa ivez evit beva en o êz. Setu ma oant eürus. An dra-ma ne badas ket pell : an den, pa vez an eürusa war an douar, a rank dont d’en em zieza gant eun dra pe eun all bennak.
A-benn eur pennad, Herri, skuiz o chom atao er gear, en em daolas da vont da chaseal, ha dibaot deiz a c’houlaoue, ne veze er gear namet dioc’h an noz evit debri e goan ha mont d’e wele. Antronoz e veze war vale kerkent hag a-raok an deiz adarre. Setu a oa e vuhez brema. E c’hoar, eun dervez, a lavaraz d’ezan :
— Ne rez ket mad, va breur ; eur wech en amzer ne lavaran ket e ve fall d’it mont da ober eun dro da aveli da benn ; hogen, beza atao o redek dindan an amzer, o terri da gorf evit netra, ne gavan ket e ve fur d’it. Ouspenn zo c’hoaz, a pad ma vezez er-mêz evel-se e c’hell tud a bep seurt dont ama da ober droug, hep na ven-me va-unan evit miret tamm outo. Bez’ e tlefez eta dont ennout da-unan ha derc’hel atao d’ar pez en deus lavaret d’eomp hon tad, truez Doue oud o ene !
Ar c’homzou-man ha re all c’hoaz a lavaras Henori d’he breur a c’hounezas war heman a zeiz da zeiz. Gwelet ervad a rea ne lavare e c’hoar d’ezan ar pez a rea nemet evit e vad. Setu eta ma chomas krenn hep mont mui eus ar gear.
O chom evel-se bemdez evel eur c’hi stag, an den yaouank-ma nea voe ket pell evit dont adarre da enoui ; ne ouie petra da ober eus e gorf hag eus e spered. C’hoant a deuas d’ezan en eun taol da vont da vale bro ha lavaret a ra e frouden d’e c’hoar. Houman a ouel hag a lavar d’ezan adarra petra oa bet d’ezo gourc’hemenn o zad, a-raok mervel.
— Ya, eme ar paotr yaouank, gwir a leverez, Henori ; evelato petra a dalv d’it ? Me a zo re yaouank, ha re e verv va gwad em gwasied evit chom ama da zellet oc’h an oabl o tremen ; mont da ober eun dro a rankan, ne vezin ket pell, hag, a-raok ma vezi skuiz ouz va gortoz, me a vezo distro adarre d’ar gear. Evelato, evit miret na deufen da ankounac’haat ac’hanout, e karfen kas ganen da batrom a zo aze, mar kerez rei anezan d’in.
— Ya, a galon vad, emezi, rak ar pez a zo d’in a zo d’it ivez ; kas ganez kement az peus ezomm, gant na vezi ket pell, ne c’houlennan ken.
Herri neuze a gemer ar pez a gar ; kas a ra aour hag arc’hant gantan, ha goude pokat d’e c’hoar a ouele, ma oa eun truez ! heman a ya en hent.
Treuzi ar mor a reas hag o veza en em gavet en eur vro bell, e-lec’h ne anaveze kristen-Doue, e teuzas e berr amzer kement a oa eat gantan. Brema, setu eur paotr brao anezan, hep gwenneg en e c’hodell da gaout an distera tamm da derri e naon. Red eo beva koulskoudo pe vervel, hag, e feiz, an den yaouank-ma ne oa ket boaz da gaout diouer, na da labourat kennebeud ivez. Ne felle ket d’ezan dizeria evelato. Ebat a-walc’h eo lavaret mervel, pa vezer kant leo dioc’h eno ; pa vez red avad, ez eo eur c’hoari all. An naon a zo dishegar ha diês da c’houzanv.
Heman, an den yaouank-man, gwisket evel eun aotrou, evel ma oa, ae vije ket bet êz d’ezan kaout labour, ma c’houlennje; ne c’houlennas ket.
Trei e spered eo a reas da c’houzout da genta petra da ober. En Hiberni edo, pell dioc’h Breiz-Izel, e kear-veur ar vro-ze. Eno, war a glevas, edo ar Roue o chom. Petra ra heman ? O veza ma oa eur paotr koant ha dilastez, hag ahend-all desket e pep giz, e lakeas mont da lez ar Roue hag ez eas dioc’htu da c’houlenn komz outan. Ma voe lavaret d’ezan pignat war-laez.
Eat d’an nec’h, ec’h en em gavas ano a-benn-kaer dirak map ar roue hag e c’houlennas outan, hep e anaout, ha ue c’hellje ket ar roue kaout eun dra pe eun all bennak da rei d’ezan da ober.
— Petra, eme ar prins, labour a c’houlennit ? En em gavet mad oc’h, ha mar kirit lavaret d’in piou hag eus a belec’h oc’h, neuze, dioc’h a glevin ganeoc’h hag ivez dioc’h ma ho pezo c’hoant, me a ouezo petra da ober ouzoc’h.
— E feiz, eme an den yaouank, me ne doun kat eus ar vro-ma, eus a Vreiz-Izel oun ginidik. Va zud a oa a ouenn vad hag en o êz; goude ma varvas hon tad hag hor mamm, ni hon daou, va c’hoar ha me, a voe lakeat en hon tra. Neuze, a-benn eur pennad, deut da veza skuiz er gear, me am beus bet c’hoant da anaout ar bed hag oun deut ama, arc’hant a-walc’h ganen evit beva eur pennad. Evel a lavarer a zo gwir, tenna hep lakaat, nebeut e pad. Evel-se e c’hoarvezas ganen; n’eo ket kreski a rea an traou ganen bemdez, ha brema eat ganto war netra, o welan ez eo red mad d’in ober eun dra pe eun all evil beva. Setu e berr gomzou, aotrou, petra oun ha petra eo va buhez; n’em beus ken da lavaret d’eoc’h.
— Mad ! mad ! eme ar prins; deut ganen da gaout va zad; n’ho pezo ket a geuz, a gredan, da veza lavaret d’in ar wirionez diwar-benn zo en em gavet ganeoc’h.
Hag i ha mont o daou. Pa voent dirak Roue an Hiberni, ar prins a lavaras :
— Va zad, gouzout a rit ez eo eat va eil kuit, a-nevez zo. Setu ama eun den yaouank eus a Vreiz-Izel hag a chomo ganen hiviziken, mar fell d’eoc’h ?
— Ma plij d’it a zo kement hag a ranker, eme ar roue; gra ar pez a gavi gwella erkenver an dra-ze; me ne virin ket ouzit.
— A zo mad ! eme ar prins. Brema, den yaouank, deut ganen d’am c’hampr, ma komzimp eur pennadig.
Pa voent er gampr, ar prins a c’houlennas ouz paotr Breiz ha chom gantan a raje evit he heulia e pop lec’h : n’en divije ken tra da ober.
— Ya avad, eme an den yaouank, chom a rin, ha laouen hras zo-mui-ken, pa ho peus ar vadelez da gemeret ac’hanoun.
— Mad eo ! eme ar prins. N’ho pezo ket a geuz; evit ho kobr me a roio d’eoc’h kement hag a roen d’egile en ho raok : daou c’hant skoed pep miz !… Hag a-walc’h eo ?…
— Ya da, eme Herri, a-walc’h eo, hag ho trugarekaat a ran !
Brema, setu an den yaouank oc’h heulia map Roue an Hiberni e pep lec’h ma ’z ea, hag o tont, e berr amzer, da veza ker mignon d’ezan, ma veze diês penn ar prins pep tro ma ranke Herri mont dioutan aur pennadig hepken. Eürus e oa hor Breizad keit ha ma c’helle beza, nia vije bet evit kas sonj e ekoar diwar e spered. Noz-deiz e kave d’ezan klevet e dad o lavaret : — « Breur fall ha map dizent, ma ’z out ! E pe lecli ez peus-te lezet da c’hoar ? » Klevet a rea ivez mouez e c’hoar garantezus o c’hervel anezan da zont d’he c’haout, ha bemnoz, dre e gousk, e wela anezi glac’haret o ouela hag o klemm outi he-unau, hep eur c’hristen beo war he zro.
Kement-ma a vourreve spered ar Breizad yaouank hag a lakea anezan da gaout aon na vije kouezet klanv e c’hoar, pe maro gant he glac’har.
Bemnoz, pa veze eat d’e gampr, kenta tra a rea Herri eo prenna e zor war e gein hag eno, neuze, gouela gwalc’h e galon en eur zellet ouz patrom e c’hoar hag o pokat d’ezan peb eil.
Map Roue an Hiberni a oa e gampr harp-stok oc’h kampr heman. Klevet a rea anezan o klemm liag o ouela; ha goulenn outan a reas eun deiz :
— Asa ! va mignon, lavarit d’in petra eo ar c’hlemmou-ze a glevan ganeo’h bemnoz, pa vezit eat en ho kampr ? Na nac’hit, me ho ped, netra ebet ouzin; lavarit d’in petra a zo oc’h ober poan d’eoc’h, ha, mar gellan, me a viro.
— Ho trugarekaat ; netra ebet ama ne ra poan d’in, ha
mar klevit ac’hanoun o klemm, ez eo, me gred, dre va c’housk.
Piou na petra a c’hellfen-me da damall ama, ken eürus ha ma
’z oun ganeoc’h ?
— Gwell a ze ! eme ar prine, ma ne deus netra o tieza ac’hanoc’h, rak eur boan hag eur c’hlac’har vras e ve d’in rankout beza pell diouzoc’h ; ne ven birviken evit ho tilezel !
Paotr Breiz a ouie ervad e oa gwir ar pez a lavare ar prins, ha pegement bennak ma oa eürus gantan, e kava diês chom eno ha lezel e c’hoar he-unan. Ne zizonje ket anezi na noz, na deiz, ha, dre ma tize kaout hed o c’har, e rede d’e gampr da zellet ouz he fatrom.
Ar prinz yaouank, o welet e oa eun dra bennak war spered e vignon ha ne grede ket lavaret petra oa, a lakeas evez piz hag a anavezas e tlie eun dra bennak a vras beza o c’hoari gantan. Pep tro ma ’z ea Herri d’e gampr, ar prins, pa zistroe, a lavare d’ezan :
— C’houi a zo bet pell ! Petra eo d’eoc’h mont ken aliez-all diouzin ?
Paotr Breiz a wel ervad brema e vezo diês d’ezan distrei da welet e c’hoar, hag an dra-ze, pa zonje, a greske e zoan Kleinm, gouela hag hirvoudi a rea bemnoz gwasoc’h-gwaz en e gampr, dirak skouer e c’hoar.
Eun dervez, ar prins a glevas anezan adarre hag a falvezas d’ezan gouzout petra a c’hoarie gant e vignon.
— Marteze, emezan, az eo klanv ha ne gred ket lavaret Bed eo gwelet.
Hag hen ha mont. Ne deas ket pell, rak, en em gavet e-kichen an nor, e rankas chom eno, prennet hag alc’houezet e oa en diabarz.
Antronoz, kenta a eure a voe goulenn ouz paotr Breiz :
— Va mignon, emezan, eun dra bennak a zo hag a guzit ouzin, ha ma n’ho pije ket prennet ho tor, em bije gouezet. Dec’h da noz e klevjoun ac’hanoc’h (ha ne deo ket ar wech kenta eo d’in), o klemm kement hag eur Vadalen. Mar doc’h klanv, pe mar ho peus anken, lavarit, ha, mar gellan, me a raio eur vad bennak evidoc’h. N’eo ket brao tamm ebet e kuzfac’h ouzin ar pez a zo war ho kalon : gouzout ervad a rit e karan ac’hanoc’h kement, ne ve netra hag a virfe ouzin da ober vad d’eoc’h, ma ve gouezet petra eo.
— Ne deo netra, netra ebet, eme an den yaouank, hag ho madelez evidoun a zo re vras. Evel am beus bet lavaret d’eoc’h c’hoaz, ar c’hlemmou-ze a glevit ganen, red eo ma laoskfen anezo pa vezan kousket, rak, evel ma tihunan, n’em beus ket eur zonj eus a netra ebet.
Gevier a lavare evel-se ha fall a rea nac’h, rak mar en divije bet lavaret penn-da-benn kement a oa oc’h ober poan spered d’ezan, pell a zo e vije bet diboaniet ha dinec’het.
Ar prins evelato a wele ervad e kuze e vignon eun dra bennak outan pell a oa, rak kastiza a rea bemdez ha deut e oa ken treut hag eur skoul. Map ar roue, evit gouzout ar wirionez, a lakeas ober eun alc’houez da zigeri dor kampr paotr Breiz. Hag, eun nozvez, a-greiz ma ’z edo heman oc’h hirvoudi gwasa adarre, patrom e c’hoar gantan en e zourn, ar prins a ya goustad war zoliou e lêrou da gaout an nor, a zigor anezi en eun taol hag a wel e vignon beuzet en e zaerou, o sellet oc’h eun dra bonnak a stlapas dioc’htu dindan e wele.
— Petra a oa ganeoc’h aze, en ho tourn, emezan, ha perak ho peus-hu hen taolet dindan ho kwele ? Me a rank gwelet petra eo, rak brema eo anat d’in ne lavarit ket ar wirionez atao.
Setu ma rankas Herri neuze kemeret skouar e c’hoar ha diskouez anezan d’ar prins yaouauk.
— Patrom piou eo heman ? eme vap ar roue, mantret o welet pegen kaer e oa. Lavarit d’in da vihana ar wirionez en dro-ma.
— Patrom va c’hoar, eme ar Breizad. Hiviziken, ne dalv ket d’in nac’h ouzoc’h netra eus ar pez a guzen a-raok. Dre ma karac’h kalz ac’hanoun, e kave d’in n’ho pije ket va lezet birviken da vont kuit diouzoc’h ; koulskoude em boa doan leiz va c’halon, ha ma klevac’h ac’hanoun oc’h hirvoudi hag o ouela evel a rean, e oa dre na c’hellen ket distrei da welet va c’hoar. Setu perak. Va zad, a-raok mervel, en devoa lavaret d’eomp hon daou chom an eil gant egile ; evelato, me a zo bet diskiant a-walc’h evit mont eus ar gear, ha hrema, pell a zo e klevan bemnoz mouez va zad ha va c’hoar o rebech d’in ez oun digalon. Va c’hoar a garan hag am beus karet hed ar wech, ha pa ’z oun bet eat diouti, na greden ket e vijen eat keit-all, na chomet ker pell hep distrei d’he gwelet. Ne ouzoun ket brema, siouaz d’in ! pe ez eo yac’h pe glanv, beo pe varo, ha ma ve ho madelez lezel ac’hanoun da vont, ez afen buhan d’he c’haout.
— N’ ho peus netra gwelloc’h da ober, ha ma karjac’h e vijec’h bet eat pell a zo beza lavaret d’in diwar-benn petra ho poa doan. Kit eta, buhana ha ma c’helloc’h. Setu arc’hant d’eoc’h da vont ha da zistrei ama ganti, rak klevit ervad : mar deo ho c’hoar henvel oc’h ar patrom-ma, me a zimezo ganti, pe n’am bezo pried ebet.
— Ar patrom-ze, eme baotr Breiz, a zo henvel a-walc’h ouz va c’hoar, petra bennak n’en deus nemet eur skeud eus he gened ; va c’hoar Henori a zo eun tamm brao kaeroc’h, ha pa ho peus c’hoant e teufe ama da zimezi ganeoc’h, e teuio, mar fell d’ezi dont; ma ne fell ket d’ezi avad, gwaz a ze ! Ha mar chom er gear, me a chomo ivez ganti : ne oufen ket lavaret gwelloc’h d’eoc’h, prins.
— Mad ! mad ! eme ar prins; kit atao, ha digasit kemenn d’in mar chom er gear. Mar teu avad, deut en he raok ama, evit ma ’z in ganeoc’h da zigemeret anezi, pa en em gavo.
— A zo mad ! eme baotr Breiz. Kenavezo neuze aotrou !
— Kenavezo, eme ar prins, ha kefridi vad ! Arabad eo, me ho ped, dale da zigas eur c’helou pe gelou d’in !
— Bez’ ho pezo, bezit hep aon, kenavezo eta ha yec’hed ! Ha paotr Breiz en hent etrezek ar gear.
An den yaouank-man, evel a c’hellit kredi, ne voe ket red pedi anezan da vont skanv en hent. Eul lestr sternet mad a gavas da gas anezan dioc’htu d’e vro. Al lestr-ze a dlie chom en eur porz-mor e Breiz, e Montroulez, da c’hortoz petra vije ar c’helou a vije da gas da vap roue an Hiberni : kamenn en devoa da ze.
Herri en em gavas hep dale e ti e c’hoar. Houman a voe souezat ouz e welet, hag en eur hokat d’ezan e lavaras dre he daerou e oa bet kalz re bell oc’h ober e dro, hag e vije marvet hep dale gant an doan, ma vije bet chomet pelloc’h.
Goude taol pep hini e boan diwar e galon, goude en em vriataat, ar breur a lavaras d’e c’hoar :
— Asa : kleo brema ganen, va c’hoar, n’eo ket a-walc’h, nevezenti all a zo c’hoaz. Te, ne ouzout ket petra en deus lavaret d’in map roue an Hiberni, a-raok ma teujoun kuit dioutan ?
— Nann da ! emezi Petra eo ?
— Dioc’htu ma welas da batrom-te, ne voe ket evit miret ouz e galon da garet ac’hanout, ha lavaret en deus d’in da zigas ganen, evit ma timezche ganez ; anez kaout ac’hanout-te, emezan, n’en devezo pried all ebet ken. Setu an nevezenti zo, ha roet en deus d’in aour hag arc’hant da rei d’it, hag, ouspenn, eul lestr a zo e Montroulez o c’hortoz ac’hanout, mar fell d’it beza rouanez an Hiberni, eun deiz a vezo. Gwel brema, va c’hoar, petra lavar da galon d’it. Evidoun-me n’em beus ken tra war gement-ma da alia ac’hanout, nemet e kredan e vezi eürusa rouanez e vezo dindan tro an heol. Evelato, gra evel a fell d’it, ha ma n’az peus ket a c’hoant da vont, me a chomo ama ganez, pe, mar fell d’it mont, me a yelo ivez d’az heul.
Ar verc’h yaouank-ma a lavaras neuze d’he breur :
— Selaou, emezi, ama zo eun dra : gwelet a rez ganen o chom va magerez hag he merc’h. E-pad ma ’z edos-te o foeta bro, me am beus kemeret anezo em zi ; hag o veva evel-se hon teir, me a gave berroc’h an amzer. Petra vijen-me deut da veza anez, lavar ? Mad ! en eur zelaou va c’halon hag o kreidi e vezin eürus, evel a leverez, me ne c’houlennan ket gwell evit mont ganez da gaout map roue an Hiberni, gant ma teuio ivez, ganeomp hon daou, va magerez hag he merc’h ; brema oun deuet, emezi c’hoaz, ne oufen ket pennad ebet beza pell diouto.
Dre gement-ma ar verc’h yaouank a ziskoueze he devoa kalon vad kement ha ma oa kaer he gened.
— Mad ! mad ! eme ar breur, ma ne deus nemet an dra-ze a gement a ve o viret ouzit da zont ganen, ar re-ze a c’hell dont ivez ; kavet e vezo, me a gred, peadra d’o beva ha labour ouspenn, ma ne fell ket d’ezo chom vak hed an deiz.
Ar pevar-ma neuze a ra o fak, ha petra ’ta, hag a yeas ac’hano hep dale da Vontroulez. Eno e pignjont el lestr a c’hortoze anezo, ha dioc’htu ma voent diloc’h ha dindan gouel ez ejont etrezek ar mor doun.
Eun daou pe dri dervez goude, al lestr a voe darbet d’ezan mont da goll ; eur gwall-amzer spontus a oa savet, hag anez m’en devoa al lestr paour gallet paka an douar tostan a gavas, e vije bet eat a-bez d’ar oueled. Stoket ha distoket e oa bet evelato gant ar mor ha gant an avel ; ar goueliou a oa bet freget holl ha grêt evel dantelez anezo, ar gwerniou a oa bet torret, hag an heor, laosket da vont er mor evit klask herzel ouz ar barrad, a oa bet chomet war-lerc’h, goude terri e fard.
Brema, en em gavet en douar, breur ar verc’h yaouank
kaer-man, evit kas kelou buan da vap ar roue diwar-benn
o c’hoar, a yeas atao a-raok hep gortoz ma vije aozet ha
kempennet al lestr. Lavaret a reas d’ar prins ez edo e c’hoar
o tont, hag e oa bet daleet gant ar gwall-amzer.
Ar prins laouen holl a deuas neuze gant e vignon d’ar porz-mor en devoa war eun treiz, e-lec’h ma tlie al lestr dont da zouara.
Pa voe aozet al lestr, ez eas adarre er mor evit kas ar re-man d’al lec’h ma oa lavaret d’ezo mont. Eur pennad mad o oa eat diouz an douar adarre, pa gouezas ar plac’h yaouank klanv gant ar droug-mor. Ne deo ket eun droug êz, tamm ebet ; hag Henori a zave he c’halon en he c’hreiz pep lamm a rea al lestr ; dre ma c’helle, e tistaole er-mêz kement he devoa debret. Neuze he magerez hag he merc’h a lavaras d’ezi mont ganto en eun tu pe du eus al lestr evit gallout êsoc’h a ze strinka er mor ar pez a rea poan d’ezi.
Ar plac’h yaouank-ma, n’he devoa disfisians ebet, a zentas ouz he magerez, hag a-greiz ma ’z edo gwella oc’h en em zikour, stouet he fenn ganti, ar wreg fall-ma hag he merc’h a grogas en he zreid, a zibradas krenn anezi dioc’h al lestr hag he zaolas er mor hep gouzout da zen ebet. Ar verc’h yaouank a gollas he fenn en eur goueza en dour, hag a yeas ac’hano gant ar mor, ne ouie nemet Doue da belec’h. Ne voe ket beuzet evelato ha divezatoc’h e vezo klevet hano anezi c’hoaz.
Al lestr, goude an dra-ma, a gerze evel diagent, ha ne zaleas ket d’en em gaout er porz-mor ma ’z edo map roue an Hiberni ouz her gortoz, mall gantan gwelet c’hoar e vignon.
War ar c’hae edo, pa harpas al lestr er porz. Dioc’htu an
diou wreg fall a lamm er-mêz, hag ar vamm a lavar d’he
merc’h, pa wel ar prins o tont etrezek enno :
— Kea brema d’e gaout ha lavar d’ezan ez out c’hoaz e vignon.
Houman a yeas hag a lavaras hervez ali he mamm ; bet e oa kelennet evel-se ganti, ha mar o devoa taolet, o diou, Henori er mor, ne oa nemet evit ma c’hellje merc’h ar vagerez dimezi gant map ar roue.
Heman a voe mantret, pa welas e oa houman ken dishenvel diouz he fatrom ; ne oa ket tost d’ezi beza ken kaer hag ar patrom-ze ; penaos e vije ?
Map ar roue a zavas neuze droug ennan ouz e vignon hag a lavaras d’ezan :
— Eur gaouiad out ! Da c’hoar ne deo ket eur skeud d’he fatrom. Hag ezomm az poa-te da zont, evel az peus grêt, da lakaat doan em c’halon ha da ober fall em, c’henver-me, n’em beus grêt nemet mad biskoaz ouzit ? Va mignon e oas hag ez peus treuzet va c’halon gant eur c’hleze a anken hag a c’hlac’har.
Paotr Breiz, o welet e c’hoar diank, a voe ivez sebezet, ne glevas ger eus a gement a lavare ar prins d’ezan, ha dre-ze n’en em zidamallas tamm ; nemet gouela ne rea, en eur gredi e oa beuzet e c’hoar.
Map ar roue a lavaras d’ezan evelato :
— Pegement bennak a boan a rez d’in, va mignon out,
ha chom a ri ganen, hag ouspenn e timezin gant da c’hoar,
pegen divalo bennak ma ’z eo. Ne vezo ket lavaret birviken
oun-me bet eat a-enep va ger. Evit gwir, ne vezo ket ken eürus
ganen, evel ma vije bet ha te ivez, ma na vije ket bet diwanet
a c’hevier eus da c’henou.
An den yaouank a glevas mad en dro-man ar pez a lavaras ar prins hag e kement-se ne glaskas digarez ebet, petra bennak ne vije ket bet diês d’ezan diskouez ne oa ket hounnez e c’hoar.
War gement-ma, ar re-ma a ya ac’hano, hag a-benn eur pennad goude e voe grêt an eured ha dimezet merc’h ar vagerez gant map roue an Hiberni. Heman a lakeas dioc’htu kas e wreg hag he mamm en eun ti an devoa e penn liorz e lez hag er-mêz anezan ; hag abaoe deiz an eured, hini ebet eus an diou-man ne weljont ket anezan.
Ar prins yaouank, evel pa ne vije ket bet dimezet, a yea kouls ha diagent ama hag a-hont, hep preder ebet eus e wreg, e vignon avad atao oc’h he heul evel a-raok.
Heman, paotr Breiz, ne rea mui laouenedigez ebet oc’h netra, hag ar prins ivez, petra bennak ma oa koazet eun draig e garantez outan, a wele anezan gant truez o tizec’ha bemdez diwar e dreid hag o tont treutoc’h-treuta. Brema Herri en divije karet mont pell diouz an dud ha diouz ar bed.
Ar pez a greskas c’hoaz e anken a voe eur gouli a zavas en e c’har ; ne ouie ket penaos e oa deut. Gant ar gouli-ze ne c’helle bale, nemet dre galz a boan ha diwar-bouez flac’hou ; e nerz a yea digantan a zeiz da zeiz, hag o welet edo ar maro tost d’e zeuliou, e lavaras eun dervez da vap ar roue :
— Brema me ne doun mad mui da netra ebet evidoc’h ; gwella a c’houfac’h eta da ober eo lezel ac’hanoun da vont da vervel el lec’h ma karo Doue va c’has. Mar kavfen eul lec’h distro a-walc’h ha ne ve darempredet gant den, di e karfen gwella mont da chom ha da denna va huanad diveza.
— Mar ho peus c’hoant, eme ar prins yaouank, gant truez outan, pa fell d’eoc’h mont diouz an dud, kit teir leo ac’halen, en eur c’hoad am beus-me eno. Ne gredan ket az afe di den ebet d’ho kaout : eno e c’helloc’h mont bemdez da loja en eur c’hoz chapel a zo e-kreiz ar c’hoad, evit gallout en em c’houdoria dioc’h ar gwall-amzer hag en em ziwall diouz al loened gouez hag ar re fall, mar teufe d’ezo klask ober droug d’eoc’h.
— Bennoz Doue ! prins mad, eme an den yaouank, evit ar vadelez ho peus em c’henver. Mont a ran d’al lec’h a lavarit. Kenavezo evit mad, emezan, rak dibaot eo ec’h en em welfemp ken !
— Marteze ! eme ar prins mad, c’hoant d’ezan c’hoaz da zizoania kalon an hini a oa bet e vignon, hag a garie atao ; nemet Doue, den ne oar petra a zo da c’hoarvezout gant pep hini ac’hanomp.
Goude kimiada diouz ar prins en eur ouela, Herri a ya ac’hano gant kalz a boan etrezek ar c’hoad a oa bet lavaret d’ezan. En em gavet eno a-benn ar pardaez, ha skuiz-maro gant ar pennad bale en devoa grêt, ez eas dioc’htu d’ar chapel hag ec’h azezas eno war eur maen, en eur ouela gwalc’h e galon hag o lavaret :
— Ker yen hag ar maen-man eo ar bed evidoun hiviziken ; va zad, va mamm a zo maro ha va c’hoar ivez, siouaz ! Ha petra a rin-me dre ama ? Gwell eo d’in mervel ha mall eo d’in mont da gaout ar re am beus karet hag o deus karet ac’hanoun.
Trei a rea an traou-ze gant doan war e spered, pa glev dor ar chapel, en doa prennet mad diabarz, o tigeri en eun taol hag o tont dirazan, ker kaer hag an heol pa vez o c’houlaoui un deiz, e c’hoar a laka anezan da sponta.
— Mar dont spez va c’hoar, eme Herri, dent d’am c’herc’hat da vont d’he c’haout, deut mad ra vezi ! Hast affo digas ar maro d’in !
— Ro peoc’h, va breur, emezi, me n’eo ket eur spez oun, da c’hoar avad, korf hag ene, hag evel m’az peuz anavezet anezi a-viskoaz. Atao oun beo, n’az pez ket aon eta ; klevet em beus pegen truezus eo da stad ha deut oun d’az parea.
Neuze an den yaouank a lamm da bokat d’e c’hoar, brema eur barr kaeroc’h evit na oa a-raok. Meska e zaerou a ra gant he re, en eur lavaret d’ezi :
— Eus a belec’h e teuez-te, va c’hoar ger ?
— Klev, emezi, me a ya da lavaret d’it ; da c’hortoz avad, va breur, deus d’in da c’har, ma welin petra a c’hoari ganti.
Neuze houman a denn eus he godell daou vigorn kaer evel arc’hant, a laka anezo war eun douzier lien gwenn-kann a oa ganti, hag o veza dizoloet gouli he breur e lavar d’ezan :
— Lez ac’hanoun brema ; en eur labourat me a lavaro d’it kement a zo bet c’hoarvezet ganen, abaoe ma ’z omp bet eat an eil diouz egile.
Neuze, ar plac’h yaouank a walc’h ar gouli hag a denn anezan al lin-wad, gant an dour a laka da zivera eus a unan eus ar bigorned arc’hant, hag e lavar evel-hen :
— Goude ma oas eat kuit, pa voe aozet al lestr, ni a yeas ivez ; hag eat our pennad mat, me a gouezas klanv gant an droug-mor. Va magerez hag he merc’h a lavaras d’in neuze tostaat oc’h eun tu d’al lestr evit plega va fenn ha taol er mor ar pez a rea poan d’in. Heulia o ali a rejoun hag eur pennadig goude e voen taolet ganto o diou er mor war va fenn. En eur goueza a rejoun eur skrijadenn hag e kolljoun evit doare, ar skiant ac’hanoun va-unan, rak ne oufen ket lavaret petra a c’hoarvezas ganen, ken a deujoun ennoun va-unan adarre. Neuze, o sellet en-dro d’in e weljoun ez edoun en eur c’hastell kristal ken kaer, ne ve den war an douar evit kredi pegement e lugerne kement tra a oa e-barz. Ne welen ennan a bep tu nemet aour hag arc’hant. Em c’hichen e oa eur wreg kaer ha koant ivez. Hi a lavaras d’in : — « N’ho pezet aon ebet, me am beus saveteat ac’hanoc’h eus ar mor, goude ma ’z oc’h bet taolet e-barz gant ho magerez hag he merc’h : me eo am beus digasat ac’hanoc’h ama ; gleb e oa ho tilhad, me am beus tennet anezo diwar ho tro ha, goude sec’ha ho korf paour a grene gant ar riou, em beus astennet ac’hanoc’h aze war blunv gwenn an alarc’h mor ; diganan-me ivez eo ho peus bet al louzou en deus ho tigaset ennoc’h hoc’h unan, ha brema e chomoc’h ganen da ober-al louzeier a ran gant ar geot mor a zastuman. Ne deus ket gwelloc’h evito, emezi, da barea dioc’h pep seurt klenvejou ; n’ho pezet ket aon eta, ama e vezoc’h eürus. Arabad eo d’eoc’h avad klask mont ac’han, rak na dafac’h ket a-bell hep beza beuzet. Bez’ emaoc’h ama en eul lez kristal a zo daouzek kant goured dindan ar mor. A-zioud al lez-ma zo eun enezen ha di ez an va-unan ker buan ha lavaret hag evel ma karan, e labous pe e pesk, da barea gouliou ar re am c’har hag a garan. Va hano-me a zo Morgan, ha mar fell d’eoc’h chom ama a galon vat ganen, me a zesko d’eoc’h an nerz o deus da ober droug pe vad kement louzaouen a zo er mor ha war an douar ; ne deus netra na ouzoun ; ne deus gouli na klenved na barefen ; va galloud a diz tro-war-dro d’ar bed, en nenv hepken ne c’hellan netra. Pa ho pezo tremenet dek vloaz o teski bemdez eun dra bennak a nevez, ne ouezoc’h ket c’hoaz nemeur a dra e-skoaz a ouzoun. Anez va gouiziegez-me, Arzur ne vije ket bet pare birviken, nag Arzur na kant all am beus-me digaset nerz ha yec’hed d’ezo, evit ma c’helljent, gwelloc’h a ze, dispenna ar Zaozon milliget ! » — Setu, eme ar plac’h yaouank, petra a lavaras Morgan, ar wreg kaer-ze d’in neuze, ha brema ez eus eun nebeut deiziou e c’halvas ac’hanoun da vont d’ha c’haout. En he c’hampr edo, el lec’h ma rea he louzeier. Eno, dirak eur pez fourn dan, goloet gant eur baeron arem vras, e oa en he c’hichen eur bern geot a daole e-barz, hini ha hini, hag a veske goude, peb an amzer, gant eur wialenn ruz-glaou, great, emezi, gant mein kaer. — « Va merc’h, galvet em beus ac’hanoc’h ama, evit ma klevfoc’h ganen petra a zo a nevez gant ho preur. Gouzout ervad a ran e karit kalz anezan hag e kar ivez ac’hanoc’h. Anken ho peus abaoe ma ho peus kollet ar gwel anezan. Mad ! emezi, dare oc’h da goll anezan evit mad, rak ho preur a zo gwall-glanv hag a dise mervel hep dale gant ar c’heuz en deus d’eoc’h, ma na dit ket da barea eur gouli a zo deut d’ezan en a c’har. Ho preur a zo brema du-ze en eur c’hoz chapel e-kreiz eur c’hoad bras ; e-unan ema eno, ha red eo d’eoc’h mont d’he gaout en noz kenta-ma. Diou heur hanter bo pezo da chom gantan, hag e pad an diou heur hanter-ze e rankoc’h, da genta, gwalc’hi e c’har gant an dour a zivero eur ar bigorn-ma a rean d’eoc’h ; ha goude, leda war e c’houli al louzou a zo er bigorn all-ma. Gant al louzou-ze e pareo a-benn ma vezo bet lakeat teir gwech war e c’har. Pa vezo deut ar mare da zont dioutan, e sachin war ar sug-ma a stagan ouz ho troad kleiz, ha neuze e tistrofoc’h buanoc’h evit an avel. Eur sklerijenn gaer, evel goulou-deiz, a lakin da lugerni en-dro d’eoc’h, ha, gant aon na c’hoarvezfe ganeoc’h netra a gement a ve evit miret ouzoc’h da vont da gaout ho preur pe da zont en-dro, setu eur c’hleze-falc’h, krenva kleze a zo bet biskoaz. Great eo bet evit Arzur ha d’ezan hepken eo bet hag e vezo adarre, pa zistroio a-enep ar Zaozon. Gantan en ho tourn, den na tra ne harzo ouzoc’h. Brema, va merc’h, emezi d’in, kit da wiska an dilhad kaer am beus lakeat d’eoc’h en ho kampr ha bremaik me va-unan a yelo d’ho kas d’an aod. Ac’hano ez eoc’h war-eeun hag en em gavfoc’h gant ar c’hoz chapel em beus lavaret : eno ema ho preur, eun truez he welet. » — Setu, va breur, emezi, penaos oun bet saveteat eus ar mor ba penaos ez oun deut ama d’az parea. Brema me a ya da leda va louzou war da c’houli ha dioc’htu da boan a zigresko hag a yelo kuit. A-benn ma vezin-me bet ama teir gwech, e vezi pare klok. Diou nozvez all am beus da zont c’hoaz ; goude-ze avad ne c’hellimp marteze en em welet ken.
— Petra, eme he breur d’ezi, ha ne ve ket gallet tenna ac’hanout eus a zaouarn Morgan ? Ma ouezfe map roue an Hiberni emaout ama hag ez out ken kaer all, ne gredan ket e tistrofez ken d’ar mor, rak dont a-benn a rafe da viret ouzit, kement e kar ac’hanout !
— Allaz ! emezi, en eur denna eun huanad, diês e ve d’ezan va c’haout ; gwelet a rez ar sug-ma stag ouz va gar ; great eo bet gant houarn, gant dir ha diamant : setu penaos eo, pa fell d’it klevet. Evit miret na zistrofen ken da lez Morgan, e ve red trouc’ha anezi e meur a damm, e-pad ma sko an heur a zo bet lakeat d’in da vont kuit, ha ne gredan ket e ve bouc’hal na benveg krenv ha lemm a-walc’h evit he zrouc’ha en eun taol; koulskoude en eun taol, en taol kenta eo e rank beza torret, pa anez an eil taol a yelo e-biou.
A-benn eur pennad goude m’he devoe lavaret an dra-ze d’he breur, e pokas d’ezan ha dioc’htu ez eas ac’hano evel eul luc’hedenn, eur sklerijenn gaer en-dro d’ezi.
Brema, lezomp Henori da zistrei da oueled ar mor hag ha breur d’he gortoz betek antronoz.
E-pad ma oa bet an daou-ma an eil gant egile, eur paotr-saoud en devoa klevet ha gwelet kement a oa bet ganto hag e pe c’hiz.
Ar paotr-saoud-ma, diank darn eus e chatal d’ezan, a oa bet chomet pell an uoz d’o c’hlask dre ar c’hoad. Bez’ ez edo war-dro ar chapel, pa welas eur sklerijenn vras o sevel hag o tont etrezeg ennan. Da genta, e kredas e oa an heol; o kement-se, pa deuas da zonj d’ezan ne oa nemet diou heur c’hoaz abaoe ma oa serret an noz, e lavaras outan e-unan :
— Eun dra bennak a nevez a zo dre ama, rak evit an heol n’eo ket, re vuan en defe great e dro neuze; n’eo ket al loar ivez.
Hag heman a zelle hag a vvele e tostae atao ar sklerijenn outan. Petra ra neuze ? Mont da guzat a-drenv ar chapel, hag ac’hano, oc’h astenn e zaoulagad, e welas e oa eun demezel guer, hag e oa eat e-barz. Ar paotr-man, kivioul an tamm anezan, ha dispont gant an dra-ze c’hoaz, a dosta evit gouzout petra eo ba petra ra an demezel er chapel. Sellet a ra dre doull an nor ha gwalet ar plac’h yaouauk o pokat d’eun den yaouank droulivet a oa eno. Gwelet a ra anezi o walc’hi e c’har hag e c’houli d’ezan; he c’hlevet a ra o komz ouz he breur hag heman o lavaret : — « Ma ouezfe map roue an Hiberni emaout ama e ve eürus ha laouen, hag e teufe evit klask da gaout. » — Ar c’homzou-ma ha kement en devoa gwelet ha klevet ar paotr-ma ne voent ket kollet gantan.
Mont a reas achano ha ne oa ket da glask e loened, d’ar gear eo ez eas, ha tiz gantan, da lavaret d’e vamm petra en doa gwelet er c’hoad. Ar vamm a gelennas he map da vont, kenta ha ma chellje, da gaout map roue an Hiberni ha da lavaret da zen, nemet d’ezan e-unan, ar pez en doa gwelet ha klevet. Ar paotr-man neuze, eun daouzek vloaz bennak d’ezan, kenta a eure pa zavas, a voe mont da lez ar roue. Goulenn a ra oc’h ar gwardou beza lezet da vont el lez.
— Va list, eme ar paotr, ha n’ho pezo ke’t a geuz; eun dra vras am beus da lavaret d’ezan, ha ne c’hell klevet den ebet pemetan; hen avad a vezo laouen, pa glevo.
Neuze, setu ma voe lezet gant ar zoudarded. Pa oa eat el lez, ei c’houlennas komz oc’h map ar roue hag e voe lavaret d’ezan pignat d’he gaout. Eat d’an nec’h, ar paotr a sko war an nor hag a zigor anezi dioc’htu. Gwelet a ra eun den yaouank kaer, hag hep troidellat tamm, e c’houlenn outan ha map ar roue eo. — Ya da, eme ar prins ; petra a zo, va faotrig ?
— Eun dra am boa da lavaret d’eoc’h.
— Lavar.
— Ne rin ket ama, Aotrou, gant aon na ven klevet gant unan bennak. Ha n’ho peus-hu ket eur gampr all pelloc’h du-ze ? eme ar paotr, o sellet oc’h eun nor a oa prennet. Deomp e-barz, mar plij, Aotrou, hag e klevfoc’h va c’hefridi ganen ; rak arabad eo, eme va mamm, e klevfe den nemedoc’h ar pez am beus da lavaret, eun dra eo hag a zell ouzoc’h-hu hepken.
Ar prins yaouank, souezet o klevet ar paotr, a zigor an nor a oa diskouezet d’ezan hag a ya e-barz. Ar paotrig war e lerc’h. Heman, goude prenna an nor, a zistro ouz ar prins hag a lavar d’ezan penn-da-benn kement tra en devoa gwelet ha klevet.
Map ar roue a anavezas dioc’htu e oa ar plac’h yaouank-ze, a oa hano anezi gant ar paotr, c’hoar e vignon deut da welet anezan ha d’her parea, mar gellche.
— Me a rank gouzout, eme ar prins d’ar paotr, ha gwir a leverez d’in ; chom a ri ama betek emberr da noz ha neuze ez aimp hon daou hag e welin va-unan, pa dle dont diou wech c’hoaz, eme-te.
— Ya da, Aotrou, ganti he-unan eo em beus klevet, ha mar deo gaou, war he lerc’h e lavaran.
— Mat eo neuze, eme vap ar roue.
Deut an noz, an daou-ma a yeas d’ar c’hoad hag emberr,
war-dro dek heur, setu eur sklerijenn gaer o sevel hag o tont
war-zu enno.
— Gwelet a rit, eme ar paotr, ema-hi o tont; tec’homp a-drenv ar chapel, ha goude e c’helloc’h gwelet ha klevet, evel a glevjoun hag a weljoun dec’h.
Hervez kelenn ar paotr, map ar roue a ya a guz hag ar plac’h yaouank adarre a ya ivez er chapel hag a ra d’he breur, evel he devoa great an noz a-raok. Ar prins a zell piz outi hag a wel brema ez eo henvel-buez ouz ar patrom en devoa bet digant he breur hag eur barr kaeroc’h zoken, evel a lavare.
— E c’hoar eo, emezan. Me wel ervad brema n’eo ket hen eo a dlie beza tamallet, an diou a zo du-ze eo ; kavet e vezint. Ar c’henta tra a zo eo kaout houman eus al lec’h m’ema.
Neuze e selaou piz hag e klev petra a lavar he breur d’ezi ha petra a lavar hi d’he breur.
— Ma ouezfe map ar roue !… emezan.
— Ha pa ouezfe ! eme ar plac’h yaouank; ne ve biken evit va c’haout eus a-dre daouarn Morgan. Kouls ha ma oar houman parea dioc’h pep seurt klenvejou, ez eo sorsarez ivez.
— Gwelet e vezo, eme ar prins outan e-unan.
Neuze, pa voent distro ac’hano, ar prins a lavaras d’ar paotr :
— Ar wirionez az peus lavaret d’in ha brema e rankez dont ganen adarre, ma welin hirio ha me a c’hello kaout tud ha benvegou krenv a-walc’h evit dont a-benn, en taoliou kenta a vezo skoet war ar sug, da drouc’ha anezi e meur a damm.
Distro d’e lez, man ar roue a gemenn da gement gofeller a zo e kear dont d’he gaout. Pa voent en em gavet, e voe roet da zarn anezo houarn, dir ha diamant, gant gourc’hemenn da ober eur sug kalz tevoc’h evit an hini en devoa gwelet stag ouz troad an demezel ; ha da zarn all, houarn ha dir ha diamant ivez da ober eun hanter dousen bouc’hili dremmet kalet a-walc’h evit trouc’ha ar sug a vije great.
Bouc’hili ha sug a ranke beza eno a-benn diou heur goude kreisteiz ; arabad e oa na vijent ket, pe anez e vije bet bec’h war groc’hen unan bennak.
Kroc’hen den ne zamantas ba great e voe sug ha bouc’hili er mare ma oa bet lakeat hag evit doare great mat, rak dioc’htu c’houec’h den eus ar re grenva, lakeat eno en eur renkad hed-a-hed ar sug, a zarc’hoas a-daol o c’houec’h, hag a reas seiz tamm anezi.
— Mat ar stal ! eme vap ar roue. C’houi, va zud, ho peus darc’hoet aze, a chomo ama ken a vezo emberr ha neuze ez aimp en tu bennak koment hini a zo ac’hanomp.
Great e voe evel a lavaras, ba, da guz-beol, ec’h en em gavent er c’hoad tost d’ar chapel. An dud a voe kuzet gant ar paotr da c’hortoz ar plac’h yaouank da zont.
Pa welas ar paotr bag ar prins ez edo Henori er chapel gant he breur, ez ejont o daou da renka o zud. Ar paotr bihan a chomas gant ar re-ma hag a lavaras d’ezo :
— Brema, en em lakait aze a-zoare ha pep hini diouz e du, evit gallout darc’hoi a-daol hag a nerz korf war ar sug a welit, pa ziskouezin d’eoc’h. Bezet gant pep hini e vouc’hal er vann. Arabad eo avad e ve unan war-lerc’h egile; evez ouzin brema !
Sini a ra hanter-noz, hanter-noz hanter a zo o vont da
skei hag ar c’hoar a zo dare da vont evit mat diouz he breur.
Heman a ouel hag a huanad, hag e c’hoar, glac’har ivez leiz he c’halon, a zo red d’ezi c’hoaz rei nerz d’he breur. Ne c’hello mui, siouaz ! gwelet anezan, ne vezo mui evit dont eus a oueled ar mor, ha dalc’het e vezo eno hiviziken gant Morgan da ober louzeier ne vezint ket evit parea anezi diouz he doan hag he c’heuz. Ya, doan he deus, ar c’hoar vafe, o vont diouz he breur ha kouls lavaret diwar an douar. Pegen eürus bennak e vezo, e ve gwelloc’h ganti chom hep mont, ha kaout poan, mar deo red, evel ar re all. Siouaz d’ezi ! Ne dalv ket lavaret, pokat a ra d’he breur, briata a ra anezan en eur skuilha daerou hag en eur lavaret kenavezo d’ezan.
Mall e oa d’ezi rak ar sug a denn war he gar. Dioc’htu ar paotr-saoud a zo er-mêz a ziskouez d’e dud skei, ha dioc’htu e voe klevet c’houec’h taol bouc’hal o koueza, ken a zoune, war ar sug a voe trouc’het eno e seiz tamm. An tamm dioc’h ar mor a riklas kuit ha ne voe gwelet mui
Ar plac’h yaouank, ne ouie doare eus a netra, a zo souezet ha laouen o welet petra a zo c’hoarvezet. Map ar roue a grog en he dourn hag a deu ganti da gaout e vignon, en eur lavaret :
— Brema me wel ervad n’ho peus ket drouk-c’hreat em c’hever. Setu ho c’hoar, anaout a ran anezi diouz he fatrom, ha ma kar, me a vezo he fried.
Ar plac’h yaouank, laouen o welet ne rankche mui distrei
d’ar mor hag e c’hellche chom hiviziken gant he breur, a
lavaras da vap ar roue he devoa bet lavaret ya a-raok ba
n’en em zislavarche ket brema.
— Mat eo ! Pep tra a c’hoarvez evit ar gwella, eme ar prins yaouank. Deomp holl brema d’al lez.
Ar prins a glevas bed an bent gant e vignon petra a oa bet c’hoarvezet gant e c’hoar, ha penaos e oa bet taolet er mor gant he magerez hag he merc’h. Dre-ze, dioc’htu ma en em gavas er gear e lakeas gori eur fourn en devoa ha strinka enni e wreg hag he mamm. N’o devoa ket laeret o gobr, an diou bez-fall ma oant !
A-houn nebeut deiziou goude, e voe great an eured nevez gant ar prins yaouank hag ar plac’h koant-ma eus hor bro.
Fest a voe e-pad daou viz hep distaga, ha klevet a zo. lavaret e voe pedet gant ar brinsez nevez eur c’halz a dud eus a Vreiz da vont d’an Hiberni. Mont a rejont ha pa zistrojont, ne gleved anezo nemet o kana meuleudi da dud ar vro-ze, tud vat evit doare hag eus a ouenn ar Vretoned koz.
Ar brud eus ar pez a oa bet c’hoarvezet a redas buan dre gement bro a oa tro-war-dro, ha setu war zigarez ma oa bet devet an diou wreg fall, ne dalie ket eur gwenneg kroc’hen pep hini, setu eur brezel spontus o tigeri gant ar Zaozon fall a-enep roue an Hiberni. Eun abeg fall a oa hennez, hag eun dra bennak all eo a c’hoarie ganto.
Ar roue deut koz hag izilh a lakeas e vap e penn e zoudarded
evit difenn e vro. Ar prins yaouank a oa eur paotr
stard hag a galon. Pa glevas petra a oa ne deas ket war
a-drenv, petra bennak ma oa rankout d’ezan raont diouz e
bried ha lezel anezi er gear gant e dad. Hema, ar roue koz-ma,
a oa eun den eus ar re wella. Evelato ar prins a lavaras d’ezan
taol evez na c’hoarvezje droug ebet gant e bried yaouank.
— Ne raio ket, n’az pez ket a aon rak kememt-se, ha gant ma c’helli en em viret da-unan diouz ar Zaozon kouls ha ma vezo hi miret diouz pep droug ganen, ec’h en em welimp hep dale laouen hag eürus.
Lavaret mat a rea an tad. Heman a gare re e verc’h-kaer evit gouzanv an distera poan da zont d’he c’haout.
Ar prins yaouank a oa eat eur miz pe zaou a oa eus ar gear, hag e bried a yea bemdez da ober eun dro-vale dre al liorz gant he zad-kaer. Henori a daole evez ouz pep tra, evit anaout an ardemez dre eno. Eun dervez e savas abred hag ez eas d’al liorz. An nor a oa digor, hag houman dioc’htu ac’hano, ganti ar c’hleze he devoa bet digant Morgan. Mont a ra da di eur miliner a oa eno tost hag e c’houlenn eur marc’h digantan. Ar miliner a roas d’ar wreg yaouank eur c’hoz marc’h en devoa eno er c’hraou hag hi ha mont war e gein ha yao kuit. Kaer he devoa klask lakaat he marc’h da vont buan, ne rea pep kammed nemet koueza war e benn.
— Sad’ ama eur c’hoari vrao am beus-me kavet ama ! eme ar brinsez. Mar talc’han-me hewian, ne din ket a-bell, feteiz ! Deport, emezi, aze zo eur prad glas.
Hag hi ha diskenn eno ha leuskel he marc’h er prad. Houman a ouie ervad petra rea ha ne vije ket bet eat eus ar gear, ma n’he divije ket gouezet petra oa nerz he c’hleze-falc’h. Perc’hen ar c’hlaze-ze n’en devoa nemet goulenn evit kaout. Ar brinsez a anaveze an dra-ze hag a lavaras :
— Dre va c’hleze, ra ve ama dioc’htu ar c’haera marc’h a zo bet biskoaz !
Ha setu eno eur marc’h eus ar seurt ne weler mui, dibr war e gein ha kabestr arc’hant en e benn. Ar brinsez a bign war e gein ha kuit. Ne voe kel pelll ma en em gavas el lec’h ma ’z edo he fried. Houman, ar brinsez-ma, evit miret na vije anavezet gant den, a oa gwisket evel eur brezeller kaer.
An diou arme a oa an eil dirak eben ha c’hoari a-zevri-beo a oa ganto. Koueza a rea tud he fried evel kelien, ha kaer o devoa klask stourm hag herzel ouz o enebourien, ne oant seurt-Doue d’ezo.
Neuze ar brinsez a lamm war ha marc’h, e-kreiz an emgann ruz. Tenna a ra he c’hleze, hag, evel eur falc’her e-kreiz eur prad, ne dennas eun alanad ken a voe lakaat a-stok ganti eur c’harden Zaozon, an hanter pe war-dro eus ar re a zalc’he penn ouz map roue an Hiberni.
Heman hag e zoudarded koulskoude ne choment ket a-drenv kennebeut, lammet a reont, evel en taoliou kenta, ha kaer o devoa evelato, ar Zaozon a stoke anezo, ha bec’h o devoa an Hibernied o c’hounit warnezo. Ar prins yaouank, o welet pe labour a zo digor, a zired evel eun taro gouez da deurka ar Zaozon. Kaout a reas harp d’e gernel ha d’e daoliou ha panevet e wreg en divije ranket koll ha tenna a-gil ; great e oa adarre o stal d’e dud, pa en em gavas c’hoaz ar brezeller yaouank (ar brinsez eo e oa hennez adarre), da harpa anezo evit an eil gwech. Tost d’an hanter eus ar re a choma a voe lazet gantan c’hoaz, hag evelato dre ma laze anezo, ar re all, evel moc’h-gouez, ne dec’hent ket en e raok.
Map roue an Hiberni a lavaras da lod eus e dud ober an dro d’ar brezeller yaouank ha derc’hel anezan er penn kenta, evit ma c’hellje dont da anaout piou e oa. Kaer o devoe klask dont a-benn a gement-se, tec’het a eure hema eus o daouaro ha mont kuit hep na ouient e pe lec’h. Neuze prins an Hiberni a stagas eur wech c’hoaz gant ar Zaozon a oa dirazan, kalon a-walc’h en devoa heman hag e dud ivez, ma vijo bet hanter anezo d’ar re all ; pegement bennak ma oa bet lazet d’ar Zaozon marteze ouspenn an diou zrederenn wella eus o zud, ar re a oa beo c’hoaz a oa anezo muioc’h evit eus an Hibernied.
Neuze ar brezeller a zistro eur wech c’hoaz da staga gant ar Zaozon ; an dro-ma eo an diveza d’ezo, rak dre ma ’z ea heman a-raok, ne weled a-gleiz hag a-zehou nemet ar pennou o tistaga, an dud o koueza hag ar gwad o poullada ken doun, ma oa ruz-glaou bruched marc’h bras ar brezeller.
Spontus hag euzus e oa gwelet kemend-all a dud oc’h en em laza, klevet eun trouz hag a lakaje kalonou mammou da frailha en o c’hreiz. Perak an dud, p’o deus skiant, n’ int-i ket evit en em glevet etrezo, hep dont d’ en em laza, gwasoc’h evit al loened gouez ? Allaz netra ! E-pad ma vezo daou zen beo ha pa ve unan anezo en eur penn eus ar bed hag egile er penn all, atao e vezo brezel ganto, mar gellont.
En dro-ma ar Zaozon a oa bet flemmet ken doun gant ar brezeller, ma rankchont goulenn ar peoc’h. Red mat e oa d’ezo, rak kement den a vrezel a oa e Bro-Zaoz a oa deut d’an Hiberni, o kredi, emezo, e teuje ganto en distro kement vad a oa e-barz. Eun distro kaer o devoe, ha mad a voe great d’ezo. Biskoaz den ne voe paket evel ar re-man a rankas leuskel o c’hroc’hen eno da zec’hi betek ar varn. Hed eul leo hag ouspenn an douar a oa goloet gant korfou ar Zaozon. Gwad Saoz, a lavar darn zo, ne deo ket mat da drempa an douar, o veza ma sav diwarnan loustoni ha gwriziou fall e-leiz. Mat pe fall, a-walc’h a oa bet skuilhet a wad eno; a-walc’h, ken a dride kalonou an Hibernied holl.
Great ar peoc’h brema, ar prins yaouank en devoa mall da zistrei da welet e bried. Laouen e oa, o welet e oa bet trec’h. Eun dra a oa evelato hag a rea poan d’ezan, hag an dra-ze dre n’en devoa ket gallet anaout piou e oa ar brezeller en devoa great kement-all a vad d’ezan ha d’e dud. An dro ziveza ma oa bet hennez trec’h d’ar Zaozon, ar prins yaouank en devoa gallet tostaat ha komz outan, goulenn a reas piou e oa.
— Ha forz zo d’eoc’h, emezan, piou oun-me ? Ne vec’h ket tamm ebet gwelloc’h evit gouzout va hano. Trec’h oc’h, bezit laouen ; me am boa bet kefridi da rei kennerz d’eoc’h, ha roet em beus. Setu zo a-walc’h.
— Ne deo ket, eme ar prins, a zistag neuze e groaz diouz o vruched hag a ro anezi d’ezan evit diskouez e galon vat.
Egile a gemeras ar groaz ha kuit ac’hano ganti, hep lavaret ger. Ar brezeller-ma, a oar an holl piou eo, ne voe ket pell evit bale d’ar gear, ha kredi a c’hellit ne chomas ket da c’hoari en hent. En em gavet en distro dirak ar prad, e pelec’h e oa bet lakeat marc’h koz ar miliner da beuri, ar brinsez yaouank, rak hi eo, a voe souezet o welet e oa deut kel lard ha ma oa treut a-raok, ken en devoe bec’h e berc’hen oud hen anaout, pa en em gavas er gear.
Brema houma, goude trugarekaat ar miliner, a yeas ac’hano buan d’al lez. Pa en em gavas gant he zad-kaer a oa nec’het eur pennad mat a oa ganti, heman, e feiz, a voe laouen ouz he gwelet hag a c’houlennas e pelec’h e oa bet keit-all.
— Eun dervez bennak zo, emezi, e oan bet eat da ober eur bale el liorz, hag, o veza kavet digor an nor, ez ejoun er c’hoad a zo tost aze, ha pa glaskjoun an hent da zont er-mêz, kaer am boe klask, ne gaven hent ebet. Hirio hepken eo em beus gallet dont er-mêz eus ar c’hoad ha distrei d’al lez.
— Mat az peus great, eme ar roue koz, rak ma pije daleet pelloc’h, da bried a vije en em gavet er gear en da raok, ha me, neuze, am bije klevet trouz gantan, ha na vije ket bet hep abeg, p’ en devoa lavaret d’ in da ziwall.
— Mat ! mat ! va zad. List an traou-ze, brema, ha bezomp laouen, mar deo gwir am beus klevet eo great ar peoc’h.
— Eo da, eme ar roue koz, great eo ! Da bried en deus skrivet d’in an dra-ze war al lizer-ma. Sell hag e weli. Evidout eo kement ha muioc’h zoken eget na deo evidoun-me. Ar gwella zo eo yac’h, a drugare Doue ! Dioc’h ma lavar, e vezo distro a-benn emberr da noz, pe warc’hoaz vintin da zivezata.
— Mall am beus, emezi, da welet anezan ha da glevet gantan an taoliou kaer a zo bet great, hag evit doare ez eus bet, rak hano a zo gantan, war e lizer, diwar-benn eur brezeller ne deus ket kalz eveltan.
Ne oa ket a-vec’h lavaret mat ar c’homzou-ma ganti, ma en em gavas eur c’hannad da zigas ar c’helou ez edo tost map ar roue. Ar roue koz hag e verc’h-kaer a ya d’he ziambroug. Ne voent ket pell ma en em gavchont gantan. Distrei a reont o zri d’al lez.
E-pad ma ’z edont gant koan, merc’h-kaer ar roue a c’houlennas ouz he fried piou e oa hennez, ar brezeller bras-ze, a oa hano anezan war e lizer, hag en devoa great taoliou ken kaer a lavare.
— E feiz, eme ar prins, diês e ve d’in lavaret piou eo, pa ne ouzoun va-unan. Goulennet a-walc’h em beus e hano ; hen avad ne falveze ket d’ezan e vije anavezet gant den, evit doare. Ne gav ket d’ in e ve eus ar vro-ma, rak ne anavezan den ebet dre ama a gement a ve ken krenv ha ma ’z eo.
Ar wreg yaouank a ra an neuz da veza souezet ; sellet a ra ouz ha fried, hag, en eur zellet, e wel, evel kement hini a zo eno, n’ ema mui e groaz ouz e vruched gantan.
— Asa ! emezi, petra ho peus-hu great eus ho kroaz ? Pe gollet pe betra eo ganeoc’h ?
— Red eo ma ve ! eme vap ar roue, ne felle ket d’ezan lavaret ar wirionez war gement-man. Tizet eo bet, me oar vat, gant eun taol goaf pe eun taol kleze bennak, e-kreiz an emgann, ha neuze eo kouezet ha kollet, hep gouzout d’ in.
— Diwallit, va fried, eme ar wreg yaouank, na ve gaou a lavarfac’h ! Roet eo ho peus anezi da unan bennak, ha marteze houman eo, emezi, o tenna eus he godell hag o tiskouez d’ ezan ar groaz he devoa bet digantan.
— Gwir eo, eme vap ar roue, hounnez eo va c’hroaz, ha penaos ho peus-hu bet anezi ?
— Penaos, emezi, em bije-me bet gallet he c’haout, ma n’ ho pije ket c’houi roet anezi d’ in !
Neuze ar prins hag ar re all a oa eno, kouls hag ar roue koz e-unan, a anavezas ervad e oa hi eo a oa bet eat d’ an emgann hag he devoa bet great an taoliou kaer a oa hano anezo war al lizer. Map ar roue a zavas dioc’htu diouz taol da bokat d’e bried dirak an holl.
Ar wreg yaouank a lavaras neuze :
— Mar doc’h bet trec’h ha m’am beus-me great eur vad bennak d’eoc’h ez eo, kredit ervad, dre nerz ar c’hleze-falc’h a oa ganen. Ar c’hleze-ze ne harz den na tra outan, pa vez ar gwir gant an hini a zougen anezan. Bet em beus-hen digant Morgan, hag, hervez am beus klevet ganti, ne deo bet betek-hen nemet da unan eus ar vrezellerien vrasa a zo bet biskoaz ; roet e oa bet d’ezan gant Marzin. D’eoc’h-hu, va fried, e roan anezan brema, dalc’hit d’ezan hag ar Zaoz birviken ne vezo evidoc’h. Arabad eo e ve kollet, rak klevit mat : c’hoari a ranko c’hoaz ha c’hoari stard a-enep ar Zaozon, a-benn e-leiz a vloaveziou ama. Ya, emezi, eun amzer a dle beza ma vezo gwasket ha gwall-gaset ar ouenn villiget-ze. Evel bleizi e vezint kaset eus ar vro pe lazet, unan a zaou. Eus ar pevar avel e savo an dud en o enep. Ar brini gouez a nijo hag a grio, bodet a vandenn a-zioud ar Zaozon astennet maro a-steiou. Dispenna a raint anezo tamm ama, tamm a-hont. Dalc’hit mat d’am c’homzou, ne deo ket gevier int. Klevet em beus ar pez a lavaran ama, pa ’z edoun el lez kristal e goueled ar mor gant Morgan hec’h-unan.
Goude-ze, e-pad ma vevas map roue Hiberni hag e bried, ar Zaozon ne deujont ket eur wech zo-mui-ken da glask netra en o bro. Mat a rejont, rak o ler en divije damantet. Ne oant ket hep gouzout an dra-ze ha n’ o devoa ket ankounac’heat ar gwall lamm a oa bet distaget diouto gant Merc’h Breiz-Izel. Tud ar vro-ze a zo gwad dindan o ivinou, ha n’eo ket Saozon fall a rafe da verc’hed Breiz zoken tec’het birviken en o raok.
Evel am beus klevet gant va zud koz, am beus lavaret d’ eoc’h. Pa ne deus netra ebet ken, lakeomp peb a gornad butun brema !