Koulskoude e tennas e bôtr eus skol gristen Veron hag e kasas anezan da skol-veur Bologn ; mes hounnez a oa ken kristen-all, ha deskadurez kalz uheloc’h a veze roët enni.
Eno, pell diouz e dud, Per a ’n em stagas da vat ouz lliz Rom ; ober a reas anaoudegez gant sant Dominik, ha, da c’houezek vla, e c’houlennas gwiskan saë e Urz. Eur wech beleget, en em dôlas da brezek dre an Itali-uhellan.
E zantelez hag e viraklou a harpe e gomzou hag a roë d’eze eun nerz dispar. Alïes an ilizou a veze re vihan diouz an dud a zirede d’e selaou, hag e veze red d’ezan mont da brezek war ar plasennou.
Ar Vanicheaned, a golle gantan dre mac’h ee, a deuas da gaout kement a gâs outan, ma rojont arc’hant da zaou zen fall evit e lazan. D’ar 5 a viz ebrel 1252, Per a oa o vont eus a Rom da Vilan, pa oe darc’haoet gantan, en Barlasina, eun tôl bouc’hal en e benn. An den santel a gouezas d’an douar hanter-varo, hag o c’hlebian e vizied gant e wad, e skrivas war an douar : « Me a gred en Doue. »
Ar muntrer-all a zarc’haoas eun tôl-all gant ar zant, a yeas betek ar galon hag e lazas mik.
Per n’en devoa c’hoaz nemet c’houec’h vla ha daou-ugent. War e ve e c’hoarvezas kement a viraklou ma oe laket e hano war roll ar zent, eur bla hepken goude e varo, gant ar pab Innosant IV.
Ar Franmasonerez a zo eur vreuriez euzus, mar zo unan, a labour dre guz ha gwasan m’hall, da ziskar ar relijion, an tiegeziou hag ar rouanteleziou.
He izili a gemer an hano a Franmasoned, abalamour, war a lavaront, o c’harg eo sevel a-neve templ Salomon. Red eo mont dre ar Venec’h ru betek ar Vanicheaned evit kaout ar vammen aneze.
Al loc’hen gentan a zavas ar Franmasoned er Frans a oe grêt en Pariz er bla 1725 ; hanter-kant vla goude, e oa ouspen pevar-ugent dre ar vro ; kant hanter-kant vla goude, er bla 1875, e oa 400 lochen ha 400.000 Franmason ; dre ar bed holl, e c’hell bezan 12.000 lochen, daou pe dri villion a Franmasoned o tarempredi aneze.
Ar Franmasonerez a zo bet kondaonet :
D’ar 27 a viz ebrel 1738, gant ar pab Klemant XII ;
D’an 18 a viz mae 1751, gant ar pab Beneat XIV ;
D’an 13 a viz gwengolo 1821, gant ar pab Pi VII ;
D’an 13 a viz meurz 1825, gant ar pab Leon XII ;
D’ar 25 a viz gwengolo 1865, gant ar pab Pi IX ;
Ha d’an 20 a viz ebrel 1884, gant ar pab Leon XIII.
Ar Franmasoned a zo tud ha n’heller ket hanter ziskuilh o fallagriez, nag hanter stourm oute. I eo o deus digaset dispac’h 1789 ; i eo o deus laket dibennan ar roue Loeiz XVI ; i eo a had, heb ehan, an
