Setu aze doare Brest p’en em gavas enni merc’h ar roue Herri IV « Henriette de France » tec’het eus a Vro-Zaoz, dirag an Dispac’h. Eul lestr he digasas er porz d’ar 25 a viz gouere 1644 ; hag he vevas a c’houdevez war douar Bro-C’hall n’eo ket avat evel eur gwir rouanez, met kentoc’h evel eur rouanez reuzeudik. Bossuet en eur brezeg diwar he fenn goude he maro, a gomz eus an dervez ma tigouezas e porz Brest, hag a lavar : « Koulskoude en em gaout a reas e Brest ; ha goude kement a boaniou, he c’hellas beva dienkrez epad eur pennadig ».
Richelieu, c’hoant dezan da rei da Vro-C’hall eur renk uhel war vor, o veza ma c’houie ervat n’oa leac’h all par da Vrest, ken gouest da rei goudor d’al listri, a lakeas ar roue Loïz XIII da zina eun urz hag a save porz Brest e renk an porziou brezel (an trede). Ar C’hardinal ne deuas ket a benn da beurober al labour war e dro. Ne voe peurc’hraet al labour-ze nemed er bloaz 1681, en amzer ar roue bras ha galloudus Loiz XIV, gand e vinistred Colbert ha Vauban, a lakeas en dro da gear ar c’helc’h mogeriou a welomp c’hoaz breman en dro dezi. Pa zigoras an triouac’hvet kantved, war dro dek mil den a veve etre ar Penfeld hag ar mogeriou nevez-se.
Iliz vihan ar Seiz Sant, goude beza bet e karg eur c’hure, a oe roet neuze da eur person, dre eur skrid sinet d’an 18 a viz genver 1686 gant Per (Le Neboux de la Brosse), eskob ha kount Leon ; met deuet oa da veza re vihan ; pevar c’hant den a en em gave re enk enni. Setu perak, d’an 10 a viz meurz 1688, e voe diazezet mean kenta eun iliz nevez, a voe roet d’ezi hano sant Loïz ha sant Fransez Xavier ; ha neuze priol-person iliz ar Seiz Sant, an aotrou Roignant, a gemeras an hano a berson Sant-Loïz ha priol Brest ; hag an hano-ze o deus dalc’het holl bersoned Sant-Loïz beteg an Dispac’h e Bro-C’hall.
An douarou a oa bet staget ouz kear Vrest, klozet
