Skiant vad
Er bloas 1814, an hini en deus scrivet an dra ma a voue casset gant he dud da Baris, ha lojet en eur grenn hostaliri en unan eus ar ruiou strissa eus ar gær vras-se. He hostiz a voa eur c’holonel coz bet o redet bro gant an Impalaer Napoleon kenta.
En davarn-se oa tud a bep oad hag a bep corn a Frans. Boaz oant d’en em zestum dioc’h an noz en eur zal-vraz, hag eno pephini a rea hag a gomze evel ma care. Lod skuiz gant ho dervez, a azeze e cadoriou da eana ; lod all a rea ho foursach abenn antro noz ; darn a gomze eus an traou caer o devoa guelet ; darn all eus ar c’heleier o devoa bet eus ar gær. En eur ger, pephini a rea he afer guella ma c’helle. — En eur c’horn eus ar zal oa tri den iaouanc nevez deut eus ho bro, hag a gomze eus an amzer da zont, eus ar pez o doa sonch da ober. Tri ganfart oant, iac’h ha cre, hag oa menec gantho da choas ho micher.
Evidon-me, a lavare unan anezo, eur potr drant eus a gostez ar c’hreis deiz, evidon-me so great va zonch. Napoleon so coezet, ha ne zervich mui clasc henor. Ma vije chomet an Impalaer, em bije clasket dont da veza eun den a vrezel, brema e fell din destum danvez, hag e rin ; rag an hini en deus c’hoant ha penn, a rai ato ar pez a garo. Me zalc’ho da labourat var an arc’hantiri ken na vouezin mad kement a reer e Paris var ar vicher-se. Neuze e verzin va zi hag an tamig douar o deus lezet va zud ganen, hag en em lakin da verza arc’hantiri. A stal a vo dister da genta ; mes bah ! eun den eveldon-me a gavo da choas etouez ar merc’hed pinvidic. Dimisi a rin, ha souden e vin pinvidic ha, claoustre, e renc an deputeet abars nebeut amzer.
— Ne vizi morse netra den iaouanc fougeer, eme eur vouez groz ha difreaz a deue eus eur c’horn eus ar zal.
Trei a rejomp hor penn, hag e veljomp eun den coz hir he varo, eur vantel vrun en dro dezan, hag he zaoulagad soublet etrezeg an aolet. An den-se a voa pell a voa en hostaliri, ha ne rea bemdez nemet mont ha dont hag evessat oc’h kement a dremene. Ato e teue da azeza er memes plas, ha ne lavaras germui.
— Petra livirit-hu ta, pot-coz, eme an den iaouanc ?
— Me lavar ne vezi netra, eme an den coz ; ha neuze e plegas he benn, ha ne lavaras ger mui.
Eun all eus an tri den iaouanc a gemeras neuze ar goms, hag a lavaras :
— Guir avoalc’h a lavar an hini coz, rag pa binvidica unan, eo red d’eun all paourât, abalamour ne ell ket an oll beza pinvidic. Evelse evidon-me ne dan ket da glasc danvez, mes ar blijadur. Plijadur so evit an oll ; ar blijadur a gresc dre an niver eus ar re her c’hlasc. — Me zo eus a gostez Tours. hag eno e caver plijadur e pep leac’h, e kær, var ar mæz ; o lenn, o cozeal ; en nosveziou, er bankejou, e peg giz. Va c’herent o deus va desket da veza kere, mes n’em eus afer ken eus ar vicher-se. Eur vicher vrao en deün, eleac’h ma renker beza daou bleget azalec pemp heur dioc’h ar mintin beteg unneg heur dioc’h an noz ! Peinta a ouzon, hag ez an da beinter. Mont a rin eus an eil kær d’eben hag eus an eil bourgaden d’eben evit peinta a bep seurt traou, hag e pep leac’h e vezin digemeret mad hag em bezo plijadur.
— Ia, pa labourer mad, eme an den coz gant he vouez c’hroz.
— Bah ! eme an den iaouanc, labourat a rer ato eun dra benag, ato e caver eun dra benag da beinta. Ne zemezin ket evit n’am bo na greg na bugale da vaga, hag e vevin iac’h evel eur pesc hag eürus evel eur roue.
Ieu evel eur c’hlasker e vezi, eme an hini coz, mes morse ne vezi na iac’h nag eürus.
An trede den iaouanc a voa eus a Vreiz. — Ha te, breizad, eme an hini coz o trei outhan, petra c’heus-te sonj da veza ?
— Me, emezan, zo carrer, hag oun deut ama evit deski beza calvez mad. Sonch am eus da vont goudeze d’am bro eleac’h m’am bezo sourci eus vac’herent en ho c’hozni. Mar demezan, e savin va bugale evel m’oun bet savet gant va zad ha va mam, da lavaret eo, evel guir gristenien, evel ma ra pep guir Vreton.
— Hag an danvez, ne zonjez ket enho, eme an den coz ?
— Va zad ha va mam so eürus avoalc’h, ha gouscoude n’o deus ket cals a zanvez.
— Hag ar plijadurezou ?
— Oh ! ne ket plijadur a vanc e Breiz. E compagnunez va zad ha va mam, va fried ha va bugale, m’am bez anezo, me a gavo plijadur avoalc’h.
— Mad, eme an hini coz, mad, va map, deus ama, ma pokin dit, deus ganen hag e zan d’as cas da di guella calvez so e kær. Eur mignon din eo, hag hen lakin d’as kemeret. — Hag ez eas er mæz gant ar breiziat ep sellet zoken oc’h an daou all.
Ar re-ma a lavare entrezo : bah ! eun diodig iaouanc hag eur ravoder coz. Hag e zejont o daou da gousket en eur c’hoarzin, hag epad an noz e vouent oc’h ureal, unan en danvez hag egile er blijadur.
An hini en deus scrivet an dra-ma a lavar e velas divezatoc’h an hini coz hag e c’houlennas diganta hag hen a vouie petra oa deut da veza an tri den iaouanc-se ?
— Ia, eme an hini coz, an hini a laboure var an arc’hantiri, o clasc dont pinvidic re vuan, en deus gret a vrema c’huec’h bankerout, hag a varvo, emichans, er galeou. Danvez he c’hreg en deus teuzet ; greg ha bugale a c’hlaouro gant an naoun, goude c’hoas coll ho enor. — Ar peinter so maro en eun hospital, goude beza distrujet he iec’het o clasc plijadurezou. — Ar breizad en deus great ar pez a c’houlenne, eat eo da gaout he dud, hag e vef en he blijadur en ho zouez.
An hini coz a iea kuit var gemense. Fallout a reas dinhe zerc’hel ha gouzout diouthan piou oa hag a beleac’h. — Petra ra ze deoc’h, emezan, me zo a bep leac’h hag a bep bro, ha va hano so ar skiant vad.
Ober mad er stad m’en em gaver, ep clasc sevel dreist he genseurt, eo ep mar ebet, ar guir hent da gemeret evit beza eurus.