Trede quevren - An eizvet Chabistr varnuguent
Youen-Yan-Lois Derrien, 1779-1792 (?) (p. 293-302)
varnuguent.
A varnit quet ha na viot quet barnet, eme hor Salver ; na gondaunit quet ha ne viot quet condaunet. Non, eme an Abostol Santel ; na varnit quet abarz an amser, quen na zui an Autrou pehini a scleraï ar pez a so cuzet en devaligen hac a zisoloï patant ar santimanchou eus a galon peb-unan. O peguen disagreabl eo ar jugeamanchou temerer da Zoue ! jugeamanchou ha barnidiguezou an dud a so temerer, abalamour na dint quet barnerien an eil-re var o
hentez, ha ma c’husurpont an ofiç hac ar guir eus hon Autrou, oc’h en em emell da varn o nessa. Temerer int, abalamour ar vrassa maliç eus ar pec’het a zepand diouz an intention hac ar santimant eus ar galon, pehini eo ar pez a so cuzet en devaligen evidomp-ni. Temerer int, abalamour ma en deveus peb hini aoualc’h da ober oc’h en em varn e-unan hep antrepreni da varn e nessa : en em varn hon-unan, ha na varnimp quet ar re-all, a so daou dra quen necesser an eil hac eguile evit na vezzimp quet barnet : rac evel ma tifen hor Salver unan ouzomp, an Abostol a c’hourc’hemen eguile, pa lavar ; ma en em varnemp hon-unan, ne vemp quet barnet. Hoguen siouaz ! ar c’hontrol beo a reomp ; rac ne baouesomp oc’h ober ar pez a so difennet ouzomp, o varn hon nessa bep-tro : ha ne reomp jamæs ar pez a so gourc’hemennet deomp, pehini eo en em varn hon-unan.
Ret eo remedia ouz ar jugeamanchou temerer diouz ar pez a so caus d’o ober. Beza ez eus calonou trenq, chuero ha rust naturelamant, pere a rent ivez trenq ha c’huero quement a recevomp hac a zeu, evel a lavar ar Profet Amos, Da geinch ar jugeamant pe ar varnidiguez en huelen c’huero, dre na varnont jamæs o nessa nemet gant rigueur ha gant c’huervder. Ar re-mâ o deveus izom da goueza etre daouarn ur medecin mad spirituel : rac o veza natural dezo ar chuervder-se a galon, ez e dies dezo e zrec’hi ; ha peguement bennâc na ve quet pec’het en-hi e-unan nemet un imperfection hepquen, ez e dangerus cousgoude, abalamour ma ro antre hac antretien ebarz en Ene d’ar jugeamant temerer ha d’an droug-prezec. Hinienou a varn temereramant non pas dre c’huervder, mæs dre superbite ; o veza avis ganto, penaus diouz ma c’hiselaont enor o hentez, e c’huelaont o enor o-unan : sperejou arrogant ha presomptuus int, pere en em admir o-unan, hac en em laca quen huel en o istim o-unan, ma sellont ouz ar rest oll evel ouz un dra zister hac isel. Me ne doun quet evel ar rest eus an dud, eme ar Farisien sot hont eus an Aviel. Darn n’o deveus quet an ourgouil patant-se, nemet hepquen ur certen complesanç o consideri an droug eus o hentez, evit saouri ha lacat saouri douçoc’h a-se ar mad control pehini a guefont a so enno o-unan ; hac ar gomplesanç-se a so quer secret ha quen dies da anaout, na ell quet un den e remercout nemet mad ve a lacat ; hac ar re mernes a so sujet dezi ne zuont quet d’e anaout nemet disquezet ve dezo. Re-all evit en em flati hac en em excus outo o-unan, hac evit diminui ar remors eus o c’houstianç, a zeu volontieramant da varn ha da jugi penaus eo sujet ar re-all d’ar memes viç ma zint o-unan, pe da viana da guer bras viç o veza avis gantô penaus an niver bras a bec’herien a rent bianoc’h hac excusaploc’h o fec’het. Cals en em ro d’ar jugeamanchou temerer dre ar bligeadur hepquen pehini a guemeront o tiscoursi hac o tivina var ar gomportamant ha var an humor eus an dud e maniel da exerci ar speret. Mar c’hoarvez ganto dre valeur rancontr aviziou ar virionez en o jujamanchou hac en o barnidiguezou, an arroganç hac an appetit da jugi ha da varn bepret a gresc enno en hevelep-fæçon, ma vez poan oc’h o distrei diouz quemense. Ar re-all a varn dre bassion ha dre affection, o sonjal ato ar mad eus ar pez a gueront, hac o sonjal ato an droug eus ar pez a gassaont ; exceptet en un occasion admirabl ha guirion cousgoude, pehini a so un effet monstrus hac a sorti eus a ur garanrez impur, imparfet, troublet, ha clàn ; ar jalousi eo a fell din da lavaret, pehihi, evel ma c’hoar peb-unan, evit ur sell simpl, evit an disterra musc’hoarz a zeu da varn an dud eus a infidelite hac eus a aoultriez. Erfin an amprehantion, an ambition hac an seurt sempladureziou-se a speret a gontribu cals alies da ober goal suspicionou ha jujamanchou temerer.
Hoguen pebez remejou’ta ouz ar viç-mâ ? ar re pere a ef ar sustanç eus a ul lousaouen, a so en Ethiopii, galvet Ophiusa, a soinch dezo guelet partout sarpantet ha traou horribl : dememes ar re pere o deveus avalet an ourgouil, an avi, an ambition, ar gassoni, ne velont netra na guefont ez e droug ha na de da veza blamet ; ar re o deveus efet eus a sustanç al lousaouen-se, evit beza rentet salo, a dle quemeret guin palm ; hac evit ar re o deveus effet eus ar viçou-mâ e lavaran ar memes tra ; efit muia ma ellot ar guin sacr eus ar garantez, ho tilivra a rai diouz ar goal humorrou-se, pere a so caus deoc’h da ober jugeamanchou temerer. Ar charite pe ar garantez e deveus aon na rancontre an droug, guinevel d’e glasc e zae ; ha pa en rancontr, e tistro e bisaich dioutâ hac e teu d’e ziscimuli ; hac evelse e ser e daoulagat abarz e velet er c’henta trous a gleo anezàn, ha goude e cred dre ur simplicite santel penaus ne doa quet an droug oa, nemet hepquen ar squeud pe un apparanç bennâc a zroug. Mar bez contraign da anaout ez oa droug, e tistro diountâ neuse-souden hac e clasq ancounec’hât ar soinch anezân : ar charite pe ar garantez eo ar remed brâs ouz peb droug, mæs ispicial ouz hemâ. Ar re o deveus ur certen clènvet, hanvet e gallec, la jaunisse, hac e brezonec, ar melender pe zroug ar Roue, a guef ez e melen quement tra en em apparis dirac o daoulagad : lavaret a reer penaus evit o renta salo diouz an droug-se e ranquer ober dezo douguen dindan plantou o zreid lousaouen ar scleric, hanvet e gallec éclaire ou chelidoine. Certenamant ar pec’het a jugeamant temerer a so ur melender spirituel pehini a ra ma c’happaris beza droug quement tra en em bresant dirac daoulagat ar re pere a so sujet d’ar c’hlènvet-se. Hoguen piou bennâc a fell dezàn beza salo diountâ, a renq lacat ar remejou non pas ouz e zaoulagat hac ouz e entendamant, mss ouz e affectionou pere eo treid an ene. Mar d’e douç hoc’h affectionou, ar jujamant hac ar varnidiguez, pehini a reot, a vezo douç ; mar dint charitabl, ar jugeamant, pehini a reot, a vezo ive charitabl.
Presanti a ran deoc’h tri exempl admirabl : Isaac en devoa lavaret penaus oa Rebecca c’hoar dezàn ; Abimelec er guelas o c’houari ganti, da lavaret e oc’h e cherissa gant ur garantez tener, ha neuse-souden e teuas da jugi penaus oa e c’hreg oa ; ul lagad malin a zeuie da jugi quent penaus e vise loan fall dezâ vise, pe mar bise c’hoar dezâ, e cunduse goal vuez ganti ; mæs Abimelec a heulias ar charirapla santimant a alle da guemeret o cridi penaus oant priedou. Ret e ober ato evelse, Philotee, oc’h ober ur jugeamant favorabl eus hon nessa e quement ha ma vezo possibl deomp ; ha ma c’halle un action caout cant bisaich, e ranquet sellet outhi diouz an tu ma e deveus caerra bisaich. Ar Verc’hes a yoa brases, Sant Joseph he Fried a vele sclear quemense, mæs evel ma e guele a ur chostez-all o cundui ur vuez meurbet santel, pur hac angelic, ne allas biscoaz cridi e vise braseset a enep he c’houstianç ; hac evelse oc’h en em resolvi d’e dilesel e lese ar jugeamant a guemense gant Doue ; ha peguement bennâc ma zoa cre ha violant an apparanç evit ober dezàn conceo ur goal santimant eus ar Verc’hes sacr-se, cousgoude ne falvezas dezâ jamæs ober ar jugeamant-se anezi : mæs perac ? abalamour, eme ar Speret Santel, ma zoa un den just : pa na ell mui an den just excusi nac an action nac an intention eus an hini ma c’hoar ervat a hent-all ez e den honest, c’hoaz ne fell quet dezân e varn ; mæs lamet a ra quemense eus e speret, hac e les Doue da varn. Hor Salver crucifiet memes, ec’his ne alle quet excus toutafæt pec’het ar re pere o devoa-èn crucifiet, a ziminuas daviana ar valiç anezân, o lavaret ne ouient quet petra a reant. Pa na ellomp excus ar pec’het, rentomp-èn daviana dîn a gompassion, oc’h e attribui dar suportapla caus a ouffe da gaout, evel ma zeo d’an inoranç pe d’an infirmite.
Mæs ha ne aller jamæs eta barn an nessa ? non certenamant, jamæs : Doue, Philotee, eo a varn ar griminalet e justiç. Guir eo, en em servich eus a vouez an dud a justiç evit en em rei da entent d’hon diou-scouarn, e druchamanchou hac e interpretet eo barnerien ar bed-mâ ; ha ne dleont prononç netra nemet ar pez o deveus desquet gantâ evel ma zint e oraclou, pa goms dre o guenou ; ha mar greont autramant, o heul o fassionou hac o inclinationou o-unan, neuse ii evit guir eo a varn, ha rac-se e vezzint barnet : rac difennet e ouz an dud e calite a dud, na varnint ar re-all.
Evit guelet hac anaout un dra, ne de quet barn eo : rac barn, da viana hervez ar frasen eus ar Scritur, a suppos un difficulte bennâc bras pe vian, pe var hini e ranquer deliberi da guenta : ha rac-se e lavar ar Scritur penaus ar re pere ne gredont quet an oll articlou eus ar feiz a so barnet dija, abalamour na deus quet da zoueti eus o daunation. Ne de quet droug eta doueti eus an nessa, eme vezo c’hui ? salocraç-sur ; rac ne de quet difennet doueti, nemet hepquen barn ; mæs ne de quet cousgoude permetet doueti na suspicioni nemet ric-a-ric, e quement hepquen ha ma hor c’hontraign ar ræsonou hac ar mercou da zoueti, anes e ve temerer an douetançou hac ar suspicionou. Ma en divise ul lagad malin guelet Jacob, pa bocas da Rachel e quichen ar punç ; pe ma en divise guelet Rebecca oc’h accepti ar brasseledou hac ar c’hleier discouarn digant Elieser, pehini a yoa un den ha ne doa quet anavezet er vro-se, ne deus douet ebet n’en divise droug-songet eus an diou blac’h-se, pere a yoa un exempl a chastete, hoguen hep ræson hac hep sujet vise : rac pa vez un action indifferãt anezi e-unan, och allout beza ha droug ha mad ; ur suspicion temerer eo tenna ur goal gousecanç anezi, nemet cals a circonstançou a roe leac’h cre da guemense : ur jugeamant temerer eo ive tenna cousecanç eus a un action evit blam an den : mæs an dra-mân a livirin sclerroc’h eber.
Erfin ar re pere o deveus sourci bras eus o c’houstianç, ne dint nemeur sujet da ober jugeamanchou temerer : rac evel ma teu ar guenan, o velet ar breuillardou hac an amser drist ha couabrec, d’en em denna en o c’hest evit menagi hac embreguer ar mel, evelse songesonou an eneou mad ne sortiont quet var objedou brouillet nac etouez an actionou tenval ha couabrec eus an nessa ; mæs evit trei divarnezo, en em dennont hac en em zestumont er gailon evit furmi ha menagi en interieur ar resolutionou mad d’en em amanti o-unan. Micher un Ene lesirec hac inutil eo en em amusi da examina buez an nessa ; excepti a ràn ar re pere o deveus carg eus a re-all quen e famil hac e tieguez, quen e public : rac un darn vras eus o c’houstianç a gonsist o lacat evez hac o veilla var hini ar re-all ; greant eta o dever gant carantez, ha divar guemense en em zalc’hent en o-unan evit ar sujet-mâ.