Annaik Kozik
Oberennoù damheñvel pe handelvoù all zo ivez, gwelout Annaig Kozhig.
Kriz vije ’r galon na oelje,
’R ger a Razon nep a vije,
O Welet Annaïk Kozik
O vont d’ar prison etre tri ;
O vont d’ar prison etre tri,
’R bugel ’n ur baner dira-z-hi,
Ha ma lavare, dre ma ’z ee :
— Ar bugel-ze n’eo ket d’in-me ! —
Annaïk Kozik a lare
’N tal ar steir d’hi mamm, un dez oe :
— Ma mammik paour, d’in-me laret,
Na kanna ho tillad a ret ? —
— Kanna ma dillad, gwenn ’vel erc’h,
Petra ’c’h euz a newez, ma merc’h ? —
— Ma mammik paour, mar am c’hredet,
Ho tillad aze a lezfet ;
Me ’zo deut d’ho pedi m’ mamm, m’ zad,
Da vont ewit-on d’ar Folgoat,
Diarc’henn, dilour war ho troad,
Ma klewo ’r Werc’hes ho mennat.
En distro, dre Razon ’teufet,
C’hui ’welo glaou ha ludu gret ;
C’hui ’welo glaou ha ludu gret,
Euz ar galonik ’c’h euz ganet ! —
— Na pez torfed oc’h euz-c’hui gret,
Mar gwelann glaou ha ludu gret ;
Mar gwelann glaou ha ludu gret
Euz ar galonik ’m euz ganet ! —
— Ar gouarneres euz ann ti
Lec’h ma oann-me o serviji ;
Lec’h ma oann-me o serviji,
Oa mignoned ’nn aotro hag hi ;
Ha pa oann em gwele kousket,
Ur bugel-bihan deuz ganet ;
Ganin em gwele deuz-han laket,
Klasket ’r justiz d’am c’homerret ;
Klasket ’r justiz d’am c’homerret,
M’ oun ’n prizon Razon dastumet. —
— Penaoz ’n prizon Razon dastumet,
Pa ’z oc’h deut ama d’am gwelet ! —
— Dre c’hraz ar Werc’hes benniget,
Dont aman m’ mamm, am euz gallet ;
Dre c’hraz ar Werc’hes benniget,
A zo em flaz en em laket !
— Ma merc’h, me ielo d’ar Folgoat,
Diarc’henn, dilour ha war-droad ;
Diarc’henn, dilour ha war-droad,
Ma klewo ’r Werc’hes ho mennat. —
Bourrew Razon a lavare
Diwar ar chaffot, un dez oe :
— Tud-a-justiz, em aretet,
Hag c’hui pe me ’zo bet manket ;
C’hui pe me a zo bet manket,
’R feumeulenn-ma na varwfe ket !
Bet on ter-gwes war hi diou-skoa,
Nemet c’hoarzin ouzin na ra !
Nemet laret d’in : — C’hoas ur wes,
Wit plijout d’ar gompagnunes ! —
— Annaïk Kozik, d’in laret,
Petra c’hoarve na varwfeac’h ket ? —
— Ur goulmik wenn ’zo dreist ma fenn
A virr ma zaga gant kordenn :
’Nn itron Varia ar Folgoat
Oc’h ober skabell ’dann ma zroad ! —
Annaïk ’c’hane oe lemmet,
Gwisket d’eï inviz rousinet,
Hag en kreiz un tantad taolet :
Ann tan diout-hi daou-anteret !
Annaïk Kozik a lare
’N kreiz tre ann daou den, en de-se :
— Me well arru ’r gouarneres,
Hag hi ker kaer hag ur brinses !
Lakit-hi em flaz, hag ’welfet
Pe hi pe me ’zoug ar pec’het !…… —
P’ arru ’r gouarneres en dachenn,
A lamm ann tan en hi barlenn,
— Itron Varia ann Drinded,
Me n’on ket anter bunisset ;
Me n’on ket anter bunisset,
Ha tamal d’un all ma fec’het ! —
. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kanet gant Garandel, leshanwet dall kompagnon.
Kerarborn, 1847.
Aotro ar Vurwenn a lare
D’ Itron ar Vurwenn, un dez oe :
— Savet, Itron, deut-c’hui e-meaz,
D’ober d’ho fillores soubenn ’l leaz !
D’ober soubenn ’l leaz d’ho fillores
’Zo bet en noz-ma muntreres ;
Ur bugel bihan ’zo ’n hi gwele,
Ur gontel noaz en he goste ! —
Itron ’r Vurwenn, ’vel ma klewas,
Meaz hi gwele a zilampas ;
Meaz hi gwele eo dilampet,
D’ gaout hi fillores hi ’ zo et.
Itron ar Vurwenn a lare,
’N ti hi fillores p’arrue :
— Penaos ’ me-z-hi, ma fillores,
Ma ’z oc’h-c’hui bet ur vuntreres !
Mar ho pije d’in anzaovet,
Me ’m bije ho pugel maget ;
Me ’m bije ho pugel maget,
Bikenn den n’ dije gouveet. —
Tawit, maerones, n’ nec’hit ket,
Euz ar maleur n’on ket kiriek ;
Chanjet linselliou d’in un de,
Laket ur bugel em gwele ;
Laket ur bugel em gwele
Ur gontel noaz en he goste !
Me oa ruillet diruillet dre ’r c’hoad,
Allas ! Doue me oa kousket mad ! —
Pa oant ho diou ho tiskouri,
Ann archerrienn ’ antre en ti ;
Ann archerrienn ’zo antreet,
Fransesa Kozik komerret.
Fransesa Kozik a lare
D’ann archerrienn eno neuze :
— Me iel’ gant-oc’h lec’h ma karfet,
Dre di ma mamm ’ renkann monet. —
P’arru Fransesa ’tall lenn hi mamm,
E kavas hi mamm o kannan :
— Ma mammik paour, d’in-me laret,
Nag ober ar c’houez, a ret ? —
— Ia, ur c’houez gwenn ’vel ann erc’h ;
Petra a fell d’ac’h-c’hui, ma merc’h ? —
— Ma mammik paour, mar am c’haret,
Ho kouez da redek a lezfet ;
Ho kouez da redek a lezfet,
Ken ’vo dizio da zonet ;
Neuze en glaou ha ludu welfet
Ho merc’h Fransesa, a garet ! —
Hi mammik paour, vel ma klewas
’Goezaz d’ann douar, a zemplaz ;
A zo koezet, a zo zemplet,
Ann archerrienn deuz hi savet.
— O petra ’valeur a teuz gret,
Ma verites beza losket ? —
— Tawet, mamm baour, na oelet ket,
Euz ar maleur n’on ket kiriek.
Chanjet ’zo linselliou euz ma re,
Laket d’in ’r bugel em gwele.
Me oa ruillet diruillet dre ’r c’hoad,
Allas ! Doue, me oa kousket mad !
Ma mammik paour, mar am c’haret,
Wit-on d’ar Folgoat ez iefet.
Gwella buc’h-leaz ’zo ’n ti ma zad
A gasfet wit-on d’ar Folgoat. —
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
’Nn aotro ’r Vurwenn ’n euz komandet
Eleal ma vije krouget.
Fransesa Kozik ’lavare
D’ar bourrewienn, un dez a oe :
— Gwaskit, bourrewienn, gwaskit bepred,
Kontanti ar bopl a refet ! —
Ar bourrewienn a lavare
D’ann aotro ’r Wurwenn, en de-se :
— Pe c’hui pe ni ’ zo bet manket ?
Fransesa Kozik n’ varwfe ket !
Bet on me ter-gwes war hi skoa,
Ha nemet c’hoarzin hi na ra,
Laret d’in mont ur bedervet,
Kontanti ’r bopl a rinn bepred ! —
’Nn aotro ’r Vurwenn ’n euz komandet
Ma vije ’c’hane distaget ;
Ma vije ’c’hane distaget
Ha war ar chaffot lakaët.
Bet eo ac’hane distaget,
Ha war ar chaffot lakaët :
’Nn hach war-n-ezhi p’eo diskennet,
Tre daou anter a zo rannet !
Ar bourrewienn a c’houlenne
Euz aotro ar Vurwenn neuze :
— Pe c’hui pe ni zo bet manket ?
Fransesa Kozik n’ varwfe ket !
’Nn hach war-n-ezhi p’eo diskennet,
’Tre daou-anter ez eo rannet ! —
’Nn aotro ’r Vurwenn a lavare
D’ar bourrewienn eno neuze :
— It gant-hi d’ar fagodiri,
Gwiskit ’n inviz rousinet d’eï ;
Gwiskit ’n invz rousinet d’eï,
Lakit soufr hag alun gant-hi ! —
Ann tan war-n-ezhi p’eo c’houezet,
Tre daou anter a zo rannet !
— Fransesa Kozik, d’imp laret,
Petra ’ zo kiriek n’ varwfeac’h ket ? —
— Penaos ’me-z-hi, oufenn merwell,
Pa ’ma gant-on ’r Speret-Zantel ?
Ur goulmik-wenn ’ zo uz d’am fenn
A c’harz ann tan euz ma c’herc’henn ;
’Nn itron Varia ar Folgoat
’Dalc’h ur skabel indann ma zroad ! —
Beleïenn ’r Vurwenn, vel ma klewjont,
Ur prosession a zavjont :
Ma ’z ia ar banier hag ar groaz
Da gass Fransesa d’ar ger c’hoaz !
— Eomp-ni d’ vouit ’r gouarneres,
Hounnes eo bet ar vuntreres ! —
Ar gouarneres a lare
Euz, prennestr ann daol, en de-se :
— Me well ’tont ar banier, ar groaz
D’ digass Fransesa d’ar ger c’hoaz. —
P’arru Fransesa Kozik en ti
’R c’houarneres daoulinn dirazhi :
— Fransesa Kozik, ma fardonet,
En braz am euz ho ofanset ! —
— Gouarneres, savet al lec’h-se,
Goulennit pardon euz Doue ;
Goulennit pardon euz Doue,
Gouarneres, m’ho pardon iwe. —
Et ’r gouarneres d’ar fagodiri,
Hounnes int deut a-benn ’nn ez-hi ;
Treuz daou dewez-arad diout-hi,
A tilamm ann tan d’hi dewi ! [1]
Plouaret, décembre 1854.
HAG AR VATES-VIHAN.
Bars ar Gerwenn ez euz glac’har,
Mar euz nep-lec’h war ann douar,
Balamour d’ar Gouarneres,
A zo em gavet dougeres.
Ar gouarneres a lare
Ha d’ann aotro, un dez a oe :
— ’Ma ’r vates-vihan ’n hi gwele,
Ur bugelik euz hi c’hoste ;
Ur bugelik euz hi c’hoste,
Ur gontel-noaz ’n penn ar gwele ! —
Dre ’r finessez euz ar merc’hed,
Hi linselliou a deuz chanjet ;
Hi linselliou a deuz chanjet,
D’ar vates ho deuz-hi laket.
’Nn aotro ’r Gerwenn, vel ma klewas,
Da gaout ar justiz mont a reas.
’Nn aotro ’r Gerwenn a lavare
Da dut ar justiz, un dez oe :
— Tud ar justiz, em breparet,
Ganin fenoz renket donet…… —
Ann dut a justiz a lare,
Ebars ann ti, pa arrue :
— Mates-vihan, em breparet,
Ganimp fenoz renket donet.
— Itron Varia ann Drindet,
Pez torfed am euz-me ta gret ;
Pez torfed am euz-me ta gret,
Mar eo ganec’h vo red monet ? —
Ar vates-vihan ’ c’houlenne,
’N toull-dor hi mamm pa dremene :
— Ge eo ho kalon, pa ganet,
Hini ho merc’h allas ! n’eo ket. —
— Ma merc’hik paour, d’in-me laret,
Petra ho rent ken kontristet ? —
— Allas ! ma mamm, n’hen larinn ket,
A-benn ar finn ’vo gouvezet.
Ho pedi rann, ma mamm, ma zad,
Da vonet wit-on d’ar Folgoat,
Diarc’henn, dilour, war ho taou-droad,
War ho taoulinn-noaz ur pennad. —
— Penaos ’z iafenn di penn-da-benn,
Pa n’ouzonn hent na gwennojenn ? —
— Gwerz un anouer-bloa ’m euz gwestlet,
Hag ho rento ’n toul ar porchet ;
Hag en distro, deut dre Razon,
C’hui ho po glac’har ’ho kalon ,
Pa Wellfet ludu ha glaou gret
Euz ar galonik ’c’h euz maget !
Lest ho kouez ’c’hann da diziou,
C’hui a gavo ludu ha glaou ;
C’hui gavo ludu ha glaou gret
Euz ar galon oc’h euz maget ! —
— Ma merc’h pez torfed oc’h euz gret,
Pa ’z eo d’ann tan ez oc’h barnet ? —
— Allas ! ma mamm, na larinn ket,
A benn ar finn vezo gwelet ! —
Kriz vije ’r galon na oelje
En ker Razon nep a vije,
’Welt ’r vates-vihan ’n kreiz ar flamm,
N’euz ket en hi c’halon estlamm !
Ann dut-a-justiz c’houlenne
Euz Janedik eno neuze :
— Janedik, d’imp-ni lavaret
Petra ’zo kaos na zewet ket ?
Hag ar bourrew a lavare
Da dut ar justiz, p’ho c’hlewe :
— Bet on ter gwes war hi diou-skoa,
Nemet c’hoarzin ouzin na ra ! —
— ’Nn Itron-Varia a C’houlvenn
A skoulm hi diou-vrec’h em c’herc’henn ;
’Nn Itron-Varia ar Folgoat
’Zo skabell indann ma zaou-droad. —
— Kassomp-hi d’ar fagodiri,
Soufr hag alun lakit out-hi ;
Soufr hag alun lakit out-hi,
Ha ni deui a-benn ann-ezhi ! —
Kriz’ vije ’r galon na oelje,
’R fagodiri nep a vije,
O Welet Janet ’n kreiz ar flamm,
N’euz ket ’h hi c’halon a estlamm !
— Na Janedik, d’in lavaret,
Petra ’zo kaos na varwfeac’h ket ? —
— Aotro ’r Gerwenn, me varwfe eaz,
Ma welfenn ho kouarneres ! —
N’oa ket hi gir peurlavaret,
’N trezeg ar ger hen a zo et ;
— Gouarneres em breparet,
Ganin-me a renket donet. —
’R vates-vihan na varwfe ket,
A-rok ma defo ho kwelet. —
— N’oamp ket ker braz mignonesed,
Na varwfe ’walc’h hep ma gwelet ! —
Pa ’z arru en tal ann tanted,
Oh ! ia, treuz un dewez-aret,
Ur fulenn-dan ’ zo distrinket,
Ar c’houarneres ’ zo poazet.
’Nn aotro ’r Gerwenn, vel ma welaz,
War he zaoulin hen em strinkaz ;
War he zaoulin hen em strinkaz,
Da c’houll ouz-hi pardon ha graz.
— Wit euz ar groug ho pardonann,
Met euz an tan, bikenn na rann,
Mar na deu ’r groaz hag ar banier
Da glask ’r vates-vihan d’ar ger.
Kanet gant Mari-Anna ann Noan.
Duault.
- ↑ Il y a une commune du Bourg-Blanc dans le département du Finistère, canton de Plabennec. Il existe aussi une ancienne famille bretonne du nom de Bourblanc, que les Bretons appellent ar Vurwenn. Dans la version qui suit, ce nom devient ar Gerwen, La Villeblanche.