Ar c’henta Miz Mari/Mari o pignat var menez Calvar
F. Hallégouët, 1868 (p. 140-150)
Pa en em gavas ar Verc’hez e
Jerusalem, eme sant Bonavantur, e
cavas kear oll saved en egar eneb
Jesus. Ar Scribet ac ar Farizianet o
doa roed da gredi d’an dud, oa Jesus
un torfetour a virite ar maro. Dre
gement leac’h, dre gement ru ma z-ee, e Jerusalem, en eur vont varzu
menez Calvar, Mari ne glevas nemet
ar c’hri-fors, an huerez ac ar mallozou
var Jesus. Da Vener oa. O pebez
anken a zantas neuze en e c’halon !
Pa c’hanas Jesus, Mari e doe
ar c’hras ne zantas poan ebed evel
ar mammou all ; mes, pa z-eas d’ar
maro, mam Jesus a zantas poaniou,
ne oufe mam ebed santout brassoc’h
poaniou. Mari a zantas en e c’halon
an tachou a oe sanked e corf Jesus :
santout zoken oll boaniou e
Mab, evel pa vize great dezi e-unan
ar pez a reat deza. Neuze, evel m’en
doa lavared Simeon, eo ez eas ar
c’hleze a-dreuz e c’halon. Evelse,
eme an Tadou Santel, Mari a zo bet
merzerez ac ouzpenn merzerez.
Sonjit e glac’har ar Verc’hez, pa en em gavas e kear Jerusalem, sonjit an disprizerez mezuz, en dismegans, er bafouerez a oe great deza e ti Annas, e ti Caïphas, e ti Pilat, e ti Herodez ; er javedadou a oe roed deza, en tufa a oe great en e vizach, en taoliou fouet a zispennas e gorf sacr, er gurunen spern a oe lekeat deza var e benn, ac er zetans a varnas aneza da vont d’ar maro. Maria anavezas e-unan, an oll vafouerez-se, ac a velas ul lodenn anezo. Piou a gompreno ar galonad glac’har e doe ! Evel n’euz den ebed evit pren pegeit ez ee e c’harantez ouz Jesus, n’euz den ebed ken nebeud evit compren pegeit ez eas e glac’har. Lacaït ho calon evel da zantout poaniou ar Verc’hez, o pedi anezi da rei deoc’h lod en e glac’har.
Sonjit ive er beac’h a zantas Mari var e c’halon, pa velas ne zave den ebed en un tu gant Jesus. Peleac’h edo ar re en doa bet pareed ? Ac e Ebestel, pevarzu oant eat ? An deiz araog, da noz, en d-oa o maged gant e gorf sacr, er Zacramant. Da be leac’h oant eat ? Judas en doa e verzed, Per en d-oa e nac’hed, ac ar re-all a oa eat peb ini en he roud, ha lezed o Mestr carantezus. O ! Mari ! Ia, oc’h anken a oe braz evel ar mor. O ! ha me zo ingrat, ha me zo criz ha digalon, pa chouman didruez dirag un arvest ken esclamuz ! O ! Mari, ho bezit truez ouzin. Lacaït da zivera em c’halon, ur berad bennac eus ar mor c’huero-ze a veuzas ho calon. Grit ma truezin ganeoc’h da Jesus en e bassion, grit ma talc’hin mad deza eveldoc’h, ma choumin tost d’ar groaz, ma sonjin aliez e poaniou Jesus. Evit e gonsoli, abalamour deza me raï vad d’an dud paour, d’ar vinoret, d’an intanvezet, d’ar re no deuz-mui nemet poan a displizadur var an douar.
Pebez calonad all da Vari, pa erruas var menez Calvar ! Jesus a velas o plega dindan e groas pounner. Jesus a reas ive ur zell ouz e vam muia cared, dare da vancout gant e glac’har. Mari a glevas an taoliou morzel, ha peb taol a scoe en e c’halon. Ar garantez eo a roe nerz dezi da erzel ouz ar seurt poaniou. A ! mar ho pize guir garantez ouz Jesus, ne gavfec’h na re ir, na re ziez ent ar groaz. Silaouit Jesus : — An nep en deuz c’hoant da zont var va lerc’h-me, emeza, kemeret e groaz ha bale d’am heul. It d’e heul, var Ent ar groaz, ha Mari a gompezo an hent deoc’h.
Goulennit digant ar Verc’hez ar
c’hras da gaout sonj aliez eus a Jesus
marved evidomp var ar groaz. Pa
varvas, an eol a guzas, ar vein a
rannas ;… n’euz nemet an dud ha ne
reont van ebed eus a Jesus o vervel,
ha ne varv nemet evito.
Calz a c’hrasou, epad o buez ac en eur ar maro, a assurer d’ar re devod da enori an Itron Varia a druez, da zonjal gant carantez e poaniou ar Verc’hez, an ini e deuz santed ar muia poan var an douar, goude Jesus-Christ. Netra ne ro kement a nerz, kement a vertuz eneb an oll dribuillou, eneb ar re vraz encrez, an disesper, dreist oll pa veler ar maro tost. Ann aotrou Iann Abasq a zo ive scuer eus ar virionez-se. En amzer ar voall-tribuillou er vro-ma, pa edo al lazerez vraz var ar re a lakee e penn kenta Doue ac e Iliz, eb douja re d’an dud, pa edo ministret Jesus-Christ dindan guz, e choumas en e barrez. Un den en em verzed, evel-meur a ini all, d’an droug-spered, var ar bromessa greet deza ne vise ket kemeret da zoudard, en discuillas d’an archerien, a oa o furcha ar vro, dre urz ar proconsul ugunod a oa e Brest. Cassed e oe, un all ac en, en un ti er bourg, ac eno, da c’hortoz mont var dachen ar maro, e leversont ofis an Anaoun, pedennou an Enterramant, evito o-unan (e ti Franceza Sanquer, dirag ar vered); rac neuze, mouez an Iliz, canticou ar c’haonv, ne visent ket cleved o laouenaat, o toussaat ar maro d’an dud, ac o lacaat sclerder ar Baradoz, lux perpetua, da bara en dro d’ar bez. An aotrou ’n Abasq ac e gompaignon a ieas goude, gat an archerien, da Lesneven. — Scrija a reen, eme unan, a oa o voalc’hi e traon ur grec’hen, a anver Kilôrn, scrija a reen o clevet anezo o vont a-biou d’ar poull-canna, ha ne greden ket trei va daoulagad da zellet outo. E leal, o velet daou ha n’o doa greet nemet vad, o vont d’ar maro etre daou archer, piou a vise bet eb encrez ? Un deiz marc’hat oa, ar 14 viz Ebrel 1794. Pa erruzont e Lesneven, e velsont, var blass an ed, reïzou ar maro, lakeed evito. Pa velas se, compaignon an aotrou ’n Abasq a vennas dieza e spered. An Aotrou ’n Abasq a gourachas aneza, ac evit m’en devise nebeutoc’h a dribuill, e reas deza mont a-raoza, mont da genta dindan countell ar bourreo ; ac e tiscuezas eno pegement a nerz-calon ac a vertuz a ro ar feiz christen eneb ar maro. An aotrou ’n Abasq, un denic mistr, ac izilied eaz, un ear devod deza, ha prest atao da redet eleac’h ma vise vad da ober, a oa ur scuer a zantelez. Mes peini oa ar seurt devotion tosta d’e galon ? Evit doare, e ranke beza an devosion da zonjal devod e glac’har ac e poaniou ar Verc’hez var an douar ; rac, pa velas diraza reizou ar maro, dre ma tostee da vont dindan countell ar bourreo, e oe cleved o lavaret ar bedenn canvauz, pedenn an Itron Varia a druez, ar Stabat, e brezonec, en doare m’ema e Levr ar Briz : Mam Jesus a vouele doureg eharz ar Groaz gant e regret p’er guele outi staged. Setu petra a ree deza discuez un eveleb joa dirag ar maro, ec’hiz pa velse ar Baradoz diouz-tu en tu all.
An aotrou ’n Abasq a oa ganed e Keraïgnen, e Kerlouan, ar 25 o C’henver 1752. Prest atao da vont eleac’h ma vise vad da ober, ez eas, cuzed var eur c’harrad colo, eus Kerenez d’ar Viniec, e Guisseni. Ac’hano e teuas da gaout an Aotrou Peton, a oa e Tromilin, ac eno e couezas an archerien varno. Comz a reer aneza en ul levr braz, Dictionnêr Feller ; var scridou an aotrou Guillon, eus a Lyon, Buez Merzerien ar feiz epad ar Revolution vraz, moulled e Paris er bloaz 1821, etc. E relegou a zo e bered Lesneven. Evit ar mod scriva brezonec, el levric-ma, ez euz kemered scuer, evit an darn vuia eus ar geriou, divar daou levr brezonec bet deza, moullet unan anezo er bloaz 1721. E gompaignon merzer a oa diouz costez Porspoder (?).