| ◄ | Raglavar | Ar en deùlin |
Emesk kemet a Vreïhis, hag en des skuilhet o goèd eùit dihuen brud-vat ha klod hun bro, Yan Kalloc’h e zo, hemb arvar, unan ag er ré e zo déllet dehè drest oll bout ouélet get Brèh-lzél. N'e hues chet meit monet penn d’er benn dre en dastum man ag é huerzenneu, lénour ha kembro karet, eùit kaouet un delùen huirion anehon. Béùein hag analat e ra e peb-unan ag é folenneu ; en em ziskoein e ra ennè splann él ma oè : guir Vrèhat, guir gristén, kadour kalonek, predér ébet arall geton, noz dé, meit mad, klod, hag inrokat Brèh-lzél. Garù ha kalet e oè bet er Béd eùiton, kuhet e rè én ur horf ag er ré vrassan (huéc’h troetad herùé muzul er Zozon oè mennt Kalloc’h) un inean tener, hegé ha kizedik dreist penn.
Pe oè bet ret dehon kuitat en Arvor, er vro ken karet en doé berpet predéret béuein ha merhuel enni, haval e oè geton e oè ur merdéat tolet en ur vag hedorr, ar ur mor lan a herrek. A hueheu e kollè kalon : chelèuet-on e hierhuel en ankeu :
Ne ran meit huanadein arlerh er maru.
. . . . . . . . . . . . . . . .
…hoant emes, nan em es de verùel.
O ! bout mahet édan huéh troetat douar pounér,
Breinat didrous én téoélded, pèl doh en ér,
Bout marù mik… Hunvré mat ha dous, hunvré karet,
Joé e lakès ém halon peur hag ém spered !
Meit ne badé ket pèl er goèhat-se a zigalondeb. Kentic’h ur voéc’h a ziabarh e glèuè hag e cheleùè doc’h-ti :
P’em guelet vagannet ar en dachen, neuzé
E donded me halon hou poéh e gons goustat
Hag e savan krenùet, p’é guir é oh azé.
E-léc’h seùel énep de ivoul Doé pé goulenn geton lemel a ziar é ziskoé er groés ken ponnér en doè tolet arnehé, en trugarekat en hanni e rè :
Reveet beniget hou pout men dibabet
Deusto d’ein bout péhour, deusto d’ein bout nitra,
Aveit skléjal hou kroés ar henteu oll er bet ;
Mont ar hou lerh, mont ar hou lerh, na vad e hra.
Eùit ober penn d’en arnan ha de varreu-amzer er Béd, de garanté Doé hemp-ken en em erbédè. En em havalat e ra e-hunan én unan ag er ré kèran ag é huerzenneu doh er verniken staget doh ur garrek e kreiz er mor konnaret :
Digabestret ha didruhé
En tonneu divent e darhé.
Meit er verniken e zalhé.
Ha chetu deit er mor d’arsaù
Hag er geh verniken tenaù
D’er roh e oé staget ataù.
Er verniken e oui krogein
Doh er roh é ma ar é gein
Tra ne hello hé distagein.
Hama, nen dès nitra guiroh :
El er verniken ar er roh,
Me halon zo staget dohoh !
Ebarh Paris, ne dolè ket ur zell ar er goarivaeu nag el léheu arall a ziverr-amzer. Tolet ha didolet herùé é gonzeu e-hunan, èl ar ur mor koumek, lan a gerrek kuhet, klasket en doè énon inizi eùit turul en éhour ha stagein é vag doc’htè, eùit lakat de boéz un herrad é gorf hag é spered prest de zihuigein. Teir ag er ré en doè kavet e garè dreistoll hag e zarempredè : Iniz er beurion, de lared é, Iliz Intron Varia en Treheu (Notre-Dame-des-Victoires) ; Iniz er Broadeu : Iliz er Galon Sakret (l’Eglise du Sacré-Cœur) ; Iniz en Eled : Chapel er Veneadezed (la Chapelle des Bénédictines de la rue Monsieur).
Mar en doè Kalloc’h gloestet é vuhé de Vrèh-Izél, prest e oè ehué d’i aberhein eùit-hi — aon é bet nen doè rog er marù : deusto ma drouksanté e oè tonket dehon kouehell ken pell ar en èrva, hanni n’en doè rédet get muïoc’h a herr d’er brezel, d’er galù ketan ag er vro :
« Kent pell e vinn él lahadeg. - Peh arouéieu zo ar me zal ? Ha guélout e rinn ha zevé, bléad neué ?
« Ha petra vern ? abred pé deuéhat, a pe sonno en eur de vont devad en tad, leuén hé inn. Jésus oer dihuz mameu.
« Bléad neué, bléad brezel ! Reveès beniget, nag e tigassehes én ha vantell, get en neuéhan eit er béd, er marù evidonn.
« Petra é marù unam pé kant pé marù kantmil ? Ar lerh ma vo béù ha klodus er vro, ar lerh ma kendalho er ouenn ?
« A pe varuinn, laret er pédenneu, ha beiet mé èl me zadeu, troeit me zal doh en énebour ».
Na oè ket deit de huir neoac’h e zrouksant meit er blé ar lerh. E mis imbrill er blè-arlerc’h, é ma koéhet, é glean en é zorn, ar er hlod-va.
Er huerz deùehan ag en dastum-man e zo bet savet ar dalva Frans er sèh a viz Guenolo ; n’es chet unan marteze souéhussoc’h en oll en dastum : kan en alarc’h e heller ober anehi. Deit e oè tro Kalloc’h de hédal é talva el lu, ar er hléyeu, tal oh tal d’en éneberion. Haval e oè geton e oè ur merdead e hober kartér ar er mor :
Me zo ur martelod de garter.
— Kousk, o bro, kousk é peuh, me rèi kartér eidous ;
Ha mar da de foénùein hénoah er mor German
Bredér omp d’er herrek e zihuenn aod Breid dous.
Pe saillan drest d’er hleu, ur vouhal é men dorn,
Me faotred Lar marsé : « Arog, henneh zo gour ».
Hag é tant ar me lerh ér fank, én tan, ér skorn.
Meit hui, hui oui eroalh n'en donn meit ur péhour.
Ragsé, pe streù en noz é lorheu dré er glen
E greher er hléyer pe gouska mem bredér,
Hou péet truhé dohein, cheleùet men goulen,
Deit hag en noz e vo eidonn lan a splanndér.
Traoualh e vehè ag er huerzen-se eùit lakat Kalloc'h émesk er ré getan ag hon barzed. Enni e kaver dastumet oll en danné ha gélloud barhel dispar e ziforc'her en é skrideu, de lared é : agnen ihuel ha glan ; spered souéhus é gavadenneu hag é froudenneu ; perhuec’h e houiegéc’h e kevér er brehoneg hag é heriadur, hag anzaù de lakat splann ha de liùein er vennoieu er ré diésan de zisplegein. E-léh gérieu gallek e vè ur véc’h o guelet ken stank e levrieu hanhuet brehoneg ha ketan penn é’r Hatekis, guell e oe get Kalloc'h lakat gérieu guir vrehoneg, na bout e oènt neùé, dizanaùet, divoes, tolet a gosté pe ankoèheit a huerso, èl men dé ; klod gloér (kauet en un dorn-skrid ag en degvet kantved arlerh gannedigeh Jesus-Krist) ; kevrin, myster ; dihuz, consolation (é brehoneg Guened, guell e vèhè laret dihu) : kevrin ha dihuz e gaver e skrideu ag er bemped pe en huehvet kantved arlerh J. Kr. ; Felan, fidél, e zo troeit e brehoneg Guened ag er brehoneg koc’h fid-lon. Boud es ré ag e zo tennet ag ur hourien anaùet mat, èl : briel, dign (kempredel, é gallec contemporain, greit a kem, pred, el : - èl, en dès en hevelep stér ha gelloud ag é marùel) ; meur a unan é ma bet klac’h en ur horn arall a Vrèh-Izél : eil-gériein (répliquer) ; tuz pé kentoc’h, herùé lezen Guéned, tuc’h, galop ; rouez, dibot (roué evehè rèhoc’h é Broérék, meit gloèù e vehè guell) ; aberh, sacrifis, e zo troeit ag aberth, boézet get Brehoned Bro-Zoz, er Hembré é rér anehè, é gallek, les Gallois.
E guirioné, ur holl braz en ur goll Kalloc’h en des greit Brèh-Izel, ha léh d’en em glem hon devehè ag en tonkadur didruhé en des on lamet ken abred, iaouank-flamm a zegenim. Meit, haval é, hoanteit e oè bet get kor barhet santell Brèh ha galùet d’ober é baré get-è én néan, men en doè bet berpet kemet a hirèc'h monet. Ya, laramb anehon èl ma laré ur barh a Vrehoned Bro-Zoz, é’r trizegvet kantvet, ag un tiern e garé dreist oll, en ur gomz d’oc’h Doé :
Presset braz e oèc’h ta doen anehon genoc’h :
Léc’h de derein en dès reit, en doen sé ;
Meit mat e huès on dibabet
Eùit ho pagad, Krist roué en nêan.
J. LOTH.