Bugaleach Bilzig. E c’hinivelez
Evel-se ’ta, en ti Bilzig oc’h. E-barz ar gwele-man e c’hanas, war an oaled-man eun amiegez hen mailhuras, hag eun amezegez a roas d’ean da zena,
E dad ? N’eus ket bet anaveet anean : beuet e oa bet, a-rôk ginivelez ar pôtr. Ar goaperien, an teodou fall a lavare « en stank ar vilin-avel » ; en gwirione, o tont d’ar gêr eus a Vro-Zaoz, evit dimeï da Janedig.
E vamm ? Ar paour kêz plac’h, mervel a eure, en eur wilioudi. En de-se, trubuilh ha glac’har en tiig : eur plac’h, ar vamm, war ar varv-skaon ; eur bugelig en e gavell, emzivad an de kenta eus e vuhe.
Hini pe hini eus an amezeien a deue, eur wech an amzer, da deuler dour binniget war ar vamm, da lavaret eur bedennig eviti. Pebez kalonad !
Eur plac’h a drebase dre an ti : an amiegez. Unan all kosoc’h,
azeet en penn ar c’havell, sioul, sioul a ouele, eur chapeled en
he dorn, soublet he fenn ganti.
— Pebez kalonad !… O ! peet true oute, o va Doue !
— Red eo evelkent mont da gaout an ôtrou person, eme an amiegez.
— Ya, ya, eomp, a lavaras ar plac’h koz — Marc’harid a oa he hano, mamm-goz ar bugel, mamm e dad — red eo mont. Ar pôtr a ranko bea badeet, hag ar vamm sebeliet… Ne zebro ket ac’hanomp !…
Aet int o diou d’ar prespital.
Tok ! tok ! war an nor, hag ar garabasenn da zigeri.
— Petra a c’hoarvez ganeoc’h, Marc’harid ?… Petra a fell d’eoc’h ?…
— Er gêr eman an ôtrou person, Franseza ?
— Ya. Antreit en ti, eme ar garabasenn, eul Leonardez talfasek, eun dorgosenn a blac’h, teo ha ledan. Antreit, antreit.
Dirak an ôtrou person, abaf an diou blac’h, ken abaf ha na gredent digeri o ginou. Rust a oa an ôtrou person, den a zoare, mat d’ar paour, met striz war al lezenn. Leonard a oa, hag o paouez erruout er vro : ne anavee ket c’hoaz holl tud e barroz. Ha c’houi a oar : al Leonard pôtr rok mar gê, gwall goaper eo an Tregeriad, hag an eil atao en disfi eus egile.
— Eur maleür bras, ôtrou person, eme Marc’harid… Janedig a zo marvet en noz-man… Janedig, Janedig Tanguy…
— Ah !
— E-tro diou ha teir eur…
— Ah ! eme adarre an ôtrou person.
— Ha war he lerc’h e tilez eur mabig… Pegoulz e vo grêt ar vadeiant, pegoulz an interamant ?…
— Ar vadeziant, goude ar c’huz-heol, evelato, Marc’harid, c’houi ’oar, badeziant ar re vastard. An interamant, n’ouzoun ket, evelato… Maro hep anzav he fec’hed, maro hep sakramant !… Skouer fall d’an holl verc’hed yaouank… skouer fall d’an holl dud ar barroz.
— Petra ’vo grêt, ôtrou person ?
— Digasit ar pôtr d’ar vadeziant d’an abardaez, evelato, ar vamm en korn ar vered. Marc’harid, c’houi a dle gouzout petra da ober diouz ar paotrig ; hervez m’am eus bet klevet, mab ho mab ez eo.
Ha Marc’harid, soublet ganti he fenn, kuzet en he jobilinenn, a ouele goustadik.
— Ya, ôtrou person.
— Evelato savit anezan en doujans an Aotrou Doue.
— Ya, ya, ôtrou person.
— Ha gras d’ezan na heulio ket roudou e berc’hen ! Grit dioutan, dre ho kelennadurez, ar pez n’eo bet nag e dad nag e vamm.
— Kalet ar blanedenn, ôtrou person !
— Petra a fell d’eoc’h !… Pep-hini ac’hanomp a steu e hini, dindan dourn ha skoazell an Aotrou Doue.
Ar paour kêz Marc’harid, pleget dindan ar glac’har, a zistroas war he c’hiz.
Bilzig en e wele a oa kousket mat, juntret gantan ha start e zaouarnigou. En e gichen, war ar varv-skaon, e vamm lienet, diraki, eur c’houlaouenn goar binniget, eur chapeled hag eur groazig kouevr entre he daouarn ; ha panevet sklas ar maro en he c’herc’hen, hag an disliou war he zal, ho pije lavaret e vousc’hoarze d’he mabig bihan.
Ha Marc’harid, stouet d’an douar, a lavare dre he daerou :
— Va mabig eo, Janedig, va mabig eo !
Seblantout a eure d’ei pa zavas he daoulagad, penôs ar vamm he devoa eun tammig troet he fenn evit sellet outi, evit trugarekaat mamm hini he devoa kement karet, mamm-goz he bugelig, eus he c’harante hag eus he madelez.
— Janedig, va merc’h ! va merc’h !… It gant an ôtro Doue !… Doue d’ho digemer en e Varadoz !… It en peoc’h, Janedig, ho mab a vo va mabig !…
Ar plac’hig koz, savet en he zav, an daerou o ruilha war he diouchod a roas ur pok d’ar vamm, serri a eure d’ei he daoulagad.
— Kousk, va merc’h, kousk ! An dud ne absolvont ket… Doue
a zo madelezus !…
A-barz an abardae, archedet Janedig, Marc’harid a wiskas he mantell, ha, dindan, paket ar bugelig. Gant ar paeron hag ar vaeronez setu hi er porched. N’eo ket ar person a deuas da ober ar vadeiant : ar c’hure hag ar zakrist, ar c’hure, den a zouster hag a vadelez, ar zakrist, eur c’hamarad da dad ar pôtr.
— Petore hano, Marc’harid ?
— Yvon, Yvonig, ôtrou kure.
— Perak e son hizio ar c’hloc’h evel derc’hent eur gouel-berz ? a lavare ar person, souezet meurbed, d’e garabasenn, hag e fredone da heul ar c’hloc’h :
|
Eun arc’hêl, a-berz an Aotrou, |
Ar zakrist an nevoa sonet an Angelus goude divez ar vadeiant, grêt an neus d’ar c’hleier kana ginivelez ar bugel dinamm evel hini ar gristenien all.
Goude ar vadeiant, raktal, eo bet sebeliet Janedig. Nebeud a dud o pedi evit ar paour kêz plac’h, nebeud : an amezeien hag ar c’herent. Eun toullig en korn ar vered, eun tamm douar war an arched… Na kan na diskan : ar glazou, goude an Angelus, da vihana, a goueas truezus, evel daerou an anken, war beiou ar vered lijennet [1] dindan denvalijenn an noz. Evel-se ar zakrist a rê gouela war be ar vamm ar c’hleier pere o devoa kanet bremaïk badeiant he mab.
Marc’harid, mantret he c’halon, he-unanik, ar pôtr dindan he mantell, a zistroas d’ar gêr. Lakaat a eure ar bugel en e gavell, hag hi, stouet d’an douar, war he daoulin noaz, a lavare en he fedenn :
— Doue da bardono d’an anaon binniget ! Doue d’o fardono ! Doue d’o digemer en e drugare !
- ↑ Lijennet, estompé. Eul lijenn, une buée. Lijennet ê va daoulagad ; lijennet ê gwer va lunedou.