E korn an oaled/Ar Zarpant milliget
Beza ’oa eur wech eur pesketour. Dimezet oa abaoe dek vloaz. Mez siouaz d’ezan ! dizher e oa chomet.
Eun devez da heul e higenn e tennas dious an dour eur pesk eus ar re gaera.
Mez a-veac’h deuet en e vag, ar pesk en em lakeas da glemm ha da gôzeal evel eun den : « Lez ac’hanon da vont kuit, a lavare, ha me ziskouezo d’it e peleac’h kaout pesked a vern. »
Lezet e voe da vont en dour. Diskouez a
reas warzu peleac’h mont er mor. Ha pesked,
e gwirionez, ’voe paket diouz an druilh.
Mez, pa glevas petra oa digouezet, maouez ar pesketour a gemeras dipit hag a yeaz et kounnar. Kaout a ranke ar pesk a gaozee.
En deiz war-lerc’h, ar pesketour ’oa red d’ezan mont c’hoaz da besketa.
Tapout a reas adarre ar pesk burzudus. Mez truez a gemeras outan a-nevez. Hag, evit eur wech all, e lezas anezan da vont kuit.
Ar wreg en taol-ma, pa glevas, a yeas evel er meaz anezi he unan. Ne roas peoc’h ebet ken n’oa eat he gwaz da besketa a-nevez.
Evel en troiou all e pakas ar pesk a gaozee hag er wech-ma, ’tigasas anezan d’ar gear.
Taolet e voe en eur bailhad dour. Ha dirazan ar wreg a gounte d’he gwas ar pez a raje evit boazat.
Ar pesk a zavas, neuze, e benn, war bordou ar bailh hag a lavaras : « — Pa rankan mervel e lezoc’h ac’hanon, emechans, da verka va bolontez diveza ? »
— Ia, zur, ’voe lavaret d’ezan.
— Mad. Pa vezin maro ha poaz, c’houi, maouez, ha c’houi hepken, a zebro ar c’hig. An dour a vezo bet o poazat ac’hanoun, a rooc’h d’ar gazeg a zo en ho kraou. Va eskern a daoloc’h d’ar giez. Hag, er jardin, e fouroc’h, en o zav an tri drean bras a gavoc’h ennon. »
— Ia, voe lavaret d’ezan.
Ha great e voe hervez ma en doa lavaret.
Nao miz, goude, ar vaouez he doe tri mab, ar gazeg tri bouch hag ar giez tri gi bihan. An drein ’oa lakeat er jardin ’oa poulzet ha kresket hag oa deuet da veza tri goaf.
Tri mab ar besketourez ’oa ken henvel ma voe ranket merka anezo evit o anaout en eil diouz egile.
Pa voent deuet da dud yaouank, an tad a roas da bep-hini eur marc’h, eur c’hi hag eur goaf.
An hini ’oa ganet da genta ’deuas buan d’en em inoui er gear. C’hoant en doa da vont da redek bro. Hag, eun devez, ez eas kuit.
Mez araog en em lakaat en hent, e lezas gand e dud eur vuredad dour. — « Dalit, emezan ; setu aze mellezour va buhez. Dalc’hit mad d’ezan : sellit alies outan. Ma welit an dour o tont da veza tenval, deuit, buan, war va zikour. Rak sur, neuze, va buhez a vo war var… Kenavo ! »
Hag hen war e varc’h, e c’hoaf war e
skoaz, e gi war e lerc’h, ha kuit.
Bale ’reas epad seiz dervez ha seiz nozvez. Hag e tigouezas en eur gear ma oa an holl dud enni e kaon.
Mantret o welet kement-all a velkoni, e c’houlennas petra ’oa a nevez.
Allaz ! ’voe lavaret d’ezan, ni ’zo ama en eur rouantelez gwalleurus. E jardin ar roue, en douar, a zindan eur wezen, ez eus eur zarpant hag en deus seiz penn. Bemdez, da greisteiz, e teu da glask e damm. Bemdez betek-hen, e rea eun droug, spountus. Laza ’rea kement a gave. Mez, hiviziken, ar roue a ro dezan eun den bemdez. Ne deu mui eus e doull nemet da gerc’hat e zen. Hag ec’h en em gavomp eürus c’hoaz. Mez hirio, ar roue a dle kas d’ezan e verc’h kosa ! »
O klevet kement-se, gwad an den yaouank a verve. O ! a veize, me ’rank laza al loen vil-ze !
Ha da gaout ar roue, da c’houlen outan
hag eurus e ve o welet laza ar zarpant.
Eürus, eme ar roue, o ya, sur. Hag a
galon vad, e roin d’it va merc’h da bried ma
teuez a benn eus da daol.
An den yaouank a lammas gand e varc’h, er jardin.
Edo merc’h ar roue war he daoulin, strafuilhet-holl, tost da doull ar zarpant. Koantik en em gave en desped d’he spount ha d’he glac’har. Hag an den yaouank, ouz he gwelet, a garas anezi dioc’h-tu.
Horolaj ar palez à zonas ar c’hreisteiz.
An douar en em lakeas da grena. Eun toull
a zigoras. Hag eus an toull-ze a tifouchas
eul loen diwalo. Seiz penn en doa. Digeri a
rea e seiz ginou. E zaoulagad a lugerne. Ha
dre e fronellou, e taole en ear, sutadennou
spourounus. Laouen ’oa, emechans, da welet
er jardin, daou zen hag eur marc’h da zibri.
Mez trumm an den yaouank a boulzas e varc’h war ar zarpant hag a dreuzas anezan gant e c’hoaf. Ar c’hi ive, a zankas e skilfou en e groc’hen. An den yaouank a ziskennas, neuze, ha gant e zabren e tistagas ar seiz penn.
Ar plac’h yaouank a gouezas d’an douar semplet gant al laouenedigez. Ha dre gear e voe sonet laouen ar c’hleier evit embann, dre-holl e oa lazet al loen vil.
An den yaouank a droc’has seiz teod ar
zarpant. Lakaat a reas anezo en e vouchouer
hag e pignas war e varc’h da vont
da eun ostaleri, da en em lakaat e par da
vont dirag ar roue.
Koulskoude, demdost d’ar palez, ez oa eun tammik ti-soul. Ennan edo o chom eur paourkeaz reuzeudik, tort, luch, kamm, pikouzet, eun druez e welet. Beg-lor a read anezan.
Eus e di, e zaoulagad a bare, bemdez, war ar zarpant pa veze o kerc’hat e damm.
Pa welas ez oa en,em dennet an den yaouank en doa tennet merc’h ar roue a-dre skilfou ar zarpant, e tiskennas er jardin. Dastum a reas ar seiz penn. Trempa ’reas e gountell er gwad a zivere c’hoaz diouto hag ez eas da di ar roue.
— Aotrou roue, e lavaras d’ezan, me meus lazet ar zarpant : setu ama e bennou
am eus distaget ha setu ama, ive, va c’hountell
leun-wad. Deuet oun da lavaret d’eoc’h
seveni, mar plij, d’ar bromesa ho peus
great, meur a wech, da rei ho merc’h da
bried d’an hini a lazfe ar zarpant.
Ar roue oa nec’het maro pa welas beg ha tres fall an hini en doa saveteet e verc’h. Keuz en doa d’e bromesa. Koulskoude e lavaras : « Mar deo te ez peuz lazet ar sarpant va merc’h a vezo d’it. »
Ar verc’h a zigouezas d’ar mare-ze.
— Petra lavar hennez, emezi, en eur zellet outhan diwalo ? Hennez ’zo eur gaouiad. N’eo ket hen eo en deus lazet ar zarpant.
— Penaos ? a lavaras an istrogel fall, n’eo ket me eo ? Mez, setu ama ar pennou am eus troc’het gant va c’hountell.
— Hag ar roue, tristik holl hag en eur skoazia e ziskoaz a lavaras c’hoaz : « Mad ! mad ! va merc’h a vo d’it. »
Ar c’helou a voe embannet, dre bevare
c’horn ar rouantelez. Ar friko a voe deisiadet
a-benn teir zizun.
Pelloc’h, an den yaouank, goude beza en
em gempennet gwella ma c’helle a yea, ive,
var zu ar palez. Mez digouezet e-tal an nor, e
voe miret outan mont larkoc’h. Kaer en doa
kôzeal brao, kôzeal rust, netra ne rea. Beg-lor
en doa lavaret : arabat lezel den yaouank
ebet da vont beteg ar roue. Ha ne voe,
morse, lezet da dremen.
Goulskoude, araog ar friko, e read leinou bras, bemdez, er palez.
Epad al leinou-ze, Beg-lor a veze lakeat atao, e-kichen merc’h ar roue.
Kement-se ’oa anavezet dre gear holl.
An den yaouank en doa lazet ar zarpant, a gave diaes.
Hag eun devez e lavaras d’e gi : — « Kea d’ar palez. Gra chalantis hag allazig da verc’h ar roue. Hag, araog dont kuit, taol d’an traon kement a vo war an daol. Diwall, avad, da veza paket.
Hag ar c’hi ha mont d’ar piltrotik. Lipat a reas he daouarn d’an dimezell. Hi hen anavezas, raktal. Hag en eur floura e benn e lavare, an daelou en he daoulagad : « E peleac’h ema da vestr ? O ! lavar d’ezan en em hasta da zont ama. »
Mez ar Beg-lor oa oazus [1]. Ober a reas kas ar c’hi er-meaz.
Ar c’hi a reas an dro d’an daol. Hag araok
mond kuit, e krogas e korn an doupier hag
e taolas d’an traon an holl draou mad a oa
warni.
D’an deiz warlerc’h, na petra ta ? ’oa friko, adarre.
— Kea c’hoaz, a lavaras an den yaouank d’e gi.
Hag ar c’hi, war goulenn vestr a reas ar
memes tra.
D’an trede devez, e lavaras d’e gi : — « Kea eur wech all, c’hoaz, d’ar palez. Mez en dro-ma, goude beza chachet d’an douar an traou ’vo war an daol, te ’lezo kregi ennout.
Ar c’hi ’reas evel m’oa lavaret d’ezan.
Kerkent e voe klasket e vestr ha kerc’het
d’ar palez.
— Sell, eme ar roue, dal m’her gwelas, n’eo ket te ez poa en em ginniget da savetei va merc’h.
— Eo, aotrou roue. Ha mar deo beo c’hoaz ho merc’h, eo abalamour d’in-me.
Beg-lor a oa eno. Dond a reas da veza gwenn evel eun tamm paper. Hag ec’h en em lakeas da grial : « Gaouiad ! Me am eus lazet ar zarpant. Ar pennou am eus digaset d’ar roue evit diskouez an taol-kaer em oa great.
— E peleac’h ema ar pennou ! eme an den yaouank. Digasit anezo ama.
Ar pennou a voe lakeat dirazan.
Hag an den yaouank a lavaras d’ar roue : Gwelit : daoust hag an teodou a zo en o ginou ? »
— N’emaint ket, avad, a lavaras ar roue, goude beza sellet.
— Setu anezo ama, eme an den yaouank.
Hag e kountas petra en doa great.
Beg-lor a yeas neuze e kounnar hag a grie : « N’eo ket, gwir. Hen-nez, aotrou roue, ’zo o liva gevier d’eoc’h. N’eus nemet muzulia. an teodou hag e vo gwelet.
An teodou a voe muzuliet. Ha dres, da
bep-hini e voe kavet e leac’h e seiz ginou ar
zarpant.
Epad an amzer-ze, Beg-lor a glaskas en em zila kuit. Mez kroget e voe ennan hag ar roue e lakeas staga ouz ar groug hep marc’hata.
Merc’h ar roue a zimezas d’an hini oa
dleour d’ezan eus he buhez. An eured a voe
great, en devez-se, dioc’h-tu. Friko oa bet e
giz n’ez eus bet gwelet morse. Hag an holl
voe laouen, dreist-holl ar brinsez yaouank
hag he zad.
D’an devez goude ’n eured, an den nevez, o tigeri e brenest diouz ar mintin, a welas dirazan eur c’hoad bras.
— Sell a lavaras d’e bried, eur c’hoad e-kichen aze ! Da c’hedal ma vezi savet ha gwisket, me ’zo vond d’ar c’hoad-ze, d’ober eun dro jase.
— O ! nan, va mignoun, eme ar briñsez yaouank. O ! nan ! Ne da ket, en hanv’ Doue ! Kement-hini a ya d’ar c’hoad, aze, a jom ebarz. N’euz eus gwelet hini morse o tont kuit. »
Mez an den yaouank en doa e benn.
Gervel a reas e gi, kemeret eur fusuilh hag en hent.
Lazet en doa dija eur bern anevaled gouez. Edo o sonjal dont d’ar gear pa darzas war ar c’hoad eur barr-arne spountus : glao hag avel-foll, tan ha luc’het evel n’ez eus bet gwelet biskoaz.
Ar pried yaouank a glaske e hent. Mez kaer en doa mont ha dont, ne gave nag hent na gwenoden.
An noz a deuas. Hag ec’h en em gavas eürus da gaout eur mel toull evit en em c’houdori, Keuneut seac’h a gavas war leurenn an toull bras-se. Hag e c’houezas tân da zec’ha e zilhad.
Dre ma kroge an tân, e lugerne an traou en toull. Hag e welas skeudennou tud e mein gwen. Mez ne daolas ket kement-se e evez. Skuiz oa ha naoun en doa ive. Hag hen diskroc’henna eul lapin da boazat d’e goan. Hag e veize : ma karjen beza sentet ouz va fried ! Keuz a deue d’ezan brema. Mez, evel e ve atao, ar c’heuz oa re zivezat.
Ha gwelet eur vaouezig vihan oc’h en em
dreina var-zu ennan. He dremm oa krinet
evel eun aval koz. He dent a strake e-gis ma
ra’ re unan o krena gant ar riou. An ear lentik
holl he doa gand an dra-ze. Tostaat a
reas, koulskoude, hag e pedas an den
yaouank da lezel anezi da vont da gichen
an tân.
— Ia, ia mamm goz. Tostaït ’ta, hag e vezimp daou kevret : ne vezimp ket ken inouet.
Ar wrac’h koz a azezas war eur mean. Kinnig a reas holen evit ar c’hig, a oa o poazat ; kinnig a reas, ive, bara d’ar c’hi ha rei a reas lard da frota ouz ar fusuilh.
An den yaouank a gemeras a volontez vad. Ne ziskrede, ne helle ket zoken diskredi netra war ar vamm-goz.
Mez a-veac’h ma voe debret ar bara ha
lounket ar c’hig, oant deuet holl da veza
skeudennou mein gwen.
Diouz an noz, ar brinsez yaouank o welet
na zistroe ket he gwaz, ne rea nemet en em
c’hlac’hari. Ha diouz ar mintin goude, ar
roue a lakeas sini kaon e kement iliz a oa
e kear.
E ti ar pesketour, ive, ar vugale a zelle, bemdez, ouz ar vuredennad dour lezet gand o breur, abarz mond kuit.
Eun devez, diouz an noz, ar vured a deuas da veza tenval. Hag an hini a oa ganet an eil a lavaras d’e vreur yaouank : « Hor breur ’zo beac’h varnan, Mont a ran war e zikour. Mez araog en em lakaat en hent, setu ama va buredad dour d’in-me. Ma teu, eun devez, da veza tenval, te a ouezo petra ’pezo da ober. Kenavo ! »
Hag hen kuit.
Dre holl ma ’z ea, e c’houlenne kelou eus e vreur. « N’ho peus ket gwelet a lavare, o tremen dre ama, eun den yaouank henvel ouzin ? »
Hag an holl a zirolla da c’hoarzin. — « Eun all henvel ouzoc’h a lavarent ? Mez c’houi hoc’h-unan ho peus tremenet dre ama, n’eus ket pell. »
Hag ar breur a entente ez oa eat e vreur dre al leac’h ma ’z ea.
Pa zigouezas er gear eleac’h oa bet lazet ar zarpant, an holl a strake o daouarn ha laouen a lavare an eil d’egile « Mab-kaer ar roue, deuet en-dro ! Buhez hir da vab-kaer ar roue ! »
Ar roue, e verc’h ha tud e balez a gemeras, ive, anezan evid e vreur.
Hen na zifazias ket anezo. Ne dintas grik
divar-benn kement-se, diwar benn lavaret
piou oa. Mez ober a rea goulennou hag eus
an eil goulen d’egile, e teu da anaout ar pez
a oa digouezet gand e vreur en e raog.
Skuiz oa. Abalamour da ze e c’houlennas mont da gousket en e wele, e-unan.
Ha diouz ar mintin, en eur zevel, hag hen gwelet, ive, ar c’hoad dirazan.
En despet da aliou ha da zaelou merc’h ar roue, e kemeras e fusuilh, e c’halvas e gi hag ez eas da chaseal.
Digouezout a reas gantan, evel gand e
vreur.
Goulskoude, ar vuredad dour en doa lezet e ti e dud, a oa deuet d’he zro, da veza tenval. Hag ar mab, yaouanka ’en em lakeas en hent da vont da glask e vreudeur. Dre ma tremene e c’houlenne digant an dud : « N’ho peus ket gwelet, dre ama, daou zen yaouank henvel ouzin ?
— Daou zeu yaouank hênvel ouzoc’h ? C’houi zo eur farser a zen ! C’houi hoc’h-unan a zo tremenet dre ama, n’eus ket gwall-bellou !
Entent a rea, en eur glevet ar c’homzou-ze, e tispenne an hent o doa kemeret e vreudeur.
Digouezet e kear, e voe kaset da di ar
ar roue. Ha dre ma tremene, an dud a ziskoueze
d’ezan stad ha laouenedigez.
Kemeret e voe ive evid e vreur kosa gant an holl, zoken gand ar roue hag e verc’h.
Evel e vreur all, e reas an neuz da veza skuiz-maro. Mont a reas da gousket en e wele e-unan.
Diouz ar mintin e welas, ive, ar c’hoad bras hag e falvezas gantan mont da jaseal. Ar brinsez a lakeas he holl izin evit miret outan d’he c’huitaat. Mez nan : mont a ranke, ha mont a reas. N’oa ket pell en doa paket kalz gedoun ha kounifet.
Ar barr arne spountus a zirollas evel diagent. Edo dirag an toull bras a oa e kreac’hienn ar c’hoad hag ez eas ebarz da glask disglao. Hag, o sellet ouz ar skeudennou a oa eno, ec’h anavezas e vreudeur.
Eur gridien a dremenas dre e gorf, Ah ! a lavaras, digoromp hon daoulagad ! Ama ema al leac’h trubard. »
Ober a reas tân.
Ar vaouezig koz a deuas adarre, en eur darlaskat, da c’houlenn outan tomma.
— Kit da bourmen ! a lavaras d’ezi gant eur vouez dichek. N’e meus izomm ebet ac’hanoc’h.
— Nan ? emezi. Pebeuz kaloun galet ho peus ? Koulskoude, me ’ro fe d’eoc’h peadra da ober eur goan vad. Setu c’hoalen ganen da lakaat gant ar c’hounif, bara evidoc’h hag evit ho ki, ha lard evit ho fusuilh da viret outi da vergla.
— Kaouen goz ! Sorserez villiget ! a lavaras d’ezi, petra ’peus great eus va breudeur ?
Hag e savas en e zav. Kregi ’reas e gouzoug an hini goz hag e ledas anezi war leuren ar c’heo. Hag eur c’hlin war he stomok, eun all war he c’hof e lavaras : « Ro d’in va breudeur, pe me ’zo o vont da sanka ya goaf ez kalon. »
— Va Doue ! eme ar wrac’h koz, da vreudeur ? Mez ne anavezan ket da vreudeur. N’em eus ket great droug d’az preudeur.
— Ah ! er c’hiz-se ema ? Ha dija edo e c’hoaf en ear prest da skei.
— Eo ! eo ! eme ar vaouezig koz strafuilhet-holl ; eo ! me ’roio d’it da vreudeur.
Hag e tennas eus he godell eur vuredad louzou.
— Sell, emezi, frot an dra-ze euz o skeudennou, aze, hag e teuint beo adarre.
— To ! To ! To ! Te ’ray an dra-ze da-unan gwelloc’h egedon-me.
Ha krog en he diouskoaz e kasas anezi da
gaout e vreudeur.
An hini goz a frotas o izili gand al louzou ha, dre ma frote, e weled ar vuhez o tont enno… Ar vreudeur en em anavezas hag a vouchas gant karantez an eil d’egile.
Goude-ze, e rajond d’an hini goz frota louzou ouz ar skeudennou all a oa eno. Holl e teujont beo ive, hag e teujont kevret da balez ar roue.
Digemeret e voent a c’helloc’h kredi, eus ar gwella.
Friko ’voe great a-nevez en enor da verc’h ar roue ha d’he fried.
Diwar neuze, an daou vreur all a jomas er palez. Ar roue e-unan a glaskas d’ezo peb a vaouez e touez e gerent. Hag oc’h en em garet muioc’h-mui bemdez, e vevjont bepred eurus.
Karet ’zo mad, chom hep karet c’houero
Ar galon na gar ket ’zo eur galon varo.
- ↑ Oazus : jaloux.