Gwerz ann otro ar C’haer

J. Maisonneuve ha Ch. Leclerc, 1889  (p. 120-246)


GWERZ ANN OTRO AR C’HAER.



Tostaed oll hag e klewfed
Eur werz a newe zo savet (bis) ;

D’ann otro maer Peurit a eo gret
Pehini a zo merzeriet.

He-unan a zo bet kiriek,
Rak gwall gojo en euz laret ;

Rak eunn de war bave Landreger
A savaz etre-z-he eunn ereur.



Ann otro Rumin a lavare
D’ann otro Maer, p’hen rankontre :


— Otro ar Maer, ma em c’hered,
Ar papero d’in a diskwelfed ;

Diskweled d’in ar papero
A zo o redek dre ar vro. —

Ann otro Maer a respontaz
D’ann otro Rumin, pa hen klewaz :

— Ar papero na weli ket,
Rak velli war-n-he n’at euz ket ;

Me rei gwerzan da oll zanve,
Ha goude e koll da vue,

Ma na gerez kouitât ar vro ;
Operatour te a vezo,
Meudeuzin ar bevien dre ar vro. —

Ann otro Rumin a respontaz
Da vaer Peuret, ’vel m’hen klewaz :

— Otro ar Maer, serr da c’heno ;
Me rai d’id pean da gomjo,


War-benn anter-noz dirio
Me rai d’id pean da gomjo. —

Ann otro Rumin arok zo et ;
Da glask kompagnonez eo et
Evit mond d’hedi d’hen gwelet.



En traou ar porz pa int ariet [1],
Da ’n em gonkluin int chomet.

Unan en ti zo antreet,
En giz d’eur martolod oa gwiaket.

Ar martolod a c’houlenne,
Ebarz ann ti p’en antree :

— De mad ha joa oll en ti-man.
Ann otro Maer pelec’h eman ? —

Ar wreg e oa etal ann tan,
En deuz respontet ken buan :


— ’Barz en bourk Peurit eo eman,
En ti Jozon ar C’hoz oc’h evan. —

Ar martolod p’en euz klewet,
Emez ann ti buan zo et.

Mes ar c’hi a c’halve bepred,
Ma ge et ar mewel da welet ;

Ma ge et ar mewel ’mez ann ti
’Vit goul petra oa gand ar c’hi
Ma talc’he kement da randoni.

En traou ar porz p’eo ariet,
’Nn otro Rumin ’n euz kozeet :

— Mewel ann ti, lar d’in breman,
Da vestr ar maer pelec’h eman ? —

Ar mewel paour a respontaz
D’ann otro Rumin, ’vel hen klewaz

— ’Barz e bourk Peurit eo eman
’N ti Jozon ar C’hoz oc’h evan. —


N’oa kel he c’hir peurachuet,
Daou en he golier zo kroget,
Hag en deuz d’ez-han Lavaret :

— Mewel ann ti, deud gan-imp-ni [2]
Evit rentan d’imp ann den-ze,
Pe c’houi a gollo ho pue, —

Ar mewel p’en euz klewet,
Da vourk Peurit hen a zo et.



Ar mewel paour a c’houlenne
En bourk Peurit, pa antree :

— De mad ha joa oll en ti-man.
Ma mestr ar maer pelec’h eman ?


Ann otro maer p’hen euz klewet,
Prim en he zao zo savet.

Ar mewel paour a lavare
D’he vestr ar maer ’vel en gwele :

— Ma mestr paour, di-ou-in [3] ma sented
Da gomz out-hena n’efed ket ;
Rak gourdrouz fall zo ’n hoc’h eneb. —

Ann otro maer a respontaz
D’he vewel, evel m’hen klewaz :

— Me na ran forz piou zo aze,
Ec’h an raktal da gomz out-he. —

En toull ann nor p’eo ariet,
Daou ’n he goller zo kroget,
Emez ann ti en deuz kaset :

— Otro ar Maer, deud gan-imp-ni,
’Vit lenn eul lizer zo gan-imp ;


Da lenn eul lizer zo hirie
Digaset d’imp gant maer Pontre. —

Ann otro maer a respontaz
D’ann daou den-man, ’vel m’ho c’hlewaz ;

— Na ma zo gan-ac’h lizerio,
Antreed aman ’n ti Lanno,
Ha m’hen lenno deuz ar golo. —

Ann daou den-man a respontaz
Da vaer Peurit, pa hen klewaz [4] :

— E ti Lanno n’antrefomp ket,
Rak n’eo ket mad e vemp gwelet ;
Demp d’ober ann dro d’ar vered,

Ha ni c’hai gan-ac’h d’ar Waz-Vian,
Hag he [5] lennfed e-tal ann tan. —


Pa deuz unn dro d’ar vered groet,
’Tal ti-forn ann traou int ariet.

Kichen ar forn p’int ariet,
Kompagnonez en deuz kavet,
’Nn otro Rumin hag he botred ;

Goude bezan ’n em saludet,
He-man d’ar maer en euz laret :

— Ari eo ann amzer endro
Ma renki pean da gomjo. —



Pa eo gant-he eur pennad et,
Rebelion eo en deuz groet,
He votez ler en euz kollet ;

’Nn otro Rumin p’an euz klewet
He vaionetez an euz tennet,
’N he goste klein en euz hi skoet.


Ac’hane neuze int bet et,
Bete Stang-ar-C’hont ’n deuz he kaset
Hag eno oe ’dare pognardet.

Ann otro Rumin p’an euz klewet,
He vaionetez en euz tennet,
’N he geste deo ’n euz hi blantet.

Ac’hane neuze int bet
Bete Keraudren e digaset
Hag eno oe ’dare pognardet.

Kri vije ar galon na oelje [6]
En Keraudren neb a vije,

O klewet ar maer o c’houl pardon
Digant Rumin’ greiz he galon ;


— Otro, lezd [7] gan-in ma bue,
Hag e po ma reng ha ma leuve
Hag ho c’heritourien ’n o goude. —

’Nn otro Rumin a respontaz
Da vaer Peurit, ’vel m’hen klewaz ;

— Well eo gan-in kât da vue
Evid da reng ha da leuve. —

Kri vije ar galon na oelje
En Keraudren neb a vije,

O klewet ar maer o c’houl pardon
Digand Doue ’greiz he galon :

— Me garje, ma Doue, c’halljenn
Kemer deuz ar ger c’hoaz ann hent,

Evit ma mije kimiadet
Deuz ma bugale, ma fried [8]. —


Ann otro Rumin a respontaz
Da vaer Peurit, ’vel m’ hen klewaz :

— Evid d’ar ger na n’efed ket,
Kimiaded aze, ma kered.

Lavar ar manus, pa giri :
Rag ec’h oud en heur ma varwi. —

Ann otro maer p’hen euz klewet
Da gimiadi zo ’n em laket ;

— Adieu ’ta, ma merc’h Jozefin,
Adieu ’ta, ma mab Jean-Mari [9],

Adieu ! eme-han, ma fried :
N’momp ken ar gras d’en em welet... —


’Nn otro Rumin p’hen euz klewet,
He vaionetez en euz tennet,
En he galon ’n euz hi blantet

Ac’hane neuze int bet et ;
Beteg ar pasaj e oe traignet,
Hag eno a oe peurlac’het.



Ann otro Rumin a lavare,
Etal ar pasaj p’en arie :

— C’hasted prepari hoc’h hacho.
Vit ma vo hachet ann otro. —

He vap henan a respontaz
D’ann otro Rumin, ’vel m’hen klewaz :

— ’Vit ze, ma zad, na vo ket groet ;
Mizer awalc’h en euz soufret ;


Deuz ar bourk beteg ar pasaj
Ar vizer ’n euz soufret zo braz. —

Ann otro Rumin p’hen euz klewet,
He vaionetez en euz tennet ;

’N he skouarn glein en euz hi flantet
Ha dre he skouarn deo en euz hi zennet,

Ann otro Rumin p’en euz gwelet,
’N eur min pounner eo bet kroget,
En he gerc’hen en euz han laket.

Ha pa defoa ho zorfed groet,
Ar vag war flod e deuz laket,
Ebarz ar vag e oe tollet,

Ha kaset gant-he d’ar sabren
D’am dostik da Doull-ar-Serpant.



Chanté par Jean Le Rolland, de Louannec.


GWERZ ANN OTRO AR C’HAER
COMPLAINTE DE M. LE CAER

\score {
\relative c'{
    \clef treble
    \autoBeamOff
    \key c \major
    \time 3/4 
    \partial 8*1
    a' 8 b c b a b c \bar "||" \time 2/4 b4. a8 \bar "||" \break
    \time 3/4 b8 c a b c a \bar "||" \time 2/4 gis4. a8 \bar "||" \break
    \time 3/4 b8 c a b c b | a2\fermata \bar "|." 
}
\addlyrics {
Tos -- ta -- ed oll hag e klew -- fed Eur
werz a ne -- we zo sa -- vet Eur
werz a ne -- we zo sa -- vet 
}
  \layout { 
  indent = #00
  line-width = #125
 }
 \midi { }
}
\header { tagline = ##f }


————

  1. A cet endroit il y aurait une lacune prétendent tous les chanteurs.
  2. Sorte de pléonasme, fréquent dans la prose comme dans la poésie, Ganin-me ; gan-imp-ni : avec moi-même, avec nous-mêmes. Mais même ne rend pas exactement la répétition personnelle me ou ni.
  3. Pour diouz-in, en trégorrois, et mieux, ouz-in.
  4. Ce singulier est une licence ; il faudrait, régulièrement, le pluriel klewjont.
  5. He, c’est le singulier. Plus haut, on lit pourtant lizero, des lettres. La difficulté grammaticale serait levée, s’il y avait, au lieu du pronom he, la caractéristique de l’impresonnel verbal e ; « e klewfed, vous lirez ». Dans l’esprit du chanteur, lizero avait l’équivalence d’un singulier ; comme litteræ, en latin, avec le sens de epistola.
  6. J’ai entendu aussi : « hen gwelje... le cœur qui l’aurait vu... » Cela n’avait plus de sens. — Goelje, vije, le présent du conditionnel, dans le sens du passé. Cette substitution d’un temps présent à un prétérit, pour la forme, non pour le sens, est d’un usage fréquent dans la poésie bretonne.
  7. lezd, pour lezed. Deux couplets plus bas, kat, pour kaout ou kaet. Le trégorrois a l’habitude de ces contractions.
  8. Pried a le genre double du latin conjur. C’est le mari ou la femme
  9. Dans le prénom composé (Jean-Marie, Pierre-Marie, etc.), le premier mot est, en breton, exactement le même qu’en français : toujours Jean-Mari, et jamais Iann-Mari.