Penheres Keroulaz
Oberennoù damheñvel pe handelvoù all zo ivez, gwelout Pennhêrez Keroulaz.
Me ’garie bea koulmig wenn
En Keroulaz, war ann doënn ;
Me ’garie bea krak-houad
War ar stank ma kann he dillad,
’Wit gwelet ma dous penheres,
O kanna gwenn evel al leaz…
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
— Demad d’ac’h, ma dous penheres,
Ha perag ma ’z hoc’h kanneres ?
Mitijenn ’walc’h ’zo ’n ti ho tad
Ewit kanna d’ac’h ho tillad.
— Deut ’on d’ ganna ma lienn sklêr,
Kement a tremen ann amzer.
Aotro Ar Ronz, d’in-me lâret,
Ma ’z hoc’h deut war-droad d’am gwelet ?
Kezek a-walc’h ’zo ’n ti ho tad,
’Wit ho tougenn da Geroulad.
— Me am eûs un inkane gwenn,
Gant ur brid arc’hant en he benn,
Alaouret kernio he daou lez, [1]
’Zo mad d’ho tougenn, penheres.
— Aotro Ar Ronz, ma iskuzet,
N’ veritan ket mont war gezek ;
Met ’n ur c’haronz akoutret mad,
Eiz a gezek euz hen roulad ;
Ur c’haronz alaouret ’lâran,
Peder rod arc’hant warnehan.
— Penherezig, gloruses hoc’h,
Komz a ra ann dut ac’hanoc’h.
— Perag ’komzont ac’hanon-me,
Perc’henn pemp mil skoed a leve ?
Na eûs penheres er c’hontre
’Zo pinvidikoc’h ’wit ’on-me,
Nemet penheres Rozambaou,
Mar gra ur paz, na raï’ ket daou ;
Mar gra daou, ’wit tri na raï’ ket,
Rag he c’halon ’zo kontristet ;
Rag he c’halon ’zo kontristet,
Ha c’hui, markis a zo kiriek.
N’ vale hini dirag ma fas,
’Vel mab ann aotro Kerthomas ;
N’ vale hini gant kerkoulz dremm
’Vel Kerthomas, en satinn gwenn.
Me garie m’holl vado kollet,
Da Gerthomas bea dimêt ;
Da Gerthomas, pe d’ Goadelez
Pe da varon Koatgouradez.
— Dre Gerthomas ’on tremenet,
Netra eno n’am eûs gwelet ;
Netra eno n’am eûs gwelet,
Met ur c’hoz maner distoët ;
Hag ur vouillenn-dour ’n kreis ann ti,
’Zo mad da vragal d’ann houidi.
— Gaou a lâres en kreis da fas !
Te n’out ket deut dre Gerthomas.
En Kerthomas a zo ur zal
Alaouret beteg ann douar ;
Alaouret beteg ann douar,
Grêt d’ann dut-jentil da vragal ;
Kapl da zigomer ur roue,
Ha pa ve pemp kant anezhe ;
Ha pa ve pemp kant anezhe,
Hep lakad daou en ur gwele.
Ar benheres a lavare
Er gêr d’he mamm pa arrue :
— Me garie m’holl vado kollet,
Ha d’ Gerthomas bea dimêt !
D’ Gerthomas pe da Goadelez,
Pe da varon Koatgouradez.
He mamm neuze lavaras,
D’ar benheres, ’vel m’hi c’hlewas :
— Ma merc’h, iaouankig c’hoaz ez hoc’h,
N’hallan ket dimi ac’hanoc’h ;
Ho ligne euz a beurz ho tad,
Ma merc’h, na gavfe ket se mad.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Paourienn he faroz a oele,
Na gavent den ho c’honsolje ;
Na gavent den ho c’honsolje,
Met ar benheres, honnes ’ree :
— Paourienn ma faroz, n’ oelet ket,
Deut da Gastelgall d’am gwelet,
Me ’roïo ’nn aluzenn bemde,
Ter gwez ar sûn ar charité.
— Ann aluzenn na rofet ket,
Charité c’hoaz na lâran ket ;
Me na bâdfe ket ma moïenn
Da roï aluzenn d’ar baourienn.
— Heb diverra tamm ho moïenn,
Me ’roï aluzenn d’ar baourienn :
Ur marchosi ’zo ’n ti ma zad,
Aotro ar Ronz, dalv he holl vad…
Setuint dimêt, eureujet,
Mont ’ra d’ Gastelgall gant he fried.
Kriz ’vije ’r galon na oelje,
En Keroulaz nep a vije,
O welet ar benheres vad
O pokad da vein ti he zad,
O lâret : — Adieu, Keroulaz,
Birwikenn en-out na ran paz ! [2]
Ar benheres a lavare
En Gastelgall pa arrue :
— Digaset skabel d’azea,
Mar eo me ’r verc’h-kaer en ti-ma.
Skabel d’azea ’zo roët,
Un-all ’n he c’hichenn d’he fried :
— Digorrit frank ar prennestro,
Me ’wel paourienn a vandenno ;
Digorrit frank ar prennestro,
Ma roïnn d’he lod ma mado.
Pa sellan c’hoaz euz ann hent-braz,
’Welan ’r c’havalier gwisket ’n glaz ;
Ur c’havalier gwisket en glaz,
A zo henvel euz Kerthomas…
Ha Kerthomas a c’houlenne,
En Kastelgall pa arrue :
— Demad ha joa holl en ti-ma,
Ar benheres pelec’h ema ?
— Kerthomas deuit bars ann ti,
Ma iel’ ho marc’h er marchosi :
Ur banket a zo achuët,
Hag unan-all ’zo komanset ;
Hag unan-all ’zo komanset,
Pa vô debret koan hi gwelfet.
Ar benheres a lavare
D’he mates vihan, en noz-se :
— Ma c’horfenno d’in dibrennet,
Rag ma c’halon a zo rannet !
N’oa ket he gir peurlavaret,
D’ann douar ez eo bet koueet ;
D’ann douar ez eo bet koueet,
Hag eno raktal eo marwet.
Ha Kerthomas kerkent ha hi,
Kent ma ’z eo êt er-meas ann ti…
Doue d’ bardono ann anaon,
E-maint ho daou war ar varwskaon ;
Et int ho daou dirag Doue,
Ha graz d’imp holl da vont iwe !
Kanet gant Mari Daniel,
a baroz Duault.
— Ma mammig kéz, d’in-me lâret,
Pegoulz a vinn-me dimêzet ?
Mar grêt, grêt ma vô grêt ato,
Rag eman markis Mesl er vro .
— Ken vefet pemp bloaz war-n-ugent,
A-nez kaout konje ho kerent.
— ’Wit ma c’herent a-beurz ma zad
Biskoas n’ho d-eûs karet ma mad…
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ar benheres a c’houlenne
Ouz he flac’h ar gambr, un de ’oe :
— Petra a dremen dre aze ?
Krena ’ra ’r pave indan-he.
— M’ê markis Mesl war he gantvet,
’Zo deut, penheres, d’ho kwelet.
— Ha pa vefe war he vilvet.
Me n’am eûs out-han joa a-bed…
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
En Kerthomas me a zo bet,
Tra, m’hen toue, n’am eûs gwelet,
Nemet ur goz sall mogedet,
’Zo mad da neiz d’ar gaouenned ;
Hag ur poull-dour en kreis ar sall,
Grêt d’ann houidi da vragal.
— Gaou ha lâres en kreis da fas !
En Kerthomas ’zo mado braz.
En Kerthomas me a zo bet,
Ha treo a-walc’h am eûs gwelet :
En Kerthomas a zo ur sall
Alaouret betek ann douar ;
Ar meubl en-hi en olifant,
Honnes ’zo kaer estrewit koant ;
N’eûs na dor na prennestr war-n-hi,
Na eûs mado d’ho alaouri…
Penheresig, gloruses hoc’h,
Ann dud a oar awalc’h ez hoc’h,
Refuset mab al Luzuron,
Hag hen ken brao hag ur baron.
— Ma vije ken brao ma lâret,
N’ deuje ket hep eujo d’am gwelet ;
Ma vije den-jentil a-walc’h.
N’ vije ket kabrestr ’n penn he varc’h.
Eujo ha kentro alaouret
Dle un denjentil da gavet :
Me, pa ’c’h inn, n’inn ket war gezek,
’Iel’ ’n ur c’harrons mad ekipet ;
’Iel’ ’n ur c’harrons ekipet mad,
Tric’houec’h a gezek d’hen roulad ;
C’houec’h ’vô a-rok, ha c’houec’h a-dre,
Ha tri a vô euz pep koste.
Tric’houec’h kant poellad a winiz
A douch ma zad euz koste Breiz,
Hag kement all euz koste Gall,
Me ’vô itron a goste all.
Na eûs penheres en Roazon
A rafe kammed dirazon,
Mes ann itron a Rozambaou,
Mar gra unan, na raï ket daou.
Me ’m eûs en Leon un dourrel,
’Zo warnezhi tregont pommel,
He garniturio en arc’hant,
He frennestro en olifant ;
He frennestro ’n olifant gwenn,
He dorojo en aour melenn…
Kanet gant pipi Gouriou,
guiader, er C’hoz-Varc’had. — 1844.