Simon a Vontroulez/Chabistr XXVI
A. Ledan, 1834 (p. 110-113)
Simon a Vontroulez en em sav a enep ar manq a respet evit ar re varo.
Antronos vintin, goude beza arrenjet hon
afferaou, ec’h ejomp da Ploubezr ; dious eno,
da Begar, da Blouaret, da Loguivy, da
Lanvellec, da Blufur, da Blestin, etc., ha dre forç
da vale, e tostaemp da Vontroulez. Simon a
verze hac a receve marc’hadourez. Anfin, cetu
ni tremenet pont Pontmenou ; cetu ni en hon
departamant Finistèr, eme Simon. Ur blijadur
nevez so bepret o tostât d’ar guær ; rac se,
va c’hamarad, antreomp amâ da guemer un dra
benac, hac e zimp neuze da Lanneur.
Na zalejomp qet pell, hac evel ma voemp en hent, e rancontrjomp un enterramant. Calz a dud a voa, ha dreist oll, daou zen yaouanq güisqet en du, hac a vouele dourec. En em arrêti a rejomp, hac e tenjomp hon tocou gant respet epad ma tremene. Simon en devoa c’hoant gouzout piou e voa an hini a zouguet d’an douar, hac en em adressas evit se da un den a valee tost d’an enterramant, e doc var e benn. — Ur fermier eo deus ar barros, a behini ar maro neo qet ur goal goll, eme ar paysant. — Gouscoude, eme Simon, e tisqeuzer caout qeuz dezàn, rac calz a dud so en enterramant, hac a so oll contristet. — Possubl eo se ; mes evidòn-me na meus nep qeuz dezàn. Un den vil e voa, hac em boa ur proces gantàn. E varo da viana a royo dìn repit, rac e vugale so minoret, ha ne yelo qet buan an affer en dro. — Ah ! evit se eo eta en em rejouissit demeus a varo an den-se, ha na dennit qet ho toc, evel a ra an oll ? Sellaouit : ar gundu-se deus ho perz na ro qet ompinion vad dìn deus an droajou a bretantit caout en ho proces ; ha pa vezo gouezet ho cundu amàn, marteze ho parnerien a elfe sonjal fall ouzoc’h. Ul lachete vras eo attaqi memor ar re varo, rac ne allont qet en em difen nac en em justifia. A bep amzer e voe un dever sacr renta an enoriou diveza d’ar re ne maint mui, peguement benac memes e vent bet hon adversourien. An hini a vanq d’an dever-se, n’en deus qet ur santimant goal huel nac ur galon re vad. Me meus c’hoant credi oc’h eus nebeutoc’h a vignonet er barros-mâ eguet n’en devoa an hini maro, ha na jouissit qet eus a ur consideration goal vras. — An dra-se a elfe beza, eme ar paysant, en humor fall ; peb-hini a ra evel a entent. — Hac a so güir, eme Simon ; mes peb-hini ivez a so estimet herves ar pez a ra.
En em laqat a rejomp neuze en hent. Me garfe ervad, eme Simon, guelet disparissa eus hon toues an disterra direspet en enterramanchou. E certen contreou eus a Vreiz e rën c’hoas custumou hac a so dign d’ar muia tout demeus ar sauvaget. Un devez en em gavis en ur villagen, e pelec’h e voa un den maro. An enterramant a voe grêt convenablamant, sepet ma voe grêt fall ha disclos oll an arched, ar pez a leze guelet corf an hini maro, pehini ne voa qet anter lianet. Heuill a ris an anterramant betec ar vered. Pa voe disqennet ar c’horf er fôs, e tiguezas d’an toul beza re vian, hac e tistrois va daoulagad gant horrol, en eur velet an touller o tisqen en toull hac o sailla var an arched evit e laqat da antre. Mes, ne voe qet se c'hoas tout. A boan e voe êchu an offiç, ma redas an dud a gaon d’an hostaliri, da eva da yec’hed an hini maro. E vab hena a voe forcet ivez da vont gante, evit beza test eus ar seurt debauch-se, ha da eva gante, en ur voela, da yec’hed e dad ! Ur seurt arvest abominabl am revoltas qement, na voen qet mestr da guzat an horrol a inspire dìn, hac e lavaris hep menajamant ar pez a sonjen var ur c’hustum qen indign eus ur c’hristen. Peb-hini en em laqas da c’hoarzin eus va indignation, sepet ar mab hena hepqen, a bebini ar zellou truezus a seblante va zrugarecat eus ar gompassion a zisqeuzen evit e c’hlac’har. Un den ancien, furroc’h ha respetaploc’h eguet ar re all, a dostas ouzòn, hac a lavaras dìn : « Petra fell dêc’h ? Ur c’hustum eo hac en deus bet bepret lec’h er vrô-mâ. Qerent an den maro eo a bae tout ar scoden, ha ma en em refusfent da se, ar refus-se a vez sellet evel un outrach grêt d’an hini maro. » Cede aze, emedon-me, ur fêçon drol aoüalc’h da zisqeus ar respet evit an anaon, mont da eva var e vez ! Ar c’his infam-se en deus caer beza ancien, n’en deo qet nebeutoc’h revoltant ha barbar, hac e ve poent bras renonç da ur c’hustum qen vil ha qen mezus.