Trede quevren - An trede Chabistr varnuguent
Youen-Yan-Lois Derrien, 1779-1792 (?) (p. 269-278)
varnuguent.
R re pere a dret eus an traou rustic hac eus an traou divar ar meas, a assur penaus, mar scrifet ur guer bennâc var un amandesen pehini a so en e antier, ha mar e lequeat adarse goudese en e c’hloç pe en e mean, oc’h e serra clos varnezi, hac oc’h e blanta en douar evelse, quement frouezen a zougo ar vezen, pehini a savo eus an amandesen-se a vezo cafet merquet gant ar memes guer-se. Evidon-me, Philotee, n’em eus gallet biscoaz aprou ar method hac ar pratic eus ar re pere, evit reformi ha cheinch un den, a gommanç dre an exterieur, dre ar chontanançou, dre an dillad ha dre ar c’huchou. Seblantout a ra din er c’hontrol, penaus e ranquer commanç dre an interieur : En em gonvertissit ouzin, eme Zoue, eus a greis ho calon : va map, pe va merc’h, emezàn en un andret-all, roit din ho calon, rac en effet ar galon, ec’his ma zeo ar sourcen eus an actionou, o rent hènvel outhi e-unan ; evelse ar Pried divin oc’h invita an ene a lavar dezi : va laca, emezàn, evel ur c’hachet var da galon, evel ur c’hachet var da
vreac’h. Guir eo, rac piou bennâc en deveus Jesus-Christ en e galon, en deveus-èn souden goudese en e oll actionou exterieur. Rac-se, va Philotee, ez e bet falvezet din abarz peb-tra gravi hac imprima en ho calon ar guer sacr ha santel-mâ, Bevet Jesus, dre ma zoun sur penaus goude quemense ho puez, pehini a sorti eus ho calon evel un amandesen eus e c’hloç hac eus e mean, a broduo e oll actionou, pere eo e frouez, en hevelep-fæçon ma vezo scrifet ha gravet enno tout ar memes guer a silvidiguez. Hac evel ma vevo ar Jesus douç-mâ en ho calon, e vevo ivez en hoc’h oll gomportamant, hac e c’happarisso en ho taoulagad, en ho quenou, en ho taouarn, ha memes en ho pleo : hac e c’hellot lavaret santelamant evel a lavare Sant Paul ; beo oun, mæs non pas me, hoguen Jesus-Christ eo a so beo enon. Bref nep en deveus gounezet calon an den, en deveus gounezet an den oll. Mæs ar galon-se memes pe dre hini e fell deomp commanç, a c’houlen beza instruet, penaus e tle furmi e zrein hac e maintien exterieur, me lavar, penaus e tle en em gomporti a zianveas, evit ma vellot en trein hac er gomportamant-se non pas hepquen an devotion santel, mæs ivez ur furnez hac ur brudanç vras ; hac evit quemense me ya da rei deoc’h e ber gomsou cals a avisou mad.
Mar gu’illit gouzaon ar yun, e reot ervat yun un devez bennâc estreguet ar yunou a c’hourc’hemen deomp an Ilis : rac ouzpen an effet ordinal en deveus ar yun da sevel ar speret, da vortifia ar c’hic, da bratica ar vertuz ha da acquisita mui a recompans en Eê, ez eo ur mad bras en em veinteni e possession da arreti ar gourmandis, ha da zerc’hell an apetit sansuel hac ar c’horf sujet da lesen ar speret ; ha peguement bennâc na yunemp quet cals, an adversour cousgoude hon douich davantaich, pa ene ervat e c’housõp yun. Ar Merc’her, ar Guener hac ar Sadorn a so deiziou pe da re en em exerce mui ar Gristenien ancien ebarz en abstinanç : quemerit eta eus an deiziou-se da yun quement evel a inspiro deoc’h ho tevotion hac ar brudanç eus ho Tirecteur.
Me a lavarre volontieramant evel a lavaras Sant Jerom d’an Itron vad Leta : ar yunou hir ha dreist voder a zisplich din cals, ispiciai en egard d’ar re pere a so c’hoaz en un oat tener. An experianç e deveus desquet din penaus an asen bian, o veza squiz a-hed an hent, a zeu da glasq en em ecarti ; hac an dud yaouanc ivez, o veza en em squizet hac en em rentet infirm o yun re, a zeu d’en em ecarti goudese diouz ar mortification ha d’en em lesel facilamant da goueza en dilicateri. Ar c’harvet ne redont quet mad e diou amser, pa vezont re lard, ha pa vezont re dreud. Exposet bras vezomp d’an dentationou, pa vez re vaguet hor c’horf, ha pa vez ive re gastizet. Deffaut ar voderation-mâ er yunou, en disciplinou, er porpanchou reun hac en austeriteou, e teu cals a dud da renta inutil e servich Doue hac o nessa al loden vella eus o amser, evel a erruas memes gant S. Bernard peini en deoue queuz da veza cunduet re a austerite ; hac evel ma vezont bet re rust ouz o c’horf er gommançamant e vezont contraign da ober stad anezàn erfin. Ha ne vise quet bet guell dezo ii e dreti en ur fæçon ingal ha moderet diouz an occupation hac an drevell pe da hini oant obliget hervez o stad hac o c’hondition ?
Ar yun hac an drevell pe al lalbour a zeu da gastiza ha da ziscar ar c’hic ; mar de al labour, pehini a reot, necesser deoc’h, pe da viana prositabl bras da c’hloar Doue, ez e guell gueneèn c’hui da soufr ar boan eus al labour eguet eus ar yun. Hennez eo santimant an Iiis, pehini a zeu da exanti diouz ar yunou dleet memes ar re pere o deveus trevellou profitabl da servich Doue hac an Nessa. Unan en deveus poan o yun, mæs un all en deveus poan o servicha an dud clàn, o visita ar brisonerien, o cofes, o sarmon, o c’hasista ar re desolet, o pidi Doue hac oc’h ober an seurt exerciçou-se ; ar boan diveza-mâ a dal mui eguet ar guenta : rac ouzpen ma teu an drevel-mâ da vortifia ar c’horf couls hac ar yun, e tigaç ur frouez hac ur profit pehini a so cals preciussoc’h ; hac evel-se generalamant ez e guell conservi mui evit na de requis a nerz d’ar c’horf, eguet na de lamet anezi digantàn muguet na ranquer ; rac ato e c’haller diminui e nerz deza pa garer, mæs ne aller ato e rapari pa garer.
Me soinch din e tleomp caout ur veneration vras evit ar goms a lavaras hor Salver hac hon Redempteur Jesus-Christ d’e Zisquibien ; Dibrit ar pez a vezo lequeat dirazoc’h. Brassoc’h vertuz eo, a gredàn, dibri hep choas ar pez a vez presantet deoc’h, hac er memes urz ma er presahter deoc’h, pe èn a vezo d’ho coud pe èn na vezo quet, eguet na de choas ato ar gouazza : rac peguement bennâc ma seblante austeroc’h choas ar gouazza, cousgoude ez eus mui a resignation o tibri eus an seurt a bresanteur deoc’h ; rac er fæçon-se ne renoncit quet hepquen d’ho coud, mæs ive d’ho choas ; ha ne de quet un austerite vian, trei hor goud evel ma queromp hac e zerc’hel sujet d’ar rancontrou ha d’an occasionou ; hac ouzpen-se an seurt mortification-mâ n’en em zisquez quet na ne de incommod da zen, ha ne deus nemet-hi a guement a ve propr evit ar vuez civil. Rusa ur bouet pe un tam bennâc a vezo dirazoc’h, evit quemeret un all ; pismigat pe raclat quement a vez roet deoc’h da zibri ; beza difficil hep caout jamæs e ve netra preparet mat na neat, ober misteriou ha minigançou bep tam, an dra-se a sant eus a ur galon sansuel hac eveziant ouz ar plajou hac ouz ar scudellou.
Sant Bernard hep lacat evez ebet a efas eol, a oue presantet dezàn, eleac’h dour pe vin ; mui e c’hestimàn quemense evit pa en divise efet an huelen c’huero gant intention : rac sin oa ne songe quet er pez a efe ; hac en indiffarenç-se e quènver a pez a dleer da zibri pe da efa, eo e consist an excellanta pratic eus ar guer sacr-mâ : Dibrit ar pez a veso lequeat dirazoc’h. Excepti a ran cousgoude ar bouet pehini a ve noasus d’ar yec’het, pe a zeue da incommodi ar speret, evel a ra da gals ar bouedou tom hac ispiscet, hac ar bouedou moguedus hac avelus e certen occasionou pe en re e deveus izom an natur da veza recreet ha sicouret evit gallout souten un drevell bennâc e gloar Doue : guell e continui da veza bepret sobr ha moderet en dibri hac en efa, eguet ober aviziou abstinançou dreist voder, hac aviziou all en em relachi gant ar gourmandis.
An disciplin, pa vez quemeret gant moderation, e deveus ur vertuz admirabl evit diuna an appetit d’an devotion. Ar porpant run a vortifi cals ar c’horf, hoguen peurvuia [ne] vez quet convenabl na d’an dud demezet, [na d’u]r gomplexion tener, na d’ar re pere [o de]veus poaniou ha trevellou all da suporti : guir e cousgoude penaus d’an deiziou brassa eus a binigen e c’hallet e implija gant avis ur c’honfessour prudant.
Peb-unan a dle quemeret amser en nos da gousquet hervez e gomplexion, quement evel a so requis dezàn evit beza dihun ha vigilant mat en deiz da ober e zever ; hac ec’his ma teu ar Scritur sacr e naouspet-fæçon ; hac an exempl eus ar Sent couls hac ar ræson natural da recommandi deomp cals ar mintin evel ar guella hac ar profitapla pouent eus hon devez, hac ec’his ma ze galvet hor Salver e-hunan ar sao-heaul, hac at Verc’hes ar Goulaoui-deiz ; me a soinch din ez eo ur sourci vertuzus mont abret en noz da gousquet evit gallout dihuna ha sevel mintin mad : certenamant ar poent-mâ eus an deiz eo as graciussa, an douça hac an diambarasseta amser ; al laboucet memes a zeu d’ar poenr-mâ d’hon excita da ziuna ha da sevel evit meuli Doue ganto, en hevelep-fæçon ma servich ar sevel mintin ha d’ar yec’het ha d’ar santelez.
Balaam pignet var e asennes a yea da gaout Balac ; mæs evel n’en devoa quet un intention vad, an Eal er guedas var an hent gant ur c’hleze en e zourn evit e laza : an asennes pehini a vele an Eal, en em arretas a ben teir gueich hep fallout dezi avanç mui: Balaam er memes amser a scoe gantî cruelamant a daoliou baz evit ober dezi avanç quen a oue an drede gueich o veza gourvezet toutafæt an asennes dindan Balaam, ma teuas dre ur miracl bras da goms en ur lavaret dezâ ; petra am eus-me grêt dide, perac em scoez-te me evellen evit an drede gueich ? ha neuse souden e oue digoret daoulagad Balaam, hac e velas an Eal, pehini a lavaras dezàn ive ; petra e dide canna evel-se da asennes ? pa ne ve ma e deveus troet an hent divarnon, me am bise da lazet-te, hac e reservet-hi e buez. Neuse Balaam a lavaras d’an Eal ; Autrou, pec’het am eus dre na ouyen quet en em opposac’h ouzin var va hent. Ha c’hui na vel, Philotee, Balaam e-unan eo en deveus grêt an droug hac eo e asennes baour, pehini ne de quet caus, eo a gann hac a sco hep caout truez ebet outhi ? Chetu ase petra erru gueneomp hon-unan alies : ar c’hreg-se o velet he fried pe he c’hrouadur clan, e deveus recours neuse-souden d’ar yun, d’an disciplin ha d’ar mortificationou a gorf, ec’his a eureu David evit un hevelep sujet ; allas ! va mignones guer an asen paour a gannit, affligea ho corf a rit, hac èn ne de quet caus ma ze erruet an droug-se gueneoc’h. Courrigit ho calon, pehini a so idolatr eus ar pried-se, hac a bermet mil mechancete gant ar c’hrouadur-se, hac en destine d’an ourgouil, d’ar vanite ha d’an ambition. An den-se a vel penaus e couez alies e pec’hejou lourd a enep ar burete : ar remors interieur a zeu a enep d’e goustianç gant ar c’hleze en dourn evit e zreusi dre un doujanç hac ur spont santel rac Doue ; ha neuse-souden e galon o tont enni e-unan a gommanç da lavaret d’e gorf ; ah ! quic mechãt, ah ! corf disleal, trahisset oun gueneez adarre. Chetu-èn neuse-souden o sqüei endra ell var ar c’hic-se, hac o canna ar c’horf-se dezàn gant yunou hac abstinançou direglet, hac oc’h e voual dreti e fæçoniou-all hep nac urz na moderation. O Ene paour, ma c’halle da gorf parlant evel asennes Balaam, e lavare dit ivez ; perac em c’hannez-te me, miserabl ma zoud ? e c’henep da unan, va ene, eo e c’harm Doue e venjanç ; te eo ar griminales ; petra e dide va c’hundui-me d’an occasion ha d’ar goal antretien ? peadra e c’himpligez-te va daoulagat-me, va daouarn ha va musellou pe va zeaud e lubriciteou hac e disonestis ? peadra e teuez-te d’am zroubli me gant imaginationou fall ? quemer songesonou mad, ha n’em bezo quet a voual mouvamanchou ; en em guef gant tud pur ha chast, ha ne vizin quet inquietet gant va choncupissanç. Allas ! te eo a zeu d’am poulsa en tan, ha ne fell quet dit e teffen ; te eo a strinc ar moguet em daoulagat, ha ne fell quet dit e saffe ar flam eus an impurete enno. Ne deus quet da zoueti na lavar Doue deoc’h en occasionou-sè ; cannit, reuguit, faoutit, fresit ho calon principalamant : rac a enep ho calon eo ez e courroucet va c’holer. Certenamant evit en em zisober diouz an debron, ne deus quet quement a izom d’en em voalc’hi, evel a so da burifia ar goad ha da refresqui ar felc’h : dememes evit en em zisober diouz hor viçou, ez e mad evit guir mortifia hor c’hic, mæs necesser eo dreist peb-tra purifia ervat hon affectionou ha refresqui hor c’halon : hoguen arabat eo an oll antrepreni nep seurt austeriteou corporal nemet gãt avis hon Directeur.