Trede quevren - Ar c’huec’hvet Chabistr
Youen-Yan-Lois Derrien, 1779-1792 (?) (p. 183-189)
Penaus an humilite a ra deomp caret hon abjection hac hon dismegans propr, da lavaret eo, caret beza humiliet ha dispriget.
Remen a ràn larcoc’h, hac e lavaràn deoc’h, Philotee, caret e peb tra hac e peb fæçon hoc’h abjection bropr. Mæs, eme vezo c’hui, petra sinifi an dra-se, caret hoc’h abjection bropr ? E Latin abjection a sinifi humilite, hac humilite a sinifi abjection, da lavaret eo dismeganç, pa lavar ar Verc’hes en he C’hantic sacr, pehini eo ar Magnificat, penaus abalamour ma en deveus sellet an Autrou-Doue ouz an humilite eus e servicheres, e vise istimet ha publiet gant ar bed-oll da veza eürus-bras ; e fell dezi rei da enrent penaus en deveus hon Autrou sellet a galon vad ouz he abjection hac he dismeganç, da lavaret eo en deveus bet priget e c’honsideri hac hi ur servicheres baour, vil, dister hac indin meurbet equichen e c’hrandeur, evit e c’harga eus a c’hraçou hac
a faveriou oc’h e choas da veza Mam dezâ. Difaranç a so cousgoude etre ar vertus a humilite hac an abjection ; rac an abjection eo ar biander, an iselder, ar vilder pean disterder, hac ar baourentez a so enomp, evit ha n’er sonjomp ha n’en enevomp ; mæs ar vertus a humilite eo ar guir anaoudeguez pehini hon eus volontieramant eus hon abjection, da lavaret eo, pe dre hini e c’henevomp ervat ac’hanomp hon-unan ez omp bian, izel, vil, dister, paour, ha sempl, ha dîn da veza dispriget : hac e lavaràn penaus ar pouent principal eus an humilite-mâ a gonsist non pas hepquen oc’h anaout volontieramant hon abjection, da lavaret e, och anaout ervat ez oump vil ha dister ha dîn da veza dispriget, mæs o caret hac o veza joa gueneomp quemense memes , non pas dre ur mancamant a gouraich hac a generusdet, mæs evit exalti ha glorifia davantaich ar vajeste a Zoue, hac evit estimout cals mui a-se hon nessa e comparæson deomp hon-unan. Da guemense eo hoc’h exortàn ; hac evit entent guell, gouezit ervat penaus etre an adversiteou ha controliezou pere a souffromp, ez eus darn hac a so dismegus ha disenorabl, ha darn-all pere a so enorabl : cals a so contant da souffr an adversiteou enorabl, mæs ne fell casi da nicun souffr ar re disenorabl ha mezus. Sellit ouz un Ermit pe ur Religius devot, freset oll e zillat var e zro, hac èn dare gant ar riou : peb-unan en deveus respet evit e habit fall ; gant truez ouz e souffrançou ; mæs mar gueler un artisan paour, ün digentil paour, pe un demesel baour er fæçon-se, e vez dispriget ha goapeat, ha chetu eno ur baourentez disenorabl ha mezus. Ur servicher pe ur servicheres a recevo gant humilite ur reprimand rust digant ur Mestr pe ur Vestres, hac ur c’hrouadur digant un Tad pe ur Vam, peb-unan a c’halvo an dra-se mortification, oboissanç ha furnez. Tud a enor a souffro ar memes tra gant ur re-bennâc, ha peguement bennâc ma ve abalamour da Zoue ve, e vezo galvet an dra-se coïonaich ha lachete : chetu eno’ta c’hoaz ur gontroliez disenorabl ha mezus. Un den en deveus ar maletouich en e vrec’h hac un all en e visaich ; ar c’henta n’en deveus nemet ar boan, mæs an eil ouzpen ma en deveus ar boan en deveus ivez an disprigeanç, an disenor hac an abjection. Bremâ’ta e lavaràn penaus ne ranquer quet hepquen caret ar boan, ar pez a reer dre ar vertuz a batiantet, mæs ret e c’hoaz caret an dismeganç hac an disenor a so o c’heul ar boan, ar pez a reer dre ar vertuz a humilite.
Ouzpen beza ez eus vertuziou enorabl hac huel, ha vertuziou isel ha dispriget. Ar batianret, an douçder, ar simplicite hac an humilite memes a dremen gant an dud monden evit vertuziou isel ha dispriget : er c’hontrol ar brudanç, ar vaillantis pe ar gouraich, hac al liberalite a dremen ganto evit vertuziou enorabl. Beza ez eus c’hoaz actionou eus a ur memes vertuz hac a so darn anezo dispriget ha darn-all enoret. Rei an alusen ha pardoni an offançou a so diou action a garantez : ar guenta a so enoret gant peb-unan, hac eben dispriget dirac ar bed. Ur goas pe ur plac’h yaouanc, pehini n’en em roï quet d’an direglamant ma en em ro an dud libertin, oc’h en em antreteni, o c’hoari, o tançal, oc’h eva, oc’h en em orni, a vezo goapeat ha caquetet gant ar re-all e deffaut ha na ra eveldo, hac ar vodesti eus ar goas pe ar plac’h devot-se a dremeno ganto evit ur bigoterez pe un hipocrisi ; caret an dra-se eo caret an abjection hac an dismeganç. Chetu amâ un seurt-all : mont a reomp da visita an dud clàn. Mar em c’hasser da visita ar paourra, an dra-se a so un abjection hac un dismeganç evidon hervez ar bed, ha rac-se e quirin an dra-se : mar em c’hasser da visita ar re a galite, an dra-se a so un abjection hac un dismeganç hervez ar speret ; rac ne deus quet quement a vertuz nac a verit eno, hac e quirin eta an abjection hac an dismeganç-se. Pa zeomp ahet an hent, mar couezomp dirac an dud, ouzpen hor gloas e recevomp c’hoaz ar vez ; ret e deomp eta caret ar vez hac an abjection-se. Beza ez eus memes fautou pe en re ne deus droug ebet, nemet an abjection hac ar vez hepquen, hac an humilite ne c’houlen quet o graet expressamant, mæs goulen a ra na zeuet quet d’en em inquieti goude o beza great, evel ma zeo certen sotoniou, inciviliteou ha dievezdedou pere, evel ma tleer o evita abarz ma vezont great evit oboissa d’ar civilite ha d’ar brudanç, e tleer ive, goude ma vezont great, en em gontanti eus an abjection hac eus ar vez pehini a zeu deomp ac’hano oc’h e accepti a galon vad evit heul an humilite santel. Me lavar c’hoas davantaich : mar doun en em direglet dre goler pe dre imprudanç da lavaret comsou indeçant pe gant re e vez offanset Doue hac an Nessa, em bezo ur c’heuz bras eus an offanç-se pehini a essaïn da rapari guella ma vezo possibl din, mæs ne lesin quet na guirin ha na acceptin an abjection hac an disprigeanç pehini a zeui din ac’hano ; ha ma c’halle an eil beza separet diouz eguile, e strinquen gant horrol ar pec’het, hac e virren gant humilite an abjection hac an dismeganç.
Mæs evidomp da garet an abjection hac an dismeganç a so o c’heul an droug, ne dleer quet cousgoude nebeutoc’h remedia ouz an droug pehini a so caus da guemense dre voyenou propr ha ligitim, ispicial pa vez a gousecanç an droug. Mar em eus un incommodite difæçon em bisaich, e procurin remedia ountâ, hoguen non pas ma c’hancounec’haen an abjection hac ar vez en deveus great an incommodite-se din. Mar em eus great un dra pehini ne offans den, ne c’houlennin quet excus a guemense ; rac peguement bennâc ma em be great ur faut, ne noas da nicun, hac evelse ne ouffen quet goulen excus nemet eus an abjection hac eus ar vez a zeu din ac’hano ve, hac an humilite ne bermet quet an dra-se : hoguen mar em eus . offanset pe scandaliset unan bennâc dre zievezdet pe dre sotoni, e raparin an offanç dre ur guir excus bennâc, abalamour ma noas quemense, ha ma em oblich ar garantez da effaci an noas-se. Erfin aviziou e c’herru ma c’houlen ar garantez e teuemp da remedia ouz an abjection hac ouz an dismeganç evit mad hon Nessa pe da hini eo necesser hon reputation ; mæs en occasion-se o lammet hon abjection hac hon dismeganç a zirac daoulagat hon Nessa evit ampeich na zeue d’en em scandalisa, e tleomp serra ha cuzet an dismeganç-se e gouelet hor c’halon evit en em edifia hon-unan.
Mæs gouzout a fell deoc’h, Philotee, pere eo an abjectionou hac an dismegançou profitapla ; hac e lavaràn deoc’h sclear penaus ar re brofitapla d’hon ene hac agreapla da Zoue eo ar re a erru gueneomp dre chanç pe dre ar gondition ma idomp o veva enni, abalamour n’hon eus-ii quet choaset, mæs recevet hon eus-ii hevelep ma zint digacet deomp gant Doue pehini a choas ato guell eguet na reomp-ny. Ma ve ret choas, ar re vrassa eo ar re vella, hac ar re-se a so istimet ar re vrassa pere eo ar re gontrola d’hon inclinationou ; rac evit e lavaret ur veich evit an oll, hor choas hon-unan a zeu da souilla ha da vianaat casi hon oll vertuziou. Ah ! piou a roï deomp-ny ar c’hraç da allout lavaret gant ar Roue bras-hont : choaset em eus beva en abjection hac e disprigeanç e ty va Doue, quent eguet chom e tiez caer ar bec’herien. Nicun ne ell rei ar c’hraç-se deomp, Philotee, nemet an hini pehini evit hon exalti hac hor c’hundui d’ar c’hloar, en deveus deurvezet beva ha mervel en hevelep-fæçon ma zeo bet mez an dud ha dismeganç ar bopl. Lavaret em eus deoc’h cals a draou pere a seblanto deoc’h beza rust ha c’huero pa o c’honsiderrot ; mæs credit din-me, douçoc’h vezint eguet ar sucr hac ar mel pa o fraticot.