« Va zad », a lavaras Alanig, « en doa kavet, — n’em eus ket gouezet penaos, — teñzor ar roue galloudek Emerig. D’ezañ eo bet ar gwasa.
En em gavout a reas neuze en e c’hloar, ha ne oa loen ebet par d’ezañ war an douar. Dispriza a reas an holl loened nemet Job, Lom, Flaer ha Lip-e-Bao, abalamour e oa ar re-mañ o-fevar pinvidik-bras.
En em gavout a rejont, eun nozvez, er Yeun, e-kichen Menez Sant Mikael. An noz a oa teñval, ha ne oa kristen ebet tro-war-dro.
Va zad a lavaras :
« Mat ! skuiz omp aet gant Nobl ar roue. Hor penn-ni a zougfe eur gurunenn kenkoulz hag e hini. Nobl ne gar ket ac’hanomp. Disfiziañs en deus ouzimp. Perak ? N’ouzon ket. Servijet hon eus anezañ betek-hen gant karantez ha lealded. Met ar vuhez tremenet ne zeuio ket en-dro. Me a lavar d’eoc’h : Nobl a c’hoario d’imp, mar n’eo ket diskaret, eun dro fall bennak ».
« Diskaromp anezañ », a lavaras ar pevar loen.
« Laza anezañ a vefe gwelloc’h », a lavaras va zad.
« Lazomp anezañ », emezo holl.
« E-kreiz m’ed’o Alanig o konta, Lip-e-Bao, Lom, Job ha Flaer a hopas :
« N’eo ket gwir ! N’eo ket gwir ! »
Nobl a sellas outo gant kounnar.
« Peoc’h ! » emezañ, « pe e vezo galvet ar boureo da zont da drouc’ha d’eoc’h ho teod »).
Alanig a gendalc’has :
« Ho maro, roue meur, a zo bet touet en ,noz-se, e-kichen Menez Sant Mikael, ha touet war benn Job ar bleiz. Va zad a lavaras d’ezo :
« Ni a lazo Nobl, ha me a vezo kurunennet roue e Kerne. Goude e tiskarimp roue Leon, hag ar rouantelez-se a vezo roet da Flaer va breur. Rouantelez Tregor a vo lod Lom. Bro-Wened a vo roet da Job ».
« Ha me, neuze ? » a c’houlennas Lip-e-Bao.
Lavaret e voe d’ezañ gortoz, peogwir ne oa nemet peder rouantelez e Breiz-Izel. Diwezatoc’h, moarvat, o holl armeou unanet a vije deuet a-benn da ziskar pelloc’h du-se, war-du broiou ar Sav-Heol, roueed ha roueed, ha Lip-e-Bao en dije graet eun dibab etre ar rouanteleziou nevez gounezet.
Ne blijas ket re en holl da Lip-e-Bao eur seurt rouantelez-da-zont, met ret e voe d’ezañ rei peoc’h, pa oant pevar a-enep d’ezañ, ha gortoz pa ne c’helle ket ober a-hend-all. A-raok lavarout kenavo an eil d’egile betek antronoz vintin, va zad a lavaras d’ezo c’hoaz : « Ha, dreist-holl, arabat ranna grik diwar-benn kement-mañ ! »
Siouaz d’ezañ ! Flaer, eun deiz m’en doa evet eur bannac’hig re, a oa deuet da veza re skuiz e deod en e c’henou gant ar c’hevrin milliget. Konta a reas d’e wreg ar vodadeg-noz.
Me a yae alies da di va moereb evit an dra-mañ pe an dra-hont. Lavaret e oa bet d’ezi beza sioul. Met ar c’hevrin a zebre he zeod evel ma vije bet eun houarn ruz. Diou eur goude e tisklerias d’in, ha n’eo ket d’in-me hepken, met d’am c’hoarezed ha da holl wrac’hed ar vro a zeue di da gafeta. O ! d’an holl e lavare, gant eur biz war he genou: na lavarit an dra-se da zen !
Gwall nec’het e oan. Hor roue, emezoun, a zo madelezus. Arabat lezel re all da bignat war an tron. Rouantelez Treger a vije roet da Lom ? Gwasat dismegañs evit Tregeriz ! Nann, biken ! Met penaos mirout ouz al loened fall da gas o zorfed da benn ? Ya, klask a raen gouzout penaos. Glac’haret-naet e oan. Met eun deiz, war-dro pemp eur ha kard diouz an abardaez (soñj am eus dalc’het eus an eur, kement a blijadur a reas d’in va c’havadenn), rak kavet em boa… A, a !…
War-dro serr-noz, goude debret koan, va zad a guitae an ti dre guz. Lammat a rae el liorz drei an nor a-dreñv. Ober a rae eur sell a bep tu d’ezañ, ha, ma ne veze den war welout, en em sile e-touez ar gwez avalou hag e rede d’ar choad.
En noz-se ne deas ket d’ar c’hoad e-unan. Me a heulias anezañ, a bell, hep gouzout dare d’ezañ.
E-kreiz ar c’hoad, va zad a chomas a-sav. Sellout a reas adarre en-dro d’ezañ. Kregi a reas da ziskrapat ha da doulla an douar. Me a oa puchet war ar c’hleuz a-us d’ezañ, ha kuzet a-dreñv eur vodenn valan. Va zad a gendalc’he atao gant e labour, pa darzas eun draig skedus en douar, ha ma taolas sklerijenn dindan bannou al loar gann. Va zad a bokas d’an aour, rak eun teñzor e oa. Ha goude, p’en doa graet d’ezañ e weladenn bemdeziek, e kuzas anezañ adarre, goustad, gant douar, ha, gant eun taol lost evel eur skubellenn, e stranas warnañ eur gwiskad deliou sec’h.
Paour kaez tad ! Sinet en doa e varo.
Pa voe aet kuit d’ar gêr, me a ziskennas eus ar c’hleuz, ha buan e kerzis da Gastell al Laer da lavarout d’am gwreg ha d’am bugale dont ganin d’ar c’hoad.
Toulla a ris an douar d’am zro, hag e kavis en toull berniou aour ha berniou arc’hant, ha kalz traou priziusoc’h c’hoaz. O ! roue, an hini kosa eus an holl dud a zo dirazoun n’en deus gwelet morse kemend-all.
(Alanig a daolas eur sell war Lom, Job, Flaer ha Lip-e-Bao, hag e welas gant plijadur e oant aet du gant ar gounnar).
Alanig a gendalc’has :
« N’hor boa na karr na jao evit kas ganimp an teñzor burzudus-se. Dre eurvad evidoun, em boa eur wreg kalonek hag eur bern bugale, bugale vat, bugale greñv. Eur c’houezadenn gaer e oa bet evidomp, me hen lavar d’eoc’h, met n’eus forz.
An deiz war-lerc’h, va zad a yeas da redek dre ar vro gant e bevar c’hompaer, da douella o mignoned ha da sevel ar vro a-enep d’eoc’h. Skriva a reas zoken da roue ar Prus ha da hini ar Spagn, da lavarout d’ezo degas d’ezañ soudarded. Ar soudarded a vije bet paeet mat hag ar roueed gwelloc’h c’hoaz.
Eur miz goude e tegoueze soudarded estren e Breiz, dre Naoned ha Roazon. O roue ! soñjit er pez a vije c’hoarvezet ganeoc’h panevet Alanig al Louarn !
Roue ar Prus a zeuas da gaout va zad.
« Degouezet oun », emezañ, « gant ar soudarded hoc’h eus goulennet. Deuet eo ganin mil bleiz, bleizi naoniek, gouez, kounnaret, an tan en o daoulagad hag eonenn etre o skilfou lemm. Ne c’houlennont nemet kann hag emgann, ha freuz, reuz, drailh ha razailh. Kant houc’h-gouez a zo deuet ivez, ar reuta houc’hed-gouez a gaver er Saks hag e bro ar Roen. Lemmet o deus o skilfou war ar vreolim a-raok dont, hag ugent vloaz servij o deus d’an nebeuta ; ha kizier gouez da grevi daoulagad an enebourien ; ha brini da nijal a-us da dachenn an emgann evit gwelout ar pez a dremen war an tu all. A ! va arme a zo eun arme gaer, ha ganti e tiskarin ar roue galloudusa. Warc’hoaz, mar karit, ez aimp da Gemper-Kaourintin. Da eiz eur diouz ar mintin e krogo an emgann. Da nav eur e vo echu. Da zek eur e viot sakret roue, ha da unnek eur e vezo lein vras war ar blasenn. Met goulenn a ra va soudarded e vezo paeet d’ezo o labour hag o mizou mont-dont, a-raok ober netra.
« Evel just », a lavaras va zad, laouen-kenañ.
Hag ez eas d’ar c’hoad.
Furchal a reas…
Allas ! allas ! allas ! ha mil allas all ! Teñzor ebet mui. An toull a oa goullo.
« O, o, o ! aiou, aiou ! » emezañ. « Kollet an teñzor, kollet oun, lazet oun ! Aiou ! Klañv oun e kement korn eus va c’horf. An teñzor ! an teñzor ! O va c’halon baour, faouta a ri gant ar glac’har. O va bouzellou ! Emaoun o vont da vervel ! »
Ha va zad a rede dre ar c’hoad. Yudal a rae ken e oa eun druez selaou anezañ. Heñvel e oa e vouez ouz mouez ar pemoc’h pa vez ar gontell vras o c’hoari e toull e c’houzoug.
Roue ar Prus, o klevout kement a c’harmou, a soñjas : dizoloet eo bet an torfed, hag emeur o laza al louarn. Mont a reas er c’hoad gant e soudarded da sikour anezañ. Met ne glevas mui na garm na klemm, ha ne welas ket va zad. Evelato, a-benn eun eur, tremenet o furchal, eun houc’h-gouez a savas e vin d’al laez.
« O,o ! » emezañ, souezet, « ’m eus aon emañ al louarn a-istribilh ouz ar wezenn ».
Allas, allas ! re wir e oa. Va zad en doa en em grouget !
Ar soudarded a yeas d’ar gêr, droug enno.
Roue madelezus, setu aze penn-da-benn ar vad am eus graet evidoc’h, ha n’oun ket bet o hopal da holl aveliou ar vro : me am eus graet an dra-mañ, me am eus graet an dra-se ; panevedoun e vije bet cheñchet penn d’an holl draou er vro.
Nann, ne blij ket d’in fougeal, ha ne glaskan ket beza paeet pa ran eur vad bennak. Gwall baeet eo e vezan a-wechou, siouaz d’in ! Me a zo barnet da veza krouget, ha va enebourien, hag enebourien d’eoc’h, Lom, Job, ha Lip-e-Bao, ha kalz re all a zo en ho kichen, enoret ha glorius. An dra-se eo justis ar bed ».
Ar roue hag ar rouanez o doa c’hoant da c’houzout pelec’h edo an teñzor. Lavarout a rejont da Alanig dont tre en o c’hichen.
« Lavarit d’imp goustadik, goustadik-tre », emezo, « pelec’h emañ teñzor bras ar roue Emerig ».
Alanig a respontas :
« Kredi a ran ne dalvez ket ar boan lavarout d’am roue pelec’h emañ an teñzor-se, peogwir e varn ac’hanoun d’ar maro hag e talc’h en e balez va gwasa hag e vrasa enebourien ».
« Nann, nann », a lavaras ar rouanez, « ne viot ket krouget, evidoc’h beza barnet. Ar roue, va gwaz, en deus ankounac’haet torfedou ho puhez tremenet. N’eo ket kounnaret mui. Nemet hiviziken, bezit eun den fur ha santel, ha servijit ho roue evel ma ’z eo dleet ».
« O trugarez, itron gaer ! » a lavaras Alanig, « bennoz
Doue ha trugarez ! ha trugarekait ho kwaz eus
va ferz. Ne gavo ket en e rouantelez eur servijer ken
gwirion ha me. A galon vat e kinnigan d’eoc’h teñzor
ar roue Emerig. Diskouez a rin d’eoc’h pelec’h emañ.
Eun teñzor burzudus eo. Souezet e chomot o welout
anezañ ».
« Rouanez », eme ar roue, « na gredit ket anezañ. Met ma komz d’eoc’h diwar-benn laeroñsi, muntrerez ha torfedou all, kredit anezañ hardi. E gwirionez, n’eus ket bet ha ne vo morse war an douar eur gaouier ken bras hag heñ ».
Ar rouanez a lavaras :
« Gwir eo, va aotrou, doare-beva Alanig n’eo ket bet eus ar re gaera. Graet en deus muioc’h a zroug eget a vad. Soñjit evelato en deus diskuliet Flaer, e eontr, hag e dad zoken. Ma ne vije ket bet gwir ar pez en deus lavaret, n’en dije ket tamallet anezo. Gwelloc’h en dije kavet moarvat tamall enebourien eget e gerent tosta ».
Ar roue a lavaras d’ar rouanez :
« Rouanez, ra vezo graet hervez ho polontez, ha, mar kav d’eoc’h eo furoc’h ankounac’haat torfedou Alanig, e pardonan d’ezañ eur wech all c’hoaz. Met, lavarout a ran d’eoc’h ivez : ma teu tud da glemm adarre diwar e benn, mil keuz en devo, heñ, e wreg, e vugale, e vignoned, e gerent, en amzer bremañ hag en amzer da zont. Eur blanedenn griz hag ar wasa dismegañs, ar baourentez hag ar galeou a vezo o lod.
Alanig a selaoue. Mousc’hoarzin a reas en e galon pa glevas komzou ar roue.
« Roue », emezañ, » ar wirionez penn-da-benn am eus diskleriet d’eoc’h, hag a-raok nemeur ac’han e c’hellot gwelout gant ho taoulagad an teñzor kuzet ».
« Mat », eme ar roue, « ar pardon a roan d’eoc’h ».
Alanig a dridas gant al levenez.
« O roue », emezañ, « o rouanez, biken ne zizoñjin ho madelez. Re vat oc’h em c’heñver. Evit ho trugarekaat e roan d’eoc’h, gant levenez, teñzor burzudus ar roue Emerig hep derc’hel eun diner zoken evidoun va-unan. Selaouit, ma lavarin d’eoc’h pelec’h emañ. Kuzet eo bet dindan an douar, er Yeun, tost da Venez Sant Mikael. Evit kavout anezañ, kemerit, mar plij, ho pluenn, ha skrivit fraez, gant aon da ankounac’haat : tresit war eur gartenn diou linenn, unan eus Roc’h Trevezel da Venez Sant Mikael, hag unan all eus Menez Kador da Vrenniliz. An teñzor a gaver eeun-hag-eeun el lec’h ma en em drouc’ho an diou linenn-se ».
« Alanig », eme ar roue, « diaes a-walc’h e vo kavout ar takad bihan-se, merket gant diou linenn war eur gartennig ».
« Selaouit, roue. N’eo ket echuet ganin displega d’eoc’h. Kavout a reot al lec’h-se evel-hen : e-kichen, ez eus eur maen-hir. En em gavit e-tal ar maen-hir-se, warc’hoaz, da bemp eur diouz an abardaez. Da bemp eur eeun, ma par an heol war ar maen, sellit ouz e skeud, hag eus penn pella ar skeud, grit hanter-kant paz en eur drei ho kein d’an heol. Goude, chomit a-sav, ha toullit. Dindan ho treid e vo an teñzor. Da genta, o toulla, ne gavot nemet brug ha lann, ha goude douar du leun a wriziou koz. Kendalc’hit da doulla. Ne zaleo ket an aour da lugerni dirak ho taoulagad : kurunennou ha gwalennou kizellet gant arzourien dournet-mat, kurunenn ar roue Emerig dreist-holl, a lugern kement ma vez gwelet a-bell, ha ma treuz he sked ar seiz, ar satin hag ar mezer fin. A ! ne vez ket graet ken war an douar traou ken brao na ken prizius. An dud, en amzer hizio, n’int ket douget da garout seurt traou. Eo, braventez ha priziusted marc’had-mat. An dud hag a ouie labourat ken dispar a zo marvet mil bell ’zo. O bugale, avat, n’eo ket bet roet d’ezo spered o zad. O roue, o rouanez, diwezatoc’h e root mil meuleudi da Alanig al Louarn ».
« Mat, Alanig », eme Nobl, « c’houi a zeuio da ziskouez d’imp pelec’h emañ kuzet an teñzor. Aesoc’h e vezo kavout anezañ. Rak mar ne vez ket heol warc’hoaz e vefe ret gortoz an deiz war-lerc’h. Evit d’an douarou-se beza em rouantelez, n’anavezan ket anezo gwall vat. Douarou treut int, hag eno emañ ar Youdig ! »
Alanig a lavaras :
« O roue, eun enor bras e vefe evidoun mont di ganeoc’h. Met, kavout a ra d’eoc’h e vefe dereat ? Kredi a ra d’eoc’h e vefe brao gwelout ac’hanomp o pourmen dre ar vro, hon-daou, c’houi, ar roue, ha me, ar paour kaez Alanig al Louarn, laer, muntrer, gaouier, bet barnet bremaik, ha darbet d’ezañ mervel er groug ? »
« Gwir, Alanig. Ho komzou a zo leun a furnez. Mont a rin di gant unan pe zaou eus va amezeien goz. Pardonit d’in mar em eus komzet ouzoc’h bremaik war eun ton taer ha rok. Va gouenn a zo bet prim a-viskoaz ».
« Roue », a lavaras Alanig, « eun dra am eus da ziskleria d’eoc’h. Pec’hedou a bep seurt a bouez war va c’houstiañs. Karout a rafen mont d’ober eur pirc’hirinerez da Roum evit kaout ar pardon evito hag evit ober pinijenn. Goulenn a ran aotre diganeoc’h da gregi gant va firc’hirinerez warc’hoaz vintin, kerkent savet an heol. Pa vezo bet va fec’hedou gwalc’het gant eur binijenn griz, neuze e tistroin da Vreiz-Izel. Neuze e c’hellin, hep mez evidoc’h, bale en ho kichen ».
« Ra vezo graet hervez ho polontez, Alanig », a lavaras ar roue. Rei a ran d’eoc’h an aotre da vont kuit, kerkent savet an heol. Chañs vat d’ober pinijenn galet, ha da veza fur ha santel pa viot distro da Vreiz… Unan all a zeuio ganin betek maen-hir ar Yeun. Meur a hini a zo amañ hag a anavez ar vro-se mat-tre, emichañs ? Pehini a vefe ar gwella d’in dibab da zont ganin da glask an teñzor ? Alanig, lavarit d’in piou ».
« Roue », a respontas Alanig, « Lomig ar c’had a anavez mat-tre ar c’hornad. Eno emañ e vro, pell diouz ar chas ha pell diouz an tennou fuzuilh ».
« Trugarez d’eoc’h, Alanig. Kenavo eta ac’han d’ar bloaz a zeu ».
Alanig a saludas ar roue hag ar rouanez, hag a bokas da vouklou aour o botou, hag edo o vont kuit.
« Gortozit », eme ar roue d’ezañ, « gortozit eur pennadig, ma viot meulet hag enoret dirak aotrounez al lez hag al lez-varn evel ma ’z oc’h bet disprizet dirazo bremaik ».
En e gornig, Lomig, galvet da vont gant ar roue da glask an teñzor da Venez Mikael, a grene e-leiz e groc’hen.