An tri goulenn
Kristen ha Breizad da virviken
Breiz karet, pez-c’hoari e tri arvest.
Ar yalc’had aour, c’hoari farsus en eun arvest (3e éd.).
Ar mabig Jezuz, mister kristen en eun arvest (2e éd.).
Kristof ar C’hrenv, mister kristen en eun arvest.
An aotrou Flammik, c’hoari farsus e daou arvest.
Tarsisius, mister kristen en eun arvest.
Saïg ar paotr fin, c’hoari farsus en eun arvest.
Barnedigez Doue, mister kristen en eun arvest.
Sac’h ar marichal, c’hoari farsus en eun arvest (2e éd.).
Judikaël, mister kristen en eun arvest.
Ar galon vat, c’hoari plijadurus en eun arvest.
Ar c’hoz vedisin, c’hoari farsus en eun arvest.
Lilien ar Folgoat, mister kristen en eun arvest.
Ar mab foran, mister santel en eun arvest.
Fanch vras ha Fanch vihan, c’hoari farsus en eun arvest.
Yann e yalc’had, c’hoari kentelius en eun arvest.
An tri goulenn, c’hoari plijadurus en eun arvest.
Noz Nedeleg, mister kristen en eun arvest.
|
Fanchig, marichal, paotr mat ha laouen.
|
Kement ma a dremen e Breiz-Izel e Lokournan, gwechall goz.
Eun daol ; e korn an teatr, eur skabell goad.
Un vieux mendiant a parcouru tout le bas Léon sans avoir reçu la moindre aumône. Fanchig, pauvre maréchal ferrant, lui donne, de bon cœur, un morceau de pain. En récompense, le mendiant lui dit de faire trois souhaits. Fanchig obtient que quiconque s’assiéra sur son escabeau ne pourra plus se lever sans sa permission. Il se fait donner une trompette au son de laquelle les gens, quels qu’ils soient, danseront à perdre haleine.
Attention ! dit le mendiant, tu n’as plus qu’un souhait à formuler. Fanchig demande à ne pas mourir sans sacrements. Bravo ! Fanchig, voilà une très sage demande ; je suis Saint Pierre ; je te l’accorde de la part de Dieu. Fanchig use de son escabeau et de sa trompette pour le bien. Il s’en sert pour maîtriser les malfaiteurs, secourir les pauvres et faire triompher la vraie justice.
Comme tout doit finir, Saint Pierre, vêtu d’habits magnifiques, vient un jour le prévenir que l’heure est venue où son troisième souhait va se réaliser.
L’homme exprime des désirs pendant toute
sa vie. Il en est un près duquel tous les autres
ne sont rien. C’est celui de mourir saintement
entre les bras de Dieu. [2]
Fanchig e unan. Dougen a ra, war e skoaz, eur pakadig dillad, stag oc’h penn eur vaz
Tud vat a sellit ouzin, n’am anavezit ket, a gav d’in. Me eo Fanchig, marichal, e Lokournan. C’houi, hep mar ebet, a labour start, da c’hounit ho para pemdeziek. Me, allaz ! a zo dilabour.
Peb en amzer e teu eur paotrig aman, gand eur c’hoz varc’h, kamm ha treut kagn, evit ma likiin eun houarn ouz unan eus e dreid paour. Eur weach all, eul labourer douar bennak a ro d’in eur zouc’h merglet, evid e zivergla.
Eun druez eo, hag al labour a ya war vihanaat, a zeiz e deiz, er vro ma. Kreisteiz a zo anezi. Me a zo debret va lein ; netra n’em eus da ober. Emaoun o vont da di va zintin, Mac’harid koz, o chom e Landerne. Va maeronez eo ; me zo karet ganti ker start hag e oan karet gant va mamm geaz, Doue r’he fardono. E ti va zintin am bezo, da vihana, digemer laouen ha boued founnus evit netra. C’hoarzin a ra. Ha, ha, ha !
Eur c’hlasker bara a zeu, goustadik, hag e
chom e goueled an teatr, hep beza gwelet gant
Fanchig. Dougen a ra eur zac’h war e skoaz.
Araok mont kuit, avat, serra mat a rin dor va
zi, abalamour d’ar riblerien a glask, noz deiz,
eun tu pe du da gregi e madou an nesa.
O trei kein da vont kuit, Fanchig a wel ar c’hlasker bara. Sellit ! just avat ! Unan anezo ! Pa gomzer eus ar bleiz, e weler e lost. Rust eun tamm e vouez. Petra a fell d’eoc’h ?
Nebeut a dra. Laouen e ven gand eur greunenn vara. Dioc’h a bell e teuan, ha n’em eus kavet aluzenn ebet, n’eus forz pegen dister e vije bet, goude beza baleet ouspenn teir leo, er parreziou a dro war dro. A berz ar re baour, ne d-eo ket souez. Ar re binvidik, avat, ne ket hep ken rei netra eo, o deus great em c’henver me ; laosket o deus ar chas war va seuliou. Ne ouien ket e vije kalon ar Vretoned ker kriz ha ker fall ze.
N’oun ket souezet, va den mat, war gement se. An henchou a zo leun a dremenidi, a foeterien vro, a laeron, zoken, na lekeont fisians ebet e spered an dud. C’houi, evelato, a zo koz ha paour Job, eas eo her gwelet, ha doare eun den mat a zo ganeoc’h. O furcha en e bagadig dillad, hag o tenna dioutan eun tanmig bara. Kemerit ar greunenn vara ze. O vont da di va zintin, e prenin eun all evidoun.
Mil bennoz Doue warnout. Te ha te hepken ac’h eus bet truez ouzin. Gopreet mat e vezi. Sell ! Ar c’hlasker bara a stok, gand e vaz, ouz eun houarn marc’h. An houarn a zeu da veza en aour fin a grenn.
Gwelet a rez mar-d-eo bras va galloud. Goulenn tri zra, hag e vezo roet d’in an tri, gant ma ne c’houlenni ket ar binvidigez. An dra ze hepken, ar binvidigez, ne fell ket d’in, e nep giz, he rei d’it.
Na perak ’ta ? Ar binvidigez a zo mat, evelato.
Ya, met fall eo ive, peurliesa. Ar paour, dreist holl, pa binvidika, a gerz, meur a weach, gand eun hent war ziskenn ma ’z eer, gantan, d’ar gollidigez. Te oarvat. Gra da zibab, neuze, ha goulenn diganen tri zra, ar re a giri.
Mat kenan ; gwelet a rit ar skabell goad a zo aze ?
He gwelet a ran, sur.
Piou bennak a azezo warni, me fell d’in ma chomo stag outi, ken na roin d’ezan frankiz da zevel ha da vont kuit.
Rei a ran d’it ar galloud se.
Dal a unan ! evid ar goulenn kenta. Evid an eil, c’hoant am eus da gaout eun drompill.
Eun drompill ! Aotrou Doue ! Penn skanv ma ’z out. Ne ouezi ket he lakaat da zeni.
Ha petra a ra ze d’eoc’h ? Daoust ha n’hoc’h eus ket lavaret e c’hellfen goulenn ar pez a blijfe d’in ; hein ?
Gwir eo, ha neuze ?
Neuze ? Pa likiin va zrompill da zeni, me
fell d’in m’en em lakaio an dud, en despet
d’ezo, da zanzal evel kornandouned, keit ha
ma plijo ganen.
Dal ; ema da drompill er zac’h se. Fanchig a denn an drompill eus ar zac’h, hag a c’hoarz ouz he gwelet. Eur zon, hag an dud en em lakaio da zanzal ; eur zon all, hag ar jabadao a baouezo. Met diwall, Fanchig, diwall ! n’ec’h eus mui nemet eun dra da c’houlenn. Dibab eun dra fur, eun dra welloc’h eget an daou dra all.
Ya da ! n’oun ket eur Yann banezenn, emichans. Me fell d’in mervel evel eur c’hristen mat a zen, goude beza digemeret va zacramanchou diveza. Setu an drede c’hoant am eus.
Brao ! brao ! Ar goulenn ze n’en deus ket e bar. Ar gwella eo, sur. Me eo Sant Per, prins an ebestel, hag e roan d’it ar c’hras dispar ze a berz an Aotrou Doue, meulet ra vezo. Da galon vat a blij d’in. Ha breman, kenavo, Fanchig. Gra traou mat gant da skabell ha da drompill. Ha dreist-holl, kleo ! Arabat d’it beza laouen, re alies, gand ar banneou. Ar C’hlasker bara a ya kuit.
Pebez taol ! mignoned, pebez taol ! Ar blijadur er bed ma, gant va skabell ha va zrompill, hag an eurusted peurbadus, divezatoc’h, er bed all.
Piou a hellfe kaout eur chans ker bras ha va hini me ? Ha perak eo deuet an eurvad se d’am c’haout ? Evid eun dra zister, evid eur c’hoz tamm bara roet d’eur paour. Breman, avat, n’em bezo ken tra da ober nemet beza laouen, farsal, ha c’hoarzin a bouez penn. Klevet a reer er meaz mouez klemmus eur paotrig paour, oc’h hirvoudi hag o c’houela. Fanchig a jom a za da zelaou. Petra ? tud zo, evit doare, ha n’ema ket ganto c’hoant ebet da c’hoarzin. Piou a zo aze oc’h en em glemm er c’hiz se ? Deus aman, paotrig, deus da lavaret d’in ar pez a zigas d’it eur c’hlac’har ken truezus. Ervoan a zeu.
Eur gwall zarvoud spontus a gouez warnomp, siouaz !
Pehini ’ta, mignonig, pehini ?
Doue madelezus ! ho pet truez ouzomp !
Itron Varia a druez, pedit evidomp !
Lavar ’ta, lavar buanoc’h ’ta ; petra zo c’hoarvezet ganez ?
Eul laer ! eul laer eus ar re wasa, gwisket gant tammou dillad fall ha roget, a zo deuet en hon ti. Skoet en deus start gant va mamm goz, ha laeret diganti he yalc’hadig, goude beza torret an armel. Ha me a zo eat raktal da gerc’hat eur zikour bennak. Met n’edo ket an archerien en o zi, ha n’ouzoun ket da beleac’h e c’hellfen mont d’o c’haout.
Me o c’havo ; met lavar adarre d’in ; daoust hag ar gwenneien laeret a yoa eun dournad brao anezo ?
Brao, sur ; va mamm goz he doa lekeat he danvez en eur zac’hadig lien gwenn, leun a besiou arc’hant a rea eur pevar c’hant lur bennak da nebeuta. Ar zac’h se eo a zo eat gand al laer. O sellet warzu ar meaz, hag o krena gand an aon. Sellit ! Sellit ! en han’ Doue !
Al laer koz ; al laer koz tuhont, o tont davedomp. Klevit ’ta ! klevit ! An daou a zelaou.
Marc’hadourez da werza ! marc’hadourez da brena ! Tamm pilhou tamm ! Truillou koz, krec’hin lapined, koz traou a bep seurt ! marc’hat mat.
Dont a ra aman, dont a ra. Skrija a ran gant ar spont, va Doue. Hennez am c’haso gantan, marteze ; va zikourit, mar plij ; aon am eus, aon am eus.
N’az pez ket a spont, mignonig ; bez dinec’h ; kea buan da guzat en eur c’horn bennak, ha na lavar grig. Chom sioul eno, ha te welo. O c’hervel a vouez krenv. Deus aman, marc’hadour, deus. Traou am eus da werza. Melki a zeu ebarz, eur zac’h ouz e skoaz, eur vaz en e zourn, koz tammou dillad fall ha lous warnan.
Ha te eo ac’h eus va galvet ? Traou ac’h eus. da werza neuze ?
Traou da werza ? Sur awalc’h, eur bern koz traou tevoc’h egedout ; met red eo d’in mont d’o c’herc’hat. Feiz ! n’oun ket pinvidik bras ha n’em eus kador-vreac’h ebet em zi paour. N’em eus nemet ar skabell goad a welez aze. Azez warni da c’hortoz ma teuin en dro gant va zraou. Melki a azez ; Fanch a ya kuit.
Ouf ! ne ket re abred eo, ober eun diskuizig goude bale ha bale war an henchou, hep ehan, dindan tomder an heol. O sellet oc’h pep tu.
Nag hen a zo paour an ti ma. N’eus ket kalz a vadou da c’hounit el lochennig dister ma. N’eus ket aman kalz a draou da skrabat ; nann, nann.
Deus, tad koz, deus da welet va marc’hadourez aman.
N’hellan ket, Aotrou Doue, n’hellan ket, tamm ebet.
Petra ? N’hellez ket, farser, n’hellez ket ? Goapaat a rez ac’hanoun, emichans.
Ar wirionez eo, n’hellan ket sevel e nep giz.
Fanchig a zeu.
Penaos ’ta ? Pe seurt droug a zo ganez ? Eur boan bennak oc’h heskina da ziouc’har ha da dreid ?
Droug ebet, met stag oun ouz ar goz skabell vrein ze, evel pa ven me kaotet outi. En em zifreta ha tripal a ra gand e dreid.
Ne ket souez. Hounnez a zo eur skabell venniget, roet d’in gand eur zant bras. Hag an traou benniget, te oar, a zo enebourien d’an diaoul, d’ar yuzevien ha d’al laeron.
Ar re a azez war ar skabell ze en em gav dindan va galloud. N’helli ket sevel diwarni ken na roin d’it aotre d’hen ober.
Lampon, lakepod, torfedour.
Ha, ha, ha ! petra a ra d’in da wall hanoiou ha da zismegansou ? Te a jomo stag, ha stag mat, aze, keit ha ma plijo ganen, eiz dervez, pemzek dervez, eur miz, mar bez red, hep
tamm da zibri na berad da eva, evel just.Den fallakr ha kriz, den digalon ! deus aman ’ta, da welet ha va baz a vezo gouest da skei ganez a dro vat. Tenna a ra frank e deod ; youc’hal a ra ha skrigna an dent. Sevel a ra e vaz o c’hourdrouz Fanchig. Fanchig a ziroll da c’hoarzin.
Sell ! me roio d’it frankiz da zevel, ma roez d’in ar pez ac’h eus laeret.
Laeret ? O Doue Abraham, Izaak ha Jakob, Doue galloudus ! n’em eus laeret netra.
Eo, eo. Laeret ec’h eus eur zac’hadig lien gwenn leun a arc’hant, hag a oa d’eur baour keaz greg, koz bras ha klanvidik. Her gouzout a ran ; her c’hlevet em eus gand unan bennak en deus da welet, en despet d’it, oc’h ober da daol. Ro d’in ar zac’hadig.
N’em eus nemet va marc’hadourez paour.
Ro d’in dre gaer, pe me her c’hemero dre nerz. Sell ouz va divreac’h ’ta. Ar re ze a zo
krenv.Ne roin ket, pe’o gwir n’eus netra ganen.
Mat ; ni welo. Fanchig en em strink outan, hag a ziframm e zac’h digantan. Tenna a ra eus ar zac’h ar zac’hadig arc’hant. Melki a gri a bouez penn. Sell ’ta, boued ar groug, petra am eus lavaret d’it ?
Va zikourit buan ! va buhez, va buhez ! va gwenneien eat a bez gand al laer. Deuit holl, buan, deuit holl. Tripal a ra startoc’h starta gand e dreid, war an douar. Fanchig a ya da guzat ar zac’hadig, hag a zeu en dro, dioc’htu, eur forc’h koad en e zourn.
Ac’hanta ! paotr ; daoust ha n’out ket diskuizet awalc’h war da skabell ? Daoust ha n’eo ket c’hoaz blonset awalc’h kroc’hen da ziadre ?
Heu, heu, heu !
Rei a ran d’it frankiz da zevel. Sao ! Melki a zav gant poan vras diwar ar skabell. Ha breman, kea kuit buana ma c’helli. Allo ! hast affo.
Va arc’hant, va arc’hant paour.
Kea buanoc’h, ’ta, ma ne fell ket d’it ma sankin ar forc’h ma ez tiou feskenn. Melki a ya kuit d’an daou lamm.
Eat eo kuit ; mat. O c’hervel, deus, paotrig, deus ’ta ; echu eo an abadenn gand al laer divalo ze. Ervoan a zeu.
Kleo va moutig : lavar d’in da hano da genta.
Me a zo Ervoan va hano. Va zad ha va mamm a zo maro. Ne jom mui ganen, war an douar ma, nemet va mamm goz.
Mat. Tennet em eus dioc’h skilfou ar bleiz koz sac’hadig gwenneien da vamm goz ; te zo laouen, ne ket ’ta ? ha da vamm goz a blijo kalz ive d’ezi kaout a nevez an arc’hant a zo red evit prena he bara ha da hini, hein ?
Ya sur ; met ne ket hepken evit prena bara eo, hon eus ezomm eus an arc’hant se. Dastumet eo bet ive, a nebeudou, evit ma c’hellfen mont d’ar skol, ha diski meur a dra gaer eno.
Ha perak ’ta e fell d’it labourat ker start se ha diski kemend all a draou ?
C’hoant am eus da veza gwiziek eus ar re wizieka, evit ma c’hellin mont da veleg en amzer da zont, mar plij gand an Aotrou Doue, a garan gant va holl nerz.
Brao, brao ! Ha piou a oar ? Te a yelo da eskob zoken, marteze. Nag hen a ve brao lavaret :
Aotrou Ervoan, eskob Kemper ha Leon. N’eo gwir ?
Tamm ebet ; laouen awalc’h e vezin o veza beleg, na muioc’h na nebeutoc’h. Ha n’ankounac’hain biken, em bezo bet ar c’hras kaer ze a drugarez d’eoc’h.
Ni a welo. Dal, va mignonig ; kuz mat ez kodell yalc’had da vamm goz ha kea buan d’ar gear. Ar ribler koz a zo eat kuit gand an hent bras ; kea gand ar wenojenn, a dreuz, en tu all.
Ra skuillo, an Aotrou Doue, mil ha mil bennoz warnoc’h. Kenavo ; ho trugarekaat a ran a greiz va c’halon. Ervoan a ya kuit.
Evit gwir, labouret em eus mat awalc’h gant va skabell. Mar am eus eun hevelep galloud gant va zrompill, plijadur a vo, ya sur. O sellet warzu ar meaz. Piou ’ta eo an denig se o tont davedoun ? Krang a zeu.
Me eo Yann, Per, Stefan Krang, urcher hanvet
gant barnerien ar gador varn.
Goap a ran eus an dra ze, me. Daoust hag em eus ho kalvet, hein ?
E nep giz, sur eo. Met kaset oun bet, evelato, d’ho kaout a berz eun den m’eo bet diframmet digantan eur zac’hadig arc’hant. Ha c’houi eo an hini en deus e gemeret, dioc’h a leverer. Daoust hag e fell d’eoc’h hen disteurel d’in a galon vat ?
Nann, sur ; tamm ebet. Ne zistaolin netra, na d’eoc’h, na d’an den ze. Ha daou abeg am eus d’ho kas ho taou da zutal, pell diwar va zro. Da genta, an den ma komzit ouzin diwar e benn, en devoa laeret ar zac’hadig ; d’an eil, kaset em eus an arc’hant se d’ar re m’oa bet laeret diganto. An amzer a zo brao. Kit da bourmen.
Eas eo kas an dud da bourmen ; sur eo. Met al lezenn eo al lezenn hag hen diski a reot ; hirio, kent ar c’huz heol, e kasin d’eoc’h eur paperig hag ho kalvo, abenn eiz dervez, dirak ar gador varn.
Kasit d’in folennou paper kemend ha ma
kerot, ugent, tri ugent, kant ha mil anezo, mar kirit ; ne rin forz hag o strinkin holl, a
bez, dindan va fod houarn, da lakaat ar zoubenn
da virvi. Drougig ennan. Kit da vale,
evel m’em eus lavaret d’eoc’h. O c’hourdrouz,
kit buanoc’h ’ta. Krang a ya kuit.
Bremaik ar varnerien a zeuio aman da varn an dud a zo bet galvet da zont dirak ar gador varn. Daoust ha n’oc’h ket unan anezo ?
Eo da ; en em glemm a ran eus eur c’hoz varichal en deus laeret diganen, dre nerz, eur bern brao pesiou arc’hant.
Taolit evez, taolit evez ! ne-d-aio ket mat an traou ganeoc’h, ’m eus aon. Risklus eo an dra ze, war va mennoz ; eas eo, sur, lavaret eo bet laeret arc’hant diganeoc’h. Met penaos e lekeot ar varnerien da gredi ez eo gwir ? Hein ? An dra ze, avat, a zo dies ha dies bras. Hein ? Eun alvokad, lemm e deod hag e spered, a zo red d’eoc’h, evit dirouestla mat ar gudenn ze. Me zo, hep mar ebet, war a leverer, eun alvokad er c’hiz se.
Mat ; pegement am bezo, neuze, da baea d’eoc’h ?
O ! nebeut a dra ; eun ugent skoed bennak ha netra ken.
Nebeut a dra, mil malloz ! ugent skoed nebeut a dra ? kentoc’h mervel eget rei ugent skoed.
Mat ; laouen e vezin gant pemzek.
Tra, tra, tra ! Dirak eun dispign ker bras se, me a gav gwelloc’h d’in chom hep alvokad ebet.
Gwir ? me fell d’in beza ho tifenner kousto
pe gousto ; dek skoed. Melki a dav. Pemp
skoed ?
Biken, biken ! n’em eus ket ezom m ac’hanoc’h.
Ac’hanta ! daou skoed, ha va labour, evitan da veza tenn, a vezo roet d’eoc’h evit netra, ya, ya, evit netra.
Great ar stal, met ne ket evit netra eo. Goude beza roet d’eoc’h daou skoed, va yalc’hadig paour a vezo goullo, kouls lavaret. O sellet war zu ar meaz. Setu deuet an heur. Tud a welan o tont d’ar gador varn, hag en o zouez, al lorgnez marichal, an diaoul a varichal ma komzen ouzoc’h diwar e benn. Fanchig a zeu o tougen eur zac’h war e skoaz. Lakaat a ra e zac’h war an douar.
Ha c’houi eo an hini a zo bet galvet gant Melki dirak ar varnerien ?
Me eo ; ha neuze ? petra a ra ze d’eoc’h ?
An dra ze a zell a grenn ouzin, p’eo gwir eo me alvokad Melki.
Feiz ! c’houi zo alvokad eun den a zoare, sur. Melki ! petra an dra ze Melki ? eul laer, eun torfedour n’eo ken. Krenv e vouez. Goude beza difennet Melki, ho sae alvokad a vezo kel leun a fank ha ma ’z eo sae Melki leun a laou. Melki, krog aon ennan, a ya kuit en eur grena.
Daoust ha n’eo ket echu ganeoc’h ho tismegansou, ho tiotachou, a ziskouez sklear n’oc’h nemet eun den diskiant ?
C’houi eo a zo kollet ho tammig skiant vat, alvokad an ifern, briz vreizad, difenner pilpouz al laeron hag ar c’halouperien noz.
Gwell oc’h well. Bezit dinec’h, c’houi a baeo ker an holl wall hanoiou ze. A hend all, n’hoc’h anavezan ket, me. N’anavezin nemet hoc’h alvokad. Hennez a c’hlabouzo en ho leac’h kemend ha ma karo. Met allaz ! petra a lavaran ’ta ? C’houi zo re druillek a gav d’in, ha re baour, evit goulenn digant eun alvokad bennak dont d’ho tifenn.
Unan am eus, hag her gwelet a reot, diwar ho koust, e poent hag en amzer. Hennez m’hen tou, a zo gwiziekoc’h ha galloudusoc’h egedoc’h. C’houi welo.
Ya ; ne vezo ket, evelato, evit miret na vijec’h eul lampon a ziframm o gwenneien digant an dud keiz a zo re goz ha re zinerz evid en em zifenn o unan. Ne vezo ket evit miret kennebeut, na-d-eot, hirio, kent an noz, da gousket er prizon.
Er prizon ? Livirit an dra ze eur weach c’hoaz, mastokin, livirit, hein ?
Ya, ya ! er prizon ! laer lous ma z oc’h.
Fanchig en em strink ouz Trabell, ha gand
eun taol dourn a gas e voned alvokad da
bourmen pell. En em ganna a reont start o
daou, o krial a bouez penn. Ar barner a zeu,
gantan ar grefier, Krang, an daou varner hag
an daou archer. Fanchig a ya kuit gand e
zac’h.
Brao kenan, brao ! Eun alvokad oc’h en em ganna evel eur pillaouer n’ouzoun ket gant piou, dirak ar gador varn. Biskoaz kemend all. Daoust hag a zo troet ho spered, aotrou Trabell ?
Edomp o kempenn hon traou, an den ze ha me, aotrou barner. Trabell a azez.
Gwir ? iskis e kavan, evelato, ho toareou, pa gempennit an traou. Ar barner, an daou varner hag ar grefier a azez ouz taol.
Grefier ! livirit ar pez hon eus da varn da genta hirio.
Prosez etre an daou a vez great anezo Melki ha Fanchig. Ar grefier a azez.
N’emaint ket aman. Urcher, galvit i dioc’htu.
Melki !
Ya ; dont a ran. Melki a zeu.
Fanchig.
Emaoun o tont. Fanchig a zeu, e zac’h gantan.
Mat ; azezit ho taou, Melki a zeou, Fanchig a gleiz ! Azeza a reont. Grefier, lennit ar paper bet kaset da Fanchig evid her gervel da zont dirag ar gador varn.
An hini a zo e hano Melki a damall an hini hanvet Fanchig da veza kemeret digantan, dre nerz, eur zac’had leun a besiou arc’hant. Ouspenn, Melki, dioc’h e lavar, a zo bet gourdrouzet ha skoet gant Fanchig, dre ma ne felle ket d’ezan rei an arc’hant dre gaer. Ar grefier a azez
Ha gwir e ve kementse, Melki ?
Ker gwir hag emaoun breman dirazoc’h,
aotrou barner.
Ha petra hoc’h eus da respont, Fanchig ?
Kemend am eus da lavaret a zo skrivet ive war follenn baper ar grefier.
Lennit.
A eneb da lavariou Melki, Fanchig en deus diskleriet ar pez a zo aman war lerc’h :
Gwir eo, emezan, diframmet em eus an arc’hant digant Melki, met hennez en devoa, e unan, o c’hemeret digant eur vaouez koz ha klanv goude beza he gwall gaset en eun doare griz. Ar grefier a azez.
Ne ket gwir, e nep giz, ne ket gwir.
Peoc’h ! n’em eus ket roet d’eoc’h frankiz da gomz. Da Fanchig. Ha neuze, Fanchig, petra hoc’h eus great gand an arc’hant se ?
O distaolet em eus d’an hini goz dre zaouarn he mabig bihan. Hennez, ar paotrig se, oa deuet d’am c’haout. Krena a rea evel eur bern deliou gand an aon rak Melki. Roet em eus ar gwenneien d’ar bugel ze. Hen toui a ran dirak an Aotrou Doue.
Grefier ! dioc’h ar pez a lavar an den ze n’eo ket bet great mat ho labour ganeoc’h.
Perak ’ta n’hoc’h eus ket galvet ar vaouez koz se da zont dirazomp ? Hounnez he divije lavaret d’eomp, hep mar ebet, pe gwir eo pe ne-d-eo ket kemend a lavar Fanchig.
Fanchig n’en deus ket goulennet diganen e vije galvet ar vaouez koz da rei testeni.
Ha gant gwir abeg eo, aotrou barner ; ar baourez keaz n’oa ket evit dont. Eat eo d’an Anaon. Ar spont en deus digaset ar maro d’ezi an deiz warlerc’h taol yud an torfedour.
Mat ; hag ar paotrig ? petra zo c’hoarvezet diwar e benn ? Evitan da veza gwall yaouank, e vije bet mat, marteze, goulenn digantan ar pez a c’helle gouzout. Peleac’h ema hen ?
Eat eo kuit pell ac’halen. Eun itron garantezus ha pinvidik mor, dioc’h lavar an amezeien, he deus her c’haset ganti, kerkent goude maro ar vamm goz, hag he deus e lekeat en eun ti emzivaded. Met n’ouzer ket e peleac’h.
Ba, ba, ba, ba ! pebez kemmesk ! An traou a zo luiet a grenn. Piou a vezo gouest d’o diluia.
Me, a otrou barner, me, alvokad Melki, a ziluio ar gudenn.
Komzit, neuze, met na gomzit ket re hir.
Bezit dinec’h, aotrounez. Displeget e vo an traou ganen e berr gomzou evid ar gwellla. Piou eo Melki ? Eun den koz ha paour, o vont hag o tont, tu ma, tu hont, da brena pe da werza koz traou a bep seurt, marc’hadourez ha ne dalvont netra, kouls lavaret. A forz da boania, da redek war an henchou, dindan an heol, dindan ar glao, dindan ar barr-avel, an den kalonek se en doa dastumet eur bernig gwenneien. Siouaz ! kollet eo a bez e yalc’hadig.
Eat eo gand al laer. Ha pe seurt laer ? Eun den rust evel eun taro ha kriz evel eur bleiz. Hennez, al lampon ze, krenv ha yaouank, a zo en em strinket a enep d’eun den koz ha dinerz. Pebez fallagriez ! Pebez trubarderez !
Oc’h ober neuz da veza glac’haret bras.
Eur c’hlac’har eus ar re boaniusa a dreuz va c’halon o kounta d’eoc’h eur seurt torfed, aotrounez ; neuz a ra da zec’ha e zaoulagad gand e zourn, ha n’oun ket evit miret oc’h va daelou da redek, ha va genou da veza dilavar. Klemmus e vouez. Ha, ha ! ho, ho ! Emaoun o vont da zempla. Ha, ha ! Azeza a ra war e gador.
Petra zo, aotrou Trabell, petra zo ? Daoust ha klanv e vefec’h ? Deuit ennoc’h hoc’h unan.
N’hellan ket, allaz ! n’hellan ket.
Urcher, urcher, kit buan ha buan, ha deuit en dro gand eur werennad dour, da wellaat an aotrou Trabell.
Ya, aotrou barner, ne ran nemet mont dont. Krang a ya kuit, hag a zeu en dro, dioc’htu, gand e werennad dour.
Krang, o tont en dro, re vuan, a stok e droad ouz troad kador Trabell, hag a gouez a dreuz kof. An dour, evel just, a ya kuit eus ar werenn hag a red war an douar.
Va digarezit, me ho ped, aotrou Trabell ; ha n’em eus ket great poan d’eoc’h, da vihana ? Krang a zav.
Poan ebet. A hend all, gwellaat a ra d’in, ha mar plij ganeoc’h, aotrou barner, emaoun o vont da beurober va frezegenn.
Mat kenan ; ho selaou a reomp.
Al laer m’am eus komzet ouzoc’h diwar e benn, al laer touet se a zo aman. O tiskouez Fanchig. Setu hen aze, an den fallakr se.
Ansavet en deus, dirazoc’h, hen e unan, n’eus nemet eur pennadig, e laeronsi. Met, emezan, distaolet en deus raktal ar gwenneien d’ar re o devoa gwir warno. Ha kredi a rafec’h an dra ze, aotrounez ? Evidoun me, avat, n’her c’hredan ket. Peleac’h ema ar vaouez koz ? Maro eo. Peleac’h ema ar paotrig ?
Eat eo kuit. Peleac’h ema an itron binvidik he divije kaset ganti ar paotrig ? N’ouzer ket.
E pe seurt ti emzivaded eo e vije bet lekeat ar bugel ? N’ouzer ket. N’ema mui aman hini ebet eus ar re a hellje lakaat ar wirionez da skedi war denvalijenn an holl draou ze. Pebez touellerez ! Pebez korvigellou ! kemend a lavar Fanchig a zo gaou. Rak se e c’houlennan diganeoc’h, aotrounez, en hano Melki, da genta, ma vezo barnet Fanchig da zisteurel da Velki an arc’hant laeret ; d’an eil, ma vezo skoet start gantan hervez al lezenn a gastiz al laeron.
Echu eo va c’hefridi ; ar gador varn a varno. Trabell a azez hag a ra neuz da zec’ha e dal, evel pa ve skuiz bras.
Klevet hoc’h eus, Fanchig. Ne-d-a ket mat an traou ganeoc’h, goude eun torfed ker skrijus. Petra hoc’h eus da lavaret ? Pa vez tamallet eun den, ar gwir da respont a vez roet atao d’ezan.
Displeget em eus, bremaïk, ar wirionez penn da benn. Netra ouspenn n’em eus da zisplega, me va unan, da vihana. Va alvokad, avat, en devezo eun draig bennak, marteze, da lavaret, ha komz a raio gwelloc’h egedoun.
Hocvh alvokad ? N’ema ket aman ; hini Melki a welan ; hoc’h hini, avat, n’her gwelan ket.
Eo, eo, aotrou barner ; deuet eo ganen.
E peleac’h ema hen ’ta ?
Aman, em zac’h.
Daoust ha goap a rafec’h ac’hanomp ? Ar varnedigez da zont ne vefe nemet kaletoc’h a ze. Kompren a rit hu ?
Goapaat ne ran ket, hag her gwelet a reot raktal. Tenna a ra e drompill eus e zac’h, hag e tenn diouti eur zon skiltrus. En eun taol ar barner, ar grefier, an daou varner, an daou archer, Krang, Trabell ha Melki a zav prim hag a ziroll da zanzal, o lammet hep ehan. Fanchig a c’hoarz a bouez e benn.
Awalc’h ! awalc’h ! ar berr alan a zo ganen, pell amzer zo, awalc’h !
Paouez ’ta ! Paouez ! Ema droug Sant Urlou em zreid paour. Poan am eus ; poan ! poan !
Mil dan foultr ! peur e vezo echu ar c’hoari ze ? Me zo kamm eun tammig, ha mervel a rin, sur, gand ar skuisder, diwar an taol ze. Ola ! Ola !
Goude eur pennadig mat a zans, Fanchig a denn eur zon eus e drompill ; an dans a baouez raktal. An holl a jom a zav, poan vras da bep hini da denna e alan. Ar varnerien a ya en dro, o zri, da azeza, ar grefier ive.
C’houi holl a zo skuiz bras, mignoned, ha ne ket souez. An drompill zantel ma a zo c’hoar d’an trompillou bras a lakaio an dud da zevel a varo da veo, deiz ar varn ziveza. Ni a ouezo ganti ar wirionez. Pardoni a ran d’an holl, da Drabell zoken, peger kriz bennak ma ’z eo bet, a enep d’in, e brezegenn fall. Allo ! Melki, poent eo d’it ansao da laeronsi ha da drubarderez. Lavar ’ta.
N’hel livirin biken, na dirak Doue na dirak an diaoul.
Mat ; ema neuze va zrompill o vont da zeni
adarre, ha da zeni evidout da unan. An holl
a c’hoarz. Fanchig a denn eur zon eus e drompill.
Melki en em laka da zansal ha da zanzal.
Lammet ha lammet a ra gwasoc’h gwasa,
evel eun den foll. Krial a ra, goude eur pennadig,
o c’houlenn truez.
Truez ! truez ! en han’ Doue. Me zo koz ha skuiz maro. Te a zo sorser ’ta, Fanchig, gant da drompill daonet ? Koueza a ra, hag astennet atao war an douar, e kendalc’h da dripal, d’en em zifreta gand e ziouvreac’h hag e ziouc’har. Paouez ’ta ! Emaoun o vont da vervel.
Hag e varvi, sur eo, ma kendalc’hez da nac’h ar wirionez.
Hag he livirin. Ya, ya, ya, awalc’h ! awalc’h ! Laeret em boa an arc’hant, dre nerz, digant ar vaouez koz, ha distaolet int bet, ganez, d’ezi, her gouzout a ran.
Mat ; ne ket re abred eo, skraper koz. Tenna a ra eur zon eus an drompill. Melki a zav gant poan.
Sklear eo an traou, breman, sklear evel an heol. Ni, barner kenta eus ar gador varn, ha daou varner ganeomp, a lavar eo Melki an hini en deus laeret arc’hant digant eur vaouez koz, goude beza he gwall gaset en eun doare euzus.
Rak se, ar gador varn, o veza ma ’z eo bet ansavet e dorfed gand an torfedour, ha goude beza lennet gourc’hemennou al lezenn a varn Melki da veza dalc’het er prizon epad pemp ploaz. Lavaret a ra, ouspenn, e vezo mizou ar prosez paeet a bez gant Melki. Krenv e vouez. Archerien ! krogit ennan hag her c’hasit, raktal, d’an toull.
An daou archer a grog e Melki, hag a ya
kuit gantan.
Doue galloudus, Doue karantezus ! Tremen a ra buan an traou war an douar paour ma. Ar goanv, gand an erc’h, a heuilh an hanv goloet a vokejou. Er c’hiz se hor yaouankiz a ya da netra, o lezel, war he lerc’h, tristidigez ar gozni. Epad va buhez, hir awalc’h dija, traou fur am eus great gant va skabell ha va zrompill. N’em eus labouret ganto nemet evid ar vad, ar gwella m’em eus gellet. Enep an dorfedourien eo, dreist holl, em eus lekeat an daou dra vurzudus se da vont en dro. Ha breman, avat ? Breman, ar gozni ze ma komzen anezi bremaik, a zeu a zeiz e deiz, da boueza mui oc’h mui warnoun. N’eus forz, an amzer, hirio, a zo kaeroc’h eget n’em eus he gwelet morse. An evnedigou a gan ; an heol benniget a stlap e sklerijenn alaouret war ar parkeier, war ar c’hoajou, war ar bleun, war bep tra. An oabl a zo glas ha digoumoul hag ar gwel anezan a zigas d’in eul levenez dispar evel pa ven me e paradoz an douar. O sevel hag o vont da zellet warzu ar meaz. Me fell d’in sellet gwelloc’h c’hoaz ouz an holl draou dudius ha kaer ze. Petra zo ’ta ? Eun den ha n’ec’h anavezan ket a zeu d’am zi, goestad. D’am zi ? Perak ’ta ? E wiskamanchou a zo kaer eus ar re gaera. Piou eo ? eun aotrou pinvidik bennak, eur roue marteze, roue Breiz ? Sant Per a zeu, gwisket kaer, eur zeizenn aour en dro d’e benn, eur vaz pardoner en e zourn.
Doue r’az pennigo, Fanchig. Anaout mat a rez ac’hanoun, a dra zur.
Tamm ebet, aotrou, hen ansao a ran ouzoc’h ; tamm ebet.
Ankounac’heat ec’h eus, neuze, em eus roet d’it, gwechall, abalamour d’az kalon vat, frankiz da ober tri goulenn.
O ! aotrou Sant Per karet, n’em boa ket
hoc’h anavezet da genta. Ho tigarez, mar plij.
Sonj eus an tri goulenn ze a jom fresk beo
c’hoaz em spered.
Mat ; da drede goulenn oa ar gwella, sur, p’eo gwir ez poa goulennet na varfes ket hep da zacramanchou diveza. Dont a ran da rei d’it ar goulenn benniget se. Kea d’an iliz da gaout da dad kovesour.
Divezatoc’h, aotrou Sant Per, divezatoc’h. N’oun ket evid hen ober breman, o veza ma ’z eo gwall glanv hor person koz, Doue r’e vennigo. Ema war e dremenvan, kouls lavaret, ha n’hell ket, e nep giz, rei d’in an absolvenn.
Gwir eo, met an aotrou ’n eskob en deus kaset aman, mintin ma, eur beleg yaouank evit derc’hel leac’h ar person ha rei d’ezan eur skoazell vat evit silvidigez an eneou. Ar beleg yaouank se a zo mat ha santel.
Gwir ? Piou eo hennez ’ta ?
Ervoan a reer anezan. D’ezan eo ez poa
distaolet gwechall, pa n’oa nemet eur bugel, an
arc’hant bet laeret digant e vamm goz. Ema
en iliz, ouz da c’hortoz. Kea d’her c’haout.
Hag ez in, a galon vat. Roit d’in, evelato, pa ne ve nemet eur pennadig, da lavaret kenavo d’an holl dud a zo aze d’am zelaou.
Lavar.
An Aotrou Doue am galv, Bretoned vat. Ho kavin holl, a nevez, fisians am eus, er baradoz. Araok ma ’z in kuit, avat, selaouit, me ho ped, eur c’huzul fur a roan d’eoc’h. Ar gristenien vat eveldoc’h, keit ha ma vezont war an douar ma, a c’houlenn, gand o fedennou, eun dra pe dra hervez o c’hoant.
Mat. Ar pez a zo ar gwella, sur, eo goulenn mervel e stad a c’hras, etre divreac’h an Aotrou Doue. Kenavo, va breudeur karet. Saludi a ra an dud.
Deomp, va Fanchig ; poent eo.
Ya, aotrou Sant Per. Sant Per ha Fanchig a ya kuit.