Simon a Vontroulez/Chabistr VIII
A. Ledan, 1834 (p. 34-37)
Conversation Simon a Vontroulez gant ur paour, ha qentel vad evit an dud orgouillus hac ar feneantet.
Na rejomp nemet tremen e Castellin, hac e partijomp qerqent evit Qemper. Ne voamp qet Ur c’hart-lêo a Sant-Herve, pa deuas an den yaouanq a vin mad, mes guisqet goall fall, da c’houlen an aluzen diganeomp. Simon dabord a sellas outàn gant attention, has a lavaras dezàn : Oh ! Oh ! va mignon, trista micher a rit evit hoc’h oad ! Penaus-ta ! bras ha crén oc’h ; ne alfac’h-hu qet labourat, elec’h chom evelse var an hent da zeport an dremenedi evit o importuni ? Na ouzoc’h-hu qet eo mezus qement-se, pa zo diou vrec’h mad evit gounit ar vuez ?
Ar Paour. — N’e meus qet a labour, Autrou.
Simon. — Peseurt micher a ouzoc’h-hu ?
Ar Paour. — Meur a hini a ouzòn.
Simon. — Goaz a ze. Guell eo nonpas caout nemet unan hac er gouzout ervad, eguet gouzout fall meur a hini. Marteze eo dre ma ouzoc’h re a vicheriou, na rit nicun eus anezo. Peseurt micher en devoa ho tad ?
Ar Paour. — Va zad a voa qere e Benac’h.
Simon. — Perac noc’h eus—hu qet heuillet
e vioher ?
Ar Paour. — Va c’hoant a voa se, ha commancet-en devoa d’am laqat da labourat ; mes se na blije qet dìn. Goude e tisqis beza calvez, guyader ha qemener ; mes oll e tisplijent dìn, ha ne falveze qet dìn beza artisan.
Simon - Dre orgouill, michanç ! Petra eta a felveze dêc’h da ober ,
Ar Paour. — Commis em boa c’hoant da veza e ty un negociant, scrifanier e ty un noter, pe blacet en ur bureau all benac. Quittêt ameus Benac’h, gant an esperanç-se, hac e ziz da Sant—Briec ; mes na meus qet ellet parveni da netra eus ar pez a zeziren, hac e contàn mont da Guemper. Bet ameus ar maleur da goll va zad, ha debret ameus an nebeudic arc’hant en devoa roet dìn, goude beza bet calz a boan ous e c’honit. Anfin, en em velet oun hep ressourç ebet, ha reduiset da c’houlen an aluzen evel a ràn.
Simon. — Cetu aze da betra e cundu ar vanite da rusia eus ar gondition, hac an orgouill da falvezout sortial eus anezi, pa na zeus qet a dalant aoüalc’h evit se. Ma ho pije bet, va mignon, furnez aoüalc’h evit cuntinui micher ho tad, ho pije heritet eus e braticou. hac e vijec’h hirio an deiz un artisan honest, libr ha disepandant. Qement seurt micher zo enorabl, pa zint util, ha ma heuiller anezo gant honestis. Ne zeus a zisprisanç nemet evit ar pez a so dishonest pe inutil. Micher ebet na zizenor an den ; mes an den e-unan a zizenor e vicher avichou. An hini a fell dezàn pignat huelloc’h eguet na ell, a risq bep moment da goaeza izelloc’h eguet na zoa. Ha n’en deo qet folletez vras discregui ous ar pez a zo en dorn evit trapout ar pez a zo pell diouzomp ? Selaouit : traou vil eo an orgouill, an ambition hac ar vanite ; laqat a reont ac’hanomp da ober sotoniou, hac en em gargont o unan d’hor punissa. An hini en deus mez eus ar vicher en deus bet e dad, n’en deus qet ur galon goal vad : douguen a rayo ar boan eus a guementse abred pe divezat, hac e vezo forcet da rusia dioutàn e-unan. Recevet oc’h eus ar guentel terrubl-se ; mes petra ra n’en doc’h en em droet da ur vicher honest benac, qentoc’h eguet en em abandoni d’ar vicher mezus-se a rit ? Un tamic feneantis so ennoc’h. Laqit eves mad : ennes so ur viç a gaç pell. Ho cunduet en deus dija d’an aluzen, hep caout mez ; a nebeudic ec’h ell ho traïna bete da veza criminal hac hep remors. Un den didalvez ha feneant, a zo un dra inutil var an douar : na zervich na dezàn na da re-all ; ha pa varv, ne ra nemet diambarassi ar bed. Doue en deveus hon laqet er bed-ma evit labourat, ha da renta servich an eil d’eguile. E brovidanç divin en deus sourci var guement a zo. Falvezet e zeo dezàn e vije tud pinvidiq evit occupi ar beorien hac o laqat da veva. Mes roet en deus ivez d’an dud pinvidiq calz a sourci, evit na vijent qet nebeutoc’h espernet a boan hac a labour eguet ar re all ; rac Doue a vel peb den dre ar memes lagad, ha na ra nep distinction etre e oll vugale. Ret eo eta caout confianç ennàn, ha respeti e c’hourc’hemennou. Falvezout a ra dezàn e vez contant peb-hini er renq en deveus roet dezàn, ha Doue a voar guelloc’h eguedomp-ni ar pez so ret deomp. En em fiomp en e furnes ha na vurmuromp james. Ar religion a so aze evit hon ancouragi hac hor c’honsoli. Deut ganeomp da Guemper, hac e laqimp ac’h‘anoc’h da antren en eur fabric podiri ; ha ma en em gunduit evel ur c’hristen mad hac un den honest, bezit certen en devezo Doue soign diouzoc’h.
Simon a Vontroulez a brezegue avichou ferm ; mes pa c’hoarveze se, e sermon a vije bepret heuillet, evel a velit, eus a un action vertuzus benac.