Simon a Vontroulez/Chabistr XIV
A. Ledan, 1834 (p. 59-64)
Simon a Vontroulez a gontempl gant ur joa dener un tieguez eurus ha vertuzus.
Pa voe en em dennet ar foul, un den oaget eus a un daou-uguent vloaz, a dostâs ouzomp, hac lavaras da Simon a Vontroulez : Tad Simon, sellit eta diouzòn ! Penaus, ha n’am anavezit-hu qet ? — Eh ! Doue d’am pardono ! eme Simon, me gred ez eo va mignon Bernard. — En eo memes. — Eleal, va c’hamarad qèz, abaoue trivac’h vloaz so, e zout terrupl chenchet, hac ec’h eus brema ur baro du. Poq dìn eta, paour-qèz Bernard. Satindor ! brassa plijadur ameus ous da velet ! — Ha me eta, tad Simon ! E voan o tremen bremaic, pa meus hanavezet ractal ho mouez, pa voac’h o comz ous an oll dud-se. Atao eta oc’h ar memes den ? — Bepret, va c’hamarad qèz : ne chencher mui nemeur d’am oad. Mes te, Bernard, petra res-te er vrô-mâ ? — Me gonto dêc’h an dra-se goude ; mes deut arauc da reposi d’am zy ; esper ameus na glasqot logeis all ebet. — A greis calon. — An autrou-se a zo ganêc’h ? — Ia, va c’hompagnun beach eo, ha n’en em separomp james. — Guell a se ; charmet oun eus a guementse.
Cetu ni hon tri brec’h ha brec’h ous en em renta e ty Bernard, ha marc’h Simon o heuill e vestr evel ur c’hy bian. — Penaus, eùe Simon, en ur sellet ous an ty, marc’hadour out-te ? — En ho servich, eme Bernard. — Herves a velan, ne c’heus qet grêt afferaou fall, rac an dra-mâ oll o deus apparanç vad. — Mes… contant aoüalc’h oun eus va stat. N’am eus biscoas ancouêt ar c’honseillou mad a roec’h din guechall e Montroulez, hac e zeo ret dìn hirio ho trugarecât, rac boneur a meus bet oc’h heuill anezo. Dent ivez da velet va greg. — Petra, demezet out eta ? — Ia, dre c’hraç Doue, ha bugale, a meus ivez. Deut d’o guelet, Simon.
Bernard hor presantas d’e bried, pehini a elle caout vardro un trêgont vloaz, yac’h ha fresq. E daou buguel a voa en e c’hichen, ha Simon a boqas dezo, cazi en eur voela gant ar joa. Goude ma voemp en em reposet un nebeut, ha m’hor boe evet ur banne, Simon a lavaras d’e vignon Bernard : Arça, va c’hamarad, cont dìn brema un nebeut eus ar pez so c’hoarvezet ganet abaoue na meus qet clêvet comz diouzout, ha penaus en em gaves hirio en ur bosition qen eurus. — Gant plijadur, tad Simon, ha qementse eo an nebeuta a dleàn dêc’h.
Sonch mad oc’h eus, eme Bernard, eus an oll avisou mad a rojoc’h dìn qent ma partiis evit an arme ? Ne meus biscoas o ancounac’hêt, ha ne zeus qet tremenet nemeur a zeiziou e pere n’em bez bet occasion d’o laqat e profit. N’em boa qet nemeur a c’hout evit ar vicher a soudard, m’en anzao ; mes enor am boa, ha gant ar galite-se ne doar james ur soudard fall. Me voan qet, evel a lavarer, ur c’hran, pehini evit an ordinal en deus e oll gourach var beg e deod ; mes ober a ren va dever, ha pa errue va zro, e voan prest, ha ne guittaen james va fost. Evel m’am boa disqet un draïc benac, ha ma scrifen brao aoüalc’h, e voen remerqet. Ar c’harter-mestr am c’hemeras evit servich dezàn da zecretour : a laqas va henvel da fourier. Ober a ren ar fonction-se gant honestis ; an dra-se a voue gouezet gant va cheffou, hac a benn bloa ec’h obtenis ar grad a serjant-major. Ar soudarded a gare ac’hanon, rac o zreti a ren gant douçder ; hac em boa sonch mad da veza bet soudard simpl evelte. Estimet mad voan gant va officerien, rac gouzout a ren oboissa ; va dever a ren mad ha fidelamant, ha carout a ren calz an urz vad partout. Er guis-se e meus grêt ar brezel epad seiz vloaz, hac e vijen bremâ officer, hep mar, penevert ur blesseur terrubl a recevis, hac am forcas da c’houlen va c’honge ha da guittât ar servich. Fachet bras e voen eus a se, nonpas dre ar c’heus d’ar vicher e voan objiget da guittât, mes abalamour ne voejen petra da ober evit beva, ur vech rentet er guær. Allòn, emedòn-me, Bernard, ne c’heus qet meritet fall, ne dlees qet ivez beza trêtet fall. Oant un nebeudic arc’hant am boa bet ar speret da zastum, e qemeris hent Roason ; hac evel m’am boe c’hoant bras da velet Qimperle, e c’houlennis ober an hent-se. Rentet e Qimperle, n’oun qet penaus ec’h antreis en ty-man evit eva ur banne güin. Epad ma tebren un tam en eur eva va banne, mestr an ty, pehini a voa ur güir Breton, ha na vele james ur soudard blesset e servich e vrô, hep en em interessi evitàn, a ras dìn ur question benac : respont a ris mad dezàn ; goulen a eure c’hoas diganén detaillou all, hac e contis dezàn tout va buez, en eur anzao an ambaras e pehini e zen d’en em gaout, pa vije dispignet va arc’hant. Goude beza fixet mad ac’hanòn, e lavaras din : va c’hamarad, ezom ameus ur c’hommis evit va souten em c’hommerç : contant e vec’h-hu da chom ganén? Perac nan, Autrou ! — Eh bien touchit amàn ; ne yêloc’h qet pelloc’h.
Cetu me eta antreet en carg e ty an autrou Edouard. N’em boe qet muioc’h a boan d’en em gundui mad eno, eguet n’em boa bet er regimant. Qemer a eure carantez evidòn, hac e teuas neuze d’am sellet evel pa vijen e vab.
Pêvar bloas voa e voan en e dy, pa c’halvas ac’hanòn un devez en e gabinet, hac e lavaras dìn : Va mignon Bernard, contant bras oun diouzit, hac e c’houzout ervad peguement e caràn ac’hanout. Commanç a ràn da veza côs, ha ne fell qet dìn dale pelloc’h da bourvei va merc’h. Guelet mad e meus en em garit ho taou ; me fell dìn e temesses dezi hac e qemerfes ra c’hommerç. — Mes autrou Edouard, sonjit eta penaus ne doun nemet ur paour qez… Allon, allon : peoc’h var se. Ha na deo qet me eo da gabiten ? C’hoant a c’heus-te da disoboissa dìn ? Me fell dìn e ve grêt evel a lavaràn. — Oh ! va mad-oberour qèr ! — Mad, mad evelse. Qerz da annonç se da Emili.
Sailla a ris da c’houzoug an den mad Edouard, hac e redis da glasq Emili, da behini ar c’hêlou mad-se na ras qet nebeutoc’h a blijadur eguet dìn-me. Demezet e voemp ; qemer a ris cundu an afferaou, hac ec’h assuràn dêc’h e zoun pell da gaout qeuz d’ar re a meus grêt. Gallet em bije marteze dont da veza pinvidicoc’h, mes marteze ivez e vijen en em vrouiliet gant ta c’honscianç, ha se a ra na gousqer qet qen tranqil. Doue en deveus roet dìn an daou vuguel-mâ a velit ; bemdez e rentàn graçou dezàn. Carout a reont o zad hac o mam, hac e vezint bugale honest. Soign vras a meus dious o discadurez, tad Simon, ha ne ancounac’hân qet e tleàn tout d’an hini a meus recevet pa voan buguel. Anfin, abaoue ma zòn demezet, va greg qèz ha me n’hon deus bet nemet ur maleur, pehini voe maro hon tad mad. Daou vloaz so hon eus bet ar maleur d’e goll, ha ne sonjomp james ennàn hep scuilla daelou.
Cetu aze, va mignon côs Simon, histor an orfelin-se da behini ho poa roet conseillou mad, hac en em gav hirio eurus bras da zisqeus dêc’h en deus gouezet profita eus anezo.
E fin ar recit-se, Simon a Vontroulez n’en em bossede qet gant ar joa. Poqat a rê d’an tad, d’ar vam ha d’ar vugale : ur blijadur ravissant e voa guelet se. N’eo qet ret dìn lavarat penaus e voemp trêtet en ty-se. Simon en em felicitas da gaout un affer benac da drêti en Qimperle, pere a reas dezàn dale eno un devez benac. Me voe ivez charmet eus a se, rac ne zeus netra a gaeroc’h, herves va santimant, evel guelet un tieguez mad composet demeus a dud honest ha vertuzus.