Sketla Segobrani vol3/Rann 15
Setu breman ar pez am eus da lavarout diwar-benn Sukatus, mab Momoros. Eun danevell eo am eus klevet gant Volked an Erkunia hag a ro perz d’ezan el linvadenn anvet linvadenn Anna. An drede eus al linvadennou bras envoret en hengouniou poblou an Hanternoz eo linvadenn Anna. An diou all eo al linvadenn-veur a reer ivez anezi « Beuzadeg ar Ramzed », ha linvadenn mibien Segontios. Sed aman e berr-gomzou doare an teir linvadenn-ze.
En eizvet oadvez ar bed eo e c’hoarvezas al linvadenn anvet « Beuzadeg ar Ramzed ». Beuzet e voe ganti an douar-holl, nemet uhela kribenn an Tauros. Abeg d’ezi ez oa bet muntr pried Sirona gand ar ramzed. Evel m’hen goar an holl, e voe ganet Belos [1] en noz kala-mae eus unanidigez Liros hag Anatia [2]. Diouz ar beure, pa welas ar ramzed ar bugelig kousket war eun dolzennad vezin o neunvi e gorre ar mor m’edo luskellet gantan, tro-dro d’ezan elerc’h ouz e ziwall, e savas kasoni outan en o c’halon en abeg d’e wennded ha d’e gened. Pa voe kresket, e voe ar vadelez vras anezan eun abeg ouspenn d’ezo d’e gasaat. Deut Belos d’an oad m’he deus ar galon ezomm a garantez, ma c’hoantaer ha ma klasker eur geneilez, e karas hag ec’h eureujas Sirona [3], ar werelaouenn skedus. Pedet d’an eured, ar ramzed, pa weljont glanded ha levenez an daou zen nevez, ne voent ken evit derc’hel pelloc’h war o erez hag o gwarizi. E skeud e c’hourc’hemennaoui e kejont tro-dro d’ezan d’e laza. Skei garo gantan a rejont hag e c’hloaza, ma strinkas ar gwad anezan war sae wenn ar plac’h-nevez [4]. Belos dre eun taer a lamm-krenn a dizas treuzi ar c’helc’hiad a raent en-dro d’ezan ha tec’hout evid e vuhez. Hogen, mennet e oa bet e varo gand ar ramzed. Gwisket ganto, a beb eil, eun niver a dreuz-neuziadou, e wall-hemolc’hi a rejont dre ar bed. Da guzat ha da stourm outo e kemeras Belos, diouz e du, kant ha kant neuziadur dishenvel. A-wechou ez ae d’eun donn-vor kribennet a eon oc’h ober hent e-touez an tonnou all war c’horre an dour ; a-wechou d’eul lenn kousket e-kreiz faoegou an Hanternoz, pe d’eur roc’h en he sav-sounn e-mesk rec’hier all e bri menez Tauros. Emberr e vo en eun dakenn c’hlao o koueza e-touez mil a c’hlavennou all, emberr en eun naer gornek, liou arc’hant, o torimellat war ar c’hlann pe e-mesk ar c’hoummou ; en eun dervenn yaouank er c’hoad digenvez ; en eur penn-moc’h gouez reuniet-garo o finhouc’hellat er strouezeg ; e Roudos, ar marc’h ruz hir-voueek o c’houirinat er gompezenn ; e Kamox, ar c’havr-venez skanv, o c’hourlammat en uhel-beurvanou an Erkunia.
D’an diweza-holl ez eas en eun taro gwenn gwelevus e gerniel [5]. Er stad-se eo e tigoras ouz ar ramzed, aet e spez bleizi euzus, seiz emgann taer a badas adalek deiz-ha-bloaz e c’henivelez, da lavarout eo kala-hanv, betek kala-goanv. Da zeiz kala-goanv, d’an abardaez-noz, e kouezas leun a c’houlïou, hag e enebourien, gand o c’hontilli maen, a zigoras d’ezan e wazied, a zispennas e gorf hag a vouetas e gig p’edo c’hoaz o tridal [6].
Brud a zo e strinkas ar gwad eus gwazied-meur trouc’het an taro gant kement a nerz hag a builhentez ma ruzias, neket hepken ar vuntrerien penn-kil-ha-troad, hogen ouspenn an douar hag ar mor, ha betek bolz an nenvou a-zioc’h o fenn. C’hoaz e leverer e voe, kerkent ha marvet Belos, eur wall-vantradeg dre ar bed krouet en e bez : ne vennas ken ar barez ar par, ha trei a reas ar par diouz ar barez ; gwenvi a reas ar bleuniou, diazo e vanas ar frouez ; diouz ar gwez e koueze an deliou ; gouela a rae ar rec’hier, hag ar bed-holl en em vantellas a ganv [7].
Hervez hiniennou, kerkent ha kouezet an taro, Noux, merc’h Maros, o tiaraogi he c’herent, a zigoras d’ezan e askre ; diframma e galon a reas ha he flaouia p’edo o c’hourlammat c’hoaz [8]). Engehenta a reas diwar ze ha dont brazez, ha gwilioudi a-benn nao miz ha genel Belios [9]. Re-all, avat, a lavar e voe Sirona mamm da Velios [10]. Ar pez a zo diarvar eo e rankas Belios, pa voe ganet ha pell c’hoaz goude, kemerout warnan spez eur bleiz da douella ar ramzed. Valos kadarn [11] a raed anezan neuze ha dindan an ano hag ar spez-se eo e c’hoarvezas d’ezan, deut d’e oad, laza ar penna ramzed ha talvezout d’ezo muntr e dad. Skoret e voe en e gefridi, evel m’her goar an holl, gant Dâvos a ziskennas war an douar en eun alarc’h [12] o tegas eus an nenv en e bigos ar bod uhel-varr a dalvezje da Velios da dasman-hoalvat en e stourmad ouz mibien c’halloudek an douar.
Pell kent an darvoud-se, avat, e tegouezas al linvadenn-veur, rak, damc’houde maro Belos, kresket d'ezo o nerz hag o niver, e savas an doueed a-us d’ar c’hoabrennou eun tredemarz a grenvlec’h a ra anezan an dud hag ar ramzed an ano a Zêvobriga [13]. En em zastum a rejont eno ha sevel dezo, evit mirout hiviziken ouz gwall-daoliou evel muntr Belos, da laza ar ramzed ha da beurziouenna an noueans anezo. Unanet ganto o holl nerz hag int o uhelaat strad ar mor ha trei an heol diwar e hent. M’en em zinaouas ar mor-Bras a-bez war an douarou, ha ma voe trôet an heol da domma skournredennou hag erc’hegou an Hanternoz a voe holl teuzet gantan [14]. An dour-erc’h-teuz-se o tiskenn war-du ar c’hreisteiz a voe kresket gantan c’hoaz ar mor dic’hlannet eus e naoz. Staga a reas an avel da c’houeza hag eur gouyender bras a savas eus an douar etrezeg an nenv. Kompezennou, torosennou, uhelennou, krec’hiennou, meneziou, holl an eil war-lerc’h eben, e voent lonket el lennad dour, kounnaret, eonennet, yud he mouez. N’oa ken o tizoura nemed uhela kribennou an Tauros, hag eno edo repuet ar re eus ar ramzed o doa tizet tec’hout diouz an dour-beuz. En em vodet war an uhela begenn, gwentet o bleo gand an avel, gourdouret o c’horf gand ar fru-mor, e sellent, darn anezo saouzanet-holl, darn-all diglemm-kaer ha garo, ouz an dour o pignat dibaouez gant tor ar menez. Diwar mogeriou Dêvobriga edo an doueed holl a-gevret oc’h arvesti ouz ar gastizadenn. Neuze eo e trivlias kalon ar yaouanka doueez o welout peur-zienez ar ramzed a vane c’hoaz, warno oc'h en em leda skeud an Ankou, hag i ker bras ha ker krenv. Trokaria [15] a gredas sevel he mouez a-du ganto ha pedi an doueed d’o arboella. Ne deurveze ket d’an doueed hen ober, ragwelet m’edo ganto a be wallou e vije kiriek ar ramzed. Gouzout a ouient ervat ez eo ar ouenn anezo peur-fall, ha n’oufe mad ebet dont diouto biken. Ar c’hosa eus an holl zoueed, Senodêvos e voue arc’hant, an hini en deus gwelet dremm ar bed o wiska an neuz he deus breman, a grozas garo da Drokaria. A-eneb da bep trugarez edo an doueezed all dre ma save enno iskis heug ouz ar ramzed-se teo, du, blevet-garo ha gouez. O welout n’oa den a-gor ganti, e skuilhas Trokaria daerennou lintrus henvel ouz perlezennou pe c’hlizennou. Koll kalon ne reas ket, avat. En he sav e-kreiz kelc’hiad an doueed, e-pad eun hir-amzer e prezegennas. Edo e barr he yaouankiz, ha hi ken kaer, ken tenerus, ken helavar ma teuas d’an diwez kalon an doueed da laoskaat. Goulenn a reas Trokaria diganto, da rôad he fevarzek vloaz [16], buhez ar ramzed. Rôet e voe d’ezi gand an doueed. Ha setu strad ar mor-Bras o c’houziza en-dro, an doureier o koaza hag o tistrei d’o naoz, hag ar yenien oc’h adskourna penn uhela ar bed. Aet dindan neuz eur gudon daved ar ramzed, e kemennas Trokaria d’ezo e vije arboellet o buhez gand an doueed. Ober a reas d’ezo toui war o le na rajent ken droug hiviziken. Touï a rejont, derc’hel d’o le, avat, ne rejont ket. Int-i eo a zo kiriek da gement a zo tenval, drouk ha noazus er bed : nozveziou diloar, goanvou diheol, êrevent, miled-euz, baluent, gwalinier. Int-i eo a engehentas ar gouennou du, dic’hlan ha milliget, enebourezed d’an Dêvi, enebourezed da vibien Vanos ha d’ar bobl kelta [17].
- ↑ N’eus ket eus an ano-ze en enskrivaduriou eus an Hen-amzer. N’en deus mann d’ober gant doue Bel ar Semited, na gand ar ger beleg. E semiteg, ar ger bêl, baal, lïester bêlim, baalim, a dalv hepken kement hag « aotrou, roue » ; ar furm wregel anezan bêlit, baalat a dalv « itron, rouanez ». Anoiou enorus eo a rôer d’an doueed (elim) pe d’an arc’houereed : Baal-Sidon a zo doue Sidon, Baal-Libanon a zo doue menez Liban, Bêlit-Sêri a zo doueez ar gompezenn, Bêlit-irsitim a zo doueez an douar, hag all. Bêl ha Bêlit a ya alïes en anoiou divoutin a dud eus ar Siri hag ar C’hreizstêr : da skouer, Bêlit-nési « Itron al Leoned » a zo ano eur vaouez, gouarnerez war gêr Zabuda, er Palestin, ha marteze pried Arad-hiba, gouarner Jeruzalem (Urusalim), er pemzekvet kantved kent H.S. (Halévy, Correspondance, pp. XXXIV, 381.). — Beleg, furm gosoc'h d’ezan bueleg, a zo deuet a-ziwarlerc’h ar ger keltiek *bakulakos « douger-baz » (eus al latin baculus). ''Belos, hervez, n’eo nemed eun ano-doarea d’an heol ; kenveria gregach phalos « skedus », sanskriteg bhalam « sked » (Rev. celt. 1904, p. 87), hag ar ger gregach deveret phalinos, e makedoneg Baleinos, ano-den, Rev. celt. II, p. 424.
- ↑ *Liros eo ar mor-Bras ha doue ar mor-Bras gant Kelted enezennou ar Gwalarn. Kenveria Liri- e Lirikantos (breman Larchant), ano-eienenn e Galia, Rev. des Et. anc., 1922, pp. 163-4 ; 1923, p. 379. Furm hen-geltiek ar brezoneg alan, e Gwened anal, eo *analia « c’houez ». Hervez kelennadurez drouized Iwerzon, diwar an nenv hag ar mor eo e voe ganet an doueed, Rev. arch., 1879, p. 384. Eun dra bennak henvel a gaver e mojennou Finlandiz diwar-benn krouidigez ar bed : brazezet eo gwerc’hez an aer gand eon ar mor, hag e toug en he c’hof e-pad seiz kant vloaz Waïnamoïnen, an iki-runoia « barz holl-bad », Ujfalvy de Mezo-Kovesd, le Kalevala (1876), kan I, pp. 25-35 ; Lefèvre, Germains et Slaves (1903), p. 240.
- ↑ Dottin, Langue gauloise, p. 287 ; D’Arbois Et. gram. sur les langues celtiques, p. 36*, a gav d’ezan e talc’hfe lec’h Strona pe Dirona (d barrennet) eur ger kosoc’h *Stirona « Sterenn ». Sirona a zo anezi en enskrivaduriou a-gevret gant Apollo Grannos hag Apollo Borvo, Rhys, Celtic Heathendom, pp. 27-9.
- ↑ Tostaat ar pennad-se d’eur c’han lituanek degaset en e levr gant Lefèvre, p. 227 : « Edo Auchrine (ar Goulou-deiz pe ar Werelaouen) o lida e eured. Perkuns (doue ar gurun), savet en eur c’harr, a zeuas e-barz dre an nor, hag hen laza an dervenn c’hlasvezus (pried Auchrine). Gwad an dervenn o redek a c’hlebias va sae, a c’hlebias va c’hurunenn gaer. »
- ↑ Kenveria an tarb find « taro gwenn », a veze lidlazet en Iwerzon gand an drouized, D’Arbois, les Druides, p. 100. Gwenn ez oa ivez an tirvi lidlazet gant drouized Galia, ibid., p. 17.
- ↑ Kenveria mojenn Zagreus, S. Reinach, Rev. archéol., 1899, pp. 210-17 ; K. Meyer hag A. Nutt, Imram Brain, II, pp. 130-2.
- ↑ Rhys, Celtic Heathendom, p. 533-4 ; Anderson-Leclercq, Myth. scand., p. 138.
- ↑ Kenveria Imram Brain, II, p. 131.
- ↑ Kenveria, en Edda, ar ramzez Nott « Noz » a c’han Dagr « Deiz », eur bugel sklaer ha kaer evel e dad, an doue Delling « Pennig an tarz-deiz », Anderson-Leclercq, p. 23.
- ↑ Rhys, Celtic Heathendom, p. 27-8.
- ↑ Dottin, Langue gauloise, p. 295, notenn 3.
- ↑ Rev. celt., 1913, p. 185.
- ↑ Dêvobriga « Krenvlec’h an doueed ». Krenvlec’hiou nenvel burzudus e hen-vojennou Arianed an Indez, Rev. de l’hist. des Religions, 1908, p. 161 ; e-hen-varzaz Skandinaviz, Leclercq, Mythol. scand., p. 285.
- ↑ Kenveria Châteaubriand, Génie du Christianisme, rann I, levr IV, pennad IV (I, p. 94, er mouladur gant Garnier, Paris, 1871).
- ↑ Iwerzoneg Trocaire « trugarez ».
- ↑ En Iwerzon, e tremened ar pevarzek vloaz evit beza an oad m’edo ar merc’hed mat da zimezi, Joyce, Social Hist., II, p. 15. Evel-se ez oa ar c’hiz ivez, henvel a-walc’h, gand ar Skandinaved. Er Saga Nial, Thorgerd « koanta plac’h an Island » a zo dimezet en he fevarzek vloaz da « Thrain », mab Sigfus, Dareste, Saga de Nial (1896), pp. 61-3. E-touez Kembreiz, pevarzek vloaz eo oad-dimezi ar baotred ; evid ar merc’hed, diwar o daouzek vloaz e c’helled o rei d’eun ozac’h, rody y wr, Mabinogion, I, p. 190, notenn 1.
- ↑ Kelta « brezelour ? » Ar furm wregel anezan keltis, a zo aet e germaneg da hildis « brezelourez », hag ar ger deveret dioutan, keltia, da hildia « emgann », D’Arbois Premiers Habitants, II, eil mouladur, pp. 350, 420-1. — Dêvi doueed.