Gwerziou Barz ar Gouet/a-bezh
Skrid a-bezh
GWERZIOU
SONIOU HA MARVAILHOU
BREZONEK HA GALLEK
- GWERZIOU
SONIOU
- HA MARVAILHOU
BREZONEK HA GALLEK
- gant toniou
- BARZ AR GOUET
POÉSIES BRETONNES et
FRANÇAISES avec
un conte en prose et Airs notés.
PAR EMILE ERNAULT
PROFESSEUR A LA FACULTÉ DES LETTRES DE POITIERS
LAURÉAT DE L’INSTITUT
Illustrations
par
Mlle ZOÉ ERNAULT
SAINT-BRIEUC
IMPRIMERIE RENÉ PRUD’HOMME
1903
Sklerijennomp ar sperejou
Hep dizec’hañ an eneou.
Brizeuk.
1. — Ar gwerziou, soniou ha marvailhou a zo el levr-ma a oa bet, an darn vuiañ ane, moulet er Feiz ha Breiz kos, pe en Kroaz ar Vretoned. Rener an eil gazeten, an autrou F. Vallée, eur mignon dreist d’ar Vreiziz, en deus teurveet rei d’iñ eun taul dorn ewit dibab ar pennadou-ma hag hadauzañ ane tam pe dam. Rak ous
o c’hemeret adarre d’o lakât dirak rummou brasoc’h a lennerien, em eus græt d’e eur c’hempenn nevez eus ma gwella, o trei ane ivez en galleg, ha meurwech en brezoneg Gwened. El labour diweza-ma an autrou ’nKENT-SKRIU
────
(iéz Guéned)
- Sklerdéramb ol er speredeu
- Hemb diséhein er haloneu.
- Brizeuk.
- Sklerdéramb ol er speredeu
1. — Er guerzennou, er sonnenneu hag er marvailheu e gavér él livr-men e zou bet, en darn muian a nehé, mollet é Feiz ha Breiz guéharal, pé é Kroaz ar Vretoned. En eutru F. Vallée, e zou é pen er gazeten-men, ur guir ami d’er Vreihis, en des plijet getou rein en dorn d’ein de zibabein ha de reneùéein me hannenneu ; rak, dré ma veint lénet get éleih mui a dud, m’em es ind kanpennet akerh éndro ha lakeit é galleg. Distroeit em es eùé mar a unan a nehé é brehoneg Guéned. Harpet on bet é kement-sé get en Eutru Guillevic, e houi mat abad Gwilhevik en deus ma skoaziet gant e ouiegez dibaut hag hini barzed gwenedourien eus e anaoudegez.
Ma merc’h Lea he deus sikouret anoñ kals da choaz toniou a zere ous pep pez barzoniez. Eur re bennak a oa bet kinniget d’iñ gant an aut. Vallée hag an aut. Ervoan Ar Moal pe Dir-na-dor, barz ar c’hanaouen-nouu c’houek.
C’hoas em eus da drugarekât an autronez Perrin, moulerien ar Barzaz Breiz, o deus autreet d’iñ hadvoulañ ama tri fennad eus ar penn-ober-ze a varzoniez vrezonek, evel ma c’holennen gante, ha pa dlefe kaout mez dirak soniou ken brao ma gwerziou-me er memes yez, hag ar re am eus græt en galleg war an hevelep danvez, d’esa diskouez pegen kaer eo.
Ahendall e vo kavet, ouspen peziou heuliet a belloc’h, tri fennad anaveet mat, eus barzed gallek, am eus klasket ober d’ar Vretoned tanvât o c’hened dudius.
er brehoneg-sé, hag eùé get guerzennerion aral ag er
ré huellan a zoar Guéned.
Me merh Léa en des bet sekouret bras genein choéj paud a doñnieu e jauj doh er guerzenneu-men. Unañnik benak a nehé em es bet eùé get en eutru Vallée ha get en eutru Iouañn er Moal, er barh brudet e hrér a nehou Dir-na-dor.
Em bout e hran hoah de drugèrékat en duchentil Perrin, mollerion er Barzaz Breiz, en dout bet, èl ma houlennen geté, me lausket de gemér ter ag er hañnen- neu e zou él livr kaer-sé. M’em es ind troeit é guerzeu galleg ha lakeit é mesk me ré, bout neoah ma ne vou ket kavet merhat me ré-mé ker braù èl dé.
A dural, open ar guerzenneu e héli er galleg a belloh, é vou lénet amen ter aral hanaùet mat get en ol, hag em es eùé lakeit é brehoneg eit diskoein de Vreihis, a gement ma hellen, peger braù ha peger kaer int.
2. — Kals a dud a zonj d’e e vez neb a gar ar brezoneg eun enebour da studi ar galleg ha da bep mennoz diwarben an deskadurez hag an araukât. Ze neket gwir, tam ’bet.
Spered broad Breiz a zo keltiek, dishanval dious hini lodennou all bro-C’hall gos, bet latinaet gant kleze Sezar ; neket laret, ewitse, e ve a-enep d’ezañ. Ken-ze, gounid a rafent o daou, o kerzet dorn ous dorn d’an emgann ewit lakât gouenn an dud da vont war wellât ; war an tam douar-ma, e tle pep den mat stourm ha poelladi ewitse, ma teuy gwir gouez an nerz da oannât ha nerz salvus ar gwir da grenvât bepret. Yez ar Fransizien a zo kaer ha krenv aoalc’h drezi he-unan, ewit lezel hep o heskina kement lennegez all izeloc’h a c’hall labourat a-unan ganti da griski brud vat hon bro.
Daoust ha bleuniou bris ar c’hlazen
A varv dindan skeud ar rozen ?
2. — Paud a dud e chonj geté é ma grons énep d’er galleg più benak e gar er brehoneg ; revé-zé er Vretoned ne hra ket vad dehé hum ziskein na lakat en treu de vonet ar huellat. Nen dé ket guir en dra-zé tam erbet.
Er Vreihis, p’ou des dalhet mat d’ou lavar keltiek, e zou dishaval ou spered doh hani er Galleued, en des ankoéheit ou heltieg, én ur stouiein edan klean Sezar. En neu spered-men ne rinkant ket, eit kement-sé, bout é kaz en eil doh égilé. N’ou des meit de houni unan hag en al a nehé é kerhet dorn oh dorn ; ésoh e helleint elsé donet de ben a huellat buhé mab dén ; de labourat eit en dra-zé é téli en ol dud a galon bout goubéet ér bed-men, ma tei er guir goué ag en nerh de hoannat hag en nerh salvus ag er guir de griùat perpet. Rè gaer ha rè ihuél é er galleg a nehou é unan eit en dout dobér a hum gemér doh er brehoneg, na doh lavar erbet aral konzet étal dou. Eit hé ind bout peurikoh, en dra-zé ne vir ket doh té a seùel eùè inour er Vro.
Frankiz ar yeziou a zo, ahendall, eur gwir dre natur, ha n’haller ket torri aneañ hep beza kastizet. « Bro-Zauz na zinac’h ket ar frankiz-ze da Geltied he zeir rouantelez, na da Fransizien an inizi sauz-ha-normand ; n’he dinac’h ket zoken d’ar Voered hollandez, bet trec’het er brezel — pa ’z eo hon Breiz-ni, neket trec’het, hogen em roet a youl vat, dre ziviz skrid, gant he dukez Anna [1]. »
Ar Breizad gwirion d’e vrezoneg a oar kenkouls-all beva ha, pa vez red, mervel evel eur Gall mat, o seveni reis hag a-zevri an holl dleadou a zalc’h ous an hano-ze, evel ma c’houlen grons pep gwir zo stag outañ. Koll a rafe eun tam mat eus e dalvoudegez, en deiz ma renkfe dioeret sord a ra d’eañ beza heñ, an arouez anat a zishanval anezañ dious ar re-all. Evelse endeeun pep Fransez a ziansav an hano enorus-ze dre lorc’h da veza « bourc’hiz ar bed » a zistera, elec’h uhelât. Evel ma
- Guélet e hrér bleu er hlazen
- É houiùein é sked er rozen ?
A hendaral, pep rumad tud e bieu er guir de hoarn ha de zesaùein lavar é gourdadeu ; hag er vro e garehé torrein er guir-sé a natur e huélehé droug é koéh geti. « Er Sauzon ne glaskant ket skrapein er guir-sé get er Geltied e chom én ou zer ranteleh, na get er Fransizion én ou inizi tost d’en Normandi ; ne hrant ket er geu-zé d’er Voéred hollandéz memb, e zou bet feahet dehé — hag hur Breihis nen dint ket bet feahet, ind ou des hum reit d’er Galleued a galon vat ha dré skriù get ou Dugéz Anna[2]. »
Breihis, eit hé ind konz brehoneg, e houi neoah biùein, hag, a pen dé ret, merùel kerklous èl bugalé aral Bro-Gal. Er péh e zeliant d’er vro, gredus int d’er gobér ;
lavar eur gazeten hugunod gallek ha brezonek, Kloc’h an aut. P. Passy (1903, I, p. 4), « ar garantez etre ar boblou, ewit beza frouezus, a renk beza harpet war garantez ar vro ; hag houma nedeo ket gwir, ma ne vez harpet war garantez ar rann-vro, kaloniez ewit tour iliz ar barouz. Pep kanton en Suis a zo dizalc’h dious ar re-all ewit e draou e-unan ; dreze endeeun e vez ken beo-bueek en holl Suissed karantez o bro. »
Ar republik vihan-ze he deus koulskoude peder yez, ne lavarañ ket gouzanvet hepken ha lezet en peuc’h, hogen implijet gant renerien ar Stad.
3. — En eul levr all em bo an tu da ziskleriañ aben nemeur, a zonj d’iñ, perak em eus græt stama pe stase diwarben kals a draou a zell ous ar yezadur hag ar giriou brezonek. Aoalc’h e vo brema rei eun displeg bennak ewit esât lenn ar pennadou.
er péh e zeli er vro dehé, hardéh eùé en er goulennant. Breihis e gollehé paud ag er péh e dalvant pe vehé lammet geté, dré gri, er péh ou diforh agrén azoh en dud aral. Haval é vehent doh er meni-Fransizion-sé e nah ou bro hag ou hanù reih, hag hum gav ér gér é kement léh e zou ar en doar. É sigur seùel ou inour, en en taulant d’en dias. Èl ma lar ur gazeten hugenaud galleg ha brehoneg, Kloc’h en Eutru P. Passy (1903, I, p. 4), « er garanté étré er pobleu e rink, eit doug fréh, bout harpet ar garanté er vro, ha honen ne vou meit ur geu, ma ne vé ket saùet ar er garanté tinér doh hur hornad bro, ha tour iliz hur parréz. Er Suis e zou rannet a gornadeu bras nen des hañni a nehé bili ar en aral, ha chetu perak er Suised e zalh kement doh ou bro. »
Ér republik vihan-sé é hes elkent pear lavar hag e zou, ne laran ket hembkin lausket de viùein é peah, mes konzet ha skriùet, get er ré e velestr er vro.
An doare skriva en brezoneg a zo kals gwelloc’h eget an hini a vez heuilhet en galleg; ar zoniou eo a ren aneañ ; pep lizeren a vir atau an hevelep hini : g ha s na vent nepret lavaret evel j ha z.
Koulskoude e c’haller awechou distrei eun tammik deus ar seurt reiz, ewit lakât ar skrid diroestloc’h hep beza diesoc’h da lenn. Laket em eus n elec’h ñ dirak eur gonsonen (nemet eun n all e ve), o veza ar sillabennou-ze lavaret bepret dre ar fri ; memes tra ewit an, on, e penn diweza ar giriou en brezoneg Gwened, dre ma vent lennet dalc’hmat evel en galleg.
Ahendall, o klask bihanât er skritur disheveledigeziou ar brezonegou komzet, em eus alies implijet an troiou-ma :
w a vez lennet en Treger ou hanter-gonsonen ; en Leon, u warlerc’h g, k, elec’hall v ;
3. — Éngorto on a gavet kent pel en tu de laret splann perak é chonjan él ma hran a zivout en dra ma hag en dra, e sell doh gouiedigeh er brehoneg. Treu erhoalh e vou hiniù devizein penaus hum gemér eit lén ésoh men guerzenneu.
É brehoneg ne skriùér ket èl é galleg, mes éleih guel, rak pep lihéren e gonz ataù èl ataù. Elsé ne vé lakeit guéh erbet g de gonz èl j, pé s èl z.
Guéhavé neoah e hellér kanpen un tammig er gir eit ma vou skriùet beañnoh hemb bout diés de lén. Lakeit em es n è léh ñ érauk ur gonsonen (nameit un n aral e vé), hag en n-sé e rink dalbéh bout laret dré er fri. É brehoneg Guéned an, on, é lost ur gir, e vé distilhet de gonz èl é galleg.
A hendaral, eit ne vou ket, ér skritur, kement a gem étré el lavareu konzet é Breih-Izél, em es groeit liés elsé :
æ = e en Treger, ea, ae en Leon ;
au = ô en Treg., ao en Leon.
Eur giriou bennak a zo troet tam pe dam, eus eur pennad d’egile, dious ma vez ar pennadou-ze tostoc’h da yez eur c’hanton pe d’eun all. An tri doare lavar peus-hanval a Leon, Kerne ha Treger a zo talvoudus bras d’e beza mesket en eur yez skrivet, a vez pinvidkaet gant giriou ha giziou prezeg pepini ane, pa vent mat d’an holl. Ar yez furmet erc’hisse a c’hall, avat beza skrivet eun nebeut dishanval, dious ma vez prezeg Leon, pe Kerne pe Treger o trec’hi war ar re-all.
Er gwerziou dreistoll e c’haller digemeret divorc’het ar sort meskaduriou reis ha fur ; ne c’hallont nemet beza mat d’ar yez holl, ha d’emgleo kement hini a gomz anei, o lakât kevret daou dra c’houek ha dudius : beza a-unan ha dishanval.
w e vé de lénein é Tregér oa hantér-gonsonen ; é Léon u arlerh g, k, é léh aral v ;
æ e zou èl é é Tregér, ea, ae é Léon ;
au e zou èl ô é Tregér, ao é Léon.
Mar a unan ag er girieu nen dint ket skriùet én ur huerzen èl én un al, revé men dé groeit er guerzenneu- zé kentoh get brehoneg er hornad bro-hont eit get hani er hornad-men. Brehoneg Léon e denn bras de vrehoneg Kerné ha d’hani Tregér. Ou zri e hellér ou heijein kevret ha gobér geté ul lavar skriùet e binùikei get er guellan girieu ha troieu hanaùet é pep kanton. El lavar aléjet elsé e hel, klouskoudé, bout skriùet un nebet dishaval, doh ma vé brehoneg Léon, pé hani Kerné, pe hani Tregér impléet muioh eit er réral.
Ér guerzenneu é, dres pep tra, é ma forh és gobér er heijaj fur-sé ; n’hel meit kaerat er brehoneg abéh, ha
- En traou red, bezomp unanet ;
- Er re arvarus, dizalc’h net ;
- E pep tra, ’n em garomp bepret.
Ze zo eur c’hrenn-lavar latin anaveet en Breiz, ha mat da heuilh dreoll.
rein de biù benak er honz en tu d’hum gleùet mat étré zé, é lakat kevret deu dra e hoantér kement kavet : bout a unan ha dishaval ar un dro.
- Én treu zou ret, hum unañnamb ;
- Én treu arvarus, d’hur chonj groamb ;
- É kement tra zou, hum garamb !
Chetui ul lavar kemun é latin, e zou hanaùet mat é
Breih hag e zeliehé bout héliet get en ol.
I
AR BRETON
Chetu aze eur fall a loen !
Pa ve grommet, en em zifenn.
D’e oll grouadurien Doue ’ro peadra
Da zifenn o buez dious o enebourien ;
Rak eur brezel a vez atao ’bars er bed-ma :
N’eus nemet an Ankou a lak ar peuc’h da ren.
Ar bleiz en deus bet nerz, al louarn finesa,
An tarv eur goall gerniou, an aer eur binim yen ;
An den e spered lem, trec’h d’al loen ar c’hrenva,
Hag ar vroeg he c’hened trec’h da spered an den.
I
ER BRETON
(Sonet)
GIZ GUÉNED
Na fallet ul lon é hanen !
P’en atahinér, ’n hum zihuen.
Doué ’ra un arm benak d’é groèdurieu, perpet,
Doh ou éneberion aveit en hum zihuen ;
Rak brezél ar en doar vé hemb arsaù erbet :
Nen des meit en Ankeu e lak er peah agrén.
Er blei e bïeu nerh, el luhern sontilded,
En tarù ur goal gerneu, en aer ur velim ién ;
En dén é spered luem, ’feah er hriùan louned,
Hag er voéz hé héned e feah spered en dén.
Na te, pobl ar Vreiziz, petra ’teus d’em zioall
Eneb ar re a glask, goude gourennou hir
Da stlepel, maro-mik, ’mesk treo ’oe bev gwechall ?
Da youl… Hi ra chom start, ’vel er c’hoad-derv yenn dir,
Da yez kaer en da benn, ez kalon da feiz wir.
Dalc’h mat, hag e padi : An neb a venn, a c’hall !
Petra, pobl er Vreihiz, e hes té d’hum zihoal
Enep d’er ré e glask, arlerh gouréneu hir
Te daulein té marù mik d’en treu ’oé biù guéhral ?
Te ivoul stert. Hi ’hra chom, èl én derù ienn dir,
Te lavar kaer ’n ha ben, ’n ha galon te fé guir.
Dalh mat, hag é padei : En nemb e venn, e hal !
II
AR GEFELERIEN VIHAN
────
— Yeotennig, yeotennig vihan,
Te zo atao dihoan-dihoan :
Daoust e kav d’it ’hellfes bezañ
Talvoudus en douar bras-mañ ?
— Ya laouen, ’mei, ’vitañ bout bras,
M’hen lakay kaer, m’hen lakay glas !
— Penaus ’oufes-te hen ober,
Te ken bihan ha ken dister ?
— Bihan ha dister ec’h oñ-me,
’Met pa zo kals ’veldoñ ive
II
BREDIAHEU VIHAN
__________
GIZ GUENED
— Géautennig, géautennig vihan,
Te vé dalbeh dihoan-dihoan :
Te gred en ha pehé biken
Talvedigeh én doar bras-men ?
— Ia, ’mé hi, deustou mann dé bras
M’er lakei de vout braù ha glas.
— Penaus é fehes er gobér,
Té ker bihan ha ken distér ?
— Bihan ha distérik on mé,
Meit pen des kals eldon eùé
Hon mantel vris ’n em astenno
War barkeier ha menezio.
— Takennig, takennig dour-gliz,
Te zo kouezañ, kouezañ diskwiz :
Daoust e kav d’it ’hellfes bezañ
Talvoudus en douar bras-mañ ?
— Ya laouen, ’mei, goall-dalvoudus
D’her boeta, d’hen lakat strujus !
— Penaus ’oufes-te hen ober,
Te ken bihan ha ken dister ?
— Bihan ha dister ec’h oñ-me,
’Met pa zo kals ’veldoñ ive
Ni ’c’hlebio abuilh ar prajou,
Ha ’dorro sec’hed ar bleuniou ! —
Ni huskou get hur mantel guer
Ha mañnéieu ha parkeuiér.
— Tapennig, tapennig deur gloéh,
Te zou dalhmat é koéh, é koéh :
Te gred en ha pehé biken
Talvedigeh én doar bras-men ?
— Ia, ’mé hi, talvedigeh vat
D’er bouitat ha d’er fréhusat.
— Penaus é fehes er gobér,
Té ker bihan ha ken distér ?
— Bihan ha distérik on mé,
Meit pen des kals eldon eùé
Ni hellou, ahed er pradeu,
Torrein séhed er bokèdeu.
— Bugelig, bugelig ru-ben,
’Zo bevañ, bevañ dianken,
Daoust e kav d’it ’hellfes bezañ
Talvoudus en douar bras-mañ ?
— Ya laouen, ’mezañ, pa hoñ bet
Evit-se gant Doue krouet.
— Petra ’c’houfes-te da ober,
Te ken bihan ha ken dister ?
— Bihan ha dister ec’h oñ-me,
’Met mar zo kals ’veldoñ ive
Me fell d’iñ, kent ma vimp deut koz,
’Ve an douar eur baradoz ! —
— Kroèdurig, o kroèdurig fliaù
E viù disoursi-kaer ataù,
Te gred en ha pehé biken
Talvedigeh én doar bras-men ?
— Ia sur, emè ean, pen don bet
Eit kement-sé get Doué krouéet.
— Penaus e fehes er gobér,
Té ker bihan ha ken distér ?
— Bihan ha distérik on mé,
Meit mar des kals eldon eùé
Me venn, érauk m’hur bou blèu guen,
’Vé ur baraouiz en doar-men ! —
AR BUGELIG HAG E VAM
An intanvez ’lak he mabig
Klenk ’bars e gavel, kousket mig ;
A gempen ’neañ gant preder,
A ra d’eañ eur pok tener,
Ha skwis gant he dervez labour
En em ro d’an hun flourik-flour,
Heb ankoaat he zam peden
’Vel ma tere ous pep kristen.
ER HROÈDURIG HAG É VAM
GIZ GUÉNED
En intanvéz e lak Iannig
Reih én é gavel, kousket mik ;
Er hanpen inou get predér,
E hra dehou ur bok tinér,
Ha, chuéh get hé déùeh labour,
En hum ra bean d’er kousked flour
Hemb ankoéhat ur pen peden
Èl ma jauj doh pep guir gristen.
Antronos veure ’tivunas
P’edo an de arri goall-vras ;
He zell kentañ ’vit he bugel…
Siouas ! ’mañ ken en e gavel !
— Doue, ma mab ! — a laras hi
Hanter vouget gant anken kri ;
Hanter vouget gant anken kri,
Ha furcha pep korn eus an ti ;
’Oa ket eno ! ’oa ket er porz,
’Oa ket kennebeut el lïorz ;
Setu hi gant youc’hadennou
O klask Yannig dre ar parkou.
E kichen eur puns don e wel
Botou koad bihan he bugel ;
Hennez oa d’ei eun taul glac’har,
Ken a gouez semplet d’an douar…
En trenoz, a pe zihuné,
É oé deit de vout splann en dé ;
Eit hé mabig hé hetan sel…
Sioah ! gouliù é er havel !
— Doué, me mab ! — e hirvoudas hi
Hantér vouget get ’n ankin kri ;
Hantér vouget get ’n ankin kri,
Ha hi furj pep korn ag en ti ;
Ne oé ket inou ! nag ér porh,
Ne oé ket eùé él lïorh ;
Chetu hi, get lean ha garmeu,
É klah Iannig dré er parkeu.
Tostik d’ur puns don é spurmant
Botigeu koed hé inosant ;
Haneh zou dehi ur glahar
Ken e goéh semblet ar en doar !
P’eo dizemplet, er memes lec’h,
Emañ Yannig en he divrec’h,
Dour ’n e zaoulagad liv an ne,
’Vel war glizin gliz ar beure.
Ha hi raktal o taoulina :
— Ma Doue, m’ho trugareka !
Ma Doue, m’ho trugareka ! —
Ne c’hell laret ken, gant ar joa.
Ar vam a gomze evelhen
D’he mab chouchet en he barlen
— Lavar d’iñ eta, ma Yannig,
Petra zo c’hoarvet d’it, paourig.
Pen dé divatet, ér memb léh,
Iannig zou étré hé divréh,
Dar én é zeulegadigeu
Èl gloéh ar er glazig é bleu.
Ha hi kentéh e zeuhliné :
— M’hou trugèréka, o men Doué !
M’hou trugèréka, o men Doué ! —
N’hel ket laret kin, get er joé.
Er vam ér fin en des laret
D’hé mab én hé barlen kuhet :
— Bremen, peurkeh Iannig, deviz
Petra zou digoehet genis.
— Ato, mammig, ’hoñ ’n em gavet
’Bars ma c’havel goall inouet ;
Ha me sevel da bourmeni
Hep trouz, gant aon d’as tivuni.
A-us d’am fenn eun heol skedus,
Kan an evned tro-dro, joaüs,
Me rede ’mesk yeod ar prajou
O kuntuilh ar c’haera bleuniou.
Serret eur strollad brav am oa
Pa oen arri ’tal ar puns-ma ;
Ha me war ar vardel krapet,
Ha stouï ebars da zellet ;
Gant plijadur ’welis ebarz
Eur bugel koant ’ræ d’iñ mousc’hoarz ;
Ha me gant ma dorn hen galve
Da zont da c’hoari ganiñ-me ;
— Hama, hum gavet e oen pel
Forh añnéet é me havel,
Ha de bourmén me saù plarik
Get eun ag ha lihun, mammig.
Drest me fen en hiaul ligernus,
Tro-ha-tro kan éned joéius ;
Me ridé ’mesk géaut er pradeu
É chèr er haeran bokèdeu.
Un dornad mat em boé cherret
Pen don tost d’er puns digoehet ;
Ha mé e grap ar er vardel,
E stou ’n diabarh, hag e sel.
Me huél get plijadur abarh
Ur hroèdur koent ’hra d’ein minhoarh
Ha mé get men dorn er galùé
De zont de hoari genein mé ;
Heñ, avat, ’wignas d’iñ ’vijen
Arri mat gantañ ’n e gichen ;
Hag ’oan prestik d’ober al lam,
Pa glevis ’vel da vouez, ma mam ;
Da vouez o c’harmet em c’halon :
« Doue, ma mab ! » Neuze ’m oe aon ;
Diouz ma dorn ’koueas ma bleunio
War ar pautr, ’welis ken eno ;
Ha me tec’hel d’as kaout, timad,
Hep sonch zoken d’am botou koad !
Pa oan ’tal ar grec’hien o vont,
Me dro ma fenn, m’es kwel ahont
E kichen ar puns o kousket ;
Ha me dont endro d’as kavet ;
D’as tivuni, sailhat ’n es koug…
Mam, lar d’iñ : ha me zo bet droug ?
Mes ean e huign d’ein, é hratat
E vehen tost dehou deit mat ;
Prest kaer e oen d’hobér el lam,
P’em boé kleùet te voéh, me mam ;
Te voéh ém halon é harmein :
« Doué, me mab ! » Hag é ta skont d’ein ;
Me lausk de goéh er bokèdi
Ar er pautr, ne huélan ket mui ;
Ha devad ous bean me ridé,
Hemb chonj ém boteu koed azé !
Pe oen get en dorgen é vont
Me dro me fen, m’ ha kuél anont
É tal er puns-men é kousket ;
Ha me za éndro d’ha kavet ;
D’ha tihun, me sailh doh te houg…
Mam, lar d’ein : ha me zou bet drouk ?
— N’oñ ket ’vit da c’hourdrous, Yann gez,
Daoust ma ’teus gret diñ kals enkrez !
Hep bezañ drouk, ne oas ket fur
Ankoat n’out ’met eur c’hrouadur,
Ankoat n’out ’met eur c’hrouadur,
Eur pautrig dilu, a dra zur,
’Vitañ da gerzet hep lïam,
’N eus ezom meur ali e vam !
Pautr ar puns, ’zonjés ’oa pidi
Anout da vont traou da c’hoari,
N’oa man nemet da skeud treitour
An ije da veuzet en dour !
Dre c’hras Doue, ma mouez dister
Zo deut bet’ ennout abret-kaer
D’as terc’hel war vord an isfont…
O sonjal e skrijañ gant spont.
— Keh Iann, n’hellan ket te noézein,
Deustou d’er boen e hes groeit d’ein !
Hemb bout drouk, té ne oés ket fur
É ankoat n’ous meit ur hroèdur ;
E ankoat n’ous meit ur hroèdur,
Ur pautrig dihun, a dra sur ;
Bout ma kerh bremen hemb lïam,
En des dobér ’ali é vam !
Pautr er puns, ha kalùé d’inou,
E chonjés, de hoari getou
Ne oé meit te esked lorbour,
’N dehé te véet hemb rekour.
Mem boéh distérik, dré hrès Doué
Zou deit de gours betag ous té
D’ha talhein ar en toul blaouah…
Pe chonjan, é skrijan get eah !
Doue, ma mab ! Kement gwech all
E vi war-nez ober tra fall,
Ra deuy arre da zon ennoud
Giriou da vam gæs en hirvoud !… —
Doué, me mab ! mar bes un dro ’ral
Douget arré d’hobér er fal,
Rezei er garm sé de zason
Aberh te vam, én ha galon ! —
AN TASMANT
Alan, eur pautr triouec’h vloaz, ’n em zilas didrouzik
’Bars en lïorz ar maner, p’ edo ’n oll kousket mik;
Daou zac’h a oa set gantañ a gargas tenn gant frouez,
Hag heñ tapout en unan, ha kwit, da vont emez.
Dre ma kerze, gant e zac’h war e skoaz, daoubleget,
War dour uc’hel ar baroz hanter-noz ’n eus skôet ;
Deilh ar gwez bras, gant ar spont ’n em lakas da grenañ,
Ma teuas goad ’n e oazied pen-da-ben da yenañ :
Rak e wele eun tasmant ! eur pikol den e oa,
Eur ronfl du, krog en eil zac’h ; ha, ken sioulik ha tra,
’Vont war e zeuliou ; mechans, da viret d’añ ar boan
Da zont d’al lïorz endro ’vit her c’hlask e-unan.
Petra ’raje hon pautrig, nemet teurel e zam,
Ha redek endra c’halle ac’hane d’an daou lam ?
Hogen an teuz ha teurel e zac’h ivez dioustu
Ha dilammout war e lerc’h prim, d’ar pevar lam-ru !
Trouz e dreid a dregarne d’e skouarn, stankoc’h-stankañ,
Ha c’houezaden e c’henou a zeue warnezañ ;
Setu ma peg en e vleo sach-sach, ken e chom krak
Gant dorn an tasmant heuzus eur guchennad distak.
E galon a dridas-tre d’ar paour-kaezik Alan
Pa zigouezas en e di, diflak ha dizalan.
An tasmant na gredas ket hen heuilh bete keit-se,
Hag hon denig ’n em guzas en kornig e wele.
Penaos en dije harzet da gomz eus an tasmant
En doa graet d’añ en noz-se kement a nec’hamant ?
Ne lavare ket, avat, pesort oa-hen ’c’h ober
Na pelec’h, pa dilamme warnañ ’n den du ken ter.
Koulskoude, ’oe galvet prest rag an autrou barner.
— Te zo bet neizour, ’mezañ, en lïorz ar maner !
Daou zac’h zo kavet eno, warne hano da dad,
A teus peurgarget a frouez, d’o c’has ganit, m’oar ’vad ;
’Met pa eo savet al loar deuz a greiz eur goabren
Out bet spontet gant da skeud ’vont war ar voger wenn,
Gant eur c’houezaden avel ha gant trouz an hegleo,
Ha spern ar c’harz, stag outi eur guchennig da vleo.
Te vo kastizet, laerig, ’vel ma eo dereat.
Eur gentel eo d’it, ma fautr, arabad hec’h ankoat :
Askre glan zo dibreder ha seder e berc’hen,
’Met pautr e goustians fall a lam rag e skeuden. —
— Gwelet e teus ar c’hastel bras
A zav duhont, ’tal ar mor glas ?
Kommoul an nenv a vez laouen
Dre ma nijont a-us d’e benn.
Stouï ’ra da zellet en dour
E skeuden ’vel er mezelour ;
Pa guz an heol en aour melen,
Huel en oabl e toug e benn.
— Me ’m eus gwelet ar c’hastel bras
A zav duhont, ’tal ar mor glas,
Sell al loar trueüs warnañ ;
Endro, mogeden an denvañ.
— Klevet e oa iboud an dour
Ha c’houez an avel flourik-flour ?
Klevet e oa son ar biniou
Er zal vras, ha youc’hadennou ?
— Mor hag avel a dave mik ;
O vont ebiou ne glevis grik
Nemet klemvan hag huanad,
Ken ’teue ’n dour em daoulagad.
— Gwelet e teus, pa dremenés,
Ar roue hag ar rouanes
Kuruned-aour, hag a bep tu
Arc’hant war o minteli ru ?
Ha gante, laouen ha seder,
Eur plac’h yaouank, eur werc’hez kaer,
Ken koant evel an heol melen
Gant he bleo hir endro d’he fenn ?
— Me gwelas, pa dremenen,
Hep mantel ru na kurunen,
Ha dilhad kaoñ gante gwisket ;
Ar plac’hig n’am eus ket gwelet. —
ROLAND FLOC’HIG E DAD
――――
Eun deiz an impalaer Charlez
Gant pennou bras e roantelez
En e gaer-veur a oa ous taul,
An delenourien en o roll.
Ne vanke d’e kig gouez na pesk,
Kufere, gwin kos na jist fresk ;
Er zal e luc’he a bep tu
Aour hag arc’hant, mein glas ha ru.
— Petra vern d’iñ sort tammig skleur ?
Eme neuze ar roue-meur.
Kaera maen a zo bet biskoas,
Hennes ’ma ken amañ, sioas !
Ar mæn-ze, sklaer ’vel an heol splann,
Zo laeret d’iñ, ha pell ac’hann
En koad Ardenn ema douget
Gant eur ronfl gouez e kreiz e skoet ! —
An dug Emon, Richard ar c’hont,
Turpin, an arc’heskob dispont,
Nem, pen a Vreiz, Garin, Milon,
Gwir vrezelourien a galon,
Ar re-ze, ’dal m’o deus klevet,
Pelloc’h ous taul ne zalc’hont ket :
— Sterniet d’imp hon c’hezek kerkent,
Ha prim hon dir, ma ’z imp en hent ! —
Ar pautrig Roland a lare
D’e dad Milon, eno neuze :
— Ma zadig kæz, mar em c’haret,
Da vonet ganec’h em lezfet.
Ha pa ven re yaouankik c’hoas
D’en em ganna ous ar pautr bras,
Goest on da zougen ho skoed dir,
Na petra ’ta, hag ho koaf hir ! —
Ar c’houec’h marc’heg a yeas kevret
Ken e oent er c’hoad digouezet ;
Hogen er c’hoad pa oent arru,
Mont eure pepini d’e du.
Rolandig war varc’h gant e dad,
Eur c’hoari gaer d’ezañ, avad,
Derc’hel ’n e zorn kleiz ar skoed dir
Ha bransell en all ar goaf hir.
Da luc’h an heol, da sked al loar
Ec’h ejont tre, an dud dispar ;
Red eo ve ar ramps goall-guzet :
Evit e glask n’ her c’havjont ket.
An drivet deiz, wardro kreiste,
Milon zo deut skwis o vale,
Ha da gousket e c’hourvezas
Didan goasked eun derwen vras.
Neuze ar pautr Roland a wel
Tan ha luc’hed o flamma, pell ;
Ma tec’he dirazo timad
Yourc’hed ha kirvi eus ar c’hoad ;
Ar pautr Roland en deus gwelet
’Teue al luc’h-ze dioc’h eur skoet,
Skoed eun den bras a ziskenne
Euzus, divent, gant ar mene.
Ma teuas-heñ da brederiañ :
— Ne dal ket kaout aon, emezañ.
Arabad ’vit ar c’hos loen-ma
Tenn ma zad eus e hun gwella :
Mar deo kousket kouls ha nikun,
E varc’h hag e skoed zo dihun,
Kouls hag e c’hoaf hag e gleze ;
E vab Roland a zo ive ! —
’Oa ket peurlavaret e c’hir,
P’en deveus kroget er goaf hir,
Staget ar c’hlenv ous e vorzed,
Ha skoed e dad buhan taped ;
Hag heñ lammout war ar marc’h mad
Ha mont goustadik dious ar c’hoad :
E galon a bike gant aon…
Na zihunfe e dad Milon.
Pa oa o tont gant ar mene,
Ar ramps o c’hoerzin a lare :
— Petra fell d’ar seurt babig, ’ta,
Pintet war ar pikol loen-ma ?
Diou wech hiroc’h e gleoñ ’vitañ ;
Pouez e c’hoaf ’ya d’hen divarc’hañ ;
Fent ’n e ’n evned ous e welet
Chouezi, c’houeza gant bec’h e skoet !
— Hore ! hore ! ’me ’r pautr iskwit,
Me dalvo ar c’homziou-mañ d’it !
Mar deo ledan ma zirenn-me,
Ma diwall ’rai gwelloc’h aze :
An denig-ma war e varc’h bras
’Zisko d’it hag heñ zo eur goas ;
Gant e hir-gleze, e vrec’h verr
’Zisko d’it hag hi zo ponner ! —
Ar ronf euzik, dal ma klevas,
’N eus gorroet e oall benbas ;
Fraonwal spontus ’ ra ’n aer, pa zarc’h…
Roland a dro buhan e varc’h
Ken n’ema ket gantañ tizet,
Hag e c’hoaf d’ezañ ’n eus stlapet.
Sioas ! ar goaf endro a lam
Diwar ar skoed lugernus flam !
Roland gant e zaou zorn neuze
A grogas-peg en e gleze ;
Ar ronfl e hini ’n eus klasket,
’Met prim aoalc’h ne reas ket :
Gant ar pautrig eo troc’het ned
E zorn kleiz d’añ dindan e skoed ;
E zorn kleiz d’añ dindan e skoed,
Ma kouezont d’an douar kevred.
Hennes a oa d’ar ronfl eur c’holl,
E zorn hag e skoed war eun taul !
Ha c’hoas, e ziouer ar goasañ,
Ar maen ’roe lorc’h ha nerz d’añ !
Prim war e lerc’h eo bet lammet ;
’Met Roland ’n eus-hañ goall-flemmet
Tenn e c’hlin, gant e gleze bras,
Hag a-stok e gorf e kouezas.
Ar pautr ’n e vleo en deus kroget
Hag e benn d’añ en deus troc’het,
Ma redas ur voaz goad, dioustu
Beteg an draonien, ruz ha dru ;
Dioc’h kreizen ar skoed burzudus
E tennas ar maen talvoudus
Hag ous an heol, en eur c’hoari,
Hen lakas da steredenni.
En e askre her c’huzas flour,
Ha mont da oalc’hi ’n eur voaz dour
E harnez lufr hag e zilhad
’Oa bet sautret gant poultr ha goad ;
Ha war e varc’h arre en hent
Ken a oa deut lec’h ma oa kent,
Lec’h oa e dad c’hoas kousket c’houek
Etal eun derwen vodennek.
Kichen e dad ’c’hourvez buhan,
O vezañ skwis-bras e-unan ;
Pa deuas an abardaez yen,
E dad Milon a zihun krenn :
— War-zav, Roland ; ma mab, war-zaf !
Kemer ma skoed, kemer ma goaf,
Ha lezomp an hun flourik-flour,
Da glask doare hon enebour ! —
Ha lammout war ar marc’h, o daou,
Ha ’rauk, adreus ar c’hoad, kroec’h-traou.
Mont ’rae Roland warlerc’h e dad,
Gantañ e skoed hag e c’hoaf mad.
Prestik goude ez int digouet
Lec’h en doa ’r pautr en em gannet ;
Edo ar ronfl war an dachen,
Goad en dro d’ezañ ’vel eul lenn.
Ar pautr Roland pa hen gwelas
A oe gantañ souezet-bras :
E zorn kleiz eno na oa ket,
Nag e benn, ’n oa d’ezañ troc’het,
Nag e grenn-vas, nag e gleze,
E skoed, nag e harnez ive ;
Ne vane ’met e gorf spontus
Hag e izili bras goadus.
— ’Chann ’ta, eme Milon kerkent,
Sell aze pautr e gorf divent !
Pegen nerzus e oa ’n derwen
He deus lezet eur c’hef ’velhen !
M’oar ’vad eo ’r ronfl am boa klasket ;
Ma Doue, ha me oa kousket,
O koll ’n enor da vezañ trec’h !
Keit e vin bev, em bezo nec’h ! —
Laret ’rae ’n impalaer Charlez
War dreuz e zor, gant kals enkrez :
— Daoust hag eo yac’h ma zud dispont ?
Goall-bell e kav d’iñ e chomont…
Piv eo henhont a welañ-me ?
Ma feiz roue, piou a vefe
’Met an dug Emon, gwisket dir,
Ha penn ar ronfl ’beg e c’hoaf hir ? —
Emon a zeuas, ankeniet ;
O stouï e c’hoaf, ’n eus laket
Penn ar ronfl ous treid ar roue.
— Me ’m eus kavet ar goall benn-ze
Sautret gant poultr ha ruz dre voad
E mesk ar strouez, e kreiz ar c’hoad ;
Kant kammed pelloc’h, korf an den
A oa ledet war ar c’hlazen. —
Goudeze ’n arc’heskob Turpin
En deus kaset, o vouzc’hoerzin,
Eur vaneg-houarn, a dennas
Anezi eun dorn teo ha bras :
— Setu relegou kaer, avat,
A zo aet ganiñ dious ar c’hoat ;
Dious ar c’hoad ; lec’h ’m eus o c’havet ;
O zroc’het, ne lavarañ ket. —
An dug Nem neuze a zeuas,
Gantañ ’n e zorn eur pez penbas.
— Honnes eo ma c’havaden vrao,
Ponner ken oñ skwis, m’en ansao.
Eur voutailhad jist bro Breton
A rafe mil vad d’am c’halon ;
Jist bro Breton, eur voutailhad,
A rafe d’am c’halon mil vad ! —
Edo ’r c’hont Richard o kerzet
Kichen e varc’h, ’pa goall-garget
Gant gwiskamant dir ar pautr bras,
E harnez hag e gleze noas.
— Neb a glasko er c’hoad, ’mezañ,
’Gavo peziou all ’vel re-mañ :
Sonjet em eus oa ze traoarc’h,
Gant aon am oa krewi va marc’h ! —
Garin a weler deus a-bell
’Tougen skoed ar ronfl en uc’hel.
— Hemañ zo trec’h, en deus ar skoed,
Digas a rey ar maen bruded !
— Ar skoed zo ganiñ, autronez,
Me garfe kaout ar maen ivez ;
’Met p’ am eus kavet ar skoed-mañ,
Oa bet diframmet dïoutañ. —
An diweza e oe Milon,
Eur gwir glac’har en e galon,
Souchet e ben gantañ tristik,
O tont war e varc’h, goustadik.
Roland a oa warlerc’h e dad ;
Eun doare vrao gantañ, avad,
’Tougen ’n e zorn deou ar goaf hir
Hag en hini kleiz ar skoed dir.
Pa oant tostik deus ar palez
M’edo ’n impalaer hag e lez,
Ar pautr a denn dioc’h skoed e dad
Ar pez oa e kreiz d’her c’haerad
Hag a lak ar maen lugernus
’N oa bet digant ar ronfl euzus ;
Eul luc’h ken kaer en deus taulet
Evel an heol benniget.
Ha ’dal ma welas ar maen flam,
Ar roue laras gant estlam :
— Gloar da Vilon ! gloar ha trionfl !
Hennes eo gwir trec’her ar ronfl !
Hennes an hini a droc’has
E benn hag e zorn d’al laer bras,
Hennes en deus diwar e skoed
Va maen burzudus diframmed ! —
Milon a zistroas buhan ;
Ha souezet gant al luc’h splann :
— Roland, va mab, kleo ’ta, pautrig,
Piv ’roas d’it ar seurt braoig ?
— En han’ Doue, na dæret ket
Ma ’m eus ar pikol den lazet,
Lazet ar pikol den er c’hoad
Epad ma oac’h kousket, ma zad ! —
AR BALEER-BRO KURIUZET
Eun den ’oa ’vale bro, da greiste a zeuas
En eun hostaleri elec’h ma c’houlennas
Bara, boutailhad jist hag eun tam da brejañ ;
Ma vijac’h en e lec’h ho poa graet eveltañ.
’Oa ket war e gador hon den azezet mat
Hag heñ krog en e voed hag en e voutailhat,
Pa deuas an hostiz hag an dud ’oa eno
D’hen eskinañ dioustu dre bep seurt goulenno.
— Daoust da belec’h ez it ? na pelec’h ez oc’h bet ?
Na peleac’h, va den mad, hoc’h eus c’hoant da vonet? —
Boudal ’ rae e ziskouarn, ha ne ouie dare
E pe du trei e deod d’eilgerïa oute.
Unan felle d’ezañ gouveout hanoiou
Ar c’heriou ’n oa gwelet hag ar c’heriadennou ;
Eun all : — Daoust hag an hent a denn start war ho yalc’h ?
Pegement e koust d’ec’h ? eno emañ an dalc’h !
— Ha mad eo an henchou ? — a laras eun all c’hoas.
Er c’houlennadeg-ze ne oa hini ker goas
Evel eur briz-autrou a yoa e kreiz e zrem
Azezet lunedou war veg e fri ruz lem.
— Va faotr, mar em c’harit, na larit-hu d’iñ-me
Penaos ’mañ ar c’helou ? petra ’peus a neve
Gwelet ’bars er c’heriou ?… — ’N ermeziad a droc’has
D’autrou é loarigou, kerkent ha m’her c’hlevas :
— Diweza tra ’welis, ne weljon kemend-all :
Daou zen hag a rened d’an toul-bac’h, an dud fall,
Dre m’o devoa gwerzet, meur ’wech, ’vit hoalen gwenn
Erc’h dizec’het er forn ha lakeet en poultren ! —
Komaerezed ’r barouz, me ro d’ec’h ali sur :
Gwasket war ho tebron, pa veet gant eun den fur ;
Grit nao dro gant ho teod o tonet d’e genver,
Petramant ’responto d’ec’h gant son ar gevier.
FANCH KOUER
――――
Pell ’rauk goulaouig an de
’Sailh Fanch Kouer ’maes e wele.
— ’Sord zo kauz eta, Fanchig,
E savez ken abredig ?
— Ma fried, n’ouveez ket
Am eus da gaer da vonet,
Da werzañ daou zac’had ed ?
Gwell eo ganiñ mont abred :
Primoc’h ’ze e vin distro,
Hag arc’hant em godello ! —
FANCH KOUÉR
――――
GIZ GUÉNED
Pèl érauk ma tarh en dé,
Fanch Kouér sailh ag é hulé.
— Fanch, petra zou kauz d’is té
De seùel ken abret sé ?
— Ne houies ket, me moéz kér,
Em es de vonet é kér,
De huerhein éd, deu sahad ?
Guèl abret eit devéhat :
Beañnoh e vein retornet,
Ur ioh argand ém feched ! —
Prest goude, oa Fanchig Kouer
Oc’h ober hent, dibreder,
War e azen, en noz du,
Gant daou zac’h, unan ’bep tu.
Ar beure ’luc’h war ar glis
P’eo arri Fanch en Keris.
— Porjer, digorit an nor,
’Mañ Fanch Kouer o c’houl digor !
Porjer Keris, pa glevas,
Deus e wele a zavas ;
Deus e wele eo savet,
Ar persier ’n eus digoret.
— Choui, ’mezañ, eo ar c’henta
’Antre hidiv er gær-ma ;
Tuchantik é ma Fanch Kouér
É hobér hent, dibredér,
Ar é azen, én noz du,
Get deu sah, unan pep tu.
Pe luh én hiaul ar er gloéh,
Fanch é Kéris e zegoéh.
— Porhér, digoret en nor,
Fanch Kouér e houlen digor ! —
Porhér Kéris, pe gleùas,
Ag é hulé e saùas ;
Ag é hulé é saùet ;
Er perhér zou digoret.
— Hui é er hetan e za
Hiniù abarh ér gér ma ;
N’ oc’h ket bet pell ’tiblouzañ !
Marc’had mat d’ac’h ’zouhetañ ;
Marc’had mat ’zouhetañ d’ac’h,
Gant ho loen hak ho taou zac’h ! —
Marc’had Fanch ne oe ket fall,
Pa oa deut ’raug ar re-all :
Gwerzet ’n eus holl e winiz,
’Vel ma kare, d’eur bourc’hiz,
Gantañ eur pikol barv gwenn,
Hag a gomzas d’añ ’velhen :
— Kontant oc’h da zont gani
’Kas ho sac’hadou d’am zi ?
— Ya zur — ’me Fanch. Hag i mont ;
D’eun ti kaer e tigouezont.
Un dén prim oh, emé ean.
A pe hoes bouljet ker bean,
Hama, kansort, marhad mat,
Get hou lon, hou teu sahad ! —
Deit ma oé kent er réral,
Marhad Fanch ne oé ket fal :
Guerhet en des é éd bloh
Eit priz mat, d’ur bourhiz koh,
Getou ur pikol barù guen,
Hag e lar dehou aben :
— Bremen, dont e hreet hui
Get hou sahadeu d’em zi ?
— Ia sur — e reskondas gouiù.
D’un ti kaer ind e arriù.
Pa ’z int er porz antreet
Ha peurziskarget an et,
An autrou a zigor frank
Eur gambr vras d’ar pautr yaouank.
Hemañ a zo chomet pell
Bamet, gant ar pez a wel :
Arc’hant hag aour bern war vern ;
Mein talvoudus, a lugern
Deus pep liv ar oareg-glao
’Vel eur parkad bleuniou brao !
An autrou ’lar d’an den paour,
O tiskouez d’añ eur pez aour :
— Lennit ’n hano-ze, ma goas,
Ha m’ho lako pinvik bras ! —
Pen dint ér porh antréet,
Hag ol en éd diskarget,
En eutru e zigor frank
Ur ganbr vras d’er pautr iouank.
Hena e chom pèl bamet
Get er péh en des guélet :
Argand hag eur, bern ar vern ;
Mein presius e ligern
A bep liù er hoareg-glaù,
Èl ur parkad bleuieu braù !
En eutru lar d’en dén peur,
Én ur ziskoein ur péh eur :
— Lénet en hanù sé, men goaz,
Ha m’ hou lakei pinùik bras ! —
Fanchig, na ouie ket lenn,
A wel engravet eur penn
Hanval ous hini ’r c’hoziad ;
Tridal ’ra : heñ eo, sur mad !
Hag e lar, o stoui don :
— Hoc’h hano, roue Grallon ! —
Ha kouezañ war e zaoulin.
— Eus ’n enor-ze n’oñ ket din,
’Me ’r prins mat, o vousc’hoerzin.
Sav, ha kemer perlez fin,
Mein prisius, aour, arc’hant,
A vriadou, ’vel ’to c’hoant,
Da hadleunia da zeier ;
Ha retorn eurus d’ar ger ! —
Fanchig, ne houié ket len,
E huélé merchet ur pen
Haval doh en dén koh sé ;
Ma trid, é chonjal : ean é !
Hag é lar, é stouein don :
— Hous hanù, eutru roué Grallon ! —
Ha kentéh ar é zeuhlin.
— Groa elsé de Zoué hembkin,
Emé ’r prins é vushoarhein.
Saù ; kemér a bep sort mein,
Perlez fin, eur hag argand,
Bréhadeu, èl m’ ha pou hoant,
Ken e vou lan te sehiér,
Ha distro eurus d’er gér ! —
Prest goude, oa Fanchig Kouer
’Ober hent arre, seder,
War e azen, en deiz splann.
Pa ’n em gave i-unan,
Tell d’añ sellet an treo kaer
’Zo mesk-ha-mesk ’n e zeier ;
Lorc’h d’añ bezañ pinvik-mor,
Teu da zispak e denzor.
Gant al luc’hed flam a daol,
’Vel koummou a lufr en heol,
’Vel koummou a lufr en heol,
E chom mezevellet oll,
Ken a gouez rust d’an douar…
Hag e tivun gant glac’har !
Tuchantik, Fanch Kouér e zé
D’hobér hent arré, get joé,
Én dé splann, ar é azen.
A p’ hum gav é unan pen,
É venn sellet en treu kér
Zou keij meij én é sehiér ;
Foenùet d’é binùidigeah,
É tibak trezol pep sah.
Get el luhed flam e daul,
Èl houleu e luh én hiaul,
Houleu én hiaul huskellet,
É ma bean turlebannet,
Ken e goéh rust ar en doar…
Hag e zihun get glahar !
Divun a ra Fanchig Kouer
War ’n hent bras a Landreger,
Astennet war lein e gein,
Blonset e gorf gant ar mein ;
’N e gichen e azen du,
Gant e zeier a bep tu ;
’Met, sioas ! ne oant ken leun
A berlez kaer nag a c’hreun !
Disrouiet gant drein, en hent,
Bep kammed e tishilient ;
Bep kammed e tishilient :
I a oe ken tenn agent,
I ken tenn agent, ken blouc’h,
A oa koazet o stambouc’h ;
Dihunein e hra Fanch Kouér
Én hent bras a Landregér,
Ledet ar liùen é gein,
Ol é gorv bloset d’er mein ;
Tost dehou é azen du,
Get é sehiér a bep tu ;
Meit, sioah ! ne oent mui lan
A berlez kaer nag a hran !
Dishrouiet d’en drein, én hent,
De bep paz é tihilient ;
De bep paz é tihilient :
Ind e oé ker stenn agent,
Ind ker stenn agent, ken ront,
Difoenùet én un taul-kont,
I ken tenn agent, ken reut,
Pegen moan ha treut oant deut !
Fanchig Kouer, dihunet mat,
Trot e vorzed, e lagat ;
Ha gant nadoez ha neuden,
Dreusañ pep sac’h, ken-ha-ken ;
Dastum enne edenno
A oa fotet tro-war-dro ;
Ha daoubleget, war e giz,
Mont da zerri ’r greun gwiniz
A oa bet d’ezañ lezet
Gant pep sort loened naoniet ;
Gant pep sort loened naoniet,
Evel logod ha razet ;
Ind ker stenn agent, ker ret,
Moénet e oent, ha tretet !
Fanchig Kouér, dihun erhat,
E frot é har, é legad ;
Get un nadoé, un neden,
E auz é zeu sah aben ;
E dolp én hé edenneu
Strèùet a glei, a zéheu ;
Hag ean deugrommet, perùeh
Ar é giz chèr gran gunéh ;
Er ré ahoel, ’oé chomet
Arlerh loñned arloupet ;
Pep sort loñned arloupet
Èl el logod, er rahed ;
Evel razed ha logod,
A grign pepini e lod ;
Merien du ha merien ru,
’Ye meriennañ a bep tu ;
Merien ru ha merien du,
’Jech peb a dam tu pe du ;
’Jech peb a dam tu pe du,
D’o c’hlenkañ ’n o zoul dioustu ;
Ha naouspet laer eskellet,
’Vel piged ha kiginet :
’Vel kiginet ha piged,
Ar brini hag ar c’houlmed ;
Ar c’houlmed hag ar brini,
Golvaned, yer, klujiri,
Èl er rahed, el logod,
E grign pep hani é lod ;
Melion du ha melion ru,
É velionein a bep tu ;
Melion ru ha melion du,
E denn gran geté un tu,
Eit ou huhein, get predér
Didan doar, én ou ziér ;
Hoah, mar a laer askellet
Èl piked ha kegined ;
Èl kegined ha piked,
Er brenni hag er hlomed ;
Er hlomed hag er brenni,
Golvañned, iér, klujeri,
’Vije ’poanial a-zevri
D’o fika hini ’hini,
D’o fika hini ’hini…
Evelse o teskaoui,
Goude kreiste, Fanchig Kouer
A zo arriet er ger ;
En dour-c’houes, hag heñ brewet,
’C’hlaouri gant faut ha sec’het ;
’C’hlaouri gant faut ha sec’het ;
Ponner a yalc’h, ’larañ ket.
’Larañ ket ponner a yalc’h ;
’N ed ’n eus serret, gant bec’h ’oalc’h,
’N ed ’n eus serret, gant bec’h ’oalc’h
’N eun hanter-zac’hig a zalc’h !
Ar er gran é poémïein
Tam ha tam d’ou figosein,
Tam ha tam d’ou figosein.
Avelsen é teskannein,
Goudé kreisté, Fanchig Kouér
E zou arriùet ér gér ;
Huiz brein, dihuiget akerh,
Kollet dehou ol é nerh
Get en nan hag er séhed ;
Ponnér a ialh ne oé ket.
En ol restajeu gunéh
En des dastumet get béh,
Dastumet get béh erhoalh,
Un hantér sahig ou dalh !
Pa wel ’nañ stouet e veg,
Vont warlerc’h e loen skoarneg,
’Vont warlerc’h e loen skoarneg,
’Mañ goall-zouezet e vroeg.
— Doue ! ’mezi, ma fried !
Pesort tro eta ’teus gred ?
— Ma groeg vat, m’oar ’vat e ris
Eun dro zod ha diavis ;
Eun dro zod ha diavis,
Klask Landreger dre Geris,
’Zo bet gwechall-gos beuzet
Er mor don, triouac’h gouret !
Skiant, avat, ’m eus prenet,
Gwerz tri hanter-zac’had et
A p’er guél, stouiet é veg,
Arlerh é lon skoharnek,
Arlerh é lon é kerhet,
É voéz e zou goal souéhet.
— Doué ! emé hi, men dén kér,
Pé tro e hes groeit é kér ?
— Me moéz vat, me houi bremen
Em es groeit ur folleahen,
Un dro sot ha diavis,
Klah Landregér dré Géris,
E zou bet guéhral béet
Ér mor don, trihuéh goured !
M’ em es ahoel prenet spréd
Guerh tri hantér sahad éd,
Ha c’hoas eur pennad dervez
Ma foan, gant poan ma loan kez ;
Disket ’m eus, n’ankouaïn ken :
An Autrou Doue d’an den
’N eus roet an noz tenval
’Wit kousket ha hunvreal ;
An noz evit hunvreal,
Hag an deiz ewit poanial ;
An de sklær, ’wit labourat,
Dihun spered ha lagat !
Open ur pennad deùeh
Me foén, ha poén me lon keh ;
Ur gentel d’em zou bet groeit :
En Eutru Doué en des reit
De vab dén en noz du dal
Eit kousket hag evreinal ;
En noz du eit evreinein,
Hag en dé eit poénïein ;
En dé sklér, eit labourat,
Dihun spered ha legad !
AR MARC’HADOUR BONEDO KOTON
Eur marc’hadour yaouank a ye dre ’n Amerik,
War e gein eur valisennik
Leun-tenn a vonedo koton ;
En e zorn eur vaz tenv, hag ekreis e galon
Eun tammig lorc’h, gant eur joa don,
O sonjal ’teufe da vea
Eun de, war bouez labour hag amzer, pinvik-mor :
Rak labour hag amzer ne reint, na petra ’ta ?
’Met kriski-kriski an tenzor
A zant, pellik zo, bep ma ha,
’Chech ponneroc’h war e ziskoa ;
Hag en devo ’n dudi neuze, hag an enor
Da zouten, d’e dro, e gerent
O deus ’vitañ poaniet kement…
Pa n’oa sonj d’añ nemet da vad,
’Stase, oc’h heul seder e hent.
An noz hen zoupren ’bars eur c’hoad.
Goude ober eun tam peden,
Skwis-divi, etal eur ween
War ar yeod ’n eih led da gousket
Hep golc’hed na matalasen :
Pa ne oa ket, ’renke tremen ;
Hep matalasen na golc’het,
’Wit dilhad-noz, ne larañ ket :
Dious e bakad en deus tennet
Eur bonet
Ha laket ’nañ klok ha kempen
War e ben.
’Vel eur bugel,
’Zo chouchet ez
En e gavel
’Lec’h hen luskel
Zioul, gant evez
Glin e vam gez,
A c’hoerz, p’ em wel
Pintet uhel
War brec’h eun el,
Setu ’n den paour
Douget pell, pell
’Bars eur vro well,
War diwaskell
Eun hunvre aour.
Pa zihun, d’antronoz-beure,
Da leoiata arre
E krog ’n e valisen. O pegen skanv eo deut,
Ha pegen treut !…
Ma Doue !
Hi zo goullo ! eul laer bennak
A zo et gantañ e zanve
P’edo e hun, laouen, war al letonen wak !
Kenavo d’e holl levene ;
D’ar gweledigezio euruz
A ziskouee d’eañ eur bed ken dudiuz !
Heñ ’zav e zaoulagad tristik, d’em glem d’an ne…
Petra ’wel tro-war-dro, er gwe ?
Toud e vonedo kes war ben peb a varmous !
Hag i ober tailho, jestro hanval d’e re ;
Krizañ o fri taltous,
Ha dougen, ’veltañ, kroec’h
Daoulagad ha divrec’h ;
C’hoarzet ’n ije aoalc’h, paneved e oall-nec’h !
Komz a ra d’e gant eur vouez dous :
— Arri so de, ’peus ken ezom bonedo noz,
Rentet ’ne d’iñ eta, mar plich ! — ’N eur yez babous
Ec’h eilgeriont d’eañ gant mil ha mil chabous
O satouilhat, dious o giz koz,
Treo a c’hragouilh, drouilh-drast, aleiz o bego zauz.
Neuze, ’vat, ’teu da valañ groz ;
Ha warne, gant eun ton grignous,
’Mañ foultradi naouspet malloz :
— ’Chan ta, chakerien trousk ! paouezet drailhañ plous,
Ha taulet ma bonedo traou !…
Ne c’houlet ket ? Arraou, treo didalve, arraou !
Arraou ! Mibien an diaoul ! Et gantañ, loened lous ! —
Krosmoladeg ’n eus ’vit respont.
Pa zonj eo goab dioutañ ’reont
Gant o gront,
’Sav e zorn sarret, d’o gourdrous.
I ra d’eañ, dioustu, kemendall, heb nep spont.
Kemer ’ra mein a vozado
Hag o zaul d’e ; hogen al laeron divergont
’Stlap outañ, diwar o branko,
Kraou koko ;
Eur grizilhad a strakl hag a ra goall-vlonso :
Ponner ha kalet e ’r frouez-hont,
Ha kals tenvoc’h ’wit kraou hon bro.
Muioc’h a zroug ’n ije bet c’hoas,
Paneved an ijin
’N oc da drei ar vilin
’Us d’e ben gant e vas
O vont, o tont mibin,
Ha skei a glei, a zeo.
Ar c’haouad-ze oe rust ha berr ;
Mes arri oa hon den, warlerc’h e fineseo,
Yannig didra ’vel ’rauk ; ’wele mann ken d’ober.
Setu heñ ’ta, en dizesper,
A ya da ziframmañ e vleo.
Neket, ’vat, eur guchennad kreo
’Zo deut gantañ ’n e zorn ; e voned koton eo.
E drubuilh
Ra d’añ skuilh
Daero puilh
A c’hlac’har
Hag a ruilh,
Gliz klouar,
War hemañ,
’N diweañ !
Neuze ’lar
O skrijañ
En eur bar
Ar goasañ :
— ’Sort ’rafen deus unan ? Tapet ’nañ c’hoas, bremañ,
Kos skraperien daonet, hag et gant ar gonnar ! —
Ha flapañ ’r boned d’an douar.
Burzud ! O joa dispar !
’N oll varmouzien a ra ’veltañ ;
Ma tisken koton dious pep bar.
Biskoas n’oa bet gwelet, dious ma kont an histoar,
Hevelep koueadeg
Bonedo klupenneg :
’Vel eur vanden evned gwenn-kann
A ruz eur pennadig, luskellet en er splann.
Hag a zeu, ’wit kemer ehan,
Da blafa ’n eun havreg ;
’Velse ’ha ’r bonedo lausket diwar bep brank
Goude troidellañ eun tam, war ’n ezen c’houeg,
Da bladañ, stank,
En-dro d’ar pautr yaouank.
— Trugare, autrone losteg,
’Meañ, o serriñ prest e dreo, a lakas klenk
En e zac’h ; trugare ! birviken n’ankoueïñ
Ar gentel oc’h ’paoues rei d’iñ,
Hag a zisplegiñ d’ac’h ’n em yez, ’rauk kimiadiñ :
’Wid ober berz, me renk
’N em drei ha ’n em zistrei
Bep tu, a zeo, a glei ;
Ha da zestum skiant
A dal mui ’wid arc’hant,
Sellet pis doareo treo, ha loened ha tud
’M e da bleal gante… Pa gaviñ-me pelloc’h
Devrezerien ’veldoc’h,
’Viñ ket sot ’vel oñ bet, pa ouveañ an trud ! —
Eur c’houeriad pewar-ugent vloaz,
Dispak e vleo gwenn war e skoaz,
A oa o planta er parkou
Koajou derv ha gwez avalou ;
Pa dremenas tri fautr eus ker,
Tri fautrig laouen ha seder ;
Hag o vont ebiou gant an hent,
An eil d’egile e larent :
— Kollet eo e benn gant hema,
Pa vez, hag heñ kos, o planta ;
E benn gantañ a zo kollet ;
Ma zavfe ti, ne larañ ket.
— ’C’han ta ! ’meze o vousc’hoarzin,
Red eo laret n’oc’h ket goall-fin :
Petra dal d’eoc’h kement aked
’Wid eun amzer na welfot ked ?
Pegeit eta oc’h en gortos
Chom start war ho pipejou kos ?
Koulsoc’h eo d’ac’h brema sonjal
Er pec’hejou ’peus graet gwejall !
Kouls eo d’ac’h lezel pep preder
A zeu da vat gant hir amzer :
Se na zerec ’met d’an hini
A zo yaouank eveldomp-ni.
— Se na zere da zen ebet,
Na d’iñ, na d’eoc’h-hu kenneubet !
En deveus eilgeriet raktal
An den kos, o rei bronn d’e bal.
Pep tra, war an tam douar-man,
Pa vez deut ar pred, a zihoan ;
A vleunv awechou, ha bepret
A oenv… pa vez arri ar pret.
Neuden va deiziou hag ho re
Zo e dorn an Autrou Doue.
Pini ane da genta ’vo
Troc’het gant gweltre an Anko ?
Piou ac’hanomp, va fautred paour,
A welo an heol melen-aour
Goude ’n tri all eus hon fewar ?
N’ez eus nemet Doue a oar.
Ema dalc’hmat hor c’houezaden
O termal beteg an termen ;
Beteg an termen diweza
’Ma ’vont diskwis, heb ehana.
Hogen, ha pa venn war an heur
Galvet dirag ar Barner meur,
Evitse me na gredfen ket
E ve va labour-ma kollet :
An derv-mañ a ray skeud, eun de,
D’ar re a vevo ma goude ;
Ar gwez-mañ a roy avalo
Ha jist, ’rei vad da dud ar vro.
Ma ! difenn a rit d’an den fur
Kemeret poan d’o flijadur ?
Ar seurt mennoz bremañ endeon
A zo eur frouez c’houek d’am c’halon.
E danvat a c’hellan warc’hoas
Hag eun nebeut deveziou c’hoas ;
Me c’hell soken war ho peiou
Pedi Doue gant hoc’h eneou ! —
An den kos en doa laret gwir ;
Buez an tri-ze n’oe ket hir :
Unan, o vont d’an Amerik
’Wit dont ac’hane pinvidik,
Kent beza aet mat deus ar porz
A veuzas, daoust d’e griou-forz ;
Lammet oe ’n eil gant eun taul kri,
O klask brud ar vrezelidi ;
An drede, ’oa chomet er ger
Da veva sioul ha dibreder,
P’edo ’tivarra eur wezen
A gouezas hag a varwas krenn.
Kriz vije ’r galon na oelze
Pa glewje doare an tri-ze ;
P’he c’hlewje digant ar c’hoziad,
An daerou en e zaoulagad.
Eun azen em wisket e kroc’hen eul leon
Triouac’h leo tro-war-dro a daule ar spouron ;
Ken ho pije gwelet ar chatal hag an dud
Rag eul loen ken dister tec’het, bras ha munud.
Pa gerze, lorc’h ennañ evel eur roue bras,
Alanig al louarn war e hent a gavas ;
Ha d’e spontañ muioc’h : — Prenvig douar ! ’mezañ,
Kerz diouziñ-me raktal, pe me ya d’as frikañ ! —
— Ma ! ma ! eme Alan, perak e teus komzet ?
Ma ’tije roet peuc’h n’em oa ket d’anavet,
Daoustañ ma out disneuz, dre va feiz a louarn,
Hag e teu ’maes, lorgnek, eun tam beg da ziskouarn !
Me a oa aonik-dall pa ’z eo deut da vouez kre
D’am lakat dianken, euzus evel ma e :
Rak he ferc’hen, ’onn ’vat, eur goasañ tronpilher,
’Zo, da veañ ’widoñ, re veulbes ha ponner !
’C’han ta, autrou leon, ma n’oc’h ket eun azen,
Poent eo diskouez a zo kalon en ho kroc’hen :
Me ’wel eur pautr milin, eur vaz gantañ, arru,
Hag en deus da laret eun dra bennak d’ac’h-hu ! —
Ha setu al louarn en e doull o lampat
Da zellet ac’hane seder ous ar flipat.
Paour-kaes azen ! Kaer ’n eus gwinkal ha diswinkal,
Ha blejal ken a lak an oll treo da strakal,
Seul-mui ’vez klask danta, seul-mui ’vez konnari,
Seul rustoc’h war e gein ’mañ ar fust o c’hoari…
Kals tud oa souezet p’edo ar pautr Martin
O kas a vazadou al leon d’ar vilin.
Meur a zod en em wisk e dilhad eun autro,
’Vez muioc’h stad ennañ ’vit pa ve penn ar vro ;
Gortoet, ma zud keis, ha mar tigor e veg
E teuio da skrijañ ’vel eun azen gorneg !
En eur sao tenn, heol a bep tu,
War eun traez tanau ’vel ludu,
C’houeac’h pikol marc’h, gant kals a veac’h,
A chache eur c’har gant ar c’hreac’h.
Ne vane den ennañ, avat :
Bras ha bihan a yae war droat
Gant truez ous al loened keis
’Oa c’houeza, c’houezi, skwis-direis.
Setu ma tibouf d’o skoazel,
Eur gelionen a denn-askel ;
Gwech war unan, gwech war eun all
E sailh broud-divroud, o voudal.
Evel ma red dreoll, buhan,
Eur c’horonal ’kreis an emgann
D’eünañ e dud, ha d’o zikour
Da drec’hi war an enebour,
Hi a c’hournij du-ma, du-hont,
A zeou, a gleiz, en eun taul-kont ;
A ra eun azezig, gant pres,
War fri chaotret ar pautr harnes ;
Panevet hi, war he menno,
N’afe biken an treo endro ;
Hi eo a ro nerz da bep gar,
Hag a ra mont war rauk ar c’har.
— Ar re-nes, ’mei, zo dibreder,
Pa lezont d’iñ pep tra d’ober :
Ha ne c’hellfent ket, kouls ha me,
Rei eun taul dorn d’ar c’hezeg-ze ?
’Mañ eur manac’h o pedi c’houek.
Daoust hag eo ’n amzer, lezourek ?
Eur vroeg a gan a-bouez he fenn :
Pesort vad gant he c’hanaouen ?
Darn-all zo ’kauzeal : tud sot,
Pa dlefent bounta war eur rot ! —
Gant ar zonjou-ze, hon loenig
O vouboual ’n he c’horn-boudig
A drubuilh an oll goas-oc’h-goas.
O vezan grommet eur c’hi bras
’Oa ’drenv ar c’har o kerzet treus,
E oe lonket gantañ, dre reus.
Pet den er bed a zo kelion
A c’houl rei d’ar c’hezeg kalon
Hag ali mat da bepini ?
Kelion fur, evez ous ar c’hi !
An oanig paour a oa laouen
P’edo ’vragal ’kreis eur braden
A red enni eur oazig dour
Gant hec’h hiboudig flourik-flour.
Eur bleiz war yun o klask eur pred,
Siouas ! en deveus-hañ gweled ;
Choarzin a ra a-skrign e zent,
Hag e c’hourdrouz d’ezañ kerkent :
— Perak out-te ken dievez
Da zont da stravilhañ ma goez ?
— Autrou bleiz, ’me ’n oan, aonik-tre,
Na it ket d’ober droug d’i-me,
Ma autrou ker, ha me ho ped !
Evañ ho tour me na ran ked,
Na banne dour n’am eus evet
Abaoe ma ’z oñ war ar bet.
— Daoust e larez emoun gaouiad,
Pe n’em eus ket a zaoulagad ?
— Salv ho kras, autrou, pa evfen,
Stravilha ho tour ne rafen,
Pa ’z eo gwir emoun izelloc’h
Triouec’h kammed, evit nan oc’h.
— Tav d’iñ gant da zigareziou
Ha na glask mui ober tailhou :
Ha te gav d’it, gloanek pen-skañ,
Ne c’houzon ket petra larañ ?
Ouspen eur bloaz so e c’houzon
E teus drouk-komzet ac’hanon.
— Autrou ar bleiz, ho pet true,
Ha n’am sellit ket er c’his-se !
Eur bloaz so, ne oann ket ganet,
Pa n’emoñ ket c’hoas dizonet.
— Ma neket te, da vreur e oa.
— N’em eus hini. — Da genderv, ’ta,
Pe unan all demeus da re :
Etrezoc’h-c’houi e rit d’i-me,
Pennou-denved, ha chas, ha tud,
Gant ho teod fall pep seurt goall-vrud ;
Laret so d’iñ ; m’hen talvo d’eoc’h,
Rak me fell d’iñ beva en peoc’h ! —
Hag heñ war an oan ’vel bar-went…
Pa ziredas eur c’hi kerkent,
Eur pikol ki, ha da harzal :
— Deus d’hen talvout d’i-me raktal ! —
Gwilhaouig kæs, dal ma glevas,
Buhan d’ar c’hoad a zistroas ;
Hag an oanig david e vam,
Ha laret d’ei e oall-estlam.
Ma neket bepret ar gwella,
Abeg ar re grenv e ’r c’hrenva,
Ken a ve eur c’hrenvoc’h digouet ;
Goudeze, ne lavarañ ket.
AR BLEIZ DARE DA VERVEL
Pa oa ’n e doull Gwilhaou ar bleiz
Gourvezet toc’horik, eun deiz,
Eur zell pis en deveus taulet
War e holl vuez dremenet.
— Ne dalfe ket hen nac’h, siouas,
Pec’her oñ bet, ha pec’her bras !
Ha koulskoude, war a gavañ,
N’oñ ket c’hoas deus ar re oasañ :
N’eo ket bet bepret ma buez
Hini eul lazer didruez !
Eun deiz pa oann ekreis ar c’hoad,
N’em oa mennoz nemet da vad ;
Setu eun oanig dianket
Goall dieves ouziñ stoket ;
Heb ober droug d’ezañ, kerkent
’M eus-hañ laket arre ’n e hent.
Eur pennadig ac’houdeves
E ris gwell, c’hoas, d’eun danvades ;
Houmañ, warnoñ o foultradiñ,
Marv he mab a damalle d’iñ.
Krisoc’h ’widoñ ’vije kavet :
Me na ris van ’wit he c’hlevet
Hag e trois ma c’hein outi,
Daoust ne oa d’am heul den na ki ! —
Alan al louarn a laras
Da Wilhou gos, dal m’her c’hlevas :
— Gwir aoalc’h a larez, Gwilhou,
Da droiou-se ’welis o diou ;
Me oar e pez amzer, zoken,
Tigouezas d’it ober ’velhen :
’Oa pa oas-te hanter-vouget
Gant eun askorn es koug staget ;
Ar pez askorn adreus ’n es koug
A zo bet d’it tennet dizroug
Gant Marc’haridig ar c’hwibon,
Hir he beg ha mat he c’halon. —
Ar mad a reomp a zo dister
Pa vez red d’eomp-ni hen ober ;
Hennes ’dle ket rei d’imp dizoan,
Pa vefomp war hon tremenvan.
AR BLEIZ HAG AR C’HI
Eur bleiz n’oa ’met eur pez kroc’hen
Ous eur bern eskern, d’o c’hempen,
Gant penaus e ræ o micher
Ar chas oc’h harzal war al laer.
Ar bleiz-se a zigouez gantañ
Eur c’hi bras deus ar re vrasañ,
Pautr e vleo flour, leun ’gig ha goad,
Kollet e hent d’ezañ er c’hoad.
Dispenn anezañ en tammou,
C’hoant ober en devoa Gwilhou ;
’Met ’n ije bet kalzik a boan,
Rak eur pez-ki n’eo ket eun oan.
Ken-ze, gant e vouez ar c’houekañ :
— Demad d’ac’h, autrou ki, ’mezañ ;
’C’houlañ ket mar doc’h yac’h ha zart,
P’ho kwelañ ken tenv ha ken lart !
— Ma ! pa garfec’h, eme ar c’hi,
Ken blouc’h ha me e vijac’h-c’houi.
Breur kæs, red eo kwitat raktal
Ar c’hoajou hag ho puez fall.
M’hen lavar dre druez ouzoc’h,
N’ez eus hini a ve goasoc’h
Eget beva noz-deiz en aon
Da veza mouget gant an naon ;
Chom morc’hedus ha diassur
Hep dibri tam ’n ho plijadur,
Ha renkout ’n em ganna… paourik,
Deut ganiñ, c’houi vo ken sioulik !
— Petra vo ret d’iñ ober, ’ta ?
Eme ar bleiz. — Nemeur a dra :
Kas ’rauk ar re ’vez, tost d’ar ger,
’Vont ’tro, da noz, gant o bizier ;
Ober fistoulik d’ho mistri,
C’hoari gant bugale an ti ;
Hag ho kopr, evit kelo-ze,
A vo daou pe dri fred bemde ;
Pebez prejou, ma breurig ker !
Eskern koulmed hag eskern yer,
Tammou maout, ha kig ha kroc’hen,
Hag ober d’ec’h flourik, ouspen ! —
Gwilhaou ar bleiz, pa ’n deus klevet,
A zo deut joa en e speret ;
Joa en e galon a vleuas,
Ha gant karantez e oelas.
Pa oa ’n e gichen o kerzet,
E welas goug ar c’hi uzet.
— Pesort eo ze ? ’mezañ. — Netra.
— Penaus ? — Kouls eo laret. — ’C’han ta ?
— Ar roll a vez ous ma stagañ
En deus graet se d’iñ, a gredañ.
— Ous ho stagañ, va mignon koant !
Ne redit ket lec’h m’ho pe c’hoant ?
M’ho lez neuze da lipat c’houek
Ho taou pe dri fred pemdeziek :
Pa rofec’h d’iñ ho pouez en aour,
Mar n’am be frankiz, me vo paour ! —
’Oa ket e c’her distaget mat,
Gant eur zailh prim ’mañ kwit er c’hoat ;
Eno, beteg hirio an deiz
E red dizalc’h Gwilhaou ar bleiz.
AR CHI HAG AR STER
Meur a hini a ya goall-bell
Pa ’n deus ar mad, da glask ar gwell ;
Ha koulskoude, peurlïesa
Eo ar mad a vez ar gwella.
Eur c’hi a oa o vale bro
Eur pez kig gantañ ’n e c’heno ;
Abiou d’an dour pa dremenas,
Skeuden ar c’hig eno ’welas.
Hag heñ lezel e dam en hent,
D’en em deurel er ster kenkent ;
Hogen ne gavas mann enni,
’Met dare d’añ en em veuzi.
Goasoc’h oa : goude kemendall
Pa deuas emaes, gleb-dour-dall,
E oa aet e gig didrous-kaer
’Beg eur wezen, gant eur c’haz laer.
’Oann ket ’vit miret a c’hoerzin,
’Welet ’sort stum oa war o min :
Ar c’hi, traou, o sellet adreus ;
Misik, kroec’h, ’lipat flour e c’hweus !
AR C’HAZ, AR GAEREL HAG AR C’HONIFL BIHAN
(Dioc’h galleg La Fontaine)
Ar gaerel, ’zo eun itron fin,
En em zilas, eur beurevez,
E ti eur c’honiflig. Se na oa ket diez,
P’edo Yann-vesk neuze pell eus e dam palez,
Mesk ar gliz hag an turkantin,
’Hober d’an heol neve al lez.
Goude peuri, lampat, trei ha distrei lirzin,
Hag heñ d’ar gaer endro. Petra ’wel er prenestr,
Nemet Marc’harid koant ’tenna ’maes beg he fri !
— Fi d’em Doue ! ’meañ, ha neket me ’zo mestr ?
Allas ! itron Godig, skarzet buhan ma zi ;
Tec’het deus a di ma zado
Evid ober lec’h d’e autro,
Pe me hiso warnoc’h kement raz ’zo er vro ! —
Plac’h he fri minaoued a respont dibreder :
— Pep tachen douar zo d’an hini he c’hemer.
Na bravañ penn-abeg, emei, d’hon em ganna :
Eun toull, ha n’afec’h-c’houi ebars ’met o ruza !
Choas pa ve eur c’hastel, me garfe gout perak
Ha pegouls, oe roet gant eul lezen bennak,
’Wit birwiken, na petra ’ta,
Da Yann, mab pe niz Per, Jakez pe Wilhaouig,
Kentoc’h ’wit da Baul, pe d’iñ-me ?
— Ar c’hustum, ar c’hiz, ’me Yannig,
A eure d’iñ bezañ perc’hen reis em lojig,
Evel, ’rauk d’iñ, gwechall e oe
Ma zad kun, ma zad kos, ma zad, a re da re :
Pez a biaou ar re gos, war o lerc’h ’vez d’o map.
Ma c’homaer, daoust hag e sonj d’oc’h
’Ve furoc’h ho lezen : « Pep tra da neb a dap » ?
— Ma, ma ! ’mei, kwit krozal pelloc’h,
Mont da vezañ barnet gant an autrou Pilpouz. —
Hemañ a oa eur c’haz ginidik a Gervouz,
War e zrem eur min dousik-douz ;
Tenv, lart evel eur c’ho, gant e grev flour ha hir,
A veve chouchedik, sioul evel eur zant plouz,
O paterat dalc’hmat, ker c’houek ha ken didrouz !
Hag a oa disket kaer kouls er gaou hag er gwir.
Dirak pautr e feuren voulouz,
Pa oa kontant Yann deus ar choas,
O deus timat konpariset.
Bisik a laras d’e : — Bugale, me ho pet,
Deut tostoc’h d’iñ amañ, p’ am eus diskouarn kalet.
An oad zo kiriek d’iñ, siouas ! —
An daou loen dinec’h a dostas.
Kerkent ma wel ar vreutaerien
Tostik d’añ, kichen-ha-kichen,
Bisik-pilpouz, o teurl a bep tu e zibaou,
A lak ane akord ous o dibri o daou.
Nag a gejer gwisket, deus ar re a zebr tud,
A lak d’en em glewet ’slase poblou munud !
AN DAOU GAZ HAG AR MARM0UZ
Daou gaz o doa tapet eur fourmach, ha neuze
N’hellent ket em glewet d’hen rannañ entreze ;
Eno oa bec’h, avat, war al laeron lipous !
Ma tivizjont goulen ali gant eur marmous.
Hennes oe laouen bras eus an enor d’o barn.
Penn-abeg ar breujou ’n eus troc’het en diou zarn,
Hag o laket en pep skudel eus eur balans
A blantas sonn a-blom gant kals a goustïans.
— Gwelomp ! ’mezañ… Oc’ho ! hemañ zo re bonner ! —
Hag heñ dantañ ebars, ha lonkañ eun tam kaer
Da gonpeza ’r poueziou ; ’met, sellet ar chans fall !
En em gavas kenkent ponneroc’h an tu all.
Pesort ’raje, nemet krigi, barner gwirion,
En eil darn ? Ar c’hejer a nec’has, ha gant aon
E c’harmjont : — Paouezet ! roet d’imp peb a dam,
Ha ni a yei kontant d’hen dibri heb estlam.
— Mar doc’h kontant, eme ’r marmouz, ar Reiz n’eo ket ;
’Vez ket eur seurt kuden ken prim-ze diluiet :
Pa vez tennet emaes Balans al Lezennou,
N’aje ket ’rauk, nemet even mat e boueziou. —
Hag heñ derc’hel d’ober eun tu pe du dantad,
Ken a yae an diou zarn bepret war vihanad ;
Hag heñ derc’hel d’ober dantad eun tu pe du,
Ken a zeue ’n diou zarn da voanat mu-ous-mu.
Ar c’hejer keis, spontet evit mat, hen pedas
Da rei d’e, hep kemer ken poan, pez ’vane c’hoas.
— Goustadik, mignoned ! ma gwir, na petra ta,
A renkañ kaout kenkouls ha c’houi, da vihana :
An dilerc’h-se a zo gopr ma c’harg enorus. —
Ha tapout en diou zarn, hag o floupañ fonnus ;
Ha pa oa deut ingal balans-meur al lezen,
E troas didrous kaer e lost d’ar vreutaerien.
AN DAOU VREUTAER BIHAN
Daou vugel a zeue deus skol
O c’hoari ha c’hoerzin laouen,
Pa zavas entreze ’n eun taul,
Broc’hadeg ha giriou diroll.
Petra oa kauz d’an abaden ?
Eur graouen ;
Mann ’met eur graouennig o deus kavet en hent.
Unan, o soubla prim, a zerr ar gavaden ;
Egile ’vout warnañ kenkent,
Ma lam ar frouezen dious e zorn.
Setu-int ’n em chakat, ’n em c’hourdrous, ha sourral
’N eur daul sellou ken du, a-gorn,
Ha daou gi arloupet war ar memes askorn
’Zo roc’h-diroc’h, ’vel moc’h gant soroc’h oc’h oc’hal.
Neuze ’teuas eur skolier all,
’Oa brasoc’h ewite, da dremen dre al lec’h.
— C’han ta ! pautred, ’mezañ, c’han ta ! pesort c’hoarv d’ec’h,
Ma rit ar seurt arweziou fall ?
Kentoc’h ’wit mont d’cn em dourtal,
Diskleriet d’iñ an dra, dousik, plen ha leal ;
Ha me a zivizo piv ’n eus gwir, piv ’n eus gaou. —
P’o deus asantet, e stagjont
Da zisplegañ anat o c’hont.
— Ar graouen-ma, me Yann, zo kiriek d’hon breujaou ;
Hi zo d’iñ, sur : me ’m eus he gwelet da gentañ !
— Tra ! tra ! d’iñ-me eo, ’me Wilhaou,
He zerret am eus arauk d’añ ! —
Ha kranchat ’n o dorn deou, o daou ;
Hen sevel, ha laret : — Gwir eo, m’hen tou ru-glaou ! —
Ar pautr bras a furch ’n e c’hodel,
A denn ac’hane eur gontel ;
Ha, digor-frank gante daoulagad ha diskouarn,
O tibluska ’r graouen, a ra diouti taer darn ;
Neuze ’lar war eun ton uhel,
Ec’his pa ve braket ’n eur gador-vrec’h lezvarn :
— Klewet an diou gevren ganiñ en o c’haujo
Pen-da-ben, ’vel ma c’houl Levr-meur al Lezenno ;
Me, Barner dibabet, a ro :
Eur grogilhen da Yann, dre m’en deus-hi gwelet ;
’N eil grogilhen da Wilh, rak ma ’n eus-hi serret ;
Hag ar voeden d’iñ-me, ’vit bezañ o barnet…
Mont pepini d’ar ger en peuc’h, ha kwit frejo,
Pa n’eo bet hucher ’bet en dro ! —
Ha n’ vije ket bet well, kouls da Yann ha da Wilh,
Ranna sioul o c’hraouen ’treze, boed ha kregilh ?
|
XX
AR VALAFEN
————
’Mañ Jorj ’c’hoari en liorz e dad, D’he zapout e teu prim, a-skrap…
’Wit ar blijadur a glaske, |
ALLELUIA
Psalm CXLVIII
- Bonum est confiteri Domino, et psallere
- nomini tuo, Altissime. (Ps. XCI.)
- Mad eo meuli ar Meurbed-Uhel,
- Mad eo kana d’e hano santel.
- nomini tuo, Altissime. (Ps. XCI.)
- Bonum est confiteri Domino, et psallere
Meulit an Autrou en nenvo ;
Meulit-Hañ kaer, o c’houi a zo
Uhel, uhel ’n e splanderio !
Meulit Doue, an oll Æled ;
Ra vo meulet ha kanmeuled
Gant e holl arme askelled.
Meulit-Hañ, heol, meulit-Hañ, loar,
O lugerni war an douar ;
Stered flam, kanit holl e c’hloar.
Bolz an nenvou, ken glas ha splan,
Koabrennou dour, skanv ha buhan,
Larit meurdez e hano glan.
Rak Heñ en deus eur gir laret
Hag an holl-ze a zo bet gret ;
Gant eur gomz en deus o c’hrouet.
Laket en deus krouadurien
Da badout ’veltañ da viken :
Tra na zav enep d’e lezen.
Meul-Hañ, douar, ha te, mor don,
Gant dragoned bras eur spouron
A verv ’n es toullou ’vel merion.
Erc’h ha skorn, tan ha kurunou,
Kazarc’h, ha c’houez an arneviou
A zeven e c’hourc’hemennou ;
Meneziou bras, krec’hiou izel,
Gwez glas warne ’vel eur vantel
A vez hejet gant an avel ;
C’houi, loened gouez ; ha c’houi, chatal,
Aer o stleja, pesk o nanvial,
Eün bris en aer o c’hournijal ;
Roueed kuruned-aour ; ha c’houi
’Zo er bed-mañ o zujidi ;
Neb ’ra lezen, neb dle senti,
Pautred, merc’hed, yaouank ha kos,
Meulit an Autrou deiz ha nos ;
D’ezañ hepken eo dlet bennos !
An Hini ’zo uhel e c’hloar
Dreist d’an nenvou ha d’an douar,
’N eus græt d’e bobl madou dispar.
Ra zavo ’ta dreist pepini
O c’hanaouen a veuleudi
E vugale, mibien e di.
— Gloar d’an Drinded ! gloar pen-da-ben
Digant hec’h oll grouadurien,
A viskoas, brema, da viken !
TOUR AN ARVOR
――――
— Piou ac’hanoc’h-hu a welaz, — mordud, —
E beg an tour, e ribl an treaz,
E beg tour krenn kastel Arvor
Daoulinet itron Azenor ?
— An itron hon eus-ni gwelet, — autrou, —
E prenestr an tour daoulinet,
Drouklivet he chod, du he zae,
Sïoul he c’halon koulskoude. —
Arru kannadourien eun deiz, — en hanv,
Huela goad demeus a Vreiz,
Sternou arc’hant, dilhad melen ;
Kezeg glas, frank ha ruz o froen.
Ar gedour aba o gwelas — o tont, —
Da gaout ar roue a eas :
— Setu daouzek o tont d’al lae,
Digoret vo ar persier d’e ?
— Ra vo ar persier digoret, — gedour, —
Ra vint seder digemeret ;
Ra vo savet an daul timat ;
Pa zigemer, digemer mat.
— Aberz mab hor roue ’momp deut, — autrou, —
Da c’houlen ho merc’h da briet,
Da c’houlen ho merc’h gant enor,
Da briet ho merc’h Azenor.
— Lausket awalch e vo gantañ — va merc’h, —
Pautr huel ha koant, a glevañ ;
Koant hag huel va merc’h ivez,
Kun evel evn, gwenn evel lez. —
Eskob Is eured a lidas, — laouen —
Ha pemzek deiz krenn e padas ;
Pemzek deiz banvez ha koroll ;
An delenourien en o roll.
— Da eo ganec’h, va greg ioliz, — bremañ, —
Ma ’z aimp-ni d’ar gaer war hor c’hiz ?
— Ne rann forz, va fried nevez,
Lec’h a yefec’h me yei ivez. —
He mam-gaer evel m’he gwelas — arru —
Gant an erez-tag a vougas :
— Ober a rai an oll bremañ
Fouge gant ar beg melen-mañ !
An alc’houez nevez a garer, — setu ! —
An alc’houez gos a zisprizer,
Ha koulskoude peurlïesa
An alc’houez gos zo an esa. —
Ne oa ket eis miz achuet, — me gred, -
D’he lezvab he deus lavaret :
— Da ve genoc’h-hu, pautr a Vreiz,
Diwall al loar demeus ar bleiz ?
Leket evez, mar em c’hredet, — sellet,
Ober a reot ma n’hoc’h eus gret ;
Leket evez d’ho prud, autrou,
Miret ho neiz deus ar goukou !
— Ma e leal am c’helennet, — itron,
Bremaïk hi a vo bac’het ;
Ebars an tour krenn vo laket,
Hag aben tri de vo devet. —
Ar roue kos dal ma klevas — ar vrud, —
Leiz e galon goela ’reas
Ha sachat deus bleo gwenn e benn :
— Goa me ! goa me ! dre ma onn hen !
Ar roue kos a c’houlenne, — paourkæs ! —
Gant ar verdaïdi neuze :
— Merdaïdi, na nac’het ket :
Daoust hag ema va merc’h devet ?
— Ho merc’h nedeo ket devet c’hoas, — autrou, —
Devet e vo aben warc’hoas ;
’Ma hi atau e beg an tour,
O kana he c’hlevis neizour.
O kana he c’hlevis neizour, — autrou, —
Kana sïoul, oh ! kana flour :
« Ho pezet, ho pezet true,
True outo, o va Doue ! » —
Azenor o vonet d’an tan, — an deiz —
Ken dibreder evel eun oan’
Gwenn he dilhad, ha diarc’hen,
Flak war he skoaz he bleo melen.
Azenor o vonet d’an tan, — paourez, —
Holl a lare bras ha bihan :
Pec’hed eo, zur, pec’hed marvel
Devi eur wreg tost da c’henel ! —
Holl hirvoude bras ha bihan — en hent
Nemet he mam-gaer he unan :
— Nedeo ket pec’hed nemet mad,
Mouga an aer gant he c’hofad !
Plantet c’houez, tanourien seder, — plantet, —
Ma pego an tan ruz ha ter !
— Plantomp c’houez, pautred, d’an tiz mat,
Ma pego an tan-ma ervat ! —
Kaer o doa c’houea ha c’houei, — c’houea,
Na bege an tan dindan hi ;
Chouei, c’houea, c’houea, c’houei,
Na zeue an tan da hegi.
Ar pen-barnour dal ma welas — ar bec’h, —
Souezet agren a jomas :
— Boemet, mechans, an tan ganti ;
Pa na zev ket, red ’he beuzi ! —
— Petra war vor hoc’h eus gwelet, — merdead ? —
— Eur vag hep roenv na goel ebet ;
Ha war an aroz, da sturier,
Eun ael, e eskell digor-kaer.
Eur vag war vor a welis pell, — autrou, —
Eur wreg enni gant he bugel,
He bugelig ous he bronn wenn
’Vel eur goulm ous ribl eur grogen.
Ous e geinig noas e poke, — poke, —
Ha d’ezañ ker kaer e kane :
« Toutouik lalla, va mabik ;
Toutouik lalla ’ta, paourik !
Ma ve da dad ha da welfe, — va mab, —
Genoud-te fouge en defe !
Mes siouas ! n’as kwelo nepret,
Da dad, paourik ! a zo kollet. » —
Kastel Arvor zo saouzanet — avat —
Ma eo bet biskoas kastel ’bet ;
Stravil bras a zo er c’hastel :
Ar vam-gaer zo ’vont da vervel.
— An ifern em harz zo digor, — lezvab, —
En han Doue ! deut-hu d’am skor !
Deut-hu d’am skor, me zo daonet !
Ho pried c’hlan am eus gwallet ! —
Ne oa ket he genou sarret, — setu, —
Setu o tont eun aer flemmet
O c’houibanat, stlejas e meas
Hag he flemmas hag he mougas.
Hag he lezvab emeas raktal, — ha kwit, —
Ha kwit trezek ar broiou all ;
Hag heñ war zouar ha war vor,
O klask kelou deus Azenor.
Klasket en doa warzu ’zav-heol — e wreg ; —
Klasket en doa warzu ’c’huz-heol ;
Klasket en doa warzu ’c’hreiste,
Er c’holern ivez he c’hlaske.
Pa zouare en enez vraz, — wardro, —
Eur pautrig eno war an treaz,
Hag heñ o c’hoari tal ar red,
O tastum kregin ’n e roched.
Melen e vleo, glas e lagad, — glas-mor, —
Henvel ous Azenor, avad ;
Ken a lak kalon mab a Vreiz
Da huanada en e greiz.
— Piou eo da dad, va bugel-me, — piou eo ? —
— N’am eus hini nemet Doue ;
Kollet tri bloaz zo neb a oe ;
Va mam a oel o koun da ze.
— Na piou da vam, na pelec’h eo, — mabig ? —
— Kannerez, autrou, ’n hani eo,
’Ma hi duze gant an doaliaou.
— Na deomp-ni d’he chavout hon daou. —
Ha da beg e dorn ar bugel — arauk —
Hag he da zont trema ’r stivel ;
Hag o tont e verve ar goad
E dorn ar mab ous dorn an tad.
— Va mammig kaes, sav alese, — ha sell :
Setu va zad ! askavet e !
Setu va zad a oa kollet ;
Ra vezo Doue kanmeulet ! —
Kanmeulet ganto oe Doue, — ker mat, —
A zas an tad d’ar vugale ;
Distroi reont laouen da Vreiz.
Bennoz an Drinded gant an treiz !
ER BELEG FORBAÑNET
Cheleuet ur person a eskopti Guéned
Pèl doh er ranteleh eit er fé forbañnet ;
Pèl é a gorv dohoh, mes é intansion
E zou perpet genoh kerklous èl é galon.
A houdé en amzér kri ha diskonfortus
Ma hon pelleit dohoh dré ordreu maleurus,
Dirak men deulegad perpet en hou kuélan
Hag ar hou poénïeu dé ha noz é ouilan.
O dé lan a hlahar ! o dé lan a dristé,
En des men distaget doh me heih bugalé !
Disparti ankinus, kehet èl ma viùein
Em bou chonj ahanous ; bikin n’has ankoéhein.
Haval doh Jeremi, pé doh er geih Juived
Er gér a Vabilonn ker pèl amzér dalc’het,
Bamdé, én ur chonjal é ol hou poénïeu,
Get houlenneu er mor é keijan men dareu.
Ar ur roh me unan chouket é tal en aod,
É ouilan get glahar, é hluhan men diù jod,
É ouilan men diù jod, sioah ! get men dareu,
En ur chonjal énoh én tu hont d’er moreu.
O tud vat benniget ! men é ma oeit arzé
En amzér eurus hont ma me haveh bamdé
Eit kleùet konzeu Doué ha diskarg hou kalon,
Hag eit hou konfortein dré er gomunïon !
Ha ! mem bugalé keih, é pé stad é oh hui ?
Hui em goulen bamdé ha n’em havet ket mui ;
M’hou koulen a me zu, mes, o péh un druhé !
Ne hues ket mui a dad, na mé a vugalé !
O keih devedigeu, petra vou ahanoh ?
Ha più hou sekourou ? più e zougou bri d’oh ?
O Jezus, bugul mat, hou pet chonj anehé,
Hag astennet hou torn é peb amzér dehé !
O speredeu eurus, o sent ha sentézed,
Ha hui, Rouañnéz en Nean, chomet geté perpet !
Reit dehé asistans én ou dobérïeu,
Reit dehé konfortans é ol ou zrebilheu.
O doar a Vreih-Izél, mem bro diskonfortet,
É pebéh mor a hloéz é ous té bet taulet !
Guéharal é oés braù ha lan a leùiné,
Bremen nen des énous meit kanveu ha tristé.
Ur vanden treiterion hemb fé hag hemb lézen
En des te zismantet ha lakeit peb eil pen ;
Lamet ou des genit ol joéieu er galon,
Forbañnet eskobed, meneh ha beleion ;
Hun eskobed, belean ha meneh forbañnet,
Hag en ol leannézed ; er bobl zou dilezet
Hemb overen erbet hag hemb sakremanteu,
Hag en drein é kreskein én hun ilizïeu !
Linsérieu en autér, kroéz ha kalis sautret,
Ha geté er hlehiér a bep parréz laeret ;
En Iliz é begin, a hé madeu forhet ;
Ag en armel santél keh Jezus forbañnet ;
En iliz kousïet, lakeit de varchosi,
En autér vras lakeit de daul hostaleri ;
Er guir grechenïon, en dud vat é ouilein,
Hag er ré fal ataù dré ol doh ou goaskein !
Men Doué, arfleuet oh aveit hur pehedeu ;
Ni hun unan zou kauz de ol hur poénieu :
Pe vemb bet leal d’oh, é veh bet leal d’emb ;
Mes pelleit omb dohoh, ha hui bella dohemb.
Neoah, én hous arfleu, lan oh a vadeleah,
Hag ékreis hou vanjans hui genig d’emb er peah.
Truhé, men Doué, truhé ! ni zou hou pugalé ;
Deust d’en droug hun es groeit, pardonet d’emb arzé !
D’er ranteleah abeh, d’en Iliz e huañnad
Plijet genoh, men Doué, dakorein hou krad-vat ;
Bet truhéus dohemb, o Doué a garanté !
Dakoret d’emb er peah, dakoret d’emb er fé.
Pegours é veemb ni, bugulion ha deved,
Eit hou mélein, men Doué, èl agent dastumet ?
Pegours é tei en dé de séhein hun dareu,
Ha de gañnein gloér doh én hun ilizïeu ?
O dé a eurusted ! o dé lan a zoustér !
Me chonj e zou genit peb ér ha peb amzér.
O Doué a vadeleh, hastet en termen zé
Eit ma hellein kent pèl guélet mem bugalé.
Ké, kañnen hirvoudus, konfort a me spered,
Ké, ha lar de me fobl me chif kri ha kalet.
Douget hi, Eled mat, ha laret mat dehé
É ma ol me chonjeu geté, ha noz ha dé.
Turhunel, estig noz, get en amzér neùé
É heet de gañnein doh dor mem bugalé ;
Ha ! perak é neijal ne hellan ar un dro
Monet drest er mor glas bet ou zi, en hur bro !
Ah ! groeit ahoel ém leh, kriet abouiz hou pen :
— Dalhet mat doh er fé, dalhet doh hou lezen ! —
Hag ol é reskondéent : — Ni zalhou doh er fé ;
Kentoh merùel mil guéh, eit ankoéhat hun Doué ! -
AN AMZER DREMENET
――――
Bretoned, savomp eur gentel
Diwarben pautred Breiz-Izel.
— Deut da glevet, da glevet, gwitibunan ;
Deut da glevet, da glevet ar c’han. —
Pautred Breiz-Izel o deus gret
Eur c’havel koant hag heñ treset.
— Deut da glevet, etc.
Eur c’havel kaer karn olifant,
Warnañ tachou aour hag arc’hant ;
Tachou aour hag arc’hant warnañ,
A luskellont gant nec’h hremañ.
Ha bremañ, ous e luskellat,
Daelou ’ver eus o daoulagat ;
Daelou a ver, daelou c’houero :
Neb a zo ennañ zo maro !
Zo maro, zo maro pell-zo,
Hag i luskel, o kana ’to,
Hag i luskel, luskel ato,
KoUet ar skiant-vat ganto.
Ar skiant-vat o deus kollet ;
Kollet o deus joaiou ar bet.
N’eus er bed evit ar Breton
Nemet nec’h ha poaniou kalon ;
Nemet nec’h ha poaniou spered
Pa zonj d’an amzer dremened.
En amzer gos, ne welec’h ket
O vale dremañ labouset ;
Kos laboused c’hlas ar gwiriou
Sonn o fenn ha bras o genou.
Ne oa er vro gwiriou nikun,
Na war holen, na war vutun.
Butun hag holen a goust ker,
Na gouste, gwechall, an hanter.
Gwechall ne welec’h d’an dachen
O redek ar valtoterien ;
O redek, evel ar c’helien,
Ous c’houez ar zist d’ar varriken.
Gwir a zo war bep barriken,
’Met war hini ar zonerien !
Ne gasec’h ket, amzer gwechall,
Hon tud yaouank d’ar broiou all,
D’ar broiou all, ho ! da vervel ;
Pell, siouas ! eus a Vreiz-Izel !
E Breiz-Izel er manerio
Oa tud vat o tifenn ar vro ;
Brema, pen an daul, e weler
Neb a vire saout ar maner.
Er maner, pa oa eun den paour,
N’hel lauskec’h ket pell toul an nour ;
An itron vat, o vont d’an arc’h,
Diskarge bleud kerc’h leis e zarc’h ;
Boed a roe d’an neb ’n doa naon,
Ha louzou d’an neb a oa klaoñn.
Boed na louzou mui na roer,
Re baour a dec’h eus ar maner ;
Penn-izel e lec’h an dud paour’
Gant aoun ar c’hi e toul an nour ;
Gant aoun ar c’hi pini a lam
Gant ar c’houer ha gant e vam.
Ar bloaz oe ma mam intanvez
A oe d’am mam eur goall vloavez.
Bez’ he doa nao a vugale,
Ha n’he doa bara da rei d’e.
— An neb en deus hennez a rei,
Mont a ran d’e gavout, emei ;
Da gavout an den divroet :
Doue r’hen dalc’ho e yec’het !…
Yec’hed d’oc’h, autrou an ti-ma,
Deut on amañ da c’hout eun dra ;
Da c’hout hageñ d’oc’h e plijfe
Rei eun tam boed d’am bugale ;
Boed d’am nao a vugaligou
N’o deus het tri deiz zo, autrou ! —
An divroad a respontas
D’am mam baour kerkent m’he c’hlevas :
— Kerz alese, deus treuz va zi,
Pe me lausko warnout va c’hi ! —
Gant aoun ar c’hi, kwit ec’h eas,
O oela ahed an hent bras.
An intanvez paour a oele :
— Petra ’roin-me d’am bugale ?
D’am bugale petra ’roin-me,
Pa larint : « Mam, naoun am eus-me ! — »
Ne wele ket e hent ervat,
Gant an daelou en he lagat.
En hanter-hent pa oe digouet,
An autrou kont he deus kavet ;
Autrou kont maner Pratuloc’h,
O vont da heizal da Goatloc’h ;
O vont da Goatloc’h da heizal,
Hag heñ pignet war e varc’h geal.
— Va gregig vat, d’in leveret,
Perak ’ta, perak e oelet ?
— Goela ’ran war va bugale,
N’ani eus ket bara da roi d’e.
— Va gregig, neket red goela ;
Dalit arc’hant ; it da brena. —
Bennoz Doue d’an autrou kont !
Seurt-se a zo tud, me respont !
Pa ve red d’in mont d’ar maro,
Me yei evitañ, pa garo.
Seurt-se zo tud a galon vat,
Pere a glev ous a bep stat ;
Pere a glev ous a bep stad,
Pere d’an holl dud a zo mad.
’Zo mad d’al labourerien ges,
Ha n’o lakafe ket emes ;
Emes ’vel ar vistri neve,
Gant c’hoant da griski o leve ;
O leve ; hep sonjal neb ra,
Er bed all, zur, e nebeuta.
Neket seurt-se lak da werza
Gwele eur merour gant e dra.
Neket seurt-se a lak pea
Daou skoed d’eur wreg o klask bara ;
Daou skoed evit pez a beuras
He bioc’h lec’h eas a-holl-viskoas.
Neket seurt-se ’zifenn sersal ;
Pa eont d’ar c’hoad, i c’halv re-all.
Neket seurt-se nac’hfe eun dle ;
Eur skrid, avat, a dal o le.
N’int-i ket klañ gant al lorgnez,
Nemet an dudjentil nevez.
An dudjentil nevez zo kri ;
Gwell e oa re gos da vistri.
Re gos evito da vout ter,
A gar, a galon, ar c’houer.
Hogen re gos, siouas d’ar bed !
N’int ket mui ker stank ha m’int bet.
Stankoc’h e kaver debrerien
Evit an dud mat d’ar beorien.
Ar beorien a vo paour ato,
Ha re kaer atau o debro.
Atau ! koulskoude oe laret :
« Falla douar ar gwella et ;
Ar gwella ed, pa deuy endro
Ar roueou gos, da rena ’r vro. »
Ar roueou gos zo distroet,
An amzer gos n’he deus ket gret.
An amzer gos na deuy ket mui ;
Trubardet omp, siouas d’eomp-ni !
Siouas d’eomp ! trubardet omp bet !
En douar fall, ’ma fall an et.
Goas-oc’h-gwas, kriz-oc’h-kriz ar bed ;
Diskiant eo neb n’her gwel ked.
Diskiant neb eas da gredi
E teuy da c’houlmed ar brini ;
Da gredi e vleunio biken
Lilïou war gouriou raden ;
Neb eas da gredi e koue
An aour melen deus beg ar gwe.
Deus beg ar gwe ne goue ’netra
Nemet an deliou sec’h na ra ;
Nemet an deliou sec’h na goue,
Da ober lec’h d’ar re neve ;
Nemet an deliou melen aour,
Da ober gwele d’an dud paour.
En em gonfortet, peorien geiz,
Gweleou pluñ ho po eun deiz ;
Choui ’po, elec’h gwele gwïal,
Gwele olifant er bed all.
Savet eo bet ar gentel-man
Da ouel Maria, goude koan ;
Savet eo bet gant daouzek den
En eur zansal war an dachen :
Tri glask pilhou, seiz had segal,
E vala flour a ra ’n daou all.
— Ha setu græt, setu græt, gwitibunan ;
Ha setu græt, setu græt ar c’han ! —
KOUEADEG AN DELIO
Gant c’houe an diskar-amzer kri
’Ha ’n delio, hini a hini ;
Distag dious o skour, e varvont ;
War an douar, du-ma du-hont,
’Meint ledet en eur gwiskad bras ;
Hag ar c’hoajo zo sec’h ha noas,
O tivoer ar bod goaskedus
Ma kane mouez an estig-kus…
Mantret a galon, ’kreis e vrud,
E kerz a gammejo munud
Eur pautr yaouank, hag heñ goall-glan,
Dre ’r c’hoad ker d’e vloaio kentan.
— Koadig kes, ’meañ, kenavo !
’Widoñ ’n em lakez en kanvo ;
Pep deliaouen diouzit a goue
Zo eur zeblant anko d’iñ-me.
Tud gouiek a zougas eur varn
A zon dalc’hmat ous ma diskouarn ;
Ha biken o girio kalet
N’hallont dont demeus ma speret :
« An delio eus ar c’hoajo glas
’Weli ’tont melen eur wech c’hoas,
’Weli ’tont melen eur wech c’hoas,
Honnes an diweañ, siouas !
Gant skeud ar marv ec’h out gronnet ;
Da yaouankiz a vo goenvet
Kent ewit yeod er prajeier,
Barro gwini ’mesk ar reier… »
Ya, mervel ’rañ ! ’n eur bar terrub
Avel ar mizio du am skub ;
Deio splann ma neve-amzer
Zo et ’rauk ’vel eur skeuden verr.
Koue, koue, delien re brim deut kos,
Er wenojen ’lec’h ’vo ma fos ;
Da lagad va mam glac’haret
Koach ar plas ma vin douaret !
Mar teufe, ’vat, pa zerr an de,
Ma dousig koant, ma c’harante,
Diflak-kaer he bleo melen-aour,
Da oelañ war he mignon paour ;
Da oela dre-mañ, ha pidi ;
Delio, ’goue hini a hini,
Gret eun trouzig d’am dihuna,
M’am bo ’n em be yen eun tam joa !…
Hag heñ mont kwit ; ewit biken.
Pa goue ’n diweañ deliaouen,
E ze diweañ zo deuet.
Dindan eun derwen ’oe beiet ;
Mes e garante na yeas ket
Daved ar men-be dilezet
E-unan ha sioulik ato,
Pa oa e vam gant keu maro,
Nemet pa deue, awecho,
O retorn eus an traouienno,
Da drouzal war e dro kammed
Eur bugel ’ve mesa denved.
(Dioc’h galleg Soumet.)
O kwitat eur c’housked trubuilhet ha ponner
Na ziskoue d’iñ nep hunvre kaer,
War ar grec’hien em eus pignet
Araug ar c’hentañ luc’h eus an heol binniget.
En eur fresk ma tihun al loened hag ar bleu,
Eun evnig a gane etoues spern-gwenn ar c’hleu ;
Gant e vam dener oa boetat ;
Ma teue ’n dour em daoulagat.
Ha me o c’houlen gant estlam :
O ! perak n’em eus ket a vam ?
O ! perak n’oñ ket me evel an evn yaouank
’Zo e neiz en dilhen, luskellet war ar brank ?
Me n’am eus er bed-mañ netra ;
N’em boe ket eur c’havel zoken em de kenta,
Pa n’oñ ’met eur plac’hig, bet kavet war eur men
’Kichen iliz ar geriaden.
O tivoer ma c’herent, n’ouzon ket pegen c’houek
Eo beañ poket gant o bek ;
Bugel ’bet en draonien na lar
O kauzeal ganiñ : « Ma c’hoar ! »
Er veilhadeg gante me n’añ ket da c’hoari ;
Ar gonideg laouen biskoas na laras d’i
Donet dindan e doen-zoul
D’ober eun diskwizaden zioul ;
Avi ’m e pa welañ e diad reo vihan
Endro d’o oaled ge, ’lec’h ’strakl eur c’haouad tan,
Da zerr-noz ; p’o gwelañ abell
’Krapat war e zaoulin, da vout cheriset gwell…
D’an ilizig zantel, ’wit skuilh en peuc’h daero,
E plich d’iñ antren ; rak eno
’Ve ket serret an nor dirak ma diannes ;
N’eus ’met en ti Doue n’oñ ket estranjoures !
Meurwech ’sellañ ar men ma oen laket dre guz ;
Pen-kenta d’am glac’har, d’am glac’har ankeniuz !
Roudo ’fell d’iñ gwelet ennañ
Lezet gant ma mam o oelañ…
Tu pe du, er vered ive ’hoñ kustum mont ;
’Met ’sort choaz ’rafen er mein hont ?
Paour-kæs plac’h, n’annveañ ma zud
Na beo war an douar, na marv er beio mud !
Parzek neve-amzer ’oñ goelañ, pell, siouas !
Dious an divrec’h am hargasas ;
Ma mam, daoust ha ’to ket true deus ma hirvoud ?
’Di ket d’am c’hlask war-dro ar men ’lec’h am lezjoud ?
AN OZAC’H KOS HAG E VUGALE
- Kinniget en envor
- D’Audren a Gerdrel,
- Den reis, a rae enor
- D’e vro Breiz-Izel.
- Kinniget en envor
Eur Breizad kos, hag a ouie
Ne vannche ken pell er bed-mañ,
P’hen jeche an douar gantañ,
A c’houlas rei d’e vugale
Araug dispartïañ dioute
Eur gentel deus ar re wellañ.
Gant peder baz hag eur c’hevre
E reas eur pakad a-zoare,
Hag e lavaras d’e dri mab :
— Pa ’z oc’h pautred dious an dibab,
Herve ’m eus klewet gant ho mam,
Gwelomp pini hallo terri
Ar strollad-mañ ’bars en daou dam :
Beañ ’n o eur pris digani. —
Paul, ’n henañ, gonideg kalet,
A dap ar stroll-ze, ha raktal
Ous e c’hlin deo ’n eus-hañ laket ;
Hag heñ dre i holl nerz poanial
’N esper d’e zaouhanteri net.
’Mañ bout-divout, ’mañ chech-dijech ;
Ec’h ehan, ec’h hadkrog meurwech ;
Ec’h ehan meurwech, ec’h hadkrog,
’Wit man : n’her plegas ket zoken.
— N’oñ ket ’wid an tam fagoden,
Mui ’get laouenan ’wit barr dir,
’Meañ gant huanaden hir,
Hag heñ o sec’hañ ar c’houezen
A zeu dious e benn gleb-dour-teil ;
Red eo d’iñ hen lezel d’an eil.
Te, bet trec’h en triouac’h gouren,
Kaourintin, esa ; ha chans d’it ! —
Hemañ, ’oa eur gourenner krenv,
Gwevn e izili hag eskwit,
A skwiz neuze i elfo tenv
C’houeet tenn ; hep muioc’h gonit.
— Anez eur sikour deus an Nenv,
’Gav ket d’iñ ’n efe den ar maout.
Da dro Ouanig ! sur eo d’e gaout
Mar be gwir ar marvailho kos
A gont kea brao, d’abarde-nos ;
Pa eo heñ gwidor ar vreudeur,
Elec’h ma vankas an daou vras
Ec’h ay, onn ’vat, gantañ, trec’heur,
Aour, prinsez kaer, hag enor meur ! —
Hogen Ervoan ive ’c’houitas,
Ewitañ da veañ pautr zart
Hag en pep sord labour ampart :
’Wid ober berz, ’renkche kaout c’hoas
Sort na oa ket gantañ, siouas !
Goalen pe louzo talvoudus
Da zeveni treo burzudus…
— Ac’han ta ! entrezoc’h, tri gwas,
’Me ’a tad, n’oc’h ’met tud klouarik,
Goan ha sempl, lausk ha gwiridik :
Gwir eo ec’h a ’r bed goas-oc’h-oas !
Mar chomfe d’iñ eun elvennik
Eus an nerz am oa, me ’m eus jonch,
Pa zihoane morblu d’am gronch,
Pa zihoane d’am gronch morblu,
(An deio kaer-hont nedint mu ! )
Me c’hoarife enep d’oc’h-hu ;
Ya, c’hoari rafen enep d’oc’h
Hag e trec’hfen… Ma, tankerru !
Neket laret na rin gwelloc’h
War bouez ma divrec’h ha m’ daoulin :
Gwelet e vo !
’N eur vousc’hoerzin
Ha digor-frank o daoulagad,
’Mañ ’r bautred sellet ous o zad ;
’Mañ ’r bautred sellet ous o zad
O sonjal : Komz a ra ’wit mad ?
Hag o c’hortoz ’sort ha d’ober.
Dieren eure ar pakad,
Ma koueas distag ar bejer ;
Ken seder ha tra, neuze ’lak,
Unan ’pen e c’hlin, hag her strak ;
’Stase ’torr eun all dre ’n hanter,
Hag eun deirvet ; hag o lezel
An diweañ, e lar : — Honnez
A virfet bepret gant evez
En envor d’iñ ha d’am c’hentel :
N’eus galloud hep kevredigez.
’Vel ma tisk d’imp an Avïel,
Pep tïegez pe rouantelez
’Zo dizunvan, a ya da goll.
Choui ’wel splan, ’vel ’n eur mezelour,
N’hallo man ouzoc’h ’n enebour,
Ma ’pe youl-grenv d’em zerc’hel holl,
Tri fen-baz kevreet ’n eur stroll ;
Elec’h, avat, d’en em zikour,
Mar da pepini en e roll,
E vo graet anoc’h goab ha c’hoerz,
Laket war ho mado ar werz,
Ha c’hoarïet naouspet goall-dol :
Gant an unvaniez ’mañ an nerz ! —
Alïes ar seurt kelenno
A vije, pelloc’h, ’n e c’heno ;
C’hoas, pa oe war e dremenvan,
D’e vibien, tost d’añ, en goelvan,
’Lere ar c’hoziad : — Kenavo !
Me ya davet ma gourdado ;
’N em glevet, chomet a-unan,
Bugale gaes, bras ha bihan ;
Paul, ha Kaourintin, hag Ervoan,
’N em glevet ! chomet a-unan ! —
STOURM AN TRI BREUR
――――――
- Eur stourmad berr, mes kriz ha tenn.
- G. M., Argad Abervrac’h.
- Eur stourmad berr, mes kriz ha tenn.
’Tre ’n tri breur Horas, Romaned,
Hag an tri C’hurias, Albaned,
Pautred a ligneou uhel,
Brudet kaer en triouec’h brezel.
A drid kalonou kri ’n o c’hreiz,
’Zo bet tonket eun emgann reiz ;
Eun emgann reis zo divizet
"Wit diroestla eur skoulm kalet ;
’Wit diroestla eur skoulm kalet
Gant an dir, ous e droc’hañ net :
Ewit gout piv o daou roue
A zeuy da zujed d’egile ;
’Wit gout pini eus o diou vro
A roy d’eben he lezenno,
A roy he lezenno d’eben
A oad da oad, da virviken.
Da zellet emgann an tri breur
Ar rouane, tudjentil-veur,
Soudarded, ha tud an diou bobl,
Re zister kouls hag ar re nobl
Tro-war-dro zo bodet, ken stank
Evel ar yeod war lez ar stank ;
Hag i goasket gant hir anken,
O c’hortoz pez ’ya da dremen ;
O c’hortoz pez ’j’a da dremen…
Pa deu ar c’houec’h war an dachen.
Gante peb a skoed d’em zifenn,
Peb a dok-houarn war o fenn,
War o fenn peb a dok-houarn,
Ha klezeier en o daouarn,
Klezeier lem, blerimet splam ;
Hag en o daoulagad tan-flam,
A ziskuilh youl-grenv o c’halon
Da laza pe mervel heb aon
’Wit rei dismantr d’an ermeziad,
Ha da dud o bro kelou mad !
An tronpilh skiltr o tregarni
’Ra lammet ar vrezelidi
’N eil ous egile ; o daou rum
En eur strollad en em zastum,
’N em juntr a-herr ’n eur c’hrogad ter ;
Hag i c’hoari o c’hlezeier ;
Hag i ’n em sko, ’n em zrailh, ’n em fust
Adreus, ahet, gant tauliou rust,
O klask ’n em zispenn a beziou
Pe torri ’n hent d’o c’halonou ;
O skoejou arem stag-oc’h-stak
A daul fulennou, hag a strak ;
O zreid ponner o tankeal
Lak endro d’e da c’hournijal
Eur goumoulen denval a boultr
’Zo enni trouz ha luc’h ar foultr ;
’Weler ken ’met ar goabren-hont
War maez ar stourm o vont, o tont ;
War maez ar stourm o vont, o tont,
Ken a gren an holl gant ar spont.
Eur barr-avel en deus c’houeet,
Skubet ar plas, ha diskoueet
Doareou ar oall-veskadeg :
Daou Horas ’n o gourvez, goadeg,
Hep buez war an douar dru
Glebiet, pell, gant poulladou ru ;
Glebiet, pell, gant poulladou ru ;
Hag ar C’huriased, a bep tu
’Oaskañ tenn war ’n Horas a chom
E-unan da zioall tud Rom.
Kri joa re Alba ’zav en nenv,
Gant stad ’reont deus o zud krenv ;
O youc’hadeg d’an nenv a zav,
Ar Romaned nec’het a dav.
Hogen, goasoc’h ewid an nec’h,
Goas ’wid ar c’heuz da goll an trec’h,
’N o eneou leun a enkrez
’Tisken eun dra c’houerv-put : ar vez,
Pa welont, ’rauk teir laoñnen c’harv
Horas ’dec’h, d’achap eus ar marv !
Setu aze ar c’helou fall
’Zo kaset d’Horas kos raktal :
— Lazed e ho taou vap hena,
Tec’het ’n eus ’n hini yaouanka ;
Tec’het ’n eus ’n hini yaouanka,
Ken a renk Rom senti d’Alba !
— Eur mab d’iñ tec’het ! lazet daou !
Rom plegañ d’Alba ! ze zo gaou !
Pe hon mam-vro n’eo ket trec’het,
Pe an tri Horas zo marvet ;
Ha pa ve e zaou vreur lazet,
Hini ’bet ’ne n’en deus tec’het ;
Hini ’bet ’ne n’en deus tec’het,
Me oar pe voad ’verv ’n o goaziet !
— En em dronplañ a rit, siouas !
Ouspen triouec’h mil hen gwelas ! —
Dal ma ’n deus klevet, an tad kez
A zav ennañ eur goall-vroez ;
Gant eur vouez spontus, an den kos
A daul war e vab mil mallos :
— Koll omp ’ta gant e boeltroniez,
Tra didalvez, kalon heiez !
Den lausk, dizenor d’am bleo gwenn,
Mar teu d’em ziskouez d’iñ biken
Me lammo gantañ ar vue
En deus hirrat dre ’r goall-daul-ze ! —
An tad konnaret a skrije,
Ne gave den hen frealsje ;
Ne gave den hen frealsje
’Met e vignon : hennes a re
Gant komzou flour, deus e wellañ :
— Pesort ’raje ’r pautrig, ’meañ,
E-unan-pen, a-enep tri ?
— Mervel, kentoc’h ’wit ’n em zaotri !
Da viret dinam e han’ glan,
Stourm bete ’r fin, ’vel gwir Roman !
’Vez ket pep kaloneg trec’heur ;
Ma vije kouet ’vel e vreudeur,
Oant laket o zri ’n eur beiad
Enoret gant ’n holl vroiz vad ;
Ha bremañ !… Keit ha ma vevo,
Mez warnañ ! ha pa vo maro,
Mez er bed-mañ war e eskern,
Mez war e ine, en ifern ! —
Kannad ar roue a lere,
’Ti Horas kos pa zigouee :
— Salud, autrou ; demad ha joa,
’Wit kement hag e hall beza !
Kased oñ digant roue Rom
D’ho konforti… — N’eus ked ezom :
Va mibien hena zo maro
’Vel ma tlient, ewid o bro ;
’Oelañ ket d’o c’holl enorus…
— Ar yaouankañ, ’vat, zo eurus !
A drugare Doue, ar paut
En deus bet eur chans-vat dibaut ;
Mi ’maes demeus eur risk ken bras,
Deus e vreudeur e talc’ho plas.
— Ayoul ’ve marv gant an daou all,
Araug ober eun taul ken fall !
— Ganec’h oñ souezet, avat !
Evelse eo e komz e dat
Deus eur pautr yaouank a veuler
Hag a garer dreoll en ker ?
— Perak eta e teu e vrud
Da nijal stank dre c’heno ’n dud ?
Dre ’n eus tec’het, an traïtour,
O lezel trec’h gant ’n enebour ?
— Penaus ! n’ouzoc’h ket ? Ni zo trec’h !
— Ma Doue ! n’eo ket bet en tec’h ?
— Tec’het ’n eus ’wit mad e vroïs,
Neket d’ober d’e taul traïs
Na da zilezel an emgann.
Chomet dirak tri e-unan,
E dec’h na oa nemet gwidre
Da glask dispartiañ ane,
Ha, laket ’treze disparti,
Ober oute hini ’hini !
E dec’h a oa eun ijin fur
Da drec’hi ’ne muioc’h assur ;
Rak ne oa ket ewid an tri,
Krenv e oa, ’vat, dious pepini ;
Heñ a oa krenv dious pepini :
O zri tizet, heñ dic’houli.
Gant e droidel touellet,
War e lerc’h int a zo lampet.
O hast d’e dapout oa hanval,
’Met o c’hamejou dizingal ;
Dizingal oa o c’hamejou,
Dispar o nerz hag o blonsou.
Ho mab, pa wel emaint pellik
’N eil dious egile, a chom pik ;
Ar C’hurias henañ, a oa ’rok,
A zailh warnañ ’vel eur c’hilhok ;
’Met e nerz a oa disterat
Gant poan, skwizder, ha koll e voad.
An Albaned, a zouj goall-eur,
A gri : « ’N em zikouret, breudeur ! »
Kaer ’n oa hastañ an eil Gurias :
E vreur oa marv pa harrïas.
Stourm eure gant kalon ’n e blas,
Hag heñ semploc’h ha skwisoc’h c’hoas…
An Albaned, ’oa nec’het meur,
’Gri d’an drede : « Sikour da vreur ! »
Re ziwead ! trec’h c’hoaz, Horas
D’an hini ’oa warlerc’h ’droas :
« Ma breudeur ! ’meañ, venjed oc’h !
An enebour a chom pelloc’h
Da berachui ar gonid,
M’hen lazo, Rom, en enor d’id ! »
Hag en daou lam e oe arru,
Ha gorroet e gleze ru ;
Gorroet e gleze ru-glaou,
Ha diskaret ar C’hurias traou !… —
Kri vije ’r galon na oelje
En ti Horas kos en de-ze.
O welet e zaou vab maro,
’N o daouarn deou o c’hleveio,
’N o daouarn deou o c’hleveio,
Hag ar bleuñ kaera war o zro ;
O zad, hag e vab yaouankañ
Kurunet a lore gantañ,
Gantañ a lore kurunet
Hag a bokou hanter-vouget ;
Ma lare o poket d’añ stard :
— Hini va mibien n’eo trubard !
Ewid o zri oe strif ha bec’h,
’Wid unan levenez an trec’h ;
’Wid unan trec’h ha levenez,
Ewid hon holl vroiz ivez ! —
Kri vije ’r galon na oelje
En kaer Alba neb a vije,
O welet ’n hini ’oe roue
Ha na oa ken netra neuze
Pleget dindan eur zam glac’har,
E benn stouet da gae ’n douar ;
Stouet e benn gant an den paour
Tioueri e gurunen aour !
Unan ’oa muioc’h c’hoas da glem,
Keu ’n he c’halon ha broudo lem,
Unan ’oa muioc’h da glem c’hoas
E ’r ’reg kos, mam an tri C’hurias.
Honnes a oele he-unan
Hep kaout den da rein d’ei dizoan
En he zristidigez diroll ;
Tec’het a rae diouti an holl,
Pe zoken ober d’ei, meur ’wech,
Bepret an hevelep rebech :
— M’ho pije laret d’ho pautred
’N em glevet da chom unaned,
’N em glevet da chom unanet,
Ind ha ni ’vijemp ket trec’het ! —
Goude ober kanvou en de,
Trei-distrei ’rae war he gwele ;
Trei-distrei war he gwele plun,
Oc’h hirvoudi ekreis he hun ;
Rak en noz e wele arre
Stourm he zri mab ’bars he hunvre ;
Tousmac’h ar c’houeac’h, dispac’h ha freuz,
Goad, ha tauliou ahet, adreuz ;
Ken a zave he bleo gant heuz ;
Ha d’he mibien en o goall-reuz
E youc’he-hi dre he c’housket :
— Breudeur ! breudeur ! ’n em zikouret ! —
EURUSTED
(Sonet)
――――――
(Psalm 126.) Ar c’housk d’e re vuia-karet, |
Pa vez achu an deiz hag e bennad labour
Ar pen-tieg laouen a zistro en e di,
Ha seder en em ro d’ar c’housked flourik-flour
O c’hortoz an heol kaer da zont d’hen dihuni.
E vuez c’hlan a red evel eur oazig-dour ;
Sonj ar maro a zo evitañ eun dudi :
EURUSTED
(Sonet)
――――――
(Psalm 126.) En Eutru Doué reit er housked, |
Pe vé achiù en dé lan a boén ha tuemdér
En tieg forh joéius d’er gér e zistro bean,
Ha kent pèl en hum ra d’er housked, dibredér,
Ken e zei d’en dihun en hiaul e zaù én nean.
É vuhé net e rid avel ur hoahig sklér ;
Chonj er marù aveitou zou ag er ré huekan :
N’en deus ket aoun da gaout dirag an Enebour,
Ha gant e vap hena ’lezo e vereuri.
En ti m’eo bet ganet e tremen an den koz,
Doue e yaouankiz p’her galv d’ar baradoz
En ehan gwenvidik ar zent hag an elez ;
E baotred a garo ivez parkou e dad,
A boanio kalounek evel kristenien vad
Hag o vont d’an iliz a bedo war e vez.
En Enebour ne hel nitra én é gevér,
Hag é veiteri vou lausket d’é vab kohan.
En dén koh e dremen én ti m’é bet gañnet,
Get Doué é iouankiz pen dé d’er hlué galùet
Én diskuéh birùikin er sent hag en élé ;
É bautred e garou èl dou parkeu é dad,
E labourou gredus avel krechenion vat,
Hag é tont d’en iliz e bedou ar é vé.
AN AUTROU FICH-FICH
――――――
An autrou Fich-Fich a oa eur pikol den treut ha reut, eur pez fri-minaoued plantet sounn ekreiz e zrem sæc’h-korn, ha daoulagad bihan talaerek o troidella dalc’hmat en e benn. Pintet war e zivesker hir, e veze o troiata duma, duhont ; heñ a zelle pis ous pep tra, a gave abeg e pep tra, a ouie reisoc’h eget ar re-all doareou pep tra, hag en deveze ar gwir a-du gantañ e pep tra, war e venno.
Dre ma rede er ruiou, e zivræc’h bras a oa kas-digas egiz re eur roenvier. Ken a zeuas eur wech da skei rust gant eur plac’h a gerze dirazañ o tougen dour ; he fod a oe gwintet en ær, hag an autrou Fich-Fich glebiet evel gant eur c’haouad glao. — Sodez-nai zo ’hanout ! e c’harmas ous en em heja, ha n’hellés ket gwelet e oann-me o tont war da lerc’h ? —
Pa oa e wreg savet beure-mat, ha c’houezet an tan ganti en oaled, setu-heñ lammout dious e wele, da redek ebars er gegin, en e roched blouc’h ha diarc’hen. — Ha te fell d’it e ve puluc’het an ti ? emezañ. Sell aze eur foeltren tantad tan goest da boaza eun ejen a-bez,
penn ha lost ! Daoust e kav d’it ivez emañ ar c’heuneud
evit man, hevlene ? — Goasat ziler læz dre e losten !
a zonje ar wreg paour, ha na grede lavaret ger ebet,
keit a vije-heñ war he zro.
Deus e vicher e oa kereour, ha pa veze o labourat e sache tenn war ar gorreen, nebaon, ken a ræ e neuden : ouik ! ouik ! hag e plante-plom e arzorn kalet e korf neb na zouze ket pellik dioutañ. Dibaut ar pautr-micherour a jomche gantañ ouspen eur miz bennak ; bepret e kave si pe si e n’eus forz pe labour. Awechou ne vije ket ar griou kompes ha keit-ha-keit ; awechou eur votez a vije hirroc’h evit eben, eur seul-troad re uhel pe re izel ; awechou c’hoas ne vije ket al ler dornet stank aoalc’h. — Gortoz eun tammig, a lavare neuze d’ar pautr,
- Me ya da ziskouez d’it anat
- Penaus ve dornet ler ervat ! —
Hag heñ, gant ar gorreen, rei eur barrad flipadou war gein ar bugel kæs.
Kanfarded a ræ anezo holl, ha kollerien o bara ; heñ avat na gase ket nemeur a dra da benn, pa n’helle ket chom eun eurvez sioul war e gador, nag eun hanter-eur zoken.
Pa oat o sevel eun ti nevez, e tiredas buhan da skei beg e fri e toull ar prenestou. — Setu, ’mezañ, emaint o lakat er mogeriou eur seurt kos vein-krag ruz, ar re-ze na zizec’hont ket agrenn ; den na vezo yac’h en ti. Ha sellit ’ta, peger fall e sav an dud-mañ ar mein an eil war egile ! Ar pri-raz ivez na dalv netra ; me welo, zur-mat, an ti-ze o koueza en e boull war an dud a vevo ennañ ! —
Hag heñ d’ar gær endro, en eur red, hag ober eun nebeud sachadennou war e neuden, hag ivez war bleo e vicherourig ; prestik goude e tiwiske e ziaraugen ler, hag hen taule traoñ, en eur lavaret : — Red eo d’iñ mont arre da laret o gwirionez dan dud ! —
Digouezout a reas gant kilvizien an ti nevez. — Petra eo ze, emezañ a-bouez e benn, ne drouc’hit ket ar c’hoad eeun ha reis ! Penaus e chomfe ar c’hoadach en e zav, mar be an holl dreustou stignet ken digempenn, ha lausk, evel ma biz em genou ? — Hag heñ klask lemel ar vouc’hal a dre daouarn eur c’halvez da ziskouez d’añ penaus e vez kalviziet koad a-zoare ; mes hema na
ziskroge ket dious e venveg, ha na zistagas grik da bautr e vinaoued, a oe dao d’ezañ, gant eur c’hofad kounnar ha mez, mont d’e stal adarre.
N’oa ket azezet mat war e skaoñ, pa ginnigas d’ezañ e bautrig-micherour eur votez-ler nevez. — Petra eo ze c’hoas ? eme ’n autrou Fich-Fich gant eur zell spontus. Pitiaoul ! laret ’m a d’it hag em a, triouac’h kant gwech, dioall ne droc’hfes ket ken ledan ar boutou ! Piou a garfe prena eur seurt botez, n’eus netra ’met ar zol enni ? Kement a c’hourc’hemennañ a renk beza heuliet resis, anez … — Atoue, autrou, e teuas kerkent gant ar pautr yaouank, oc’h ober eur stouaden fentus, me
asanto ganec’h, mar kirit, ne dal netra ar votez-ma ; petore botez eo honnez, avat, nemet an hini hoc’h eus troc’het c’houi hoc’h-unan ! Diweza ma oc’h difoupet ac’hann, da laret o gwirionez d’an dud, hoc’h eus stlapet ar votez-ze traoñ, hag he dastum n’em eus græt ken, pa oc’h bet distro… Hogen ne gav ket d’iñ e ve eun ael eus an nenv zoken goest d’ho kontanti. Setu laret ganiñ ho kwirionez d’eoc’h ; kenavo ! —
Ma oa eur c’hoari evit an autrou Fich-Fich laret o gwirionez d’an dud, ne zoursie ket nemeur klevout e hini ; rakse ec’h astennas prim e vræc’h warzu ar bugel, ha rei eun taul ponner... d’e zorn ous eur gador, en doa hennez tapet primoc’h c’hoas ha douget dirazañ
d’en em zioall. Ar pautr oesk ha dilu n’oe ket pell ’n em zilañ ’maes an ti, o flapañ an nor war e lerc’h.
— Lampon ! eme ’n autrou Fich-Fich, a oa deut du gant ar gounnar ; laer e amzer hag e voed ! Me glemmo d’ar barner. Gaouiad direis, teodet hir ha dornet berr, m’es tibabo ! —
Er c’heit-se edo hor pautrig adrenv ar prenestr, hag heñ c’hoarzin a-leis e galon o sellet ous an ormidou hag ar safar spouronus a oa gant e vestr en e stal. Eilgeria outañ ne reas ket, nemet ober d’añ eun troatad fri, ha mont kwit. Avaec’h graet eur c’hammad gantañ, e klev eun tarz krenv a strak : ar c’here en doa gwelet e jestr kanfardig, ha stlapet outañ ar votez, he doa torret gweren
ar prenestr, hag a oa kouezet war an hent, en e gichen. — Brao ! eun taul mat evid ar gwerer ! — eme ar pautr, o stlakat e zaouarn ; hag heñ ’rauk…
Eur Gresian fur, a veve arauk donedigez hon Salver, en deus roet an ali-ma, a ve mat da heuilh c’hoas d’ar gristenien e pep bro :
Mir ne gouezo ar c’housked war da zaoulagad skwis Ken n’as pe da holl devez teir gwech enklasket pis :
Petra ’m eus-me graet hirio ? Petra ’renkchen d’ober ? Sell ous pep tra pen-da-ben evel eur gwir varner, Kellïes gwech ’to graet mat, trugareka Doue, Pa vi bet fall, digantañ goul kennerz ha true.
An autrou Fich-Fich n’ oa ket boas da zeveni ar seurt komziou aour ; en nosvez-ze, avat, e reas an hanter anezo ; ouspen teir gwech zoken e prederias war gement a oa c’hoarvezet en deiz. N’oa ket evit kousket, gant an droug a oa ennañ ous pautr e fri tanau, a oa skampet goude laret ken dichek d’ezañ e wirionez. Trei ha distrei a rae war e wele, o ruilhal en e benn mennoziou ankenius, ha kaer d’ezañ esa o fellaat, e lamment warnañ
krisoc’h-kriz, evel eur bagad moui flemmus war groc’hen eur vioc’h, eviti d’ober skubadennou lost deus he gwella.
— M’hen talvo d’añ ! emezañ entre e zent ; me oar pelaec’h hen tapout ! — Hag heñ prim war zav, hag em wiskel, hag emaes. Kenkent e redas da di kerent e bautr-kere, hag e reas tri zaul war an nor, ken a dridas tre an holl en ti.
- — Piou zo aze e toull ma dor
- Da hanter-noz o c’houl digor ? —
a laras en diabarz mouez an ozac’h.
— Digorit an nor d’iñ, me ’m eus eur gentel da rei d’ho mab.
- — Peseurt kentel ’rofec’h d’am mab ?
- Heñ zo eur pautr dious an dibab !
— Digoret d’iñ ’ta ! ma roin d’añ skouarnadou a dleañ d’ezañ ; n’hallañ ket kousket ken am be paeet kement dle bet tennet ganeñ epad an deiz.
- — Pa ’z oc’h eun den ken onest-ze,
- M’ho laka kwit demeus ho tle.
— Hag-eñ ’hez da rei peoc’h d’iñ gant da rimostellou diskiant, kos trabell kos ! Da vab en deus lavaret ne ve ket eun ael eus an nenv barrek d’am lakat kontant ; m’her stlejo dirag ar bamer a-ere d’e vleo, hag e renko rei digoll d’iñ : penaus e kavfen-me pautr-kereour ebet
brema, goude kemendall a c’hevier en deus dislonket diwar va fenn ? — Hag an autrou Fich-Fich a zalc’he da darc’hao war an nor, ken a barstrake.
- — Tavit, autrou, na oelit ket !
- Eun ael eus an nenv vo kavet ! —
a ganas raktal eur vouezig flour ; ha Fich-Fich a oe brumennet e zaoulagad gant eur goulou ker splann, ma oa hini al loar mouget gantañ ; hag e welas eun ael o tisken deus an oabl. Hogen, dre ma tostae ous hon paour-kaes bern pri ha fank, e tisplannae hag e vihanae tam-ha-tam ; pa gouezas e kichen Fich-Fich, e oa deut
e ziwaskel da netra, hag e gorf evel hini eur bugelig ; e
zilhad ne oant ken lugernus, ha ne chome war e zrem
nemeur a roudou eus ar pez e oa. Rak eur mabig mat»
gant kurunen e vleo melen-aour, hag e ene glan o luc’ha
dre e zellou sklaer hag e vousc’hoarz dudius, a hell
pedost beza kemeret evid unan ar re wenvidik a vev e
nenv an Autrou Doue : e rouantelez a zo d’ar re a vez
hanval outo, emezañ en Aviel.
Fich-Fich a chome bamet da zellet, ha ne ouie dare petra da lavaret d’ar bugel selestiel-ze ; hogen e teuas da ziabafaat a nebeudou. — N’hoc’h eus ket græt poan d’ho treid, o koueza dious keit-se ? emezañ. — ’M eus
ket, autrou, ha me dont deus an nenv, da labourat ewidoc’h deus ho micher. Me raio va gwella ; gallout a hellot ivez ober d’iñ rebechou kement hag e karfet. Arabad skei ganeñ, avat ; ar seurt taul a ve kals goasoc’h d’eoc’h-hu ewit na ve d’iñ, ho pezet koun da ze. — Nebaon, nebaon, mabig, eme ’n autrou Fich-Fich, ewit piou ma c’hemerit, eta ? biskoas ne oen-me rust gant ar seurt ganeoc’h ! — Setu int kwit o daou.
Pa oe tareet an deiz, e roas an autrou Fich-Fich eur pennad labour d’e bautrig nevez, hag edo o vont da lammout emaes, evit laret o gwirionez d’an dud, gouez d’eañ, pa oe galvet gant ar bugel : — Autrou, autrou ! — Petra fell d’eoc’h c’hoas ? emezañ, buanek. Piou a
bermet d’ac’h derc’hel ac’hanoñ, pa n’am be ket amzer da goll ? D’ho labour arre, tra didalvez, ha raktal ! — emezañ, gant eur zell drouk.
Ar bugel n’oa ket evit herzel da c'hoarzin. — Eun taul mat d’eoc’h, autrou, emezañ, n’ho pe ket ezom lunedou, anez ne vijac’h ket pell o terri diou weren hoc’h eil-lagadou, gant al luc’hed flam a lam dious ho penn !
— Sell ’ta, ar pen-danvad ’zo ’hober goab, hag a gred en deus spered eun ael ! - Ha pa gredfen, autrou kaes ? Ha n’ouzoc’h ket mui ez oun eun ael eus an nenv ? —
— Te, eun ael eus an nenv, ha n’hallez ket zoken koms seven ha dereat ous an dud ! Neket deus an nenv e teuez ; dious al loar, ne lavarañ ket. Te zo bet diskennet
ac’hano war-bouez eur gorden. Me gred em eus gwelet an distrap diouti. Torret eo bet arauk ma vefes digouezet war an douar, ha ma na vijen ket bet eno d’as miret da veza flastret ha pladet… Pez dianaoudek ha digaloun ! krougaden ! pesort torfed a toa graet eta, loariad, en da vro krec’h, pa ’z out bet kaset kwit ac’hano ? —
An æl a yoa bepret ker sioulik ha tra, pez a rae d’an autrou Fich-Fich droukaat outañ mui-ous-mui. — Perak e teus ma galvet ? emezañ en diwez, gant eur vouez kurun. — Da lavarout d’eoc’h ez eo peurc’hraet ar pez labour ho poa roet d’iñ d’ober, autrou. — Hag heñ ha rei da Fich-Fich ar votez nevez en devoa graet en eun
taul kont, keit ha ma oa hennez o trei kein. An autrou a oe saouzanet, koulskoude ’laras : — Mad ! n’oa ket ezom gervel ac’hanoñ evit-se, red oa ober ous an hini-all. — Ankounac’haet ’peus eta, autrou, ez eo ar votez-ma evit Fanch-kos, pautr e c’har goad ? — An autrou Fich-Fich a oa ker kounnaret, ken na ouie ken e pe du trei. — Dal da daul-micher ! — emezañ, o stlepel ar votez a-bouez e nerz gant penn ar bugel. Kenkent hag he deus stoket ous an sel, hennes a deuzas en ser ; ar votez a zistroas en dro etrezek Fich-Fich hag a skoas-plom war boull e galon, ken a gouezas a-stok e gorf ar c’hereour kæs, maro-mik.
Dioustu en em gavas Fich-Fich er bed all e penn daou hent : a-zeou, eur wenojen stris o pignat gant eur grec’hen hir ha sounn ; a-gleiz, eun hent konpes, flour ha ledan. — Pebes kanfarded eo tud an tu deou, emezañ, pa lezont o hent er stuz ken truezus-ma ! Red eo d’iñ padal mont war an tu mat, rak dre aze e tle beza ar baradoz. —
Goude kals a vaec’h, en em gavas e lein ar roz. — Ha ! c’houi eo, autrou Fich-Fich, eme eur vouez sklintin tostik d’ezañ, da betra oc’h deut ama ? Ha c’houi fell
d’eoc’h ma hadlazañ, d’aprouvi ha me zo e gwirionez eun ael eus an nenv ? — Fich-Fich a dro e benn, hag o welet e bautr-kereour deut arre bras, askellet ha lugernus, e chom sebezet oll. — Eleal, eme an ael, me oar ne sonjit nemet klask digemer er baradoz, hag ho pezo, mar heuilhit va c’henteliou pen-da-ben. Kerzit war-eeun betegan nor-bors a welit duhont, duhont ; ha dreistoll, dioallit na damallfec’h netra e gement a welot war an hent, lakit evez mat da ze ! — Autrou an ael, perak e kemerit ar boan da rei d’iñ eun ali evelse ? Gout ouzonn ervat n’eus ama netra da gavout abeg ennañ, evel ma vez war an douar ! —
N’oa ket bet pell ac’hano, pa welas daou ael o tougen
eun treust. An treust-se a oa bet e lagad eun den, fur war e venno, epad ma klaske-heñ lemel eur blouzen dious hini e nesa. Hogen elaec’h e zougen ahet, e talc’hent anezañ adreus entrezo. Piou en deus gwelet biskoas kemendall a zotoni ? a zonjas Fich-Fich ; hogen e tavas, hag e teuas da brederia : Efeiz, petra vern e pe du e ve douget eun treust, gant ma teuer a-ben d’her c'has elaec’h ma karer hep droug ebet ?… Ha ! setu eur wezen vras a zo etreze, ma ne daulont pled e stokint outi ! Hag e youc’has a-bouez penn : — Leket evez ous ar wezen, daou ael, leket evez, mar plich ! — Ne rejont van ewit e glevout, na distrei tam ebet diwar o hent ; ar wezen,
avat, a blegas he fenn gant doujans, ken izel ma tremenjont an treust a-us d’ezi divaec’h agren.
Keit ha oa oc’h arvesti an daou ael gant o zreust, Fich-Fich na zibabe ket ervat e hent e-unan, ken a gouezas en eur fontigel doun. O veza en em zastumet en eur grosmolat eun tammig, e welas eun den gant eur c’harr pounner, a yoa kouezet eno ivez. Goulen a eure gantañ petra en doa en e garr.
- — Choantchou ha dezoiou mat
- Gant promesaou gwellaat,
eme ar pautr harnez ; gant sort-se e vez paveet an hent
bras, ahont ; ne badont ket nemeur,an distera stokaden a zispenn ane, ewite da veza goall-bonner. Kals a boan ani eus bet o sacha va c’harg ; hag emaoun o c’hortoz unan bennak da rei eun taul skoaz d’iñ da vont ac’hann. — Eur pennadig goude, e teuas eun ael hag a sternias daou varc’h ous ar c’harr. Eun eil sel a zigouezas ive gant daou a gezek c’hoas ; hogen elaec’h o sternia gant ar re-all, e oe ous lost ar c’harr o stagas. — Genaouek zo ’hanout ! e teuas kerkent gant Fich-Fich, petra ’rez aze ? Daoust hag en eus den gwelet, aboe ’mañ ar bed, bed, kempenn eur c’harr erc’hisse ? ’Met ar re-ma ’gav gante, en o lorc’h fougeüs, e c’houzont an traou gwel- loc’h eget ar re-all ! —
N’oa ket e gomzou peurlavaret, pa grogas unan eus an aelez en autrou Fich-Fich, hag her stlejas adrenv, d’an daou lam ruz, bete beg an toull. Gwelet a reas neuze ar c’harr douget en ær gant ar pevar marc’h, a oa eskellek, hep m’en dije taulet pled da ze ; heñ e-unan a oe taulet gant an æl dious lein ar grec’hien d’an traoñ, ken a gouezas ruilh-diruilh… en e wele, elæc’h ma tihunas krenn. Kement en doa graet, gwelet ha klevet en noz-ze n’oant nemet hunvreou.
— Feiz va Doue ! emezañ o tremen e zaouarn war e zaoulagad, en nosvez-ma em eus bet eur gentel vat. Elæc’h klask kentelia ar re-all, e renkin hiviziken laret ma gwirionez d’iñ va-unan ! —
![\score {
\version "2.18.2"
\new Staff {
\relative c'{
\clef treble
\key f \major
\tempo \markup {\italic Grazioso}
\autoBeamOff
\time 2/4
\partial 4*1
\partial 8*1
a'8 f g a bes | c4 c8([ bes]) | \break
g4 r8 a | f g a bes | a4 a8([ bes]) | \break
g4. bes8 | f g a bes | c4 d | c r8 c | \break
c a( f) a | c bes g( a) | f4 r8 \bar "|."
}
\addlyrics {
Yeo -- ten -- nig, yeo -- ten -- nig vi --
han, Te zo a tao di -- boan -- di --
boan: Daoust e kav d’it ’hell -- fes be -- zan Tal --
vou -- dus en dou -- ar bras -- mañ?
}
}
\layout { line-width = #120 }
\midi { }
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/e/9/e9v4bw5ljn68yvew85dzt8klr8brrzq/e9v4bw5l.png)
![\score {
\version "2.18.2"
\new Staff {
\relative c'{
\clef treble
\key f \major
\tempo \markup {\italic "Lento dolce."}
\override Rest #'style = #'classical
\time 4/4
\partial 8*1
c'8 c4 a f g | a d c4. c8 | \break
c4 a f g | a d c c | d f e d | \break
c bes a4. c8 | c2. bes8([ a]) | g4 a bes g | \break
f2~ f4 r \bar "|."
}
\addlyrics {
An in -- tan -- vez ’lak he ma -- big Klenk
’bars e ga -- vel, kous -- ket mig; A gem -- pen ’ne -- añ
gant pre -- der, A ra d’e -- añ eur pok te --
ner.
}
}
\layout {
line-width = #123
ragged-last = ##t
}
\midi { }
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/r/1/r1sldjcj8llntnsnezroxhfs6rs2ctl/r1sldjcj.png)
![\score {
\version "2.18.2"
\new Staff {
\relative c'{
\clef treble
\key ges \major
\tempo \markup {\italic Grandioso.}
\override Rest #'style = #'classical
\autoBeamOff
\time 4/4
ges'4. f8 ees4 ees | ces' bes8([ aes]) ges4 f | \break
ges f8 ees aes4 bes | ges aes bes r | \break
ges4. f8 ees4 ees | ces' bes8([ aes]) ges4 f | \break
ges f8 ees aes4 bes | ges f ees r | \break
bes'4. bes8 ees4. des8 | des4. ces8 bes4 ges | \break
aes ges8 aes ges4 aes | ges aes bes r | \break
bes4. bes8 ees4. des8 | des4. ces8 bes4 ges | \break
bes ces8 bes aes4 f8( aes) | ges4 f ees2 \bar "|."
}
\addlyrics {
Eun deiz an im -- pa -- laer Char -- lez
Gant pen -- nou bras e roan -- te -- lez
En e gaer -- veur a oa ous taul,
An de -- le -- nou -- rien en o roll.
Ne van -- ke d’e kig gouez na pesk,
Ku -- fe -- re, gwin kos na jist fresk
Er zal e lu -- c’he a bep tu
Aour hag ar -- c’hant, mein glas ha ru.
}
}
\layout { line-width = #123 }
\midi { }
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/3/1/31e7c20e8zni3g13ny2duji3t0pj7y3/31e7c20e.png)
![\score {
\version "2.18.2"
\new Staff {
\relative c'{
\clef treble
\key c \major
\tempo \markup {\italic Religioso.}
\autoBeamOff
\time 3/4
\partial 8*2
r8 c' d e16([ d]) c4. c8 | \break
d e16([ d]) c4 r8 c | d e c a c a | \break
a4( g) r8 c | d e c a d c16([ b]) | c2 \bar "|."
}
\addlyrics {
Meu -- lit an Au -- trou
en nen -- vo; Meu -- lit -- Hañ kaer, o c’houi a
zo U -- hel, u -- hel ’ne splan -- de -- rio!
}
}
\layout { line-width = #123 }
\midi { }
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/q/z/qzux6pyaos83k927cyr66epkylii7mf/qzux6pya.png)
![\score {
\version "2.18.2"
\new Staff {
\relative c'{
\clef treble
\key f \major
\tempo \markup {\italic Mesto.}
\autoBeamOff
\time 6/8
\partial 8*1
d8 a'4. a8 b a | g4. g8 c b | \break
a([ b]) c a([ b]) g | a4. a8 bes a | \break
g4. g8 c bes | a([ bes]) c a4 r8 \bar "||" \break
r2 r8 d, | a'4. a8 bes a | g4. e8 f g | \break
g r f e([ f]) g | a4. a8 bes a | \break
g4. e8 f g | f4 e8 \acciaccatura e d4 \bar "|."
}
\addlyrics {
Che -- leu -- et ur per -- son a es -- kop --
ti Gué -- ned Pèl doh er ran -- te --
leh eit er fé for -- bañ -- net;
Pèl é a gorv doh -- oh, mes é in --
tan -- si -- on E zou per -- pet ge --
noh ker -- klous èl é ga -- lon.
}
}
\layout { line-width = #123 }
\midi { }
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/e/l/elmen7k9571xmonstg9hs6bue90pnot/elmen7k9.png)
![\score {
\version "2.18.2"
\new Staff {
\relative c'{
\clef treble
\key c \major
\tempo \markup {\italic Andantino.}
\autoBeamOff
\time 6/8
\partial 8*1
g'8 c4 d8 e([ d]) c | d4 e8 d4\fermata g,8 | \break
c4 d8 \acciaccatura f e([ d]) c | d4 e8 \acciaccatura d c4\fermata \bar "|."
}
\addlyrics {
’Tre’n tri breur Ho -- ras, Ro -- man -- ed, Hag
an tri C’hu -- rias, Al -- ba -- ned.
}
}
\layout { line-width = #123 }
\midi { }
}
\header { tagline = ##f }](http://upload.wikimedia.org/score/n/m/nmllkctpt6gaclaq3icm11s5rtebomf/nmllkctp.png)
――――
Pajennou.
- ↑ Eur c’houlennadeg ewit yeziou pep rann-vro, da gannaded lezennourien 1870 (en galleg), gant ar c’hont a Charencey, H. Gaidoz ha Ch. Bro-C’hall, Paris, 1903, paj. 7 hag 8 eus kent-skrid an aut. Gaidoz.
- ↑ Ur houlen aveit dougein bri de lavareu pep kornad bras hur bro, de Ganbr er Lézennerion 1870 (é galleg), get er Hont a Charencey, H. Gaidoz ha Ch. Bro-C’hall, Paris, 1903, paj. 7 ha 8 a gent-skriù en eutru Gaidoz.